KOMPANIJSKO PRAVO

skripta

Banja Luka, 2009.

II

Sadraj

D IO P R V I.............................................................................................................................I KOMPANIJSKO PRAVO........................................................................................................I GLAVA I..............................................................................................................................1 SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA..................................................................................1 GLAVA II.............................................................................................................................2 PRIVREDNA DRUTVA...................................................................................................2 1. POJAM, BITNA OBILJEJA I VRSTE PRIVREDNIH DRUTAVA....................2 1.1. Vrste privrednih drutava......................................................................................2 2. ZAJEDNIKA PRAVILA ZA PRIVREDNA DRUTVA........................................3 2.1. Osnivanje privrednih drutava..............................................................................3 2.1.1. Osnivaki akt i drugi akti...............................................................................3 2.1.2. Registracija i objavljivanje registracije........................................................4 2.2. Poslovno ime privrednog drutva........................................................................5 2.2.1. Sjedite privrednog drutva...........................................................................5 2.2.2. Djelatnost privrednog drutva.......................................................................5 2.2.3. Ulozi, imovina, osnovni kapital i odgovornost za uloge...............................5 2.3. Odgovornost za obaveze privrednog drutva.......................................................6 2.4. Zastupanje privrednih drutava.............................................................................7 2.4.1. Pojam.............................................................................................................7 2.4.2. Osnov i oblici zastupanja ..............................................................................7 2.5. Dunosti prema privrednom drutvu....................................................................8 2.6. Poslovne knjige, raunovodstvene isprave i finansijski izvjetaji.......................8 2.6.1. Poslovne knjige..............................................................................................8 2.6.2. Finansijski izvjetaji.....................................................................................9 3. ORTAKO DRUTVO............................................................................................10 3.1. Pojam i karakteristike.........................................................................................10 3.2. Osnivanje.............................................................................................................10 3.3. Ulog.....................................................................................................................11 3.4. Udio i raspolaganje udjelom...............................................................................11 3. 5. Odluivanje ortaka.............................................................................................11 3. 6. Poslovoenje i zastupanje..................................................................................12 3.7. Dobit i gubitak....................................................................................................12 3.8. Prava i obaveze ortaka........................................................................................13 3.9. Prestanak svojstva ortaka....................................................................................13 3.10. Prestanak ortakog drutva...............................................................................13 4. KOMANDITNO DRUTVO....................................................................................14 4.1. Ugovor ortaka drutva....................................................................................15 4.2. Pravni odnosi meu ortacima i izmeu ortaka i drutva................................15 4.3. Pravni odnosi komanditnog drutva i ortaka prema treim licima................15 5. DRUTVO S OGRANIENOM ODGOVORNOU...........................................16 5.1. Pojam i karakteristike.........................................................................................16 5.2. Osnivaki akt i ugovor lanova drutva ............................................................16 5.3. Osnovni kapital...................................................................................................17 5.4. Ulog.....................................................................................................................18

5.5. Udio.....................................................................................................................18 5.5.1. Dioba udjela.................................................................................................18 5.5.2. Povlaenje i ponitenje udjela.....................................................................18 5.5.3. Prenos udjela................................................................................................18 5.5.4. Pravo preeg sticanja udjela drutva ..........................................................19 5.6. Organi drutva s ogranienom odgovornou....................................................19 5.6.1. Struktura.......................................................................................................19 5.6.2. Skuptina......................................................................................................20 5.6.3. Direktor/upravni odbor................................................................................21 5.6.4. Interna revizija ...........................................................................................24 5.7. Prestanak svojstva lana drutva........................................................................24 5.8. Prestanak drutva s ogranienom odgovornou...............................................24 6. AKCIONARSKO DRUTVO..................................................................................25 6. 1. Pojam i karakteristike........................................................................................25 6. 2. Vrste akcionarskih drutava...............................................................................26 6.2.1. Zatvoreno drutvo........................................................................................26 6.2.2. Otvoreno drutvo.........................................................................................26 6.2.3. Osnivaki akt i statut...................................................................................27 6.3. Akcije..................................................................................................................28 6.3.1. Pojam i karakteristike akcija........................................................................28 6.3.2. Pojam klase (roda) akcija.............................................................................28 6.3.3. Obine i preferencijalne (povlaene) akcije..............................................28 6.3.3.1. Prava akcionara obinih akcija.................................................................29 6.3.3.2. Prava akcionara sa povlaenim akcijama...............................................29 6.3.4. Odobrene (neizdate) i izdate akcije.............................................................30 6.4. Poveanje osnovnog kapitala..............................................................................30 6.4.1. Donoenje odluke........................................................................................30 6.4.2. Naini poveanja.........................................................................................31 6.4.3. Vrste emisije .......................................................................31 6.4.4. Poveanje osnovnog kapitala ulozima u novcu .........................................31 6.5. Smanjenje osnovnog kapitala.............................................................................31 6.5.1. Odluka .........................................................................................................31 6.5.2. Vrste smanjenja............................................................................................32 6.6. Prava i obaveze akcionara...................................................................................32 6.6.1. Prava akcionara............................................................................................32 6.6.1.1. Pravo uea u radu skuptine drutva.................................................32 6.6.1.2. Pravo glasa u skuptini.........................................................................32 6.6.1.3. Pravo na dividendu...............................................................................33 6.6.1.4. Pravo raspolaganja akcijama................................................................33 6.6.2. Obaveze akcionara.......................................................................................33 6.7. Organi akcionarskog drutva..............................................................................33 6.7.1. Struktura organa akcionarskog drutva.......................................................33 6.7.2. Skuptina akcionara ....................................................................................34 6.7.3. Vrste skuptine.............................................................................................34 6.7.3.1. Godinja skuptina................................................................................34 6.7.3.2. Vanredna skuptina i njeno sazivanje od manjinskih akcionara.........34

II

6.7.3.3. Skuptina po nalogu suda.....................................................................35 6.7.4. Upravni odbor i izvrni odbor.....................................................................35 6.7.4.1. Opte pravilo za direktora ili upravni odbor........................................35 6.7.4.2. Statusna pitanja upravnog odbora........................................................35 6.7.4.3. Odluivanje...........................................................................................36 6.7.5. Izvrni odbor................................................................................................37 6.7.6 .Generalni direktor i zastupanje drutva.......................................................37 6.7.7. Nadzor..........................................................................................................37 6.8. Prestanak akcionarskog drutva..........................................................................38 6.8.1. Prestanak drutva i druge mjere suda..........................................................38 6.8.2. Prestanak drutva i druge mjere suda po zahtjevu manjinskih akcionara. .38 7. POVEZIVANJE PRIVREDNIH DRUTAVA........................................................40 7.1. Pojam i vrste........................................................................................................40 7.2. Koncern...............................................................................................................40 7.3. Holding................................................................................................................41 8. REORGANIZACIJA PRIVREDNOG DRUTVA - statusne promjene i promjena pravne forme...................................................................................................................41 8.1. Statusne promjene...............................................................................................41 8.1.1. Osnovna naela............................................................................................41 8.1.2. Finansijski izvjetaj ....................................................................................42 8.1.3. Statusne promjene u likvidaciji...................................................................42 8.2. Vrste statusnih promjena....................................................................................42 8.2.1. Spajanje........................................................................................................42 8.2.2. Podjela..........................................................................................................42 8.2.3. Odvajanje.....................................................................................................43 8.3. Zatita povjerilaca...............................................................................................44 8.3.1. Pravo na obezbjeenje i namirenje..............................................................44 8.4. Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku...45 8.5. Spajanje uz pripajanje drutava s ogranienom odgovornou.........................46 8.6. Akcionarsko drutvo kao drutvo koje prestaje pripajanjem.............................46 8.7. Drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo koje prestaje pripajanjem ....................................................................................................................................46 8.8. Spajanje uz osnivanje..........................................................................................46 8.8.1. Spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava..............................................46 8.8.2. Spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou.................47 8.8.3. Spajanje uz osnivanje izmeu akcionarskih drutava i drutava sa ogranienom odgovornou...................................................................................47 8.8.5. Podjela uz pripajanje akcionarskih drutava...............................................48 8.8.6. Podjela bez odluka skuptina drutava sticalaca.........................................48 8.8.7. Podjela uz osnivanje akcionarskog drutva.................................................49 8.8.8. Odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva...49 8.8.9. Podjela i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou.....................49 8.8.10. Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice (dijela) drutva u drutvo sa ogranienom odgovornou i obrnuto................................49 8.9. Statusne promjene i ortako i komanditno drutvo............................................50 9. PRESTANAK PRIVREDNOG DRUTVA.............................................................50

III

9.1. Steaj...................................................................................................................50 9.1.2. Stranke i drugi uesnici u postupku steaja................................................51 9.1.3. Organi steajnog postupka...........................................................................51 9.1.3.1. Steajni upravnik..................................................................................51 9.1.3.2. Skuptina povjerilaca ...........................................................................51 9.1.3.3. Odbor povjerilaca.................................................................................52 9.1.4. Steajni postupak.....................................................................................52 9.1.4.1. Direktno otvaranje steajnog postupka................................................53 9.1.4.2. Pravne posledice pokretanja steajnog postupka ................................53 9.1.5. Steajna masa...............................................................................................54 9.1.5.1. Utvrivanje potraivanja..........................................................................54 9.1.5.2. Izluna prava i izluni poverilac..............................................................54 9.1.5.3. Razluna prava i razluni poverilac.........................................................55 9.1.5.4. Unovenje steajne mase..........................................................................55 9.1.5.5. Dioba steajne mase.................................................................................56 9.1.5.6. Steajni redovi..........................................................................................56 9.2. Reorganizacija.....................................................................................................56 9.2.1. Pojam...........................................................................................................56 9.2.2. Sadrina plana reorganizacije......................................................................57 9.2.3. Mere za realizaciju plana reorganizacije.....................................................57 9.2.4. Postupak donoenja plana reorganizacije....................................................58 9.2.4.1. Osnova za sprovoenje plana reorganizacije ......................................58 9.2.4.2. Razvrstavanje uesnika u steajnom planu .........................................58 9.3. Likvidacija...........................................................................................................58 9.3.1. Pokretanje postupka ...................................................................................59 9.3.2. Otvaranje likvidacionog postupka i imenovanje likvidacionog upravnika ................................................................................................................................59 9.3.4. Dunosti i prava likvidacionog upravnika..................................................59 9.3.5. Dioba ...........................................................................................................60 GLAVA III.........................................................................................................................61 OSTALI SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA................................................................61 1. POSLOVNE BANKE................................................................................................61 1.1. Izdavanje dozvole i ovlaenja za rad................................................................61 1.2. Dozvola za rad banke je uslov za upis u sudski registar....................................62 1.3. Upravljanje bankom............................................................................................62 1.3.1. Skuptina .....................................................................................................62 1.3.2. Nadzorni odbor ...........................................................................................64 1.3.3. Uprava .........................................................................................................64 1.3.4. Odbor za reviziju ........................................................................................65 2. DRUTVA ZA OSIGURANJE.................................................................................65 2.1. Akcionarsko drutvo za osiguranje.....................................................................65 2.1.1. Djelatnost neposrednog osiguranja i reosiguranja.....................................65 2.1.2. Dozvola za rad............................................................................................67 2.1.3. Vrste osiguranja...........................................................................................67 2.2. Neki pojmovi.......................................................................................................67 3. BERZE HARTIJA OD VRIJEDNOSTI....................................................................69

IV

3.1. Berza hartija od vrijednosti ................................................................................69 3.2. Osnivanje berze ..................................................................................................70 4. BROKERSKO-DILERSKA DRUTVA..................................................................70 5. ZADRUGE.................................................................................................................71 5.1. Pojam...................................................................................................................71 5.2. Vrste....................................................................................................................72 5.3. Osnivanje.............................................................................................................72 5.4. Sticanje i prestanak svojstva zadrugara..............................................................73 5.5. Upravljanje zadrugom.........................................................................................73 5.6. Organi..................................................................................................................73 5.6.1. Skuptina zadruge........................................................................................73 5.6.2. Upravni odbor..............................................................................................74 5.6.3. Nadzorni odbor............................................................................................75 5.6.4. Direktor zadruge..........................................................................................75 6. JAVNA PREDUZEA..............................................................................................76 6.1. Organi preduzea................................................................................................76 6.1.1. Skuptina .....................................................................................................76 6.1.2. Nadzorni odbor............................................................................................77 6.1.3. Uprava preduzea........................................................................................77 7. PREDUZETNIK........................................................................................................78 8. PRIVREDNE ASOCIJACIJE....................................................................................79 8.1. Privredne komore................................................................................................79 8.2. Zadruni savezi...................................................................................................80

VI

D IO P R V I KOMPANIJSKO PRAVO

GLAVA I SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA

Subjekti privrednog prava (privredni subjekti) su fizika i pravna lica koja su u privrednopravnom prometu nosioci prava i obaveza. Subjekti privrednog prava mogu biti organizovani u individualnom organizacionopravnom obliku - preduzetnici ili u kolektivnom organizacionopravnom obliku - privredna drutva, banke i druge finansijske organizacije, drutva za osiguranje, berze, javna preduzea, zadruge, i dr. Preduzetnik je fiziko lice koje je registrovano i koje radi sticanja dobiti u vidu zanimanja obavlja sve zakonom dozvoljene djelatnosti, ukljuujui umjetnike i stare zanate i poslove domae radinosti. Privredno drutvo je pravno lice koje osnivaju osnivakim aktom pravna i/ili fizika lica radi obavljanja djelatnosti u cilju sticanja dobiti. Banka je akcionarsko drutvo, koje ima dozvolu za rad koje obavlja depozitne i kreditne poslove, a moe obavljati i druge poslove u skladu sa zakonom. U druge finansijske organizacije spadaju: potanska tedionica, tedionica, tedno-kreditna organizacija, tedno-kreditna zadruga. Drutva za osiguranje osnivaju se u obliku akcionarskog drutva za osiguranje, drutva za uzajamno osiguranje ili agencije za poslove pruanja drugih usluga osiguranja, radi obavljanja poslova osiguranja i reosiguranja, kao i drugih poslova u vezi sa osiguranjem i reosiguranjem (npr. snimanje i procjena tete, pruanje tehnikih i intelektuallnih usluga i sl.- agencije za poslove pruanja drugih osiguranja). Berza je pravno lice organizovano kao akcionarsko drutvo koje obavlja djelatnost organizovanja trgovine hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima na berzanskom tritu, odnosno na berzanskom i vanberzanskom tritu. Brokersko-dilersko drutvo je pravno lice organizovano kao akcionarsko drutvo radi obavljanja djelatnosti na organizovanom tritu hartija od vrijednosti (posredovanje u kupovini i prodaji hartija od vrijednosti i kupovina i prodaja hartija od vrijednosti u svoje ime, a za raun nalogodavca, odnosno u ime i za raun nalogodavca - brokerski poslovi; kupovina i prodaja hartija od vrijednosti u svoje ime i za svoj raun, radi ostvarivanja razlike u cijeni - dilerski poslovi, i dr.). Javno preduzee je preduzee koje obavlja dijelatnost od opteg interesa, a koje osniva drava, odnosno jedinica lokalne samouprave. Kontrolna pitanja 1. Kako mogu biti organizovani subjekti privrednog prava? 2. Definiite pojam - preduzetnik. 3. Definiite privredno drutvo. 4. Objasnite pojam berza.

GLAVA II PRIVREDNA DRUTVA

1. POJAM, BITNA OBILJEJA I VRSTE PRIVREDNIH DRUTAVA
1.1. Vrste privrednih drutava Pravne forme privrednih drutava prema ZOPD su ortako drutvo, komanditno drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou (DOO) i akcionarsko drutvo (otvoreno i zatvoreno). S obzirom na zajednika obiljeja pojedinih oblika privrednih drutava, privredna drutva se, u zakonodavstvu i pravnoj teoriji, razvrstavaju u grupe prema vie kriterijuma. Uobiajena je podjela privrednih drutava na drutva lica i drutva kapitala (Zakon o preduzeima je, za razliku od ZOPD, izriito razvrstavao privredna drutva u ove dvije grupe). U drutva lica spadaju ortako drutvo i komanditno drutvo, a u drutva kapitala spadaju akcionarsko drutvo i drutvo s ogranienom odgovornou. 1.2. Osnovne karakteristike privrednih drutava Osnovne karakteristike drutava lica su: lina svojstva lanova i meusobno povjerenje i povezanost bitna je za njihovo nastajanje i postojanje; injenice vezane za linost lanova (ortaka i komplementara) kao to su smrt, poslovna neposobnost, istupanje iz drutva, iskljuenje, esto vode prestanku drutva; dominiraju elementi intuitu personae; lanovi drutva (ortaci, odnosno komplementari) neogranieno solidarno odgovaraju za obaveze drutva; drutvo mora imati najmanje dva lana (ortaka kod ortakog drutva, odnosno makar jednog komplementara i jednog komanditora kod komanditnog drutva); za postojanje drutva nije bitan kapital, tako da se za ova drutva ne trai minimalni novani deo osnovnog kapitala (s obzirom na odgovornost lanova za obaveze drutva); ovim drutvima upravljaju, vode poslove drutva i zastupaju drutvo lanovi drutva (prije svega, ortaci, odnosno komplementari svi to je i zakonska pretpostavka, nekolicina ili jedan) tako da nemaju posebne organe (skuptina, upravni odbor, nadzorni odbor); lanovi drutva imaju iroku autonomiju u pogledu ureenja odnosa u drutvu (osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva, prije svega), a zakonske odredbe kojima se ti odnosi ureuju, po pravilu, su dispozitivne prirode; stupanje novih lanova u drutvo kao i raspolaganje udjelom je, po pravilu, ogranieno (naroito prenos udjela treim licima); najee posluju pod personalnim poslovnim imenom (ime jednog, nekolicine ili svih ortaka), i dr. Osnovne karakteristike drutava kapitala su:

kod ovih drutava od odluujueg znaaja je kapital odnos a ne lina svojstva lanova/akcionara drutva (drutvo se ne konstituie, ne funkcionie i prestaje zavisno od tih svojstava); drutvo svojom imovinom odgovara za svoje obaveze, dok akcionari, odnosno lanovi ne odgovaraju za obaveze drutva, ve samo snose rizik poslovanja drutva do visine svog uloga u drutvo; drutvo kapitala ima osnovni kapital podijeljen na akcije, odnosno udjele, a zakonom se propisuje minimalni novani deo osnovnog kapitala; drutvo kapitala najee ima vie lanova ali pojedini oblici mogu imati i samo jednog lana/akciona (DOO i zatvoreno akcionarsko drutvo - jednolano drutvo); drutvom upravljaju i vode poslove drutva organi drutva, a ne lanovi/akcionari neposredno; sticanje svojstva lana/akcionara drutva, najee nije ogranieno, prenos udjela je po pravilu slobodan (ovo se naroito odnosi na otvorena akcionarska drutva); promjena lanova nema nikakav uticaj na status drutva i prava i obaveze ostalih lanova/akcionara; ova drutva po pravilu posluju pod realnim, predmetnim poslovnim imenom; drutva kapitala (naroito, akcionarsko drutvo) mogu da se osnivaju za obavljanje svih privrednih djelatnosti, (obuhvatajui i bankarske, berzanske, brokerske poslove, kao i poslove osiguranja). Zakon o raunovodstvu privredna drutva (uopte pravna lica) dijeli na mala, srednja i velika. Kontrolna pitanja 1. Navedi pravne forme privrednih drutava. 2. Koja je uobiajena je podjela privrednih drutava? 3. Koja drutva spadaju u drutva lica, a koja u drutva kapitala? 4. Navedi najmanje 2 karakteristike drutva lica. 5. Navedi najmanje 2 karakteristike drutva kapitala.

2. ZAJEDNIKA PRAVILA ZA PRIVREDNA DRUTVA

2.1. Osnivanje privrednih drutava 2.1.1. Osnivaki akt i drugi akti Privredna drutva osnivaju se osnivakim aktom koji ima formu ugovora o osnivanju ako ga osniva vie osnivaa ili odluke o osnivanju ako ga osniva jedan osniva. Lica koja osnivaju privredno drutvo su osnivai drutva. Svi osnivai privrednog drutva potpisuju osnivaki akt. Osnivaki akt privrednog drutva notarski se obrauje i ima sadrinu utvrenu zakonom za tu pravnu formu privrednog drutva. Pored osnivakog akta, ortako i komanditno drutvo mogu imati i ugovor ortaka drutva, drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati i ugovor lanova drutva, a akcionarsko drutvo i statut.

Osnivai i lica koja u skladu sa ovim zakonom nakon osnivanja pristupe ortakom drutvu su ortaci, komanditnom drutvu ortaci, odnosno komplementari i komanditori, drutvu sa ogranienom odgovornou lanovi drutva, a akcionarskom drutvu akcionari. 2.1.2. Registracija i objavljivanje registracije Sticanje svojstva pravnog lica Privredno drutvo stie svojstvo pravnog lica trenutkom upisa u sudski registar na nain propisan zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata (u daljem tekstu: registar). Registracija i objavljivanje Registracija podataka o privrednom drutvu i objavljivanje registracije vri se u skladu sa zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata. Dejstvo registracije i objavljivanja u odnosu na trea lica Smatra se da trea lica znaju za registrovane podatke o privrednom drutvu nakon njihovog objavljivanja ili objavljivanja izvoda iz tih podataka ili dokumenata na osnovu kojih je izvrena registracija sa upuivanjem na njih. Smatra se da trea lica znaju ili da prema okolnostima sluaja mogu znati za podatke i dokumenta i prije objavljivanja, a nakon deponovanja u registar, ako privredno drutvo to dokae. Ako se objavljeni podaci razlikuju od registrovanih podataka, za privredno drutvo se kao taan uzima podatak iz registra, tako da ono u odnosima sa treim licima ne moe isticati podatke koji su objavljeni, ako su se trea lica pouzdala u podatke iz registra. 2.1.5. Nitavost registracije osnivanja Registracija osnivanja privrednog drutva nitava je u sluajevima propisanim ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata. Registracija osnivanja i registracija drugih podataka privrednog drutva nitava je ako: a) je broj osnivaa manji od broja utvrenog ovim zakonom, b) ne postoji pravna i poslovna sposobnost svih osnivaa, v) osnivaki akt nije sastavljen u propisanoj formi, g) osnivaki akt ne sadri podatke o poslovnom imenu drutva, vrijednosti i vrsti uloga svakog osnivaa ili iznosa osnovnog kapitala koji je propisan ovim zakonom ili o djelatnosti drutva, d) minimalni iznos uloga nije uplaen u skladu sa ovim zakonom i ) je djelatnost drutva nezakonita ili suprotna javnom interesu. Ako je osnov nitavosti registracije privrednog drutva mogue otkloniti, nadleni sud nakon pokretanja postupka za utvrivanje nitavosti odreuje rok od najdue 90 dana za otklanjanje nedostataka i za to vrijeme zastaje sa postupkom.

Nitavost registracije nema pravno dejstvo na pravne poslove tog drutva sa savjesnim treim licima. Utvrenjem nitavosti registracije privrednog drutva, lanovi i akcionari postaju solidarno odgovorni za namirenje potraivanja povjerilaca drutva. 2.2. Poslovno ime privrednog drutva 2.2.1. Sjedite privrednog drutva Svako privredno drutvo ima sjedite. Sejdite privrednog drutva odreuje se osnivakim aktom i upisuje se u regista privrednih subjekata. Sjedite privrednog drutva je mjesto iz koga se upravlja poslovima drutva. To znai da se vezuje za mjesto gde je sjedite uprave (ne za mjesto obavljanja djelatnosti drutva, jer drutvo moe obavljati djelatnost u vie razliitih mjesta, mada se, po pravilu, sjedite uprave i mjesto obavljanja glavne djelatnosti poklapaju; meutim, u uporednom pravu postoji koncept gde je za odreivanje sjedita relevantno mesto obavljanja djelatnosti, kao i koncept po kome je relevantno mjesto osnivanja koje, pak ne mora biti vezano ni za mjesto obavljanja djelatnosti niti za mesto odakle se upravlja). Znaaj (odreenja) sejdita je viestruk: za odreivanje nadlenosti sudskih i upravnih organa u parninom, vanparninom, izvrnom i upravnom postupku u kome uestvuje privredno drutvo; za odreivanje nadlenosti u steaju; za odreivanje mjesta sklapanja ugovora ako stranke u ugovoru nisu navele to mjesto; za odreivanje mjesne nadlenosti organa za vrenje nadzora nad zakonitou rada privrednog drutva; za ispunjenje fiskalnih obaveza; za odreivanje mjerodavnog prava koje e se primeniti na ugovor, prema pravilima meunarodnog privatnog prava; za odreivanje nacionalnosti privrednog drutva, i dr. Privredno drutvo moe promijeniti sjedite, na nain odreen osnivakim aktom; mora se upisati u registar; a dovodi i do promjene osnivakog akta (poto je sjedite bitan element osnivakog akta). 2.2.2. Djelatnost privrednog drutva Privredno drutvo moe obavljati sve zakonom dozvoljene djelatnosti. Djelatnosti za koje je zakonom propisano da se mogu obavljati samo na osnovu saglasnosti, dozvole ili drugog akta nadlenog organa, mogu se obavljati po dobijanju te dozvole, saglasnosti ili drugog akta nadlenog organa. Djelatnosti za koje je posebnim zakonom propisano da se obavljaju u odreenoj pravnoj formi privrednog drutva, ne mogu se obavljati u drugoj pravnoj formi drutva. 2.2.3. Ulozi, imovina, osnovni kapital i odgovornost za uloge Ortaci, lanovi i akcionari privrednog drutva duni su da uloe svoje ugovorene uloge u imovinu drutva u skladu sa ovim zakonom, osnivakim aktom, ugovorom ili drugim aktom drutva. Na osnovu uloga ortaci, odnosno lanovi drutva stiu udio u drutvu, a akcionari akcije drutva. Ortaci, lanovi, odnosno akcionari koja ne izvre obaveze u vezi sa osnivanjem privrednog drutva ili daju netane podatke o ulogu, odgovaraju drutvu za prouzrokovanu tetu.

Na izvrenje obaveza prema privrednom drutvu u vezi sa ulogom u imovinu drutva primjenjuju se odredbe zakona i zakona kojim se ureuju obligacioni odnosi. Ako lica ne uloe ugovorene nenovane uloge, mogu odluiti da uloe novani iznos jednak vrijednosti neuloenog nenovanog uloga, po prethodnoj saglasnosti drutva. Kada je predmet uloga pravo svojine, svi uneseni ulozi u imovinu privrednog drutva svojina su drutva i ne mogu biti korieni od ortaka, lanova i akcionara kao njihova lina imovina. Privredno drutvo ne moe da oslobodi svog ortaka, lana i akcionara od odgovornosti ili da im umanji obaveze po osnovu odgovornosti. Lica koja uloe svoje ugovorene uloge u imovinu drutva nemaju pravo na vraanje uloga ili na kamatu na ulog u privredno drutvo. Plaanja privrednog drutva po osnovu povlaenja i ponitenja akcija ili sticanja sopstvenih akcija ili udjela, kao i druga plaanja tim licima u skladu sa ovim zakonom ne smatraju se vraanjem uloga ili plaanjem kamate na uloge. U sluaju prenosa udjela, odnosno akcija, ako zakonom nije drugaije ureeno, prenosilac i sticalac odgovorni su solidarno za obaveze prenosioca u vezi sa ulogom nastale prije tog prenosa. Prava privrednog drutva, ostvaruje drutvo ili ortak, odnosno lan i akcionar koji ima ili zastupa najmanje 5 % osnovnog kapitala drutva. Imovinu drutva u smislu zakona ini pravo svojine i druga imovinska prava koje drutvo ima na ulozima ili je steklo poslovanjem. Osnovni kapital drutva u smislu zakona jeste ukupna vrijednost udjela, odnosno akcija u drutvu. Neto kapital drutva u smislu ovog zakona jeste razlika izmeu ukupne vrijednosti imovine i ukupnih obaveza drutva. 2.3. Odgovornost za obaveze privrednog drutva Privredno drutvo za svoje obaveze (ugovorne i vanuugovorne) odgovara celokupnom svojom imovinom. Radi se o neogranienoj i potpunoj odgovornosti. Odgovornost za drugoga po vrsti odgovornosti moe da bude solidarna i supsedijarna, a po obimu neograniena i ograniena. Solidarna odgovornost za drugoga znai da povjerilac ima, prema svom izboru, pravo da zahtijeva ispunjenje obaveze bilo od glavnog dunika, bilo od solidarnih dunika (jednog, nekolicine ili svih), bilo istovremeno od glavnog dunika i solidarnih dunika (jednog, nekolicine ili svih), ne drei se pri tome reda, jer svi odgovaraju istovremeno. Svi solidarni dunici nalaze se u istom poloaju prema poveriocu. Povjerilac moe samo jednom naplatiti svoje potraivanje. Isplatom duga od strane jednog solidarnog dunika od obaveze se oslobaaju svi solidarni dunici. Tada, na isplatioca prelaze prava prema ostalim solidarnim dunicima (pravo regresa). Supsidijarna odgovornost je posebna vrsta odgovornosti za tue obaveze koja nastaje na autonomnoj osnovi (ugovorom izmeu privrednog drutva-glavnog dunika i drugog/drugih lica-supsidijarnih dunika koaj preduzimaju odgovornost za njegove obaveze). Supsidijarna odgovornost se razlikuje se od solidarne odgovornosti, prije svega, u redosledu naplate. Ovde je, u prvom redu odgovorno privredno drutvo, kao glavni dunik. Ako ono isplati poverioevo potraivanje, ne nastaju dejstva supsidijarne odgovornosti zato to nema duga. U sluaju da glavni dunik ne namiri potraivanje

poverioca, poverilac e pozvati na odgovornost supsidijarne dunike radi naplate svog potraivanja. Ako ima vie supsidijarnih dunika, oni su meu sobom solidarni (poverilac moe naplatu svog potraivanja traiti od bilo kog supsidijarnog dunika ili od svih istovremeno i zajedno). 2.4. Zastupanje privrednih drutava 2.4.1. Pojam Prema ZOPD privredno drutvo, bez obzira na pravnu formu, ima svojstvo pravnog lica. Samim tim to mu je priznata pravna sposobnost priznata mu je i poslovna sposobnost, odnosno omogueno mu je da ostvaruje pravnu sposobnost; data mu je mogunost da stie prava i obaveze. Kao takvo, privredno drutvo je subjekt pravnog prometa, subjekt u postupku pred sudovima, upravnim organima, uesnik u drugim postupcima. Meutim, kako se radi o pravnom licu, ono ne moe da preduzima pravne radnje kao to to ini fiziko lice, tj. ne moe da sopstvenim izraajnim sredstvima manifestuje svoju volju, odnosno da neposredno preduzima pravne radnje. Nuno je da neko u ime i za raun privrednog drutva daje relevantne izjave volje, kako u pravnom prometu, tako i u svim drugim postupcima u kojima se privredno drutvo javlja kao subjekt. Taj neko je odreeni subjekt privrednog drutva, odnosno fiziko lice kao organ ili ovlaeno lice. Tako, govorimo o institutu zastupanja privrednih drutava. Pod zastupanjem privrednog drutva podrazumeva se vrenje pravnih poslova u pravnom prometu (zakljuivanje ugovora i preduzimanje drugih pravnih radnji) i obavljanje raznih procesnih radnji u postupku pred sudovima i drugim organima, na osnovu ovlaenja za zastupanje, u ime i za raun privrednog drutva. Na ovaj nain privredno drutvo stupa u imovinsko-pravne odnose s treim licima, stie prava i preuzima obaveze iz tih odnosa. 2.4.2. Osnov i oblici zastupanja Pravni osnov za zastupanje privrednih drutava daje zakon, osnivaki akt, izjava volje zastupanog, odnosno zastupnika privrednog drutva (punomoje), obavljanje odreenih poslova u privrednom drutvu (punomoje po zaposlenju), ili akt nadlenog organa. Shodno osnovu, oblici zastupanja privrednih drutava su zakonsko zastupanje (zastupanje na osnovu zakona), zastupanje na osnovu osnivakog akta, punomostvo, prokura, punomoje po zaposlenju, punomoje trgovinskog zastupnika-punomonika, zastupanje na osnovu akta nadlenog organa (u sluaju steaja odreenje steajnog upravnika, ili kod likvidacije - likvidacionog upravnika). Zakonski zastupnik DOO je direktor, odnosno predsednik upravnog odbora (zavisno od toga da li u strukturi organa drutva postoji direktor ili upravni odbor). Zakonski zastupnik otvorenog akcionarskog drutva je generalni direktor (generalni direktor je predsjednik izvrnog odbora direktora; ujedno i predsjednik upravnog odbora, ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije odreeno). Isto vai i za zatvoreno akcionarsko drutvo kada u strukturi organa postoji izvrni odbor direktora; u suprotnom vai reeno kod DOO. Zakonski zastupnik je zakonom ovlaen za zastupanje privrednog drutva tako da nije potrebno nikakvo posebno ovlaenje niti davanje takvog ovlaenja osnivakim ili nekim drugim aktom niti se moe zakonskom zastupniku osnivakim ili nekim drugim aktom oduzeti funkcija zastupanja. Ovo ovlaenje proizilazi iz samog

statusa direktora/predsednika upravnog odbora koji se u zastupnikim poslovima pojavljuje kao sastavni dio privrednog drutva, kao njegov organ, izraavajui volju drutva. U ortakom drutvu, funkciju zastupanja mogu vriti svi, nekolicina ili jedan lan drutva, a u komanditnom drutvu svi, nekolicina ili jedan komplementar. 2.5. Dunosti prema privrednom drutvu Dunosti prema privrednom drutvu imaju: svi ortaci ortakog drutva; svi komplementari komanditnog drutva (ne i komanditori); kontrolni lanovi DOO, odnosno kontrolni akcionari akcionarskog drutva (lica koja sama ili zajedno sa drugim licima sa kojima djeluju zajedno/zajedniko dejlovanje, ostvaruju kontrolni upravljaki uticaj u drutvu na osnovu kapital uea ili na osnovu posebno zakljuenog ugovora; ne i ostali lanovi, odnosno akcionari); zastupnici drutva; lanovi upravnog odbora, lanovi izvrnog odbora, lanovi nadzornog odbora, lanovi odbora revizora i interni revizor DOO i akcionarskog drutva; lica koja imaju ugovorna ovlaenja da upravljaju poslovima privrednog drutva; likvidacioni upravnik privrednog drutva (: lica koja imaju dunosti prema privrednom drutvu). 2.6. Poslovne knjige, raunovodstvene isprave i finansijski izvjetaji 2.6.1. Poslovne knjige Svi privredni subjekti duni su da vode poslovne knjige. Poslovne knjige predstavljaju jednoobrazne evidencije o stanju i promjenama na imovini, obavezama i kapitalu, prihodima i rashodima privrednih subjekata (uopte pavnih lica i preduzetnika). Privredni subjekti poslovne promjene knjie na raunima propisanim kontnim okvirom. Poslovne knjige su dnevnik, glavna knjiga i pomone knjige. Dnevnik i glavna knjiga vode se po sistemu dvojnog knjigovodstva. To znai da se svaka poslovna promjena istovremeno knjii u istom iznosu na levoj strani (duguje) jednog rauna (konta) i desnoj strani (potrauje) drugog ili drugih rauna; zbir svih knjienja na lijevim i desnim stranama razliitih konta mora dati isti iznos i zbog toga se primjenom sistema dvojnog knjigovodstva odmah pokazuje da li su knjienja vrena ispravno. Dnevnik je poslovna knjiga u koju se unose poslovne promjene prema redosledu njihovog nastanka, odnosno prema redosljedu prijema raunovodstvene isprave. Glavna knjiga se sastoji od konta na koja se knjie stanje i promjene na imovini, obavezama, kapitalu, prihodima i rashodima, i koja je podloga za sastavljanje finansijskih izvjetaja. U pomone knjige spadaju knjiga blagajne, knjiga osnovnih sredstava, analitike evidencije o o potraivanjima i obavezama, sirovinama i drugom materijalu, rezervnim dijelovima, sitnom inventaru, nedovrenoj proizvodnji, gotovim proizvodima i robi i dr. U dnevnik blagajne se unose poslovne promjene koje nastaju po osnovu gotovine i drugih vrijednosti koje se vode u blagajni pravnog lica i preduzetnika. Dnevnik blagajne zakljuuje se na kraju svakog dana i dostavlja se raunovodstvu istog, a najkasnije narednog dana. Poslovne knjige vode se za poslovnu godinu koja je jednaka kalendarskoj. Otvaranje poslovnih knjiga vri se na poetku poslovne godine na osnovu zakljunog bilansa stanja prethodne godine. Novoosnovana pravna lica i preduzetnici otvaraju poslovne knjige na osnovu bilansa osnivanja koji se sastavlja na osnovu popisa imovine i obaveza, sa stanjem

na dan upisa u registar kod organa, odnosno organizacije nadlene za voenje registra privrednih subjekata. Poslovne knjige zakljuuju se posle knjienja svih poslovnih promjena i obrauna na kraju poslovne godine ili u toku poslovne godine u sluajevima statusnih promjena, prestanka poslovanja, i u drugim sluajevima zakonom propisanim. Poslovne knjige koje se koriste vie od jedne godine zakljuuju se po prestanku njihovog korienja. Poslovne knjige se zakljuuju najkasnije do roka za dostavljanje finansijskih izvjetaja. U sluaju otvaranja steaja ili likvidacije, poslovne knjige i raunovodstvene isprave zapisniki se predaju likvidacionom, odnosno steajnom upravniku. Poslovne knjige predstavljaju javne isprave. Privredna drutva (i preduzetnici) duna su da voenje poslovnih knjiga (kao i sastavljanje i prezentaciju finansijskih izvjetaja) vre u skladu sa Meunarodnim raunovodstvenim standardima i Meunarodnim standardima revizije. 2.6.2. Finansijski izvjetaji Na osnovu podataka iz poslovnih knjiga, privredni subjekti sastavljaju i prikazuju finansijske izvjetaje za tekuu poslovnu godinu sa stanjem na dan 31. decembra tekue godine. Privredni subjekat kod koga nastanu statusne promjene (spajanje, podjela i odvajanje) ili prodaja, sastavlja finansijske izvjetaje na dan utvren u odluci o promjeni, odnosno na dan utvren u ugovoru o prodaji. Godinje finansijske izvjetaje usvaja skuptina privrednog drutva. Organ upravljanja odgovoran je za istinito i poteno prikazivanje finansijskih izvjetaja. Finansijski izvejtaji su: bilans stanja, bilans uspjeha, izvjetaj o tokovima gotovine, izvjetaj o promjenama na kapitalu, napomene uz finansijske izvjetaje, statistiki aneks. Bilans stanja predstavlja pregled imovine (aktive), obaveza i kapitala (pasive) na odreeni dan. Pod aktivom se podrazumeva lijeva strana bilansa koja pokazuje imovinu (zbir svih u drutvo uloenih stvari i prava i gotovine i poslovanjem tom imovinom stvorene nove imovine). Pod pasivom se podrazumeva desna strana bilansa koja prikazuje kapital, kao zbir vrijednosti svih sredstava stavljenih na raspolaganju privrednom drutvu. Dakle, aktiva pokazuje upotrebu kapitala/konkretne forme u koje su sredstva uloena (osnovna i obrtna sredstva), a pasiva obavetava o poreklu sredstava sa kojima privredno drutvo raspolae (sopstveni i pozajmljeni kapital). Bilans uspeha predstavlja pregled prihoda, rashoda i rezultata ostvarenih u odreenom vremenskom periodu (dobit ili gubitak). Dobit postoji ako je vrijednost ukupne aktive privrednog drutva vea od vrijednosti njegove pasive (koja kod drutava kapitala ukljuuje i vrijednost osnovnog kapitala). Tada, skuptina drutva odluuje o upotrebi dobiti (dobit se moe upotrijebiti za razliite namene, zavisno od potreba drutva i ne mora se deliti iskljuivo njegovim lanovima). Ukoliko je pasiva vea od aktive, drutvo iskazuje gubitak. Kontrolna pitanja 1. Zbog ega je znaajno sjedite privrednog drutva? 2. Koje djelatnosti privredno drutvo moe obavljati. 3. Imaju li lica, koja uloe svoje ugovorene uloge u imovinu drutva, pravo na vraanje uloga ili na kamatu na ulog u privredno drutvo? 4. ta znai solidarna odgovornost? 5. Objasni pojam supsidijarna odgovornost.

6. 7.
8.

9. 10. 11.

ta podrazumijevamo pod pojmom zastupanje privrednog drutva. Ko moe zakonski zastupati DOO? Navedi lica koja imaju dunosti prema privrednom drutvu? ta predstavljaju poslovne knjige? Objasnite pojam dvojnog knjigovodstva. ta spada u finasijske izvjetaje?

3. ORTAKO DRUTVO
3.1. Pojam i karakteristike Ortako drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili pravnih lica u svojstvu ortaka drutva radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom. Ortako drutvo moe osnovati najmanje dva osnivaa i to je ujedno i minimalan broj lanova ortakog drutva (ako spadne na samo jednog lana, ne moe opstati kao ortako drutvo). To mogu biti fizika i pravna lica, domaa i strana. Maksimalan broj lanova ortakog drutva nije zakonom ogranien. Meutim, u praksi, ortaka drutva su, po pravilu, drutva sa malim brojem lanova (ovo, prije svega, zbog odgovornosti ortaka za obaveze drutva neograniena odgovornost lanova za obaveze drutva). Lica koja osnivaju ortako drutvo, nakon osnivanja, kao i lica koja naknadno pristupe ortakom drutvu nazivaju se - ortaci. Ortako drutvo nastaje na osnovu ugovora. Pravni odnosi izmeu ortaka, kao i pravni odnosi izmeu ortaka i ortakog drutva ureuju se ugovorom o osnivanju drutva i ugovorom ortaka drutva (postojanje ugovora ortaka drutva nije obavezno), uz potovanje imperativnih zakonskih odredbi. Ortako drutvo ima svoju imovinu. Ona je vlasnitvo drutva, dok su ortaci vlasnici nad drutvom. Imovina ortakog drutva je pravno odvojena od imovine ortaka. Ulog ortaka u ortako drutvo imovina je ortakog drutva, osim onih stvari koje su date na korienje drutvu uz zadrano pravo svojine ortaka. U imovinu ortaka ulaze prava koja ortak ima u odnosu na drutvo, ali ne i imovina drutva. U pravnim odnosima sa treim licima nosilac prava i obaveza je samo drutvo. Ortako drutvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom svojom imovinom. Meutim, za obaveze drutva odgovaraju i njegovi lanovi ortaci solidarno cjelokupnom svojom imovinom (dakle, ne samo onom imovinom koju su unijeli u drutvo nego i onom imovinom koju nisu unijeli u drutvo), ako sa povjeriocem nije drukije ugovoreno). ZOPD, za razliku od drutava kapitala, kod ortakog drutva ne zahtijeva postojanje tzv. minimalnog novanog dijela osnovnog kapitala (ovo, pre svijega, usled neograniene solidarne odgovornosti ortaka cjelokupnom svojom imovinom za obaveze ortakog drutva). 3.2. Osnivanje Osnovne radnje (faze) kod osnivanja ortakog drutva su zakljuenje ugovora o osnivanju drutva, uplata odnosno unoenje uloga u drutvo i registracija drutva. Osim pomenutih, osnivanje ortakog drutva prate i neke druge radnje (procena vrijednosti nenovanih uloga, odreivanje zastupanika drutva, i dr.). Ugovor o osnivanju ortakog drutva je osnivaki akt i najvii opti akt drutva. Ugovor o osnivanju ortakog drutva sainjava se u pismenoj formi i potpisuju ga svi

10

osnivai drutva. Potpisi osnivaa se ovjeravaju. Ugovor o osnivanju sadri: podatke o osnivaima; poslovno ime i sejdite drutva; djelatnost drutva; oznaenje vrste i vrijednosti uloga ortaka; i dr. (odredbe o pravima i obavezama osnivaa, odnosno ortaka, uslovima i nainu utvrivanja i rasporeivanja dobiti, poslovoenju i zastupanju, odluivanju ortaka, izmjenama i dopunama ugovora o osnivanju, reavanju sporova, prestanku drutva i sl.). Izmjene i dopune ugovora o osnivanju vre se uz saglasnost svih ortaka drutva, ako tim aktom nije drukije odreeno (odreenom veinom). 3.3. Ulog Ulog ortaka u ortako drutvo moe biti u novcu, stvarima, pravima, radu ili uslugama, koji su izvreni ili treba da budu izvreni. Ulozi ortaka mogu, ali ne moraju biti jednake vrijednosti. Zakonska pretpostavka je da su ulozi ortaka jednake vrijednosti (tako, npr. ako se ugovorom o osnivanju utvrdi samo ukupna vrijednost svih uloga, bez odreivanja vrijednosti pojedinanih uloga ortaka, onda su svi osnivai/ortaci duni da unesu uloge jednake vrijednosti). Ulozi ulaze u imovinu ortakog drutva, odnosno svojina su drutva (osim stvari koje su date na korienje drutvu uz zadravanje prava svojine ortaka-ulagaa, kada se kao vrijednost uloga uzima vrijednost korienja takve stvari, osim ako se ne radi o ugovoru o lizingu, zakupu i sl.), a ulagai dobijaju svojstvo ortaka sa odreenim udjelom u drutvu. Ortak moe imati jedan ili vie uloga, na osnovu kojih stie udio u drutvu. 3.4. Udio i raspolaganje udjelom Ortak ortakog drutva srazmjerno svom unijetom ulogu u imovini drutva stie udio u drutvu (udio u kapitalu, u pravima i obavezama). Svaki ortak nezavisno od broja, vrste i vrijednosti uloga u drutvo ima jedan udio. Udio se moe izraziti procentom ili razlomkom i predstavlja odnos ukupne vrijednosti svih uloga jednog ortaka i vrijednosti osnovnog kapitala drutva (po pravilu je taj odnos proporcionalan, ali izuzetno, s obzirom na slobodu ugovoranja i ne mora biti, s tim to su zabranjene tzv. lavovske klauzule/velike nesrazmjernosti). 3. 5. Odluivanje ortaka U ortakom drutvu mogue je (nije zabranjeno) postojanje svih ili pojedinih organa kao kod drutava kapitala (skuptina, upravni odbor, nadzorni odbor). Meutim to u praksi nije sluaj (zbog malog broja lanova, manjeg obima poslova, trokova postojanja organa drutva i sl.). Otuda, nain vrenja funkcija skutine (vlasnika funkcija), upravnog odbora, (upravljanje, rukovoenje) i nadzornog odbora (kontrolna funkcija) ureuje se ugovorom o osnivanju i ugovorom ortaka drutva, uz potovanje imperativnih zakonskih odredbi. Vlasniku funkciju u ortakom drutvu vre svi ortaci. Djelokrug ove funkcije obuhvata, izmeu ostalog: odluivanje o raspodjeli dobiti i snoenju gubitaka, pokretanje postupka za iskljuenje ortaka iz drutva, davanje i oduzimanje ovlaenja za poslovoenje i za zastupanje, odluivanje o poveanju i smanjenju uloga, prijem novog lana u drutvo, statusne promjene, promjena oblika drutva, odluka o prestanku drutva, davanje saglasnosti pri prenosu udjela, davanje odobrenja za zakljuenje posla izmeu drutva i ortaka, izmjene i dopune ugovora o osnivanju i dr. Ortaci, po pravilu, rade i donose odluke na sjednici. Odluke o pitanjima koja predstavljaju redovnu djelatnost ortakog drutva donose se veinom od ukupnog broja

11

glasova ortaka, dok je za odluke o pitanjima koja su izvan redovne djelatnosti drutva, potrebna saglasnost svih ortaka (izmjena ugovora o osnivanju, statusne promjene drutva, utvrivanje dodatnih obaveza lanovima drutva, prestanak drutva, i sl., kao i za odluke o prijemu novog ortaka drutva.). U sluaju kada su ulozi, odnosno udjeli ortaka jednaki svaki ortak ima jedan glas, a u sluaju kad nisu jednaki onda je broj glasova srazmjeran udjelima. U donoenju odluka ne uestvuje ortak ako postoji njegova zainteresovanost u predmetu odluivanja (odobravanje pravnog posla sa drutvom, pokretanje postupka za njegovo iskljuenje iz drutva, oduzimanje ovlaenja na poslovoenje ili zastupanje i sl.). 3. 6. Poslovoenje i zastupanje Pravo da vode poslove u ortakom drutva (poslovoenje) imaju svi ortaci. To je i zakonska pretpostavka, ako ugovorom o osnivanju drutva ili ugovorom ortaka drutva poslovoenje nije preneseno na jednog ili vie ortaka drutva (poslovoenje moe vriti i poseban organ). Tada, ostali ortaci drutva nemaju pravo na poslovoenje. U sluaju kada su svi ili vie ortaka ovlaeni za poslovoenje, ugovorom o osnivanju ili ugovorom ortaka drutva poslovoenje, moe biti organizovano kao pojedinano ili kao kolektivno. Zakonska pretpostavka je da je u pitanju pojedinano poslovoenje. Pojedinano poslovoenje znai da je svaki ortak ovlaen na vrenje poslovoenja (:poslovoa) ovlaen da samostalno postupa i istupa prilikom preduzimanja posla (bez pribavljanja saglasnosti ostalih poslovoa, odnosno nezavisno od njih). Kod kolektivnog poslovoenja postupa se zajedno; dakle, po pravilu, za svaki posao potrebna je saglasnost svih poslovoa. 3.7. Dobit i gubitak Na kraju poslovne godine ortaci usvajaju finansijski izvjetaj kojim se utvruje dobit, odnosno gubitak ortakog drutva, kao i uee svakog ortaka u raspodjeli dobiti ili snoenju gubitku. Dobit ortakog drutva raspodjeljuje se meu ortacima drutva, u skladu s ugovorom o osnivanju drutva. Pri izraunavanju dijela dobiti koji pripada ortaku drutva uzima se u obzir uplata uloga koju je ortak drutva izvrio u toku poslovne godine, srazmjerno vremenu koje je proteklo od dana uplate. Ako je ortak drutva u toku poslovne godine eventualno podigao novac po osnovu svog udjela, pri izraunavanju dijela dobiti koji mu pripada uzima se u obzir umanjeni iznos, srazmjerno vremenu koje je proteklo od dana podizanja. Takoe, i gubitak ortakog drutva snose ortaci drutva, u skladu s ugovorom o osnivanju drutva. Pravilo je da ortaci drutva srazmjerno svojim udjelima u drutvu uestvuju u diobi dobiti i snoenju gubitaka drutva. U sluaju utanja ugovora o osnivanju, dobit, odnosno gubitak raspodjeljuje se na ortake na jednake dijelove (ovo iz razloga to je zakonska pretpostavka da su ulozi ortaka jednake vrijednosti ako ugovorom o osnivanju nije drukije odreeno, pa su im tada i udjeli jednaki). Nisu dozvoljene u ugovoru o osnivanju tzv. lavovske klauzule (bitna nesrazmjernost udjela i uea u dobiti, odnosno snoenju gubitaka, ili uee samo u diobi dobiti ne i u gubicima, i obratno). Ako ugovor o osnivanju sadri odredbu kojom se odreuje samo uee u dobiti ili samo uee u snoenju gubitaka, ona se, tada, odnosi i na dobit i na gubitak (ovo stoga to je uee u podeli dobiti i snoenju gubitka drutva meusobno povezano).

12

3.8. Prava i obaveze ortaka Pravni poloaj ortaka ortakog drutva tj. njihova prava i obaveze ureuju se ZOPD (ije su odredbe preteno dispozitivnog karaktera), kao i ugovorom o osnivanju drutva i ugovorom ortaka drutva (i u smislu operazionalizacije prava i obaveza imperativno propisanih zakonom). Osnovna prava ortaka su: uee u diobi dobiti drutva; uee u diobi raspodjeli likvidacione ili steajne mase nakon prestanka drutva a po izmirenju obaveza drutva; pravo raspolaganja udjelom; pravo preeg sticanja udjela prilikom prenosa udjela; pravo na uee u donoenju odluka (vrenje vlasnike funkcije; pravo na naknadu trokova koje je imao u obavljanju poslova drutva, a koji su bili neophodni s obzirom na okolnosti poslovanj; pravo na informisanje o radu drutva i stanju poslovanja drutva; pravo na istupanje iz drutva; i dr. (podnoenje tube za naknadu tete, pobijanje nezakonitih odluka). Osnovne obaveze ortaka su: blagovremena i uredna uplata novanog uloga, odnosno blagovremeno i uredno unoenje nenovanih uloga; potovanje dunosti prema drutvu; i dr. (potovanje odredaba ugovora o osnivanju, potovanje odredaba ugovora ortaka drutva, davanje tzv. drugih doprinosa drutvu (najee se izraavaju u vrenju odreenih faktikih radnji za drutvo, kada se te radnje ne tretiraju kao ulog u radu ili uslugama i dr.). 3.9. Prestanak svojstva ortaka Do prestanka svojstva lana ortakog drutva dolazi: istupanjem iz drutva, iskljuenjem, smru ortaka fizikog lica, otvaranjem steaja nad nekim od ortaka pravnog lica, prenosom udjela u cjelosti drugom licu, prestankom ortakog drutva, i dr. Ortak moe da se povue (dobrovoljno istupi) iz drutva podnoenjem pisanog otkaza o povlaenju. Pisani otkaz se podnosi najmanje est meseci pre isteka poslovne godine, osim ako je osnivakim aktom drukije odreeno (otkazni rok). Pravo na istupanje ne moe se ograniiti niti iskljuiti. Udio ortaka koji istupi iz ortakog drutva raspodjeljuje se ostalim ortacima drutva na jednake dijelove. Ortaci koji ostaju u drutvu duni su da isplate ortaku koji istupa iz ortakog drutva u novcu ono to bi on primio na osnovu obrauna koji bi se napravio kada bi u vrijeme njegovog istupanja drutvo prestalo da postoji, ne uzimajui u obzir tekue nezavrene poslove. Ako vrijednostimovine ortakog drutva nije dovoljna za to da se pokriju obaveze drutva, ortak koji istupa iz drutva plaa drutvu dio nepokrivenog iznosa srazmjerno njegovom ueu u gubitku drutva. 3.10. Prestanak ortakog drutva Ortako drutvo prestaje: istekom vremena na koje je osnovano ili ispunjenjem cilja osnivanja, odlukom ortaka o prestanku, neobavljanjem poslova neprekidno u periodu od dvije godine, sudskom odlukom o prestanku i nastupanjem bilo kojeg drugog dogaaja odreenog osnivakim aktom ili ugovorom ortaka drutva koji ima za posljedicu prestanak drutva.

13

Ako osnivakim aktom ili ugovorom ortaka drutva nije drukije odreeno, svojstvo ortaka u ortakom drutvu prestaje u sluaju: smrti ortaka, otvaranja steaja nad nekim od ortaka, otkaza nekog ortaka, donoenja odluke ortaka u skladu sa osnivakim aktom, ugovorom ortaka drutva i ovim zakonom i u drugim sluajevima odreenim osnivakim aktom ili ugovorom ortaka drutva. Kontrolna pitanja 1. Na koji nain za obaveze drutva odgovaraju njegovi lanovi ortaci? 2. ta predstavlja ugovor o osnivanju ortakog drutva? 3. ta sve moe initi ulog ortaka u ortako drutvo? 4. Koliki je udio jednog ortaka u imovini drutva? 5. Kako se donose odluke o pitanjima koja predstavljaju redovnu djelatnost ortakog drutva? 6. Ko ima pravo da void poslove u ortakom drutvu? 7. Kako se rasporeuje dobit meu ortacima drutva? 8. Koja su osnovna prava ortaka? 9. Kada dolazi do prestanka svojstva lana ortakog drutva? 10. Navedi najmanje dva razloga prestanka rada ortakog drutva. 11. Navedi razliku izmeu komplementara I komanditora. 12. Moe li komanditor vriti voenje poslova drutva? 13. ta mogu uraditi komanditori ako iz drutva istupe svi komplemenati, a novi komplementari nisu primljeni?

4. KOMANDITNO DRUTVO
Komanditno drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili pravnih lica u svojstvu ortaka, radi obavljanja odreene djelatnosti, pod zajednikim poslovnim imenom, od kojih najmanje jedno lice odgovara neogranieno za njegove obaveze (komplementar), a najmanje jedno lice snosi rizik do visine svog ugovorenog uloga (komanditor). Komanditno drutvo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom imovinom. Na komanditno drutvo primjenjuju se odredbe zakona o ortakom drutvu, ako ZOPD - om nije drugaije ureeno. Komplementari imaju status ortaka ortakog drutva, ako ovim ZOPD - om nije drugaije ureeno. Osnivaki akt komanditnog drutva sadri naroito: a) puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite pravnog lica komplementara i komanditora, kao i oznaenje svojstva ortaka, b) poslovno ime i sjedite drutva, c) oznaenje vrste i vrijednosti uloga svakog osnivaa i d) djelatnost. Osnivaki akt komanditnog drutva moe da sadri i druge elemente od znaaja za drutvo i komplementare.
14

Osnivaki akt komanditnog drutva mijenja se saglasnou svih komplementara i komanditora drutva, ako tim aktom nije drugaije odreeno. Izmjene osnivakog akta komanditnog drutva kojima se poveavaju obaveze ortaka drutva odreene tim aktom ili kojima se odreuju nove obaveze ortaka drutva, vre se uz saglasnost ortaka drutva na koje se te izmjene odnose. 4.1. Ugovor ortaka drutva Pored osnivakog akta, komanditno drutvo moe imati i ugovor ortaka drutva kojim se odreuje poslovanje drutva i upravljanje. Ugovor ortaka komanditnog drutva ne prilae se uz prijavu za registraciju. Ugovor ortaka komanditnog drutva sainjava se u pisanoj formi i potpisuju ga svi ortaci. Ugovor ortaka komanditnog drutva i promjene ugovora imaju pravno dejstvo meu ortacima danom potpisivanja svih ortaka, ako tim ugovorom nije drugaije odreeno. U sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta komanditnog drutva i ugovora ortaka drutva, primjenjuje se osnivaki akt. 4.2. Pravni odnosi meu ortacima i izmeu ortaka i drutva Ulog Ulog komanditora u komanditno drutvo moe biti novani i nenovani, ukljuujui i izvreni rad i usluge u komanditnom drutvu. Komanditor u komanditno drutvo unosi cijeli ugovoreni ulog prije sticanja svojstva komanditora. Prenos udjela Komplementar komanditnog drutva ne moe prenijeti cijeli udjel ili dio svog udjela bez saglasnosti svih komanditora i komplementara. Komanditor komanditnog drutva moe prenijeti dio svog udjela ili cijeli svoj udio prodajom, poklonom, nasljeem ili na drugi nain. Dobit i gubitak Komanditori i komplementari uestvuju u diobi dobiti i snoenju gubitka drutva srazmjerno procentu udjela u drutvu. Voenje poslova drutva Jedan ili vie komlementara vode poslove komanditnog drutva. Komanditor ne moe vriti voenje poslova drutva. 4.3. Pravni odnosi komanditnog drutva i ortaka prema treim licima Zastupanje Komanditor ne moe da zastupa komanditno drutvo prema treim licima. Sluajevi odgovornosti komanditora kao komplementara Komanditor odgovara, kao i komplementar prema treim licima ako je njegovo ime uz njegovu saglasnost uneseno u poslovno ime komanditnog drutva.

15

Promjene u lanstvu i status drutva Okonanje statusa ortaka i promjena pravne forme Komanditno drutvo ne prestaje u sluaju smrti komanditora, kao ni u sluaju prestanka komanditora koji nije fiziko lice. Ako iz komanditnog drutva istupe svi komplementari a novi komplementari nisu primljeni u roku od 90 dana od dana istupanja posljednjeg komplementara, komanditori mogu u daljem roku od 90 dana donijeti jednoglasno odluku o promjeni pravne forme u drutvo s ogranienom odgovornou ili akcionarsko drutvo, u skladu sa ovim zakonom. Ako komanditori komanditnog drutva ne donesu odluku o promjeni pravne forme u drutvo s ogranienom odgovornou ili akcionarsko drutvo, komanditno drutvo prestaje likvidacijom, u skladu sa zakonom. Ako iz komanditnog drutva istupe svi komanditori, komanditno drutvo moe nastaviti da posluje kao ortako drutvo ili kao preduzetnik. Kontrolna pitanja 1. Navedi razliku izmeu komplementara i komanditora. 2. Moe li komanditor vriti voenje poslova drutva? 3. ta mogu uraditi komanditori ako iz drutva istupe svi komplemenati, a novi komplementari nisu primljeni?

5. DRUTVO S OGRANIENOM ODGOVORNOU

5.1. Pojam i karakteristike Drutvo s ogranienom odgovornou (:DOO) je privredno drutvo koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica, u svojstvu lanova drutva, radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom Drutvo sa ogranienom odgovornou odgovara za svoje obaveze cjelokupnom imovinom. lan drutva sa ogranienom odgovornou ne odgovara za obaveze drutva, osim do iznosa neunesenog uloga u imovinu drutva (dakle, za obaveze DOO odgovara samo onaj lan drutva koji je upisao ulog a nije ga saglasno zakonu, odnosno osnivakom aktu uplatio, odnosno unio i to u visini razike uloga koji duguje drutvu). Drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati najvie 50 lanova. Ako se broj lanova drutva sa ogranienom odgovornou povea iznad broja 50, ali ne vie od 100 lanova, i ako se taj broj odri u periodu duem od godinu dana, to drutvo mijenja pravnu formu u formu zatvorenog akcionarskog drutva. 5.2. Osnivaki akt i ugovor lanova drutva Osnivaki akt Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou sadri: a) puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite svakog pravnog lica lana drutva, b) poslovno ime i sjedite drutva, c) djelatnost,

16

d) iznos osnovnog kapitala i iznos, vrstu i vrijednost uloga svakog osnivaa i opis vrste i vrijednost nenovanog uloga, e) nain i vrijeme unoenja nenovanih uloga, odnosno vrijeme uplate novanih uloga, f) ukupan iznos trokova osnivanja, odnosno procijenjeni iznos svih trokova plaenih od drutva ili zaraunatih drutvu u vezi sa osnivanjem, a po potrebi i trokove prije nego to je utvreno da drutvo ispunjava uslove za poetak poslovanja i g) odobrene posebne pogodnosti bilo kom licu koje je uestvovalo u osnivanju drutva ili u poslovima prije osnivanja drutva ili utvrivanja ispunjenosti uslova za poetak poslovanja. Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou moe sadrati i druge odredbe, ukljuujui i odredbe koje moe sadrati i ugovor lanova drutva. Ugovor lanova drutva Drutvo sa ogranienom odgovornou, pored osnivakog akta, moe da ima i ugovor lanova drutva kojim se ureuje naroito poslovanje drutva i upravljanje. Ugovor lanova drutva sainjava se u pisanoj formi i sadri odredbe o: a) obavezama lanova drutva na dodatne uloge pored osnovnih uloga, kao i o posebnim naknadama i posljedicama u sluaju neispunjenja takvih obaveza, b) posebnim uslovima i nainu prenosa udjela lanova drutva koji se razlikuje od naina ureenog ovim zakonom, c) nainu za ostvarivanje prava glasa lanova drutva ili prava na dividendu (jednako pravo, pravo u skladu sa udjelom u osnovnom kapitalu drutva ili pravo utvreno na neki drugi nain) i d) postupku odluivanja, ukljuujui i postupak za odluivanje u sluaju blokade odluivanja meu lanovima drutva. Ugovor lanova drutva sa ogranienom odgovornou ne dostavlja se uz prijavu za registraciju. Ugovor lanova drutva sa ogranienom odgovornou, kao i njegove izmjene i dopune, proizvode pravno dejstvo danom potpisivanja od svih lanova drutva, ako ugovorom nije drugaije odreeno. U sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta drutva sa ogranienom odgovornou i ugovora lanova drutva primjenjuje se osnivaki akt drutva. 5.3. Osnovni kapital Osnovni kapital predstavlja zbir (novane) vrijednosti uloga lanova drutva. Novani deo osnovnog kapitala DOO, na dan uplate iznosi najmanje 2.000 KM (dvije hiljade konvertibilnih maraka), od ega se najmanje polovina uplauje na privremeni raun do registracije drutva, a ostatak se uplauje na raun drutva u roku od dvije godine od dana registracije. Odredbe zakona o otvorenom akcionarskom drutvu koje se odnose na odravanje osnovnog kapitala, rezerve, poveanje i smanjenje osnovnog kapitala, kao i odravanje skuptine akcionara, primjenjuju se i na odravanje, poveanje i smanjenje osnovnog kapitala i odravanje skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou kod gubitka koji ne prelazi 50 % osnovnog kapitala drutva.

17

5.4. Ulog Ulog u drutvo sa ogranienom odgovornou moe biti novani ili nenovani, ukljuujui i izvreni rad i pruene usluge drutvu. Ulozi lanova drutva sa ogranienom odgovornou ne moraju biti jednake vrijednosti. Ulozi u drutvo sa ogranienom odgovornou, novani ili nenovani, ulau se u drutvo u skladu sa osnivakim aktom drutva. 5.5. Udio lan drutva sa ogranienom odgovornou stie udio u osnovnom kapitalu drutva srazmjerno vrijednosti uloga. lan drutva sa ogranienom odgovornou moe imati jedan udio u drutvu. Ako lan drutva sa ogranienom odgovornou stekne jedan ili vie udjela, ti udjeli se spajaju sa postojeim udjelom i zajedno ine jedan udio. Udio se moe izraziti procentom ili razlomkom i predstavlja odnos ukupne vrijednosti svih uloga jednog lana u odnosu na uloge drugih lanova i vrijednost osnovnog kapitala drutva. Udjeli drutva sa ogranienom odgovornou nisu hartije od vrijednosti. Udjeli drutva sa ogranienom odgovornou ne mogu se sticati, niti se njima moe raspolagati upuivanjem javne ponude. Drutvo sa ogranienom odgovornou izdaje svakom lanu drutva potvrdu kao dokaz lanstva i njegovog udjela, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije odreeno. 5.5.1. Dioba udjela Udio lana DOO moe se podeliti (dioba udjela). Udio se moe podeliti u sluaju nasleivanja, pravnog sledbenitva lana i prenosa udjela. Osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva moe se iskljuiti dioba udjela ili se moe dozvoliti samo u odreenim sluajevima kao to je prenos udjela dvojici ili veem broju lica (npr. u vezi sa pravom preeg sticanja kod prenosa udjela). Iskljuenje diobe udjela u sluaju smrti lana drutva (isto i statusnih promjena) ne znai nemogunost nasleivanja, ve konstituisanje susvojine na udjelu (suvlasnitvo udjela). 5.5.2. Povlaenje i ponitenje udjela Drutvo sa ogranienom odgovornou moe povui i ponititi udjele u sluajevima odreenim osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Odluku o povlaenju i ponitenju udjela donosi skuptina lanova drutva sa ogranienom odgovornou, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije odreeno. Odluka skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou o povlaenju i ponitenju udjela sadri: osnov povlaenja i ponitenja, iznos koji se plaa lanu iji je udio povuen i poniten i dejstvo ponitenja na osnovni kapital drutva. Odluka o povlaenju i ponitenju udjela unosi se u knjigu odluka. lan drutva sa ogranienom odgovornou iji je udio povuen i poniten gubi prava i obaveze koje je imao po osnovu tog udjela. 5.5.3. Prenos udjela

18

Udio lana drutva sa ogranienom odgovornou moe se slobodno prenositi, ako ZOPD, osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije ureeno, i to: a) drugom lanu drutva ili drutvu, b) supruniku prenosioca, bratu, sestri, pretku, potomku ili supruniku potomka, c) zakonskom zastupniku ili nasljedniku lana drutva nakon njegove smrti i d) statusnom promjenom u skladu sa ovim zakonom. 5.5.4. Pravo preeg sticanja udjela drutva lan drutva sa ogranienom odgovornou prije nego to ponudi svoj udio ili dio udjela treem licu koje nije lice iz lana 120. ZOPD, duan je da taj udio ili dio udjela ponudi drutvu. Ako drutvo ne iskoristi pravo preeg sticanja u roku odreenom osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, o emu odluku donosi skuptina lanova drutva, ponuda se dostavlja drugim lanovima drutva, u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Ako drutvo sa ogranienom odgovornou, odnosno lanovi drutva ne obavijeste lana drutva koji prodaje udio o odluci u roku utvrenom osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, smatra se da je ponuda odbijena. Drutvo sa ogranienom odgovornou, odnosno lanovi drutva mogu dati protivponudu lanu drutva koji nudi prodaju udjela, a lan mora dati drutvu, odnosno lanovima drutva pisano obavjetenje o prihvatanju protivponude u roku od deset dana od dana prijema protivponude, a ako lan drutva koji nudi prodaju udjela ne odgovori u tom roku, smatra se da je protivponuda odbijena. Drutvo sa ogranienom odgovornou koje prihvati ponudu za sticanje udjela lana drutva, moe raspodijeliti dio ili cio steeni udio jednom ili veem broju lanova drutva ako svi lanovi drutva koji su glasali za sticanje udjela odobre takvu raspodjelu. Ako drutvo sa ogranienom odgovornou ne moe zbog ogranienja plaanja odreenih ovim zakonom da izvri sticanje udjela lana drutva, lanovi drutva koji su glasali za kupovinu udjela obavezni su da kupe udio srazmjerno svom udjelu u osnovnom kapitalu drutva. Ako je ponuda lana drutva sa ogranienom odgovornou drutvu, odnosno lanovima drutva za sticanje udjela odbijena, taj lan drutva moe prenijeti svoj udio ili dio ponuenog udjela treem licu po cijeni i u skladu sa drugim uslovima svoje ponude drutvu, odnosno lanovima drutva ili po vioj cijeni, u roku od 60 dana od dana obavjetenja o odbijanju njegove ponude od drutva i lanova drutva, odnosno od dana isticanja roka za obavjetavanje o odluci skuptine lanova drutva i lanova drutva utvrenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.

5.6. Organi drutva s ogranienom odgovornou 5.6.1. Struktura Organi DOO su skuptina, direktor ili upravni odbor, i interni revizor ili odbor revizora (ako je predvieno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva/postojanje nadzornog organa nije obavezno).

19

5.6.2. Skuptina Pojam i postojanje lanovi drutva sa ogranienom odgovornou ine skuptinu. U drutvu sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom, ovlaenja skuptine lanova vri taj lan ili ovlaeno lice. lan drutva sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom po donoenju odluka iz nadlenosti skuptine drutva sa ogranienom odgovornou sastavlja i potpisuje zapisnik i donesene odluke upisuje u knjigu odluka. Sporazumi izmeu drutva sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom i drutva moraju biti u pisanoj formi ili uneseni u knjigu odluka, osim ako je rije o tekuim poslovima zakljuenim pod uobiajenim uslovima. Djelokrug Ako ovim zakonom, osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije ureeno, skuptina lanova drutva s ogranienom odgovornou odluuje o: a) odobravanju poslova zakljuenih u vezi sa osnivanjem drutva prije registracije, b) izboru i razrjeenju direktora ili lanova upravnog odbora i utvrivanju njihove naknade, odnosno zarade, c) odobravanju finansijskih izvjetaja, donoenju odluke o vremenu i iznosu isplate lanovima drutva, d) imenovanju internog revizora ili nezavisnog revizora drutva i potvrivanju njihovih nalaza i miljenja, utvrivanju naknade ili drugih uslova njihovog ugovora sa drutvom, e) imenovanju likvidacionog upravnika i potvrivanju likvidacionog bilansa, f) poveanju i smanjenju osnovnog kapitala drutva, sticanju sopstvenih udjela i povlaenju i ponitenju udjela, kao i o emisiji hartija od vrijednosti, g) davanju prokure i poslovne punomoi za sve poslovne jedinice drutva, h) o dopunskim ulozima od lanova drutva, i) iskljuenju lana drutva, prijemu novog lana i prenosu udjela na trea lica kada je odobrenje drutva potrebno, j) statusnim promjenama, promjeni pravne forme i prestanku drutva, k) davanju odobrenja na pravne poslove lanova drutva, odnosno direktora i drugih lica, u skladu sa lanom 35. ZOPD, l) sticanju, prodaji, davanju u zakup, zalaganju ili drugom raspolaganju imovinom velike vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom, lj) izmjeni osnivakog akta ili ugovora lanova drutva, m) formiranju poslovne jedinice, n) donoenju poslovnika o svom radu i nj) drugim pitanjima utvrenim osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva koja su u djelokrugu skuptine lanova. Sjednice skuptine lanova Sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou saziva se po potrebi, a obavezno u sluajevima propisanim ovim zakonom, osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.

20

Sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou saziva direktor ili upravni odbor, ako osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva nije drugaije odreeno. Mjesto odravanja skuptine je sjedite drutva, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije odreeno ili ako skuptina lanova drutva ne odlui drugaije. Redovna sjednica i vanredne sjednice skuptine Godinja sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou odrava se najkasnije u roku od est mjeseci nakon zavretka poslovne godine radi usvajanja finansijskih izvjetaja i odluivanja o raspodjeli dobiti. Sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou koje se odravaju izmeu godinjih skuptina su vanredne. Zahtjev za sazivanje sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou moe da podnese direktoru ili upravnom odboru bilo koji lan drutva, u bilo koje vrijeme. Vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou obavezno se saziva i kada to u pisanom obliku zahtijevaju lanovi drutva koji imaju ili zastupaju 10 % glasakih prava, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije odreeno da to pravo imaju i lanovi koji zajedno imaju i manji procenat glasakih prava. Zahtjev za sazivanje sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou upuuje se direktoru ili upravnom odboru drutva. Ako direktor ili upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou ne prihvati zahtjev lanova drutva koji imaju ili zastupaju 10 % glasakih prava i ne sazove vanrednu sjednicu skuptine lanova drutva u roku od 15 dana od dana prijema zahtjeva, podnosioci tog zahtjeva mogu uz navoenje dnevnog reda sami sazvati skuptinu, pri emu skuptina odluuje ko snosi trokove za odravanje tako sazvane skuptine. Ako se vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou po sazivu manjinskih lanova ovog lana ne sastane ili nema kvorum, manjinski lanovi mogu sazvati ponovljenu skuptinu u daljem roku od sedam dana, a ako se skuptina ni tada ne sastane ili nema kvorum, oni mogu zahtijevati od suda u vanparninom postupku da odredi lice koje e u svojstvu privremenog zastupnika sazvati sjednicu skuptine i odrediti njen dnevni red. Po zahtjevu manjinskih lanova drutva sa ogranienom odgovornou sud je duan da donese rjeenje u roku od 48 sati od prijema zahtjeva. 5.6.3. Direktor/upravni odbor Pojam Drutvo sa ogranienom odgovornou moe da ima direktora ili upravni odbor. Osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou odreuje se da li drutvo ima direktora ili upravni odbor. Direktor drutva sa ogranienom odgovornou moe biti lan drutva ili lice koje nije lan drutva. Ako drutvo ima upravni odbor njegovi lanovi mogu biti svi lanovi drutva ili druga lica. Izbor direktora ili lanova upravnog odbora
21

lanovi drutva sa ogranienom odgovornou biraju direktora ili lanove upravnog odbora na sjednici skuptine, osim prvog direktora ili lanova prvog upravnog odbora koji mogu biti odreeni osnivakim aktom. Osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou moe se odrediti da se izbor lanova upravnog odbora drutva vri kumulativnim glasanjem, u skladu sa ovim zakonom. Broj lanova upravnog odbora i popunjavanje sastava Broj lanova upravnog odbora odreuje se osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou. Ako se broj lanova upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou smanji ispod broja lanova odreenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, preostali lanovi mogu kooptacijom dopuniti upravni odbor do potrebnog broja lanova, ako je tako odreeno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Ako se ne izvri kooptacija lanova upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou preostali lanovi upravnog odbora duni su da bez odgaanja sazovu sjednicu skuptine radi izbora lanova do punog broja, a do tog izbora preostali lanovi obavljaju samo hitne poslove, ako tim aktima nije drugaije odreeno. Predjsednik upravnog odbora Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou ima predsjednika koga biraju lanovi upravnog odbora veinom od ukupnog broja, ako osnivakim aktom drutva nije odreena druga veina. Predsjednik upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou zastupa drutvo. Predjsednik upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou saziva i predsjedava sjednicama upravnog odbora i odgovoran je za voenje zapisnika. Osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou moe se odrediti da predsjednik upravnog odbora predsjedava i sjednici skuptine lanova i da je odgovoran za voenje njenog zapisnika. Poslovi direktora ili upravnog odbora Djelokrug Ako osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou nije drugaije odreeno, direktor ili upravni odbor nadlean je za: - zastupanje drutva i voenje poslova drutva u skladu sa zakonom, osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva, - utvrivanje prijedloga poslovnog plana, - sazivanje sjednica skuptine lanova drutva i utvrivanje prijedloga dnevnog reda, - sprovoenje odluka skuptine lanova, - odreivanje dana sa kojim se utvruje lista lanova drutva sa pravom na obavjetavanje, dan utvrivanja dividende i dan plaanja dividende, glasanje i druga pitanja, - zakljuenje ugovora o kreditu, - utvrivanje dana sticanja prava na uee u dobiti i dana isplate uea u dobiti, kao i dana sticanja prava glasa i drugih prava lanova drutva,

22

- davanje i opozivanje prokure, i - druga pitanja odreena osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Ako je osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou tako odreeno, direktor ili upravni odbor nadlean je i za: - izvrenje odluke o sticanju sopstvenih udjela i povlaenja i ponitenja udjela, - utvrivanje iznosa uea u dobiti, i - izdavanje obveznica ili drugih hartija od vrijednosti. Sjednice Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou odrava najmanje etiri redovne sjednice godinje, od kojih jednu neposredno prije godinje skuptine lanova drutva. Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou moe odravati i vanredne sjednice koje saziva predsjednik po sopstvenoj inicijativi ili na zahtjev lana tog odbora. Ako predsjednik upravnog odbora ne sazove sjednicu odbora na pisani zahtjev lana odbora, sjednicu moe sazvati taj lan odbora. Vanredna sjednica upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou saziva se pisanim pozivom koji se dostavlja svim lanovima odbora, u kom se navode razlozi, vrijeme i mjesto odravanja sjednice. Sjednice upravnog odbora mogu se odravati i korienjem konferencijske telefonske veze ili korienjem druge audio i vizuelne komunikacijske opreme, tako da sva lica koja uestvuju na sjednici mogu da se uju i razgovaraju jedno sa drugim. Lica koja na ovaj nain uestvuju na sjednici upravnog odbora smatraju se prisutnim. Sjednice upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou mogu se odravati i bez sprovoenja postupka iz st. 2. do 4. ovog lana ako im prisustvuju svi njegovi lanovi i ako nijedan od lanova ne prigovori postupku sazivanja i odravanja sjednice, odnosno ako se lan koji ne prisustvuje sjednici pisanim putem izjasni o tome da ne prigovara na postupak sazivanja i odravanja sjednice, u skladu sa osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva. Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou moe donijeti poslovnik o radu kojim blie ureuje nain rada, koji je u skladu sa osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva. Kvorum i veina Kvorum za rad i odluivanje upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou ini veina od ukupnog broja njegovih lanova. Odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou donose se veinom glasova od ukupnog broja lanova odbora. Odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou postaju punovane danom donoenja. Odluke upravnog odbora unose se u knjigu odluka. Ako su glasovi lanova upravnog odbora sa ogranienom odgovornou pri odluivanju jednako podijeljeni, odluujui je glas predsjednika upravnog odbora koji glasa posljednji. Odredbe ZOPD-a primjenjuju se ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou nije drugaije odreeno.

23

5.6.4. Interna revizija Drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati internu reviziju, ako je tako odreeno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Pored interne revizije drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati i odbor za reviziju. Poslove interne revizije vri interni revizor kao fiziko lice. Izbor i razrjeenje i primjena Internog revizora i lanove odbora za reviziju bira skuptina lanova drutva sa ogranienom odgovornou iz reda nezavisnih lica u smislu ovog zakona. Prvi interni revizor i lanovi odbora za reviziju odreuju se osnivakim aktom ili posebnim aktom osnivaa. Interni revizor i lanovi odbora za reviziju drutva sa ogranienom odgovornou mogu se razrijeiti odlukom skuptine lanova drutva, sa navoem razloga za razrjeenje ili bez njega. Razrjeenje internog revizora i lanova odbora za reviziju drutva s ogranienom odgovornou ne utie na njihova prava nakon razrjeenja koja imaju na osnovu posebnog ugovora sa drutvom. 5.7. Prestanak svojstva lana drutva Osnovi lanu drutva sa ogranienom odgovornou prestaje svojstvo lana drutva: - smru, - prestankom pravnog lica, - istupanjem (povlaenjem) u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, - istupanjem (povlaenjem) uz povredu osnivakog akta ili ugovora lanova drutva, - istupanjem (povlaenjem) u skladu sa sudskom odlukom, - iskljuenjem u skladu sa sudskom odlukom, - iskljuenjem u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, - prenosom udjela drugom licu i - u sluaju drugih dogaaja odreenih osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva koji vode prestanku svojstva lana drutva. 5.8. Prestanak drutva s ogranienom odgovornou Drutvo sa ogranienom odgovornou prestaje: - istekom vremena odreenog u osnivakom aktu, - odlukom skuptine lanova, - statusnim promjenama koje za posljedicu imaju prestanak drutva, - pravosnanom sudskom odlukom kojom se utvruje da je registracija drutva bila nitava i odreuje brisanje drutva iz sudskog registra i - nastupanjem dogaaja odreenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Kontrolna pitanja 1. U komsluaju lan DOO moe odgovarati za obaveze drutva?

24

2.

3.
4.

5.
6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Koji akt se primjenjuje u sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta drutva sa ogranienom odgovornou i ugovora lanova drutva? Koliko je minimalni iznos novanog dijela osnovnog kapitala? U kom obliku moe ulog u drutvo sa ogranienom odgovornou. Kako se izraava udio lana drutva sa ogranienom odgovornou? Koja je obaveza lana drutva sa ogranienom odgovornou prije nego to ponudi svoj udio ili dio udjela treem licu? Ko ini skuptinu drutva sa ogranienom odgovornou U kojim sluajevima se dri sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou? Kada se saziva vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou? Kako lanovi drutva sa ogranienom odgovornou biraju direktora ili lanove upravnog odbora? Kako se bira predsjednik upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou? Koliko puta godinje se odravaju redovne sjednice upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou? Kako se donose odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou? Na koji nain se bira interni revizor drutva sa ogranienom odgovornou? Navedi najmanje dva razloga pretanka svojstva lana drutva sa ogranienom odgovornou?

6. AKCIONARSKO DRUTVO
6. 1. Pojam i karakteristike Pojam i odgovornost za obaveze Akcionarsko drutvo u smislu ovog zakona jeste privredno drutvo koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja odreene djelatnosti, pod zajednikim poslovnim imenom, iji je osnovni kapital utvren i podijeljen na akcije. Akcionarsko drutvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom imovinom. Akcionari akcionarskog drutva ne odgovaraju za obaveze drutva, osim do iznosa ugovorenog a neuplaenog uloga u imovinu drutva, u skladu sa ZOPD. Akcionarsko drutvo mogu osnovati fizika i pravna lica, domaa i strana. Lica koja osnivaju akcionarsko drutvo (nakon registracije), kao i lica koja naknadno pristupe akcionarskom drutvu nazivaju se - akcionari. Akcionarsko drutvo moe biti jednolano (samo zatvoreno akcionarsko drutvo) ili vielano. Akcionarsko drutvo ima svoju imovinu. Ona je vlasnitvo drutva, dok su akcionari vlasnici nad drutvom. Imovina drutva odvojena je od imovine akcionara drutva. Ulog akcionara imovina je drutva (osim onih stvari koje su date na korienje drutvu uz zadrano pravo svojine), a akcionar stie akcije i prava koja iz akcije, kao lanstva, proizilaze. U imovinu akcionara drutva ulaze prava koja akcionar ima u odnosu na drutvo, ali ne i imovina drutva. U pravnim odnosima sa treim licima nosilac prava i obaveza je samo drutvo. Drutvo ne odgovara za obaveze svojih lanova - akcionara, kao to ni akcionari ne odgovaraju za obaveze drutva personalnom imovinom, ve samo snose rizik poslovanja drutva do vrijednosti svog uloga u drutvo (osim do iznosa ugovorenog a neuplaenog uloga u imovinu drutva).
25

Akcionarsko drutvo ima osnovni kapital (minimum je propisan zakonom) koji je utvren i podijeljen na akcije odreene nominalne ili raunovodstvene vrijednosti i predstavlja zbir vrijednosti svih akcija. Akcija predstavlja hartiju od vrijednosti koju je izdalo akcionarsko drutvo licu koje je uloilo sredstva u osnovni kapital drutva. To je, takoe, isprava kojom se dokazuje lanstvo u drutvu i u kojoj su sadrana prava akcionara, kao lana drutva. Akcionar moe imati jednu ili vie akcija, zavisno od vrijednosti svog uloga. Prenos akcija je, po pravilu, slobodan. Akcionarsko drutvo nastaje na osnovu osnivakog akta (odluka o osnivanju, ako drutvo osniva jedno lice, odnosno ugovor o osnivanju, ako drutvo osniva dva ili vie lica). Pored osnivakog akta akcionarsko drutvo moe da ima i statut kojim se blie ureuje poslovanje i upravljanje drutvom. Akcionarsko drutvo posluje pod zajednikim poslovnim imenom (moe biti realno, ee, ili personalno, ree). Akcionarsko drutvo osniva se i postoji radi obavljanja odreene djelatnosti, u cilju sticanja dobiti. Kako se radi o privrednom drutvu, akcionarsko drutvo se bavi privrednom, profitnom dijelatnou. Akcionarsko drutvo je jedini oblik privrednog drutva koji se moe baviti bilo kojom privrednom dijelatnou. Akcionarsko drutvo je pravno lice. Pravni subjektivitet stie upisom u registar privrednih subjekata. 6. 2. Vrste akcionarskih drutava Akcionarsko drutvo moe biti zatvoreno i otvoreno. Ako u osnivakom aktu nije navedena vrsta akcionarskog drutva, akcionarsko drutvo je otvoreno. 6.2.1. Zatvoreno drutvo Zatvoreno akcionarsko drutvo je drutvo ije se akcije izdaju samo njegovim osnivaima ili ogranienom broju drugih lica, u skladu sa zakonom. Zatvoreno akcionarsko drutvo moe imati najvie 100 akcionara. Ako se broj akcionara zatvorenog akcionarskog drutva povea i odri iznad 100 akcionara u periodu duem od godinu dana, to drutvo postaje otvoreno drutvo. Zatvoreno drutvo ne moe vriti upis akcija javnom ponudom ili na drugi nain nuditi svoje akcije javnim putem. Zatvoreno akcionarsko drutvo moe postati otvoreno drutvo, odnosno otvoreno akcionarsko drutvo moe postati zatvoreno akcionarsko drutvo, u skladu sa ovim zakonom i propisima kojima se ureuje trite hartija od vrijednosti. Pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko drutvo, odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo, vri se izmjenom osnivakog akta i ne smatra se promjenom pravne forme privrednog drutva, u smislu ovog zakona. Za pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko drutvo, odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo potrebno je odobrenje Komisije za hartije od vrijednosti, u skladu sa propisima kojima se ureuje trite hartija od vrijednosti. 6.2.2. Otvoreno drutvo

26

Akcionarsko drutvo smatra se otvorenim ako osnivai uine javni poziv za upis i uplatu akcija u vrijeme osnivanja drutva, odnosno ako takav poziv uini drutvo nakon osnivanja. Javni poziv moe se vriti javnom ponudom i prospektom u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Otvoreno akcionarsko drutvo uvrtava se na berzu i druga ureena javna trita u skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Otvoreno akcionarsko drutvo ne moe ograniiti prenos akcija. Upis i uplata akcija iz osnivake emisije otvorenog drutva Osnivaka (prva) emisija akcija otvorenog drutva je uspjela ako se ponuene akcije iz javne ponude i prospekta upiu u broju koji je kao uspjean upis predvien javnom ponudom i koji je kao takav oznaen u prospektu, odnosno ako se upisane akcije uplate najmanje u iznosu odreenom ZOPD-u. Ako se akcije iz javne ponude i prospekta ne upiu i uplate u skladu sa ZOPD smatra se da osnivanje akcionarskog drutva nije uspjelo, a osnivai su obavezni da solidarno vrate upisnicima akcija uplaene iznose, bez odgaanja. 6.2.3. Osnivaki akt i statut Osnivaki akt Osnivaki akt akcionarskog drutva sadri naroito: puno ime i prebivalite fizikog lica, odnosno poslovno ime i sjedite pravnog lica svakog osnivaa drutva, poslovno ime i sjedite drutva, djelatnost, oznaenje da li je drutvo otvoreno ili zatvoreno, iznos osnovnog kapitala, upisanog i uplaenog, i nain njegovog unoenja, odnosno oblik u kome se unosi ulog, broj akcija i njihovu nominalnu vrijednost, vrste i klase akcija koje je drutvo ovlaeno da izda kao i pravo akcija svake klase, broj akcija svake vrste i klase koje su izdate, identifikaciju osnivaa koji daje nenovane uloge, opis tih uloga i broj i vrsta akcija za te uloge, trajanje drutva, osim ako je osnovano na neodreeno vrijeme, ukupni ili procijenjeni iznos trokova u vezi sa osnivanjem drutva koji padaju na teret drutva, prije nego to je utvreno da drutvo ispunjava uslove za poetak rada i posebne pogodnosti do dana osnivanja drutva ili do trenutka kad je drutvo ovlaeno da pone poslovanje, koje su date osnivaima ili drugom licu koje je uestvovalo u osnivanju drutva ili poslovima koji su bili potrebni za dobijanje takvog ovlaenja. Osnivki akt akcionarskog drutva moe da sadri i: imena i adrese prvog direktora, odnosno lanova prvog upravnog odbora, ovlaenje upravnom odboru da izda odobrene (ovlaene, neizdate) akcije u skladu s ovim zakonom i statutom,
27

ogranienja prenosa akcija zatvorenog akcionarskog drutva i druga pitanja koja u skladu sa ovim zakonom mogu biti sastavni dio osnivakog akta ili statuta drutva.

Statut Akcionarsko drutvo pored osnivakog akta moe da ima i statut kojim se blie ureuje poslovanje i upravljanje drutvom. Statut akcionarskog drutva ne dostavlja se uz prijavu za registraciju. Statut akcionarskog drutva sainjava se u pisanoj formi. Statut akcionarskog drutva, kao i njegove izmjene i dopune, proizvodi pravno dejstvo prema akcionarima od dana njegovog donoenja, ako statutom nije drukije odreeno. Ako osnivakim aktom ovlaenje za donoenje ili izmjene i dopune statuta akcionarskog drutva nije izriito dato skuptini akcionara, statut drutva donosi ili mijenja upravni odbor. Odnos osnivakog akta i statuta U sluaju neusklaenosti osnivakog akta i statuta akcionarskog drutva, primjenjuje se osnivaki akt drutva. 6.3. Akcije 6.3.1. Pojam i karakteristike akcija Akcije su hartije od vrijednosti koje glase na dio osnovnog kapitala akcionarskog drutva. Akcije se mogu izdavati kako u materijalnom obliku, tako i voenjem u elektronskoj formi. U savremenim uslovima voenje akcija u elektronskoj formi (u Centralnom registru hartija od vrijednosti), je pravilo (dematerijalazicija akcija). 6.3.2. Pojam klase (roda) akcija Akcije koje daju ista lanska prava u akcionarskom drutvu ine istu klasu (rod) akcija. Razliite klase postoje samo ako akcije daju razliita prava. Razliite klase su samo tzv. obine (redovne) akcije (koje uvek ine jednu klasu) i preferencijalne akcije (moe biti vie klasa preferencijalnih akcija). 6.3.3. Obine i preferencijalne (povlaene) akcije Akcionarsko drutvo moe izdavati: obine (redovne) i povlaene (prioritetne, preferencijalne) akcije. Akcionarsko drutvo mora imati bar jednu obinu akciju. Obine akcije daju akcionarima ista prava, a akcionar prava ostvaruje zavisno od broja akcija koje posjeduje (pravo glasa, dividenda, uee u raspodjeli likvidacionog vika). Obine akcije ne mogu se pretvoriti u preferencijalne akcije ili druge hartije od vrijednosti. Obine akcije akcionarskog drutva predstavljaju uvijek jednu klasu akcija. Povlaene (preferencijalne) akcije akcionarskog drutva mogu biti podijeljene u dvije ili vie klasa sa razliitim pravima (razliite stope dividendi ili razliita participativna

28

ili kumulativna prava na dividende ili razliita prava na isplatu imovine drutva pri likvidaciji). Preferencijalne (povlaene) akcije su akcije koje njenim imaocima daju odreena povlaena prava u odnosu na imaoce obinih akcija (u pogledu prvenstva isplate dividende, naplate kod likvidacije drutva). Preferencijalne akcije mogu dati i pravo pretvaranja tih akcija u obine akcije ili u drugu klasu preferencijalnih akcija, kao i pravo prodaje tih akcija akcionarskom drutvu, i dr. Preferencijalne akcije ne daju pravo glasa na skuptini akcionara (pravo glasa imaju samo obine akcije). Obine akcije akcionarskog drutva imaju istu nominalnu vrijednost. Povlaene akcije akcionarskog drutva iste klase imaju istu nominalnu vrijednost. Akcionarsko drutvo moe izdavati samo akcije na ime. 6.3.3.1. Prava akcionara obinih akcija Svaka obina akcija akcionarskog drutva daje akcionaru ista prava, u skladu sa ovim zakonom, osnivakim aktom i statutom drutva, koja ukljuuju naroito: - pravo pristupa pravnim aktima i drugim dokumentima i informacijama drutva, - pravo uea u radu skuptine drutva, - pravo glasa u skuptini drutva tako da jedna akcija uvijek daje pravo na jedan glas, - pravo na isplatu dividendi, nakon isplate dividendi na sve izdate povlaene akcije u punom iznosu, - pravo uea u raspodjeli likvidacionog vika po likvidaciji drutva, a nakon isplate povjerilaca i akcionara bilo kojih povlaenih akcija, - pravo preeg sticanja akcija iz novih emisija i zamjenljivih obveznica, i - pravo raspolaganja akcijama svih vrsta u skladu sa zakonom. Obine akcije akcionarskog drutva ne mogu se pretvoriti u povlaene akcije ili druge hartije od vrijednosti. 6.3.3.2. Prava akcionara sa povlaenim akcijama Povlaene akcije akcionarskog drutva svake klase daju akcionaru ista prava. Prava akcionara sa povlaenim akcijama odreuju se osnivakim aktom drutva. Prava akcionara sa povlaenim akcijama ukljuuju naroito prednost u odnosu na obine akcije u pogledu prvenstva isplate dividende (koja kod povlaenih akcija moe biti participativna i kumulativna u skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti) i kod prvenstva naplate prilikom likvidacije drutva. Prava akcionara sa povlaenim akcijama mogu ukljuivati i pravo pretvaranja tih akcija u obine akcije ili u drugu klasu povlaenih akcija pod uslovima i u sluajevima odreenim osnivakim aktom, kao i pravo prodaje tih akcija akcionarskom drutvu po utvrenoj cijeni i drugim uslovima odreenim osnivakim aktom. Akcionari sa povlaenim akcijama imaju i pravo jednog glasa po akciji na bilo kojoj skuptini akcionara o pitanjima koja zahtijevaju grupno glasanje akcionara date klase povlaenih akcija, u skladu sa ovim zakonom. Osnivakim aktom akcionarskog drutva moe se odrediti da akcionari povlaenih akcija imaju pravo glasa sa akcionarima koji imaju obine akcije na skuptini akcionara, ako: - se takva povlaena akcija pretvara u obinu akciju (kada mogu imati broj glasova jednak broju glasova obinih akcija u koje se mogu pretvoriti), i

29

- dividende na povlaene akcije koje su steene i ija je isplata zahtijevana nisu isplaene, do njihove isplate. Akcionari sa povlaenim akcijama nemaju pravo glasa u skuptini akcionara sa akcionarima koji imaju obine akcije. Broj glasova akcionara sa povlaenim akcijama ne moe biti jednak ili vei od broja glasova akcionara sa obinim akcijama. Akcionari sa povlaenim akcijama imaju prava prisustva i uea u raspravi u skuptini akcionara. Akcionari sa povlaenim akcijama imaju ista prava kao i akcionari obinih akcija u pogledu pristupa aktima, drugim dokumentima i informacijama u posjedu drutva. Akcionari sa povlaenim akcijama imaju ista prava kao i akcionari obinih akcija u pogledu pristupa aktima, drugim dokumentima i informacijama u posjedu drutva. 6.3.4. Odobrene (neizdate) i izdate akcije Akcionarsko drutvo pored izdatih akcija moe da ima i odobrene (neizdate, ovlaene) akcije. Broj odobrenih obinih akcija i broj odobrenih povlaenih akcija svake klase odreuju se osnivakim aktom akcionarskog drutva. Broj odobrenih akcija akcionarskog drutva ne moe da bude vei od 50 % od broja izdatih obinih akcija u vrijeme kada je ovaj broj odreen osnivakim aktom drutva. Akcionarsko drutvo moe da izda sve ili samo dio svojih odobrenih obinih akcija, a odobrene povlaene akcije bilo koje klase moe da ne izda, da izda dio ili sve. Odluka o broju, vremenu i drugim uslovima bilo kog izdavanja akcija donosi se na skuptini akcionara, osim ako u osnivakom aktu akcionarskog drutva ovo ovlaenje nije preneseno na upravni odbor drutva koji moe donijeti odluku u skladu sa osnivakim aktom. Ovlaenje skuptine akcionara, odnosno upravnog odbora ako je to ovlatenje preneseno na njega, obuhvata izdavanje odobrenih akcija radi poveanja osnovnog kapitala novim ulozima, iskljuivo novanim, u skladu sa odredbama ovog zakona kojim se ureuje poveanje osnovnog kapitala novim ulozima, ali ni u kom sluaju ne ukljuuje izdavanje odobrenih akcija po osnovu poveanja osnovnog kapitala iz sredstava drutva u skladu sa ovim zakonom. Ovlaenje upravnom odboru za izdavanje bilo koje vrste odobrenih akcija ne moe se dati za period dui od pet godina od utvrivanja broja odobrenih akcija u osnivakom aktu, s tim to skuptina akcionara moe taj petogodinji period obnoviti jednom ili vie puta. Izdavanje akcija akcionarskog drutva vri se u skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. 6.4. Poveanje osnovnog kapitala 6.4.1. Donoenje odluke Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva poveava se odlukom skuptine akcionara, osim u sluaju odobrenog kapitala kada takvu odluku moe donijeti i upravni odbor, u skladu sa lanom 200. st. 4. do 6. ZOPD.

30

Odlukom o poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva mijenja se osnivaki akt. Odlukom o poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva odreuje se iznos poveanja, nain poveanja, vrijeme uplate, kao i druga pitanja u skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Odluka o novoj emisiji akcija po osnovu novih uloga moe se donijeti tek nakon potpune uplate ve upisanih akcija iz prethodne uspjele emisije, osim ako je osnivakim aktom ili odlukom o emisiji predvieno da se osnovni kapital moe poveati ako je uplaeno najmanje 9/10 upisanih akcija. Ogranienje iz prethodnog stava ne primjenjuje se prilikom poveanja osnovnog kapitala pri statusnim promjenama, kao i u sluaju poveanja osnovnog kapitala izdavanjem akcija zaposlenima u drutvu i povezanim drutvima. 6.4.2. Naini poveanja Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva moe se poveati: - novim ulozima, - pretvaranjem zamjenljivih obveznica u akcije i upisom akcija po osnovu prava imalaca varanata na takav upis (uslovno poveanje) i - iz sredstava drutva. Pri poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva vri se izdavanje novih akcija ili se poveava nominalna vrijednost postojeih akcija. 6.4.3. Vrste emisije Akcije otvorenog akcionarskog drutva pri poveanju osnovnog kapitala mogu se izdavati putem privatne (zatvorene) emisije i javne (otvorene) emisije. Privatna emisija akcija je emisija namijenjena postojeim akcionarima i imaocima varanata i zamjenljivih obveznica i/ili ogranienom broju institucionalnih investitora kojima takav status utvrdi Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Javna emisija iz stava je emisija u kojoj se upis i uplata akcija vri na osnovu javne ponude neodreenom broju lica. Zatvoreno akcionarsko drutvo moe da vri privatnu emisiju, a otvoreno akcionarsko drutvo pored javne emisije moe da vri i privatnu emisiju. 6.4.4. Poveanje osnovnog kapitala ulozima u novcu Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva poveava se novim ulozima koji mogu biti samo novani u skladu sa odlukom o poveanju tog kapitala. Odluka iz prethodnog stava je nitava ako se poveanje kapitala ne upie u registar u roku od est mjeseci od dana donoenja odluke. 6.5. Smanjenje osnovnog kapitala 6.5.1. Odluka Odluku o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva ponitenjem sopstvenih akcija kao i ponitenjem akcija po drugim osnovima utvrenim osnivakim aktom drutva, donosi skuptina akcionara.

31

Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva utvruje se obim, cilj, vrsta i nain sprovoenja smanjenja osnovnog kapitala. Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva mijenja se osnivaki akt. 6.5.2. Vrste smanjenja Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva moe se smanjiti u redovnom postupku, pojednostavljenom postupku i postupku smanjenja radi pretvaranja u rezerve. Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva po jednom osnovu moe se vriti istovremeno sa poveanjem njegovog osnovnog kapitala po drugom osnovu. 6.6. Prava i obaveze akcionara 6.6.1. Prava akcionara 6.6.1.1. Pravo uea u radu skuptine drutva Akcionar ima pravo (ne i obavezu), lino ili preko punomonika, da uestvuje u radu skuptine akcionara (da prisustvuje skuptini, uestvuje u raspravi, postavlja pitanja u vezi sa dnevnim redom, trai odgovore u vezi sa pitanjima iz dnevnog reda, podnosi predloge). Ovo pravo pripada svakom akcionaru, nezavisno od toga da li ima pravo glasa ili da li mu je pravo glasa u pogledu nekih pitanja iskljueno. 6.6.1.2. Pravo glasa u skuptini Svaki akcionar, u skladu sa statutom, lino ili preko punomonika ima pravo uestvovanja u radu skuptine akcionara, pravo glasa ako ima akcije sa pravom glasa, pravo podnoenja prijedloga i dobijanja odgovora u vezi sa pitanjem iz dnevnog reda, kao i pravo postavljanja pitanja u vezi sa dnevnim redom u skladu sa ovim zakonom. Pravo glasa akcionara, meutim, moe biti iskljueno i to kad se odluuje o: njegovom oslobaanju ili smanjenju njegovih obaveza prema drutvu; pokretanju ili odustajanju od spora protiv njega; odobravanju poslova u kojima postoji sukob interesa izmeu njega i drutva. Akcionar ije je pravo glasa iskljueno nema pravo glasa samo po pitanju koje je taka dnevnog reda, o kome se odluuje, a po kome postoji sukob interesa izmeu njega i drutva, dok po ostalim takama dnevnog reda iste sjednice skuptine ima pravo glasa. Akcionar ije je pravo glasa iskljueno ima pravo uea u radu skuptine, kao i pravo uea u raspravi (po pitanju po kome nema pravo glasa), ali se njegovi glasovi ne uzimaju u obzir prilikom utvrivanja kvoruma za odluivanje (po pitanju po kome nema pravo glasa). Pravo glasa nemaju akcionari koji nemaju akcije sa pravom glasa. To su akcionari sa preferencijalnim akcijama, koje su bez prava glasa. Od ovog pravila postoje izuzeci, kad preferencijalne akcije daju pravo glasa i to: kad se odluuje o izmjeni bilo kog prava ili privilegije preferencijalnioh akcija; ako se pretvaraju u obine akcije, i, ako je doneta odluka o isplati dividendi koje po zahtjevu ovih akcionra nisu isplaene, sve do njihove isplate. Bez obzira o kom se izuzetku radi, broj glasova akcionara sa preferencijalnim akcijama ne moe biti jednak, niti prei broj glasova akcionara sa obinim akcijama. Osnovni princip kod glasanja u skuptini je princip proporcionalnosti. To znai da akcionari glasaju srazmjerno nominalnoj (ili raunovodstvenoj vrijednosti, kod akcija bez

32

nominalne vrijednosti), pri emu svaka obina akcija daje pravo na jedan glas, jer obine akcije (jednog akcionarskog drutva) imaju istu nominalnu vrijednost . 6.6.1.3. Pravo na dividendu Dobit se po usvajanju finansijskog izvjetaja za prethodnu poslovnu godinu rasporeuje: za pokrie gubitaka prenesenih iz ranijih godina; za zakonske rezerve, ako su one predviene posebnim zakonom; za dividendu; za statutarne rezerve i druge rezerve, ako ih drutvo utvrdi optim aktom. Dividenda je, dakle, deo dobiti koje drutvo ostvari koji se, po odluci nadlenog organa akcionarskog drtva, distrubuira akcionarima, saglasno broju, vrsti i nominalnoj vrijednosti akcija koje posjeduju (dividenda se ne moe plaati iz osnovnog kapitala). Pravo na dividendu je pravo akcionara na uee u raspodjeli dobiti drutva. Za raspodjelu dividendi neophodno je kumulativno ispunjenje dva uslova: postojanje dobiti, i odluka nadlenog organa o raspodjeli dividende. Dividenda se plaa svim akcionarima srazmjerno nominalnoj vrijednosti akcija, odnosno srazmjerno raunovodstvenoj vrijednosti posjedovanih akcija Dividenda je, rekli smo, udio akcionara u godinjoj dobiti drutva koja je raspoloiva za raspodjelu. Dividenda se moe plaati u novcu, ali i u akcijama ili u drugim hartijama od vrijednosti drutva ili akcijama tog drutva u drugim drutvima kao i u drugoj imovini (moe i mjeovito, u akcijama i novcu, npr.), osim ako osnivakim aktom drutva nije drukije odreeno. 6.6.1.4. Pravo raspolaganja akcijama Akcije kao hartije od vrijednosti su, po pravilu, u slobodnom prometu. Samo izuzetno, promet akcija moe biti ogranien ili pak, iskljuen (vinkulacija akcija; vinkuliranje akcija se predvia osnivakim aktom (odnosno statutom), a ako bi se kasnije htelo uvesti neophodna je saglasnost svih akcionara na koje se odnosi). Prenos akcija, kao akt raspolaganja akcijama, zavisi od toga da li se radi o zatvorenom ili o otvorenom akcionarskom drutvu. Ako je u pitanju zatvoreno akcionarsko drutvo, prenos akcija se moe osnivakim aktom ili statutom drutva ograniiti. Jedan od modaliteta ogranienja jeste pravo preeg sticanja od strane drutva i/ili akcionara (kao kod prenosa udjela kod drutva s ogranienom odgovornou), ili npr. saglasnost na promet akcija (od strane upravnog odbora, po pravilu, ree skuptine;), i dr. Ako je u pitanju otvoreno akcionarsko drutvo, ne moe se ograniiti prenos akcija. 6.6.2. Obaveze akcionara Osnovne obaveze akcionara su uredna i blagovremena uplata upisanih akcija, odnosno unoenje ugovorenih nenovanih uloga, obaveza tzv. dunosti prema drutvu (lojalnost drutvu; zabrana konkurencije, sukoba interesa) i ona odnosi samo na kontrolne akcionare, obaveza uvanja poslovne tajne, i dr. 6.7. Organi akcionarskog drutva 6.7.1. Struktura organa akcionarskog drutva

33

Organi akcionarskih drutava su skuptina, upravni odbor, odnosno direktor i nadzorni organ. Meutim, struktura organa akcionarskih drutava nije uniformna, odnosno svi ovi organi nisu u svakom sluaju obavezni. Struktura organa akcionarskih drutava zavisi prvenstveno o vrsti akcionarskog drutva tj. da li se radi o zatvorenom ili o otvorenom akcionarskom drutvu; takoe zavisi od toga da li se radi o kotiranom ili nekotiranom drutvu. 6.7.2. Skuptina akcionara Skuptinu akcionarskog drutva ine akcionari. Svaki akcionar, u skladu sa statutom, lino ili preko punomonika ima pravo uestvovanja u radu skuptine akcionara, pravo glasa ako ima akcije sa pravom glasa, pravo podnoenja prijedloga i dobijanja odgovora u vezi sa pitanjem iz dnevnog reda, kao i pravo postavljanja pitanja u vezi sa dnevnim redom u skladu sa ovim zakonom. Odredbe ZOPD o jednolanom drutvu s ogranienom odgovornou shodno se primjenjuju i na akcionarsko drutvo sa jednim akcionarom. Skuptini akcionara, po pravilu, prisustvuju i uestvuju u radu direktor ili lanovi upravnog odbora i nezavisni revizor. 6.7.3. Vrste skuptine 6.7.3.1. Godinja skuptina Skuptina akcionara saziva se i odrava jednom godinje (godinja skuptina) najkasnije u roku od 90 dana od dana podnoenja finansijskih izvjetaja nadlenom organu za svaku poslovnu godinu u skladu sa raunovodstvenim propisima ili est mjeseci nakon zavretka poslovne godine. Godinja skuptina odrava se na dan i u vrijeme utvreno osnivakim aktom, odnosno odlukom upravnog odbora u skladu sa ovim zakonom i osnivakim aktom. Godinja skuptina akcionara odrava se u sjeditu drutva, ako osnivakim aktom akcionarskog drutva nije drukije odreeno. Neodravanje godinje skuptine u vrijeme utvreno osnivakim aktom, odnosno odlukom upravnog odbora ne utie na valjanost drugih radnji akcionarskog drutva. 6.7.3.2. Vanredna skuptina i njeno sazivanje od manjinskih akcionara Akcionarsko drutvo moe sazvati i vanrednu skuptinu akcionara, i to: na zahtjev 1/3 lanova upravnog odbora ili bilo kog drugog lica koje je ovlaeno osnivakim aktom da sazove vanrednu skuptinu, na zahtjev likvidatora drutva, ako je drutvo u likvidaciji i po pisanom zahtjevu akcionara sa najmanje 10 % akcija sa pravom glasa o pitanju predloenom za vanrednu skuptinu. Zahtjev mora biti datiran, potpisan od svih akcionara koji ga podnose i mora da sadri prijedlog dnevnog reda, kao i podatke o: identifikovaciji tih akcionara; broju akcija koje svaki od njih posjeduje; cilju ili ciljevima zbog kojih se skuptina saziva. Zahtjev za sazivanje skuptine smatra se da je primljen u akcionarskom drutvu ako je adresovan i uruen na upravni odbor drutva u sjedite drutva oznaeno u osnivakom aktu.

34

Dan na koji se utvruje lista akcionara koji su ovlaeni da podnesu zahtjev za vanrednu skuptinu je datum stavljanja prvog potpisa na taj zahtjev. Upravni odbor akcionarskog drutva duan je da donese odluku o prihvatanju ili odbijanju sazivanja vanredne skuptine najkasnije u roku od deset dana od dana prijema zahtjeva. Upravni odbor duan je da na adresu navedenu u zahtjevu, najkasnije u roku od sedam dana od dana donoenja ove odluke, obavijesti o tome svako lice koje je zahtijevalo sazivanje vanredne skuptine. Odluka o odbijanju sazivanja vanredne skuptine obavezno sadri razloge odbijanja. Vanredna skuptina moe odluivati jedino o pitanjima navedenim u zahtjevu podnesenim u skladu sa ZOPD. 6.7.3.3. Skuptina po nalogu suda Ako se godinja skuptina akcionarskog drutva ne odri u propisanom roku, nadleni sud u vanparninom postupku moe naloiti njeno odravanje na zahtjev akcionara koji ima pravo da prisustvuje i da glasa na godinjoj skuptini ili direktora, odnosno lana upravnog odbora drutva. Sud ima ovlaenje da imenuje privremenog zastupnika sa ovlaenjem da sazove i predsjedava sjednici skuptine i utvrdi mjesto i datum odravanja, kao i dnevni red sjednice u skladu s ovim zakonom. Vanredna skuptina zatvorenog akcionarskog drutva Vanredna skuptina akcionara zatvorenog akcionarskog drutva odrava se i bez sazivanja i objavljivanja dnevnog reda u skladu sa ovim zakonom ako joj prisustvuju svi akcionari sa pravom glasa i ako se nijedan akcionar tome ne protivi, ako osnivakim aktom i statutom nije drukije odreeno. Vanredna skuptina akcionarskog drutva u sluaju poslovanja sa gubitkom Skuptina akcionarskog drutva obavezno se saziva bez odgaanja, ako se prilikom izrade finansijskih izvjetaja ili u drugim sluajevima utvrdi da akcionarsko drutvo posluje sa gubitkom koji ne prelazi iznos od 50 % osnovnog kapitala. 6.7.4. Upravni odbor i izvrni odbor 6.7.4.1. Opte pravilo za direktora ili upravni odbor Obaveznost Zatvoreno akcionarsko drutvo ima direktora ili upravni odbor. Otvoreno akcionarsko drutvo ima upravni odbor. Odredbe ovog zakona o upravnom odboru otvorenog akcionarskog drutva primjenjuju se i na direktora zatvorenog akcionarskog drutva kad nema upravni odbor. 6.7.4.2. Statusna pitanja upravnog odbora Broj lanova Broj lanova upravnog odbora otvorenog akcionarskog drutva utvruje se osnivakim aktom.

35

U otvorenom akcionarskom drutvu upravni odbor ima najmanje tri lana a najvie 15 lanova. Izbor i kumulativno glasanje lanove upravnog odbora akcionarskog drutva: - biraju akcionari na godinjoj skuptini, i - mogu birati akcionari na bilo kojoj vanrednoj skuptini koja je sazvana radi tog izbora. Kandidate za izbor lanova upravnog odbora predlau postojei upravni odbor, akcionari ili komisija za imenovanje upravnog odbora, ako je formirana (ovlaeni predlagai). Broj glasova koje za svakog lana upravnog odbora ima svaki akcionar jednak je broju posjedovanih akcija. U otvorenom akcionarskom drutvu lanovi upravnog odbora biraju se kumulativnim glasanjem ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije odreeno. Pod kumulativnim glasanjem podrazumijeva se glasanje u kome svaki akcionar ili punomonik sa pravom glasa, broj glasova kojim raspolae mnoi sa brojem lanova upravnog odbora koji se biraju i moe sve te glasove dati jednom kandidatu ili ih raspodijeliti bez ogranienja svim kandidatima. Mandat i popunjavanje sastava Mandat direktora ili lanova upravnog odbora akcionarskog drutva, ukljuujui i lanove koji se biraju za upranjeno mjesta lana, traje najvie pet godina uz mogunost ponovnog izbora, ali moe da prestane na svakoj godinjoj skuptini ako ne bude usvojen godinji izvjetaj o poslovanju. Predsjednik Predsjednika upravnog odbora akcionarskog drutva bira izmeu svojih lanova upravni odbor veinom od ukupnog broja, ako osnivakim aktom ili statutom nije odreena druga veina. Upravni odbor akcionarskog drutva moe da razrijei i izabere novog predsjednika u bilo koje vrijeme. Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva moe da ima prava i obaveze predsjednika drutva ako je tako odreeno osnivakim aktom i statutom. Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva je generalni direktor drutva, ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije odreeno. Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva saziva i predsjedava sjednicama odbora i odgovoran je za voenje i uvanje zapisnika sa sjednica. Do izbora predsjednika upravnog odbora akcionarskog drutva, kao i u sluaju odsustva izabranog predsjednika odbora, sjednicama predsjedava drugi lan odbora izabran na tim sjednicama veinom prisutnih lanova. 6.7.4.3. Odluivanje Kvorum i veina za donoenje odluka Kvorum za rad i odluivanje upravnog odbora akcionarskog drutva ini veina od ukupnog broja lanova odbora, ako osnivakim aktom ili statutom nije odreen vei broj.

36

Smatra se da je odluka upravnog odbora akcionarskog drutva donesena ako se za nju izjasni veina prisutnih lanova, ako osnivakim aktom ili statutom nije odreen vei broj lanova za odluku. Odluke upravnog odbora unose se bez odgaanja u knjigu odluka. Odluke upravnog odbora akcionarskog drutva stupaju na snagu danom donoenja. Ako su glasovi upravnog odbora akcionarskog drutva pri odluivanju jednako podijeljeni, odluujui je glas predsjednika, osim ako osnivakim aktom ili statutom akcionarskog drutva nije drugaije odreeno. 6.7.5. Izvrni odbor Pojam Otvoreno akcionarsko drutvo ima izvrni odbor. Zatvoreno akcionarsko drutvo moe imati izvrni odbor. Upravni odbor bira lanove izvrnog odbora. lanovi izvrnog odbora u smislu ZOPD su izvrni direktori. Izvrni odbor bira se iz reda lica koja su lanovi upravnog odbora ili drugih lica, s tim da lanovi ovog odbora ine manje od polovine lanova upravnog odbora. Djelokrug izvrnog odbora ukljuuje sprovoenje odluka upravnog odbora akcionarskog drutva i sva pitanja u vezi sa voenjem poslova i tekuim poslovima drutva, osim pitanja koja su u nadlenosti upravnog odbora i skuptine akcionara. zvrni odbor akcionarskog drutva duan je da potuje sva ogranienja svojih ovlaenja propisana zakonom, osnivakim aktom ili bilo kojom odlukom skuptine akcionara ili upravnog odbora drutva. Osnivakim aktom akcionarskog drutva, statutom ili odlukom upravnog odbora drutva mogu se odrediti posebne funkcije, ovlaenja, dunosti i nazivi za lanove izvrnog odbora, kao i posebni postupci za sazivanje i odravanje sjednica izvrnog odbora i donoenje odluka. lanove izvrnog odbora akcionarskog drutva moe razrijeiti upravni odbor drutva u bilo koje vrijeme, sa posebnim razlogom ili bez njega, kada je to po ocjeni odbora u najboljem interesu drutva, s tim da takvo razrjeenje ne moe povrijediti ugovorna prava razrijeenog lica. 6.7.6 .Generalni direktor i zastupanje drutva Generalnog direktora akcionarskog drutva bira upravni odbor. Generalni direktor akcionarskog drutva je predsjednik izvrnog odbora. Generalni direktor akcionarskog drutva saziva sjednice izvrnog odbora i predsjedava njima, organizuje njegov rad i stara se o voenju zapisnika sa tih sjednica. Generalni direktor zastupa akcionarsko drutvo nakon upisa u sudski registar, bez posebne punomoi. Akcionarsko drutvo pored generalnog direktora mogu zastupati i drugi lanovi upravnog odbora, odnosno izvrnog odbora ako je tako odreeno osnivakim aktom drutva. 6.7.7. Nadzor

37

Osnovna naela Interna revizija i odbor za reviziju Osnivakim aktom ili statutom otvorenog akcionarskog drutva moe se odrediti, a kod otvorenog akcionarskog drutva ije su akcije uvrtene na slubeno berzansko trite, mora se odrediti da drutvo ima internu reviziju i odbor za reviziju. Osnivakim aktom ili statutom zatvorenog akcionarskog drutva moe se odrediti da drutvo ima internog revizora ili odbor za reviziju. Broj lanova odbora za reviziju i status internog revizora Odbor za reviziju ima najmanje tri lana. Broj lanova odbora za reviziju mora biti neparan. Poslove interne revizije vri interni revizor kao fiziko lice. Nezavisni revizor Otvoreno akcionarsko drutvo ima nezavisnog revizora iji su poloaj i ovlaenja utvreni zakonom kojim se ureuje raunovodstvo i revizija. Nezavisni revizor otvorenog akcionarskog drutva bira se na redovnoj godinjoj skuptini akcionara tekue godine za reviziju finansijskih izvjetaja za narednu poslovnu godinu. Nezavisni revizor akcionarskog drutva moe biti biran na period odreen u skladu sa zakonom kojim se ureuje raunovodstvo i revizija. Nezavisni revizor akcionarskog drutva obavjetava se istovremeno sa obavjetavanjem akcionara drutva o odravanju skuptine akcionara ili odluivanju bez sjednice radi uestvovanja u radu skuptine u skladu sa statutom i zakonom. 6.8. Prestanak akcionarskog drutva 6.8.1. Prestanak drutva i druge mjere suda Razlozi za prestanak Akcionarsko dutvo prestaje: - istekom vremena za koje je osnovano, - pravnosnanom odlukom skuptine akcionara koja se donosi kvalifikovanom veinom, - pravnosnanom odlukom nadlenog suda kojom se odreuje brisanje drutva po slubenoj dunosti, - odlukom steajnog suda o otvaranju i zakljuenju steajnog postupka kojom se odbija otvaranje glavnog steajnog postupka zbog nemogunosti da se iz steajne mase pokriju trokovi steajnog postupka, - steajem, i - u drugim sluajevima utvrenim zakonom i osnivakim aktom drutva koji su navedeni kao osnov za prestanak drutva. 6.8.2. Prestanak drutva i druge mjere suda po zahtjevu manjinskih akcionara

38

Po zahtjevu manjinskih akcionara koji u akcionarskom drutvu posjeduju najmanje 20 % akcija osnovnog kapitala drutva nadleni sud moe naloiti prestanak drutva ili druge mjere, ako: - lanovi upravnog odbora drutva ne mogu da vode poslove drutva, zbog podjele ili drugih razloga, a akcionari drutva ne mogu da prekinu blokadu, tako da se poslovi drutva ne mogu vie voditi u interesu akcionara drutva, - su akcionari blokirani u odluivanju i na najmanje dvije uzastopne godinje skuptine ne uspiju da izaberu lanove upravnog odbora drutva, tako da se poslovi drutva ne mogu voditi u interesu drutva, - lanovi upravnog odbora drutva, kao i lanovi drugih organa drutva djeluju protivzakonito ili nepoteno prema akcionarima koji podnose takav zahtjev i - se imovina drutva rasipa i umanjuje. Ako sud ne pokrene postupak prestanka drutva moe naloiti jednu ili vie mjera, a naroito: - razrjeenje bilo kog lana upravnog odbora ili izvrnog odbora, - izbor lana upravnog odbora ili izvrnog odbora drutva, - imenovanje privremenog zastupnika drutva, - nezavisnu reviziju raunovodstvenih izvjetaja drutva i popis imovine drutva, - plaanje dividende, - kupovinu akcija manjinskih akcionara koji su podnijeli zahtjev za kupovinu od drutva po vrijednosti koju je utvrdio sud na osnovu nalaza nezavisnog procjenjivaa, i - naknadu tete bilo kom licu kome je prouzrokovana. Kontrolna pitanja 1. Definiite pojam akcionarsko drutvo. 2. Objasni pojam - akcija 3. Kako se vri pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko drutvo, odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo? 4. Definii pojam akcije. 5. Navedi razlike izmeu obinih i povlatenih akcija. 6. Koje prednosti imaju preferencijalne u odnosu na obine akcije? 7. Kako se odreuje broj odobrenih obinih akcija i broj odobrenih povlaenih akcija svake klase? 8. Kako se mogu izdavati akcije otvorenog akcionarskog drutva? 9. Na koji nain se moe smanjiti osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva? 10. Navedi prava akcionara u skuptini drutva. 11. Objasni princip proporcionalnosti kod glasanja akcionara u skuptini drutva. 12. Objasni pojam - dividenda 13. Navedi organe akcionarskih drutava. 14. Kada se sziva godinja skuptina? 15. Na iji zahtjev se moe sazvati vanredna skuptinu akcionara? 16. Kada se obavezno saziva vanredna skuptina akcionarskog drutva? 17. Koliko najmanje, akoliko najvie lanova moe brojati upravbi odbor u otvorenom akcionarskom drutvu? 18. Ako su glasovi upravnog odbora akcionarskog drutva pri odluivanju jednako podijeljeni, iji glas je odluujui?

39

19. Ko bira lanove izvrnog odbora akcionarskog drutva? 20. U kom akcionarskom drutvu se Osnivakim aktom ili statutom otvorenog akcionarskog drutva se mora odrediti da drutvo ima internu reviziju i odbor za reviziju? 21. Kako se bira nezavisni revizor otvorenog akcionarskog drutva? 22. Kada nadleni sud moe naloiti prestanak drutva po zahtjevu manjinskih akcionara?

7. POVEZIVANJE PRIVREDNIH DRUTAVA

7.1. Pojam i vrste Povezana privredna drutva ine dva ili vie drutava u skladu sa ovim zakonom, koja se meusobno povezuju, i to: - ueem u osnovnom kapitalu ili ortakim udjelima (drutva povezana kapitalom), - putem ugovora (drutva povezana ugovorom), i - putem kapitala i putem ugovora (mjeovito povezana drutva). Povezana privredna drutva obuhvataju jedno matino (kontrolno) i jedno ili vie zavisnih (podreenih) drutava. Povezana privredna drutva (putem kapitala, ugovora, mjeovita) organizuju se kao koncern, holding, grupa drutava ili drugi oblik organizovanja u skladu sa ovim zakonom. Povezana privredna drutva, u smislu ZOPD, organizuju se kao koncern kada matino drutvo ima za pretenu djelatnost neku poslovnu djelatnost pored djelatnosti upravljanja zavisnim drutvima. Povezana privredna drutva, u smislu ovog zakona, organizuju se kao holding kada matino drutvo ima iskljuivo djelatnost upravljanja i finansiranja zavisnim drutvima. Povezana privredna drutva u smislu ovog zakona organizuju se kao grupa drutava kada matino drutvo obavlja djelatnosti iz st. 4. i 5. ovog lana. Privredna drutva mogu se povezivati ugovorom i u druge oblike udruivanja (konzorcijum, klaster, poslovna unija, poslovni sistem, pul i dr.), da bi olakala i promovisala obavljanje privrednih djelatnosti koje ine njihovu djelatnost, ali tako da lanice iz toga ne ostvaruju dobit. Udruenje se moe osnovati i bez osnovnog kapitala. Zabranjeno je povezivanje privrednih drutava suprotno propisima kojima se ureuje zatita konkurencije. 7.2. Koncern ZOPD definie koncern kao povezana privredna drutva kada kontrolno drutvo ima za pretenu djelatnost neku poslovnu djelatnost pored djelatnosti upravljanja podreenim drutvima. U uporednom pravu postoji vie vrsta koncerna. Najbitnija je podjela na vertikalni i horizontalni. Vertikalni koncern (koncern sa elementima dominacije) postoji kad se kontrolno (matino) drutvo i jedno ili vie podreenih (zavisnih) drutava grupiu pod jedinstvenu upravu matinog drutva. Pretpostavka zavisnosti je da matino drutvo ima u zavisnom drutvu veinsko uee. Ovaj koncern moe nastati na dva naina: zakljuenjem ugovora i faktikim putem (odgovarajuim kapital ueem). Horizontalni koncern (koncern sa elementima jednakosti) postoji kad, drutva koja nisu zavisna jedna od drugih, se stavljaju pod jedinstvenu upravu a da time ne postanu zavisna jedna od drugog, ime

40

formiraju koncern sa elementima koordinacije (jednakosti). Ovaj koncern nastaje na ugovornoj osnovi. 7.3. Holding ZOPD definie holding kao povezana privredna drutva kada kontrolno drutvo ima iskljuivo djelatnost upravljanja i finansiranja podreenim drutvima. Holding nije posebna pravna forma privrednog drutva nego je to privredno drutvo pravne forme koja je zakonom predviena (najee, drutva kapitala i to akcionarskog drutva). Holding prvenstveno obavlja djelatnost upravljanja podreenim drutvima, sticanja kapital uea u drugim drutvima putem akcija, udjela, zamenljivih obveznica, kao i djelatnost raspolaganja tim hartijama. Holding se moe uspostaviti na razliite naine: prvo, kad jedno drutvo investiranjem svog kapitala osnuje jedno ili vie drugih drutava; drugo, kad jedno drutvo stekne akcije u postojeme drutvu, odnosno udio u ve postojeem drutvu; dalje, otkupom akcija u postupku poveanja osnovnog kapitala, i dr. U uporednom pravu postoji vie vrsta i kriterijuma podjela holdinga. Prema djelatnosti, holding moe biti isti i mjeoviti. isti holding ima za predmet svog poslovanja osnivanje novih drutava, finansiranje drutava i upravljanje. Uobiajeno je da holding obavlja i usluge finansijskog inenjeringa, kao i raznovrsne konsalting usluge za sistem u celini ali ne i obavljanje industrijske ili trgovinske djelatnosti. Tzv. mjeoviti holding pored djelatnosti istog holdinga obavlja i neku industrijsku ili trgovinsku djelatnost. Polazei od kriterijuma upravljanja, razlikujemo tzv. kontrolne holdinge i holdinge za plasman. Kontrolni holding, gde kontrolno drutvo na bazi uea u drugim drutvima upravlja njima. Holding za plasmane gde kontrolno drutvo (investiciona drutva) ne upravlja drugim drutvima na bazi steenog uea u kapitalu, ve dre hartije drutva da bi ih plasiralo na tritu u najpovoljnijem momentu. Osnovna odlika holdinga za plasmane jeste da predstavljaju komercijalne institucije za finansijsko ulaganje u hartije od vrijednosti. Motiv ulaganja nije upravljanje zavisnim drutvima ije se akcije posjeduju, ve njihovo dranje (pod patronatom holdinga) da bi bile plasirane na trite u najpovoljnijem trenutku i tako se svojim investitorima obezbedila maksimalna dobit. Kontrolna pitanja 1. Na koje naine se mogu povezati privredna drutva? 2. Navedi razliku izmeu vertikalnog I horizontalnog koncerna.

8. REORGANIZACIJA PRIVREDNOG DRUTVA - statusne promjene i promjena pravne forme

8.1. Statusne promjene 8.1.1. Osnovna naela Pojam reorganizacije Pod reorganizacijom privrednog drutva u smislu ovog zakona podrazumijeva se statusna promjena privrednog drutva i promjena pravne forme privrednog drutva. Pojam statusne promjene
41

Statusna promjena privrednog drutva u smislu ZOPD je spajanje, podjela i odvajanje. U statusnoj promjeni privrednog drutva mogu se kombinovati statusne promjene spajanja i podjele ili statusne promjene spajanja i odvajanja. Odluka o statusnoj promjeni ne moe se pobijati zbog utvrene srazmjere zamjene akcija ili udjela u skladu sa ovim zakonom. Ako u statusnoj promjeni uestvuju privredna drutva razliite pravne forme, na statusnu promjenu primjenjuju se i odredbe ovog zakona o promjeni pravne forme drutva ija se pravna forma mijenja statusnom promjenom. Privredna drutva ne mogu vriti statusne promjene suprotno zakonu kojim se ureuje zatita konkurencije. 8.1.2. Finansijski izvjetaj Svako privredno drutvo koje uestvuje u statusnoj promjeni sainjava finansijski izvjetaj (zavrni raun) prema stanju na dan spajanja, podjele i odvajanja u skladu sa zakonom. Na osnovu ovih finansijskih izvjetaja sainjava se poetni bilans u skladu sa zakonom koji ureuje raunovodstvo i reviziju, koji je osnov za upis statusne promjene. Prijava za registraciju statusne promjene podnosi se najkasnije u roku od osam mjeseci od dana promjene.

8.1.3. Statusne promjene u likvidaciji Statusne promjene mogu se vriti i ako je jedno ili vie privrednih drutava koja se spajaju ili dijele, u likvidaciji, pod uslovom da ta drutva nisu poela sa podjelom imovine svojim akcionarima ili lanovima i da donesu odluku o okonanju postupka likvidacije. 8.2. Vrste statusnih promjena 8.2.1. Spajanje Spajanje privrednog drutva u smislu ovog zakona jeste: a) spajanje uz pripajanje, i b) spajanje uz osnivanje. Spajanje uz pripajanje jeste statusna promjena kojom jedno drutvo prestaje da postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo pripajanjem) prenosei drugom postojeem drutvu cijelu svoju imovinu i obaveze (u daljem tekstu: drutvo sticalac), u zamjenu za izdavanje akcija ili udjela akcionarima ili lanovima drutva prestalog spajanjem od drutva sticaoca, a ako je potrebno i novanu doplatu koja ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija. Spajanje uz osnivanje jeste statusna promjena kojom dva ili vie privrednih drutava prestaju da postoje bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo spajanjem) prenosei cijelu svoju imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje od novog drutva (u daljem tekstu: novo drutvo) akcija ili udjela akcionarima ili lanovima prestalog drutva i ako je potrebno, novanu doplatu koja ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija. 8.2.2. Podjela

42

Podjela privrednog drutva u smislu ZOPD jeste: a) podjela uz pripajanje, b) podjela uz osnivanje, i c) podjela uz pripajanje i podjela uz osnivanje. Podjela uz pripajanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo prestaje da postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo podjelom) prenosei na dva ili vie postojeih drutava sa kojima se spaja uz pripajanje (u daljem tekstu: drutva sticaoci) svu imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje akcija ili udjela drutva sticaoca akcionarima ili lanovima drutva prestalog podjelom i ako je potrebno, novano plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija. Podjela uz osnivanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo prestaje da postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo podjelom) prenosei na dva ili vie novih drutava koja se time osnivaju (u daljem tekstu: nova drutva) ili prenosei na dva ili vie drutava koja se spajaju sa do tada postojeim drutvom u nova drutva svu imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje akcija ili udjela novih drutava akcionarima ili lanovima drutva prestalog podjelom i ako je potrebno, novanu doplatu koja ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija.

8.2.3. Odvajanje Odvajanje privrednog drutva u smislu ZOPD jeste: - odvajanje uz pripajanje, - odvajanje uz osnivanje, i - odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje. Odvajanje uz pripajanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo djeljenik prenosi jedan ili vie dijelova svoje imovine i pripadajui dio obaveza (u daljem tekstu: drutvo dijeljenik) na jedno ili vie postojeih drutava pri emu to drutvo ostaje da postoji kao pravno lice (u daljem tekstu: drutva sticaoci), a svi ili dio njegovih akcionara, odnosno lanova, uz ouvanje principa ravnopravnosti, postaju akcionari odnosno lanovi drutva sticaoca uz zamjenu akcija/udjela akcionarima ili lanovima drutva dijeljenika (i za taj iznos smanjenja njegovog osnovnog kapitala bez primjene odredaba ovog zakona o smanjenju tog kapitala u redovnom postupku) za akcije/udjele drutva sticaoca i ako je potrebno, novano plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija. Odvajanje uz osnivanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo dijeljenik prenosi jedan ili vie dijelova svoje imovine i pripadajui dio obaveza na jedno ili vie time novoosnovanih drutava ili na jedno ili vie drutava sa kojima se spaja u novoosnovano drutvo (u daljem tekstu: novo drutvo), uz zamjenu akcija/udjela drutva djeljenika (i za taj iznos smanjenja njegovog osnovnog kapitala bez primjene odredaba ovog zakona o smanjenju tog kapitala u redovnom postupku) za izdavanje akcija ili udjela novih drutava koja se time osnivaju akcionarima ili lanovima drutva dijeljenika i ako je potrebno, novano plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija. Na odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje, ako ovim zakonom nije drukije ureeno primjenjuju se odredbe ovog zakona o podjeli uz pripajanje i podjeli uz osnivanje. Spajanje uz pripajanje bez odluke skuptine drutva sticaoca

43

Spajanje uz pripajanje moe se vriti na osnovu odluke upravnog odbora drutva sticaoca, bez odluke njegove skuptine akcionara, pod uslovom da: a) nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje bude objavljen u skladu sa zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata i to najkasnije 30 dana prije dana kada bi sjednica skuptine akcionara drutva koje prestaje spajanjem uz pripajanje trebalo da bude odrana, b) akcionarima drutva sticaoca u njegovom sjeditu bude omoguen uvid u nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje, finansijske izvjetaje svih drutava koja uestvuju u spajanju uz pripajanje u posljednje tri godine, poseban raunovodstveni izvjetaj za tekuu godinu, izvjetaj upravnog odbora, izvjetaj o nezavisnoj reviziji spajanja uz pripajanje, najkasnije 30 dana prije dana odravanja skuptine akcionara drutva koje prestaje pripajanjem na kojoj se odluuje o spajanju uz pripajanje i c) jedan ili vie akcionara drutva sticaoca sa najmanje 5 % uea u njegovom osnovnom kapitalu ne zahtijeva odravanje skuptine akcionara tog drutva radi odluivanja o spajanju uz pripajanje u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine drutva koje prestaje pripajanjem na kojoj je usvojen nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje. Poveanje kapitala Poveanje osnovnog kapitala drutva sticaoca prilikom spajanja uz pripajanje sprovodi se u skladu sa odredbama ovog zakona o poveanju osnovnog kapitala akcionarskog drutva novim ulozima, osim to se na dodjelu akcija tog drutva akcionarima drutava prestalih pripajanjem ne primjenjuju odredbe o: a) zabrani poveanja osnovnog kapitala dok se upisani ulozi u cijelosti ne unesu u osnovni kapital, b) uslovima za upis novih akcija, odobrenju Komisije za hartije od vrijednosti za emisiju akcija, javnoj ponudi, prospektu, dokazima da su uplaeni novani ulozi, odnosno uneseni nenovani ulozi u osnovni kapital drutva kao prilozi prijavi za registraciju i druge odredbe nespojive sa zamjenom akcija u spajanju uz pripajanje drutava i c) pravima postojeih akcionara drutava koja uestvuju u spajanju uz pripajanje na prvenstvo upisa novih akcija u odnosu na trea lica. Akcionari koji su u drutvima prestalim pripajanjem upisali akcije prije zamjene, ali ih do zamjene za akcije drutva sticaoca nisu u cijelosti uplatili, nastavljaju sa uplatom upisanih akcija u tom drutvu pod uslovima po kojima su ih upisali prije zamjene do visine nominalne vrijednosti upisanih akcija. 8.3. Zatita povjerilaca 8.3.1. Pravo na obezbjeenje i namirenje Povjerioci ija su potraivanja nastala do objave nacrta ugovora o spajanju uz pripajanje imaju pravo da u roku od 30 od dana te objave pisanim putem zahtijevaju obezbjeenje ili namirenje nenamirenih punovanih potraivanja, dospjelih, ali i onih nedospjelih, od drutva koje uestvuje u postupku spajanja uz pripajanje koje im je dunik. Povjerioci koji nisu zahtijevali obezbjeenje ili namirenje potraivanja u roku imaju pravo da u roku od est mjeseci od dana objavljivanja registracije spajanja uz pripajanje,

44

pisanim putem zahtijevaju obezbjeenje nedospjelih potraivanja ako uine vjerovatnim da se spajanjem uz pripajanje ugroava njihovo namirenje. Obezbjeenje potraivanja za povjerioce drutava koja prestaju pripajanjem i povjerioce drutva sticaoca moe da bude dato razliitim instrumentima obezbjeenja. Upravni odbor drutva sticaoca duan je da upravlja imovinom svakog od drutava koja su prestala pripajanjem odvojeno sve dok se povjeriocima potraivanja ne namire ili dovoljno ne obezbijede. Povjerioci svakog drutva koje uestvuje u spajanju uz pripajanje imaju prednost u namirenju potraivanja iz imovine tog drutva koje im je prvobitni dunik u odnosu na povjerioce ostalih drutava koja se spajaju uz pripajanje. Povjerioci koji smatraju da je spajanjem uz pripajanje ugroeno namirenje njihovih potraivanja mogu nadlenom sudu podnijeti tubu za pobijanje odluke o spajanju uz pripajanje. Sud moe da poniti spajanje uz pripajanje po tubi povjerilaca, ako utvrdi da je spajanjem uz pripajanje bitnije ugroeno namirenje njihovih potraivanja. 8.4. Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku Pojam Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku je spajanje uz pripajanje jednog ili vie podreenih drutava u kojima drutvo sticalac ima najmanje 90 % akcija sa pravom glasa, samo na osnovu odluke skuptine drutva prestalog pripajanjem, a bez odluke skuptine drutva sticaoca i bez nezavisne revizije spajanja uz pripajanje. Odluka skuptine drutva sticaoca i izvjetaj upravnog odbora i izvjetaj o nezavisnoj reviziji spajanja uz pripajanje nisu potrebni, pod uslovom da: a) nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje bude objavljen najkasnije 30 dana prije dana odravanja skuptine akcionara zavisnog drutva, na kojem se odluuje o spajanju uz pripajanje, a ako je to drutvo otvoreno akcionarsko drutvo, objavljivanje se vri i najmanje u jednim dnevnim novinama koje se prodaju na cijelom podruju Republike Srpske, b) akcionarima drutva sticaoca u njegovom sjeditu bude omoguen uvid u nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje, finansijske izvjetaje svih drutava koja prestaju pripajanjem u posljednje tri godine i poseban raunovodstveni izvjetaj za tekuu godinu, ako je takav izvjetaj obavezan za spajanje uz pripajanje, najmanje 30 dana prije dana odravanja skuptine akcionara drutva prestalog pripajanjem na kojem se odluuje o spajanju uz pripajanje i c) jedan ili vie akcionara drutva sticaoca sa najmanje 5 % akcija sa pravom glasa o spajanju uz pripajanje, ne zahtijeva odravanje skuptine tog drutva radi odluivanja o spajanju uz pripajanje, u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine drutva koje prestaje pripajanjem na kojoj je usvojen nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje. Smatra se da drutvo sticalac ima 90 % uea u osnovnom kapitalu zavisnog drutva i kad ga jedno ili vie drugih lica dre u svoje ime, a za njegov raun.

45

8.5. Spajanje uz pripajanje drutava s ogranienom odgovornou Primjena Jedno ili vie akcionarskih drutava moe da se spaja uz pripajanje sa drutvom sa ogranienom odgovornou, kao to i jedno ili vie drutava s ogranienom odgovornou moe da se spaja uz pripajanje sa akcionarskim drutvom. 8.6. Akcionarsko drutvo kao drutvo koje prestaje pripajanjem Ako je drutvo sa ogranienom odgovornou drutvo sticalac, a akcionarsko drutvo drutvo koje prestaje pripajanjem tom drutvu, ugovorom o spajanju uz pripajanje utvruje se nominalna vrijednost udjela koji se dodjeljuje svakom akcionaru tog drutva kao novom lanu u drutvu s ogranienom odgovornou. Ako se otvoreno akcionarsko drutvo spaja uz pripajanje drutvu sa ogranienom odgovornou, u tom spajanju uz pripajanje mora da ispuni uslove za pretvaranje u zatvoreno drutvo ureene ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti, radi zatite akcionara i imalaca drugih hartija od vrijednosti koje je javno izdalo. Ako drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo sticalac akcionarima akcionarskog drutva koje prestaje pripajanjem, zamjenjuje akcije dodjelom sopstvenih udjela, umjesto da im dodijeli nove udjele, duno je da ugovorom o spajanju uz pripajanje navede sve akcionare kao svoje nove lanove kojima dodjeljuje sopstvene udjele, kao i nominalnu vrijednost svakog tako dodijeljenog udjela. 8.7. Drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo koje prestaje pripajanjem Ako je akcionarsko drutvo drutvo sticalac, a drutvo sa ogranienom odgovornou drutvo koje prestaje pripajanjem, ugovorom o spajanju uz pripajanje utvruje se nominalna vrijednost udjela svakog lana tog drutva i broj akcija, koji mu se prema srazmjeri predvienoj ugovorom o spajanju uz pripajanje dodjeljuje u drutvu sticaocu. 8.8. Spajanje uz osnivanje 8.8.1. Spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava Na spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava primjenjuju se odredbe ZOPD o spajanju uz pripajanje akcionarskih drutava, ako ovim zakonom nije drukije ureeno. Spojena drutva smatraju se drutvima koja prestaju pripajanjem, novo drutvo drutvom sticaocem, a ugovor o spajanju uz osnivanje je ugovor o spajanju uz pripajanje. Spajanje uz osnivanje ne moe se vriti bez odluke skuptine drutava prestalih spajanjem niti se moe vriti primjenom odredaba ovog zakona o pripajanju u pojednostavljenom postupku. Ugovor o spajanju uz osnivanje je osnivaki akt novog drutva nastalog spajanjem postojeih drutava. U ugovor o spajanju uz osnivanje upisuju se kao ugovornici spojena drutva sa podacima o poslovnom imenu, sjeditu, pravnoj formi i djelatnosti svakog od njih koji spajanjem prestaju da postoje, a njihovi akcionari postaju akcionari novog drutva.

46

Ugovor o spajanju uz osnivanje, pored elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje utvrenih ovim zakonom sadri i elemente predviene za osnivaki akt akcionarskog drutva. U ugovor o spajanju uz osnivanje, kao osnivaki akt novog drutva unose se odredbe o posebnim pravima, trokovima osnivanja, ulozima u stvarima i pravima i njihovom unoenju u novo drutvo iz osnivakih akata drutava prestalih spajanjem. Na osnivanje novog drutva primjenjuju se odredbe ZOPD o osnivanju akcionarskog drutva i odredbe zakona kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Drutva koja prestaju spajanjem uz osnivanje podnose prijavu za registraciju prestanka spajanjem i prijavu osnivanja novog drutva. Danom registracije novog drutva, drutva prestala uz spajanje briu se iz sudskog registra. 8.8.2. Spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou Na spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou primjenjuju se odredbe ovog zakona o spajanju uz pripajanje drutava sa ogranienom odgovornou i odredbe o spajanju uz osnivanje akcionarskih drutava. 8.8.3. Spajanje uz osnivanje izmeu akcionarskih drutava i drutava sa ogranienom odgovornou Jedno ili vie akcionarskih drutava i jedno ili vie drutava sa ogranienom odgovornou mogu se spajati uz osnivanje. Na spajanje uz osnivanje primjenjuju se odredbe ZOPD o spajanju uz pripajanje izmeu akcionarskih drutava i drutava sa ogranienom odgovornou. Spojena drutva smatraju se drutvima koja prestaju pripajanjem, novo drutvo drutvom sticaocem, a ugovor o spajanju uz osnivanje je ugovor o spajanju uz pripajanje, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno. Ako se spajanjem osniva novo drutvo sa ogranienom odgovornou, na uee akcionarskog drutva u spajanju uz osnivanje shodno se primjenjuju odredbe ZOPD o spajanju uz pripajanje akcionarskog drutva drutvu sa ogranienom odgovornou. Ako se spajanjem uz osnivanje osniva novo akcionarsko drutvo, na uee drutva s ogranienom odgovornou u spajanju uz osnivanje primjenjuju se odredbe ovog zakona o spajanju uz pripajanje drutva sa ogranienom odgovornou akcionarskom drutvu. Spajanje uz osnivanje ne moe se vriti bez odluke skuptine drutava koja prestaju spajanjem, niti se mogu primjenjivati odredbe ovog zakona o spajanju uz pripajanje u pojednostavljenom postupku. Ugovor o spajanju uz osnivanje je osnivaki akt novog drutva koje nastaje spajanjem postojeih. U ugovor o spajanju uz osnivanje kao osnivai novog drutva upisuju se drutva prestala spajanjem, sa podacima o poslovnom imenu, sjeditu, obliku i djelatnosti svakog od njih koji spajanjem prestaju, a njihovi akcionari ili lanovi postaju akcionari ili lanovi novog drutva. Ugovor o spajanju uz osnivanje pored elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje utvrenih ovim zakonom sadri i elemente osnivakog akta akcionarskog drutva ili drutva s ogranienom odgovornou.

47

U ugovor o spajanju uz osnivanje kao osnivaki akt novog akcionarskog drutva unose se odredbe o posebnim pravima, trokovima osnivanja, ulozima u stvarima i pravima i njihovom unoenju u drutvo iz osnivakih akata drutava koja prestaju spajanjem. Na spajanje uz osnivanje novog akcionarskog drutva primjenjuju se odredbe ovog zakona o osnivanju akcionarskog drutva i odredbe zakona kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Ugovor o spajanju uz osnivanje novog drutva sa ogranienom odgovornou pored elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje utvrenih ovim zakonom, sadri i elemente predviene ovim zakonom za osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou. Na registraciju i objavljivanje registracije spajanja akcionarskog drutva i drutva sa ogranienom odgovornou primjenjuju se odredbe ovog zakona o registraciji i objavljivanju registracije osnivanja akcionarskih drutava.

8.8.5. Podjela uz pripajanje akcionarskih drutava Oblik i sadrina Upravni odbor drutva koje prestaje podjelom sainjava nacrt ugovora o podjeli uz pripajanje u pisanom obliku. Nerasporeena sredstva i dugovi Sredstva drutva prestalog podjelom koja ugovorom o podjeli nisu dodijeljena nijednom drutvu sticaocu, niti mogu da se dodijele na osnovu uslova podjele iz tog ugovora, dodjeljuju se svim drutvima sticaocima srazmjerno ueu svakog od njih u neto imovini drutva prestalog podjelom utvrenoj ugovorom o podjeli. Za obaveze drutva prestalog podjelom koje ugovorom o podjeli nisu rasporeene nijednom drutvu sticaocu, niti mogu da se rasporede na osnovu uslova podjele iz tog ugovora, solidarno odgovaraju sva drutva sticaoci. 8.8.6. Podjela bez odluka skuptina drutava sticalaca Podjela uz pripajanje moe biti izvrena i na osnovu odluke upravnog odbora drutava sticalaca, bez odluke skuptine akcionara tih drutava, pod uslovom da: a) je ugovor o podjeli uz pripajanje objavljen u skladu sa lanom 379. ZOPD najmanje 30 dana prije sjednice skuptine akcionara drutva prestalog podjelom na kojoj treba da se donese odluka o podjeli uz pripajanje, b) je akcionarima svakog drutva sticaoca omogueno da ostvare uvid u sva dokumenta navedena u lanu 392. ovog zakona i c) jedan ili vie akcionara nekog drutva sticaoca ije je kapital uee najmanje 5 % nije zahtijevao odravanje skuptine akcionara radi donoenja odluke o podjeli uz pripajanje, u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine drutva prestalog podjelom na kojoj je usvojen nacrt ugovora o podjeli uz pripajanje.

48

8.8.7. Podjela uz osnivanje akcionarskog drutva Osnovno naelo Na podjelu uz osnivanje novog drutva shodno se primjenjuju odredbe ovog ZOPD o podjeli uz pripajanje, o osnivanju odgovarajueg oblika drutva, kao i o spajanju uz osnivanje novog drutva. Ugovor o podjeli uz osnivanje kao osnivaki akt novog drutva usvaja skuptina akcionara drutva koje prestaje podjelom. U ugovor o podjeli uz osnivanje kao osniva navodi se drutvo prestalo podjelom, sa podacima o poslovnom imenu, sjeditu, pravnoj formi i djelatnosti tog drutva i svakog novog drutva nastalog na toj osnovi, a akcionari drutva prestalog podjelom postaju akcionari novog drutva. 8.8.8. Odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva Primjena Na odvajanje uz pripajanje akcionarskog drutva primjenjuju se odredbe ovog zakona o podjeli uz pripajanje, a na odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva primjenjuju se odredbe ovog zakona o podjeli uz osnivanje novih drutava, odnosno spajanju sa postojeim drutvom i osnivanju novih drutava na toj osnovi, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno. Nacrt ugovora o odvajanju ureuje i nain smanjenja osnovnog kapitala i akcija drutva djeljenika po osnovu smanjenja zbog odvajanja. Uz nacrt ugovora o odvajanju akcionarskog drutva prilae se zakljuni zavrni raun drutva dijeljenika i poetni bilans novog drutva, odnosno drutava sticalaca, kao i poetni bilans drutva dijeljenika iz kojeg se vidi stanje njegove imovine i obaveza nakon odvajanja. Od dana kad se sastavlja zakljuni i poetni bilans, odnosno diobni bilans do dana podnoenja prijave za registraciju ne smije proi vie od osam mjeseci. Osnivaki akt akcionarskog drutva dijeljenika mijenja se u skladu sa odredbama ZOPD o izmjenama osnivakog akta datog drutva. U sluaju odvajanja uz osnivanje ili odvajanja uz pripajanje akcionarskih drutava, osnivanje ili spajanje uz pripajanje registruje se tek poto se upie smanjenje osnovnog kapitala drutva dijeljenika. 8.8.9. Podjela i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou Primjena Odredbe ZOPD o podjeli i odvajanju akcionarskih drutava primjenjuju se i na podjelu i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou. 8.8.10. Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice (dijela) drutva u drutvo sa ogranienom odgovornou i obrnuto Kombinovana podjela Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice akcionarskog drutva u dva ili vie drutava sa ogranienom odgovornou ili kombinovanje ove dvije pravne forme drutava, kao i podjela i odvajanje dijela drutva s ogranienom odgovornou u dva

49

ili vie akcionarskih drutava ili kombinovanje ove dvije pravne forme drutava, mogu se vriti u skladu sa ovim zakonom. 8.9. Statusne promjene i ortako i komanditno drutvo Ortako i komanditno drutvo mogu se spajati sa drutvom sa ogranienom odgovornou i sa akcionarskim drutvom. Na spajanje ortakog i komanditnog drutva sa drutvom s ogranienom odgovornou i akcionarskim drutvom primjenjuju se odredbe ovog zakona o spajanju drutava sa ogranienom odgovornou, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno. Na uee akcionarskog drutva u spajanju sa ortakim i komanditnim drutvom, bez obzira na to da li je akcionarsko drutvo drutvo sticalac, drutvo prestalo spajanjem uz pripajanje ili drutvo prestalo spajanjem uz osnivanje, primjenjuju se odredbe ovog zakona o spajanju akcionarskog drutva, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno. Ako se otvoreno akcionarsko drutvo spaja uz pripajanje ortakom ili komanditnom drutvu ili se sa njim spaja u novo ortako ili komanditno drutvo, u spajanju uz pripajanje, odnosno spajanju uz osnivanje mora da ispuni uslove za pretvaranje u zatvoreno drutvo ureeno ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti. Odluka o spajanju sa ueem ortakog ili komanditnog drutva donosi se u svakom drutvu uesniku u spajanju uz saglasnost onih lanova, odnosno akcionara, koji nakon spajanja postaju solidarno odgovorni prema treim licima za obaveze drutva koje je pravni sljedbenik u spajanju. Kontrolna pitanja 1. ta se podrazumijeva pod reorganizacijom privrednog drutva u smislu ZOPD? 2. Objasni pojam spajanje uz pripajanje. 3. Navedi oblike podjela privrednog drutva u smislu ZOPD. 4. Objasni pojam - spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva. 5. Koje elemente sadri ugovor o spajanju uz osnivanje? 6. Sa kojim privrednim drutvima se mogu spajati ortako i komanditno drutvo?

9. PRESTANAK PRIVREDNOG DRUTVA

9.1. Steaj 9.1.1. Pojam i osnovi steaja Steaj je institut kolektivnog namirenja povjerilaca prodajom cjelokupne imovine steajnog dunika, ime on prestaje da postoji kao pravni subjekt. Steaj se sprovodi nad steajnim dunikom/subjektom steaja koji je nesposoban za plaanje (insolventnost). Steajni dunik je plateno nesposoban ukoliko nije u stanju izvravati svoje dospjele i potraivane obaveze plaanja. Okolnost da je steajni dunik podmirio ili da moe podmiriti u cjelosti ili djelimino potraivanja nekih povjerilaca samo po sebi ne znai da je plateno sposoban. Smatra se da je steajni dunik plateno nesposoban ako 60 dana neprekidno ne izmiruje svoje dospjele novane obaveze. Steajni postupak se moe otvoriti i zbog prijetee platene nesposobnosti. Ona postoji ako steajni dunik prema

50

predvianjima u vremenu dospjelosti nee biti u stanju da ispuni postojee obaveze plaanja. Zbog prijetee platene nesposobnosti samo steajni dunik moe podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka. Steajni postupak sprovodi stvarno nadleni sud na ijem se podruju nalazi sjedite ili prebivalite steajnog dunika. 9.1.2. Stranke i drugi uesnici u postupku steaja Uesnici u steajnom postupku su steajni dunik/subjekt steaja (moe biti svaki privredni subjekt, prema tome i svaki oblik privrednog drutva); steajni povjerilac (lice koje na dan pokretanja steajnog postupka ima neobezbeeno potraivanje prema steajnom duniku, a svojstvo stranke u steajnom postupku stie od dana kada je prijava njegovog potraivanja primljena u steajnom sudu); u steajnom postupku mogu da uestvuju i tzv. trea lica (solidarni dunici, jemci i sl.). 9.1.3. Organi steajnog postupka Organi steajnog postupka su: steajni sudija, privremeni steajni upravnik, steajni upravnik, skuptina povjerilaca, privremeni odbor povjerilaca i odbor povjerilaca. Steajni sudija vodi i upravlja steajnim postupkom od podnoenja predloga za otvaranje do zavretka steajnog postupka i pri tom vri prava i obaveze u skladu sa odredbama ovog zakona; imenuje vjetaka u steajnom postupku, privremenog steajnog upravnika, lanove privremenog odbora povjerilaca i steajnog upravnika i vri pravni nadzor nad radom privremenog steajnog upravnika i steajnog upravnika u skladu sa odredbama ovog zakona.

9.1.3.1. Steajni upravnik Steajni upravnik je ovlaten i obavezan bez odlaganja ui u posjed imovine koja spada u steajnu masu, upravljati njome, po mogunosti nastaviti poslovanje do izvjetajnog roita, ako to ne teti steajne povjerioce, i unoviti je u skladu sa odlukom skuptine poverilaca. Ukoliko je tipino za poslovanje i potrebno za njegov nastavak, on je takoe ovlaten i prije odluke skuptine poverilaca u tekuem poslovanju unoviti pojedine predmete, naroito robu. Steajni upravnik moe na osnovu izvrnog reenja o otvaranju steajnog postupka zahtjevati izruenje stvari koje se nalaze u posjedu steajnog dunika kao i poslovnu dokumentaciju, ak i kad se ona nalazi u posjedu treih. 9.1.3.2. Skuptina povjerilaca Steajni sudija saziva skuptinu povjerilaca. Sazivanje prve skuptine povjerilaca vri se u okviru odluke o otvaranju steajnog postupka. Dalje skuptine povjerilaca se moraju sazvati ako to zatrai steajni upravnik, odbor povjerilaca ili najmanje pet povjerilaca koji zajedno zastupaju najmanje petinu prijavljenih iznosa potraivanja. Pravo glasa u skuptini povjerilaca imaju povjerioci koji su prijavili svoja potraivanja, a koje nije osporio steajni upravnik ili koji od povjerilaca sa pravom glasa. Povjerioci niih isplatnih redova nemaju pravo glasa. Pravo glasa razlunih povjerilaca je ogranieno na iznos sa kojim se oni pojavljuju kao steajni povjerioci.

51

Skuptinom povjerilaca rukovodi steajni sudija. Odluke se donose apsolutnom veinom prisutnih povjerilaca, s tim da suma iznosa potraivanja povjerilaca koji su glasali za odluku mora biti vea od polovine sume iznosa potraivanja prisutnih povjerilaca. 9.1.3.3. Odbor povjerilaca 1. Skuptina povjerilaca moe iz kruga povjerilaca izabrati odbor povjerilaca. Radi zatite interesa povjerilaca steajni sudija moe do izbora odbora povjerilaca, ukoliko je potrebno, postaviti privremeni odbor povjerilaca. lanove privremenog odbora skuptina povjerilaca moe promijeniti. 2. U odboru povjerilaca moraju biti zastupljene sljedee grupe povjerilaca: steajni povjerioci sa najviim potraivanjima, steajni povjerioci sa malim potraivanjima, predstavnici radnika steajnog dunika i razluni povjerioci. Za lanove odbora mogu biti postavljene i osobe koje nisu povjerioci ako bi svojim strunim znanjem mogle doprinijeti radu odbora. 3. Odbor povjerilaca je duan podravati i nadzirati steajnog upravnika u njegovom poslovodstvu. Odbor ima pravo zahtijevati od steajnog upravnika podnoenje izvjetaja i polaganje rauna, kao i pravo da vri neposredne kontrole. Odluke odbora povjerilaca donose se prostom veinom glasova prisutnih lanova. Odbor povjerilaca na sjednicama odluuje o pitanjima koja su vezana za njihovu oblast aktivnosti. Steajni sudija po slubenoj dunosti saziva prvu sjednicu odbora povjerilaca na prijedlog steajnog upravnika ili veine lanova odbora povjerilaca. lanovi odbora povjerilaca na prvoj sjednici biraju predsjednika. Steajni sudija i steajni upravnik mogu prisustvovati sjednicama odbora povjerilaca. Odbor povjerilaca je duan da pozove steajnog sudiju na svoje sjednice. Odbor povjerilaca moe da odlui da odri sjednicu odbora povjerilaca bez prisustva steajnog upravnika. Odbor povjerilaca moe odrati sjednicu ako je prisutna veina ukupnog broja lanova odbora. Odluke se donose veinom glasova prisutnih lanova, a ako su glasovi podijeljeni, odluuje steajni sudija. lanovi odbora povjerilaca su duni naknaditi tetu uesnicima prouzrokovanu skrivljenom povredom obaveza koje imaju u skladu sa ovim zakonom. 9.1.4. Steajni postupak Steajni postupak se pokree pismenim prijedlogom. Za podnoenje prijedloga su ovlateni steajni dunik i svaki onaj povjerilac koji ima pravni interes za sprovoenje steajnog postupka. Povjerilac je duan u prijedlogu prilaganjem odgovarajue dokumentacije uiniti vjerovatnim svoje potraivanje i platenu nesposobnost steajnog dunika. Ukoliko je steajni dunik pravno lice, organ ovlaten za zastupanje je u sluaju nastupanja platene nesposobnosti duan bez odlaganja podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka. Prijedlog se mora podnijeti u roku od 30 dana od dana nastupanja platene nesposobnosti. Organ ovlaten za zastupanje duan je pravnom licu nadoknaditi umanjenje imovine prouzrokovano njegovim pravnim radnjama poduzetim nakon

52

nastupanja platene nesposobnosti, osim ako dokae da je pravna radnja preduzeta s panjom dobrog privrednika. Sud je obavezan da prijedlog razmotri u roku od 15 dana od dana njegovog prijema. Neuredan prijedlog kao i prijedlog bez potrebne dokumentacije sud e vratiti predlagau i naloiti mu da prijedlog uredi i nedostatke otkloni u roku od 15 dana. 9.1.4.1. Direktno otvaranje steajnog postupka Steajni sudija moe da odlui da otvori steajni postupak bez izvrenja prethodnog postupka i bez istraivanja razloga za otvaranje steajnog postupka ako je prijedlog za otvaranje podnio likvidacioni upravnik. Steajni postupak moe se otvoriti direktno ako je prijedlog za otvaranje postupka podnio povjerilac koji ima pravosnano rjeenje o izvrenju i ako je to rjeenje neizmireno ve 60 dana. U tom sluaju steajni sudija prihvata kao pretpostavku da je postojanje obaveze dunika i nemogunost dunika da plaa dokazana. 9.1.4.2. Pravne posledice pokretanja steajnog postupka Pravne posledice pokretanja steajnog postupka nastupaju, po pravilu, danom isticanja oglasa o pokretanju steajnog postupka na oglasnoj tabli suda. Pravne posledice pokretanja steajnog dunika su viestruke i razvrstavaju se u: posledice po steajnog dunika, posledice na potraivanja, procesnopravne posledice, posledice na pravne poslove. Posledice pokretanja steajnog postupka po status steajnog dunika, organa i zaposlenih steajnog dunika su viestruke: prestaje poslovna sposobnost i ograniava se pravna sposobnost steajnog dunika; pravni posao raspolaganja stvarima i pravima koja ulaze u steajnu masu, koji je steajni dunik zakljuio posle pokretanja steajnog postupka, ne proizvodi pravno dejstvo, osim u sluaju raspolaganja za koja vae opta pravila pouzdanja u javne knjige, a druga strana ima pravo da zahtjeva vraanje protivinidbe iz steajne mase kao steajni poverilac; punomoja koja je dao steajni dunik, a koja se odnose na imovinu koja ulazi u steajnu masu, prestaju pokretanjem steajnog postupka; prestaju prava direktora, zastupnika i punomonika, kao i organa upravljanja i nadzornih organa steajnog dunika i ta prava prelaze na steajnog upravnika; pokretanje steajnog postupka je razlog za otkaz ugovora o radu koji je steajni dunik zakljuio sa zaposlenima a steajni upravnik odluuje o otkazu ugovora o radu i moe, pored zaposlenih kojima nije dat otkaz ugovora o radu, da zaposli potreban broj lica radi okonanja zapoetih poslova ili radi voenja steajnog postupka uz saglasnost steajnog sudije; uz poslovno ime steajnog dunika, pri potpisivanju, dodaje se oznaka "u steaju", sa naznaenjem novog rauna preko kojeg se vri poslovanje steajnog dunika; otvara se novi raun preko kojeg e se vriti poslovanje steajnog dunika a gase se svi dotadanji rauni steajnog dunika; prestaju prava lica koja su bila ovlaena da raspolau sredstvima sa rauna steajnog dunika; i dr. Posledice pokretanja steajnog postupka na potraivanja, takoe, su viestruke: prvo, danom pokretanja steajnog postupka, sva potraivanja poverilaca prema steajnom duniku, koja nisu dospela, smatraju se dospelim; drugo, nenovana potraivanja konvertuju se u novana; tree, potraivanja prema steajnom duniku koja imaju za predmet povremena davanja, postaju jednokratna (novana) potraivanja; etvrto, za neobezbeena potraivanja, obraunavanje ugovorenih kamata prestaje danom podnoenja

53

predloga za pokretanje steajnog postupka, a za obezbeena potraivanja obraunava se kamata, ako je ugovorena, ali samo do visine vrijednosti imovine koja slui za obezbeenje potraivanja; peto, prijavljivanjem potraivanja prekida se zastarelost potraivanja koje postoji prema steajnom duniku, dok se zastarelost potraivanja steajnog dunika prema njegovim dunicima prekida danom pokretanja steajnog postupka (ne tee godinu dana); i dr. (potraivanja pod odlonim uslovom namiruju se iz steajne mase ako odloni uslov nastupi do pravosnanosti reenja o glavnoj diobi steajne mase, a ukoliko odloni uslov ne nastupi do tada, gase se, a sredstva se rasporeuju na ostale poverioce, srazmjerno visini njihovih potraivanja. Potraivanja vezana za raskidni uslov namiruju se ako poverioci takvih potraivanja prue obezbeenje da e vratiti primljeno ako nastupi raskidni uslov, do pravnosnanosti reenja o konanoj diobi steajne mase). Steajni upravnik, u ime i za raun steajnog dunika, preuzima parnice o imovini koja ulazi u steajnu masu koje su postojale na dan pokretanja steajnog postupka. Od dana pokretanja steajnog postupka ne moe se protiv steajnog dunika, odnosno nad njegovom imovinom, odrediti i sprovesti prinudno izvrenje, niti bilo koja mera postupka izvrenja u cilju namirenja potraivanja, dok se postupci koji su u toku prekidaju (izuzetno, dozvoljena su izvrenja koja se odnose na trokove steajnog postupka). Ova zabrana moe biti ukinuta ili izmjenjena pod uslovima koji vae za ukidanje ili izmjenu mera obezbeenja za razlune poverioce (procesnopravne posledice). 9.1.5. Steajna masa Steajna masa je celokupna imovina steajnog dunika u zemlji i inostranstvu na dan pokretanja steajnog postupka, kao i imovina koju steajni dunik stekne tokom steajnog postupka. Steajna masa formira se unovavanjem imovine steajnog dunika. Pokretanjem steajnog postupka steajni upravnik uzima u dravinu celokupnu imovinu koja ulazi u steajnu masu i njome upravlja. Steajni upravnik popisuje stvari koje ulaze u steajnu masu, sa procenom njihove vrijednosti. Steajni upravnik je duan da po preuzimanju imovine sastavi poetni steajni bilans; takoe i da sastavi listu poverilaca steajnog dunika, kao i listu dunika steajnog dunika, sa podcima o dugovanjima, odnosno potraivanjima, kao i njihovom pravnom osnovu. 9.1.5.1. Utvrivanje potraivanja Reenjem o pokretanju steajnog postupka odreuje se (i) rok za prijavu potraivanja (ne moe biti dui od 60 dana od dana objavljivanja oglasa o pokretanju steajnog postupka) i pozivaju se poverioci da prijave svoja potraivanja. Poverioci podnose prijave potraivanja pismeno steajnom sudu. Posle isteka roka za prijavljivanje, steajni sudija dostavlja prijave potraivanja steajnom upravniku. Steajni upravnik utvruje valjanost, obim i isplatni red svakog potraivanja i o tome sainjava listu priznatih i osporenih potraivanja, o emu se obavetavaju poverioci (na oglasnoj tabli suda, a poveriocima ija su potraivanja osporena steajni upravnik je duan da izvri linu dostavu obavetenja). 9.1.5.2. Izluna prava i izluni poverilac Izluni poverilac je lice koje ima pravo da trai da se odreena stvar, koja mu pripada a koja se nalazi kod steajnog dunika po nekom pravnom osnovu, izdvoji (izlui) iz

54

steajne mase. Izluiti se mogu pokretne i nepokretne stvari koje se mogu identifikovati, koje ne pripadaju steajnom duniku a koje se nalaze kod njega po nekom pravnom osnovu (ugovor o zakupu, posluzi i sl.), dok one stvarnopravno pripadaju izlunom poveriocu (vlasnik, zakupodavac, poslugodavac, ostavodavac, i sl.). 9.1.5.3. Razluna prava i razluni poverilac Razluni poverilac je lice koje ima zalono pravo ili pravo namirenja na stvarima ili pravima o kojima se vode javne knjige ili registri i koje ima pravo na namirenje na toj stvari ili pravu. Zalono pravo na nepokretnostima stie se upisom u javne knjige, zalono pravo na pokretnim stvarima stie se upisom u propisani registar a na potraivanjima zabranom isplate. Razluno pravo u steajnom postupku je pravo odvojenog namirenja razlunog poverioca iz posebne steajne mase. Otvaranje steajnog postupka ne utie na pravo odvojenog namirenja razlunog poverioca iz imovine steajnog dunika. To je pravo prioritetnog privilegovanog namirenja, koje je obezbeeno pravom hipoteke ili zaloge ili nekim drugim odgovarajuim pravom. Razluni poverioci su privilegovani poverioci steajnog dunika, jer namiruju svoja potraivanja bez obzira na tok i rezultate steajnog postupka. Razluni poverilac nije steajni poverilac, ve zahvaljujui svom razlunom pravu kojim je blagovremeno obezbeeno potraivanje iz nekog obligacionog odnosa namiruje se prema pravilima koja bi vaila i da dunik nije pao pod steaj. 9.1.5.4. Unovenje steajne mase Unovavanju steajne mase pristupa se na osnovu zakljuaka o unovenju steajne mase koji donosi steajni sudija (mogu prigovor steajnog upravnika ili odbora poverilaca). Po donoenju zakljuka o unovenju steajne mase pristupa se prodaji, celokupne imovine ili dijela, imovine iz steajne mase. Prodaju vri steajni upravnik ili lice koje on ovlasti. Prodaja imovine vri se, po pravilu, javnim nadmetanjem, a izuzetno i javnim prikupljanjem ponuda ili neposrednom pogodbom (ako je to odbreno od odbora poverilaca). Kada je u pitanju kvarljiva roba, steajni upravnik ovu robu prodaje hitno, uz obavetavanje steajnog sudije o nameravanoj prodaji. Pre prodaje imovine steajni upravnik je duan da steajnom duniku, odboru poverilaca, poveriocima koji imaju obezbeeno potraivanje na imovini koja se prodaje i svim onim licima koja su iskazala interes za tu imovinu dostavi obavetenje o nameri, planu prodaje, nainu prodaje i rokovima prodaje (mogu podneti podneti prigovor na predloenu prodaju o kome odluuje steajni sudija akoji ne zadrava prodaju, osim ako steajni sudija ne odlui drugaije). Posle izvrene prodaje steajni upravnik je duan da o izvrenoj prodaji, uslovima i ceni obavesti steajnog sudiju, steajno vee i odbor poverilaca (poverioci mogu staviti prigovor na izvrenu prodaju koji ne utie na izvrenu prodaju, ve na eventualnu tetu do koje je dolo radnjama steajnog upravnika u postupku prodaje). Sredstva ostvarena prodajom imovine (na kojoj nisu postojala optereenja) ulaze u steajnu masu. Pri unovenju stvari iz imovine mora se potovati pravo pree kupovine lica koja ga imaju na osnovu zakona ili ugovora. U sluaju da imovina steajnog dunika ne bude prodata, moe se predati poveriocima ako je oni prihvate, imajui u vidu visinu njihovih potraivanja, dok se imovina koja se ni ovako ne rasporedi predaje vlasnicima, a ako se radi o nepokretnostimajedinici lokalne samouprave na ijoj teritoriji se nalaze.

55

9.1.5.5. Dioba steajne mase Novana sredstva steajnog dunika na dan pokretanja steajnog postupka, novana sredstva dobijena nastavljanjem zapoetih poslova i novana sredstva ostvarena unovenjem stvari i prava steajnog dunika, kao i potraivanja steajnog dunika naplaena u toku steajnog postupka, ine steajnu masu koja se deli steajnim poveriocima (diobna masa). Pre glavne diobe steajne mase, steajni upravnik je duan da sastavi nacrt reenja za glavnu diobu diobne mase (prigovor moe podneti odbor poverilaca i pojedini poverioci), a steajno vee donosi reenje o glavnoj diobi steajne mase (steajni upravnik i poverioci imaju pravo albe na reenje o glavnoj diobi). Diobi steajne mase odnosno namirenju steajnih poverilaca pristupa se posle pravnosnanosti reenja o glavnoj diobi ( pored glavne
diobe mogu postojati i delimine diobe, kojima se pristupa u zavisnosti od priticanja gotovinskih sredstava u diobnu masu; naknadna dioba kojoj se pristupa se prema prilivu novanih sredstava u diobnu masu; zavrna dioba steajne mase kojoj se pristupa posle zavretka unovenja celokupne steajne mase odnosno pretenog dijela steajne mase, ako glavnom diobom nije obuhvaena celokupna diobna masa).

9.1.5.6. Steajni redovi Sistem steajnih redova znai postojanje hijerarhije redova prilikom namirenja steajnih poverilaca (red stariji po rangu ima prioritet namirenja, pa tek kad se on namiri ide se u sledei red namirenja; unutar istog reda namirenja, pak, vlada sistem srazmjernosti (namirenje srazmjerno visini potraivanja). Steajni redovi su rasporeeni na sledei naiin: u prvi isplatni red spadaju potraivanja po osnovu trokova steajnog postupka (sudski trokovi, trokovi zakupa posle pokretanja steajnog postupka, nagrade i naknade steajnom upravniku, kao i drugi izdaci za koje je zakonom predvieno da se namiruju kao trokovi steajnog postupka); u drugi isplatni red spadaju, neisplaene neto zarade zaposlenih kod steajnog dunika u iznosu minimalnih zarada za poslednju godinu pre pokretanja steajnog postupka i neisplaeni doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih za poslednje dve godine pre pokretanja steajnog postupka; trei isplatni red ine, potraivanja po osnovu javnih prihoda dospelih u poslednja tri meseca pre pokretanja steajnog postupka, osim doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih; i, etvrti isplatni red predstavljaju, potraivanja ostalih steajnig poverilaca. 9.2. Reorganizacija 9.2.1. Pojam Nakon otvaranja steajnog postupka doputeno je izraditi steajni plan u kojem se moe odstupiti od zakonskih odredbi o unovenju i raspodjeli steajne mase. U toku steajnog postupka moe se sprovesti i reorganizacija steajnog dunika radi ureivanja pravnog poloaja steajnog dunika i njegovog odnosa prema povjeriocima, a naroito radi odravanja njegovog poslovanja. Reorganizacija predstavlja institut steajnog prava koji se sprovodi nad privrednim drutvom/steajnim dunikom koje je nesposobno za plaanje, kada su ispunjeni uslovi za otvaranje steajnog postupka a sa ciljem njegovog spaavanja, na osnovu poslovnopravnog aranmana sa poveriocima koji se naziva plan reorganizacije a koji prihvata sud.

56

9.2.2. Sadrina plana reorganizacije Plan reorganizacije, koji se sainjava u pismenoj formi, sadri: kratak uvod, u kojem su uopteno objanjeni djelatnost koju steajni dunik obavlja i okolnosti koje su dovele do finansijskih tekoa; popis mera i sredstava za realizaciju plana, kao i detaljan opis mera koje je potrebno preduzeti i nain na koji e se reorganizacija sprovesti; visinu novanih iznosa ili imovinu koja e sluiti za potpuno ili delimino namirenje potraivanja i vremensku dinamiku plaanja; opis postupka prodaje imovine i namenu prihoda od prodaje; rokove za izvrenje plana reorganizacije; spisak lanova organa upravljanja i iznos njihovih naknada; spisak strunjaka koji e biti angaovani i iznos naknada za njihov rad, kao i iznos naknade za rad steajnog upravnika; godinje finansijske izvjetaje za prethodnih pet godina; finansijske projekcije, ukljuujui projektovani bilans uspeha, bilans stanja i izvjetaj o novanim tokovima za narednih pet godina; datum poetka primene plana reorganizacije; i dr. 9.2.3. Mere za realizaciju plana reorganizacije Steajnim planom naroito se moe : ostaviti steajnom duniku svu ili dio njegove imovine radi nastavljanja poslovanja steajnog dunika, prenijeti dio ili svu imovinu steajnog dunika na jedno ili vie ve postojeih lica ili lica koja e tek biti osnovana, steajnog dunika pripojiti drugom licu ili spojiti s jednim ili vie lica, prodati svu ili dio imovine steajnog dunika, sa ili bez razlunih prava, raspodijeliti svu ili dio imovine steajnog dunika izmeu povjerilaca, izvriti pretvaranje potraivanja u uloge, odrediti nain namirenja steajnih povjerilaca, namiriti ili izmijeniti razluna prava, smanjiti ili odgoditi isplatu obaveza steajnog dunika, obaveze steajnog dunika pretvoriti u kredit, preuzeti jemstvo ili dati drugo osiguranje za ispunjenje obaveza steajnog dunika, urediti odgovornost steajnog dunika nakon zavretka steajnog postupka, izdati nove akcije i sl. Mere za realizaciju plana reorganizacije su: zadravanje celokupne imovine iz steajne mase ili njenog dijela; prodaja imovine iz steajne mase ili prenos takve imovine na ime namirenja potraivanja; zatvaranje neprofitabilnih pogona ili promjena djelatnosti; raskid ili izmjena optereenih ili nepovoljnih ugovora ili zakupa; odlaganje otplate dugova ili obezbeivanje otplate u ratama; izmjena rokova dospelosti, kamatnih stopa ili drugih uslova zajma ili instrumenata obezbeenja; oprost dugova u celini ili delimino; izvrenje ili izmjena zalonog prava; pretvaranje neobezbeenih zajmova u obezbeene zajmove; davanje u zalog neoptereene imovine; pretvaranje duga u akcijski kapital; uzimanje novog kredita; pribavljanje nove investicije; osporavanje i ponitenje potraivanja koja nisu pravno valjana; namirenje dospelih potraivanja; otputanje zaposlenih; ustupanje neoptereene imovine na ime namirenja potraivanja; spajanje ili pripajanje dva ili vie pravnih lica; i dr.

57

9.2.4. Postupak donoenja plana reorganizacije Steajni dunik moe steajni plan podnijeti zajedno s predlogom otvaranja steajnog postupka. Nakon otvaranja steajnog postupka steajni plan imaju pravo steajnom sudu podnijeti steajni upravnik i steajni dunik. Nee se uzeti u obzir plan koji se podnose sudu nakon zavrnog roita. Ako je na skuptini povjerilaca steajnom upravniku naloena izrada steajnog plana, on je duan taj plan podnijeti steajnom sudu u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine povjerilaca. Sud moe produiti rok za podnoenje plana za jo 30 dana pod odreenim okolnostima. Sa steajnim upravnikom u izradi plana savjetodavno sarauje odbor povjerilaca, ako je osnovan, i dunik pojedinac. 9.2.4.1. Osnova za sprovoenje plana reorganizacije Osnova za sprovoenje sadri odredbe o tome kako e se planom izmijeniti pravni poloaj steajnog dunika i drugih uesnika u postupku. Plan ukljuuje opis naina, vremena i iznosa do kog povjerioci s osiguranim pravima i druge vrste povjerilaca trebaju biti isplaeni ili namireni na neki drugi nain, konverzije potraivanja povjerilaca u kapital steajnog dunika, novog zaduivanja dunika i vrste garancija koje e biti ponuene svakoj od kategorija povjerilaca i novih investitora, kao i naina na koji e oni biti isplaeni u cijelosti ili zatieni od teta koje mogu biti rezultat primjene plana, stepena do kog se duniku moe oprostiti njegov dug; naina kompenzacije koji se nudi svim kategorijama te razlika u smislu raspodjele u sluaju likvidacije dunika; finansijskih prognoza i vrsta mjera koje trebaju da se preduzmu da bi se povratila profitabilnost preduzea dunika; naina izvrenja reorganizacija, posebno u vezi s organizacionim, upravljakim, finansijskim, tehnikim mjerama i mjerama za smanjenje broja zaposlenih; izvora finansiranja i finansijskog plana za primjenu steajnog plana, ukljuujui poveanje osnovnog kapitala i duga, kao i drugih mjera koje su preduzete u skladu sa ovim zakonom. 9.2.4.2. Razvrstavanje uesnika u steajnom planu Uesnici u steajnom planu razvrstavaju se pri utvrivanju njihovih prava u grupe. Povjerioci s razliitim pravnim poloajem razvrstavaju se u steajnom planu u posebne grupe. Kod toga treba razlikovati: 1.povjerioce s pravom odvojenog namirenja, ako plan zadire i u njihova prava, 2.steajne povjerioce koji nisu nieg isplatnog reda, 3.steajne povjerioce pojedinih niih isplatnih redova, ako njihova potraivanja ne prestaju prema Zakonu o steaju. Povjerioci istog pravnog poloaja mogu se svrstati u grupe prema istovrsnosti privrednih interesa. Takvo razvrstavanje mora da se temelji na valjanim razlozima. U planu e se navesti kriterijumi za razvrstavanje. Posebnu grupu inie zaposleni ako sudjeluju kao steajni povjerioci s potraivanjima koja nisu neznatna. Posebne grupe mogu da se oblikuju od povjerilaca s malim potraivanjima. 9.3. Likvidacija Svrha i predmet likvidacionog postupka

58

Likvidacioni postupak se sprovodi nad pravnim licima. On slui potpunom namirenju svih povjerilaca pravnog lica unovenjem njegove imovine. Nakon sprovedene likvidacije i namirenja povjerilaca, preostala imovina pravnog lica dijeli se lanovima srazmjereno njihovom ueu u vlasnitvu. Likvidacioni postupak se sprovodi u sljedeim sluajevima: 1. ako je pravnom licu izreena mjera zabrane obavljanja djelatnosti zbog neispunjavanja uslova za obavljanje djelatnosti, a u roku odreenom u izreenoj mjeri ne ispuni te uslove, odnosno ne promijeni djelatnost; 2. ako su prestali postojati prirodni i drugi uslovi za obavljanje djelatnosti; 3. ako je istekao rok za koji je pravno lice osnovano; 4. ako se pravosnanom odlukom suda utvrdi nitavost upisa u registar; 5. odlukom skuptine, odnosno lanova; 6. ako pravno lice nije organizovano u skladu sa zakonom; 7. u drugim sluajevima utvrenim zakonom. 9.3.1. Pokretanje postupka Prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka mogu podnijeti: organ ovlaten za zastupanje, osniva odnosno ovlateni lan pravnog lica, sud koji vodi registar, drugi subjekti odreeni zakonom. Uz obrazloen prijedlog predlaga je duan dostaviti potrebnu dokumentaciju. Organi likvidacionog postupka su: likvidacioni sudija i likvidacioni upravnik (likvidator). 9.3.2. Otvaranje likvidacionog postupka i imenovanje likvidacionog upravnika Nakon to razmotri prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka i utvrdi osnovanost istog, sud donosi rjeenje o otvaranju likvidacionog postupka i imenovanju likvidacionog upravnika. Rjeenje iz prethodnog stava objavljuje se u "Slubenom glasniku Republike Srpske". Likvidacionog upravnika imenuje likvidacioni sudija. Za likvidacionog upravnika moe se imenovati lice koje raspolae potrebnom strunou i potrebnim iskustvom. 9.3.4. Dunosti i prava likvidacionog upravnika Likvidacioni upravnik je duan odmah nakon stupanja na dunost izvriti popis imovine, sainiti bilans stanja i popis povjerilaca. Likvidacioni upravnik je duan pred nadlenim sudom zajamiti tanost i potpunost podataka. Likvidacioni upravnik je duan bez odlaganja uzeti u posjed imovinu pravnog lica i ovlaten je i obavezan na unovavanje imovine. Prava treih lica na predmetima i pravima imovine se moraju uzeti u obzir. Ukoliko su ispunjene pretpostavke za sprovoenje steajnog postupka, likvidacioni upravnik je duan u roku od 15 dana podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka.

59

Likvidacioni upravnik odgovara za sve tete koje povjeriocima ili lanovima pravnog lica nastanu zbog zakanjelog podnoenja prijedloga. Iz likvidacione mase likvidacioni upravnik je duan prvo izmiriti trokove likvidacionog postupka. Naknada trokova likvidacionog upravnika i nagrada za rad odreuje se u skladu sa lanom 237 Zakona o steajnom postupku. 9.3.5. Dioba Nakon izmirenja trokova postupka, likvidacioni upravnik izmiruje potraivanja povjerilaca. Ukoliko su potraivanja povjerilaca za koje ne postoji izvrni naslov sporna, likvidacioni upravnik tog povjerioca upuuje da pokrene parnicu u roku od 15 dana radi dokazivanja osnovanosti potraivanja. Ako povjerilac u ostavljenom roku pokrene parnicu, likvidacioni upravnik obezbjeuje sredstva radi eventualne isplate te obaveze. Ukoliko povjerilac u ostavljenom roku ne pokrene parnicu, njegovo se potraivanje prilikom diobe nee uzeti u obzir. Po pravosnanosti rjeenja o zakljuenju likvidacionog postupka, sud odreuje brisanje pravnog lica iz registra suda. Kontrolna pitanja 1. Steaj objasni pojam 2. Kada se na nad steajnim dunikom/subjektom provodi steajni postupak? 3. Kada kaemo da je steajni dunik plateno nesposoban? 4. Ko moe podnijeti podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka.? 5. Ko stvarno sprovodi steajni postupak? 6. Ko su uesnici u steajnom postupku? 7. Navedi organe steajnog postupka 8. Koje poslove obavlja steajni sudija? 9. Koja su ovlatenja i obaveze steajnog upravnika? 10. Kada se saziva skuptina povjerilaca? 11. Koji povjerioci imaju pravo glasa? 12. Kako se donose odluke na skuptini povjerilaca? 13. Koje grupe povjerilaca moraju biti zastupljene u skuptini povjerilaca? 14. Ko moe izabrati odbor povjerilaca? 15. Koja su prava i obaveze odbora povjerilaca? 16. Kada odbor povjerilaca moe sazvati sjednicu? 17. Ko je ovlaten za pokretanje steajnog postupka? 18. Ako je steajni dunik pravno lice, u kom roku je u sluaju nastupanja platene nesposobnosti duan bez odlaganja podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka? 19. Koje su posljedice pokretanja steajnog postupka po status steajnog dunika, organa i zaposlenih steajnog dunika? 20. Koje su posljedice pokretanja steajnog postupka na potraivanja? 21. Koja imovina ulazi u steajnu masu? 22. Koji je rok za prijavu potraivanja?

60

23. Kako se naziva lice koje ima pravo na izdvajanje stvari koja ne pripada steajnom duniku? 24. ta predstavlja razluno pravo? 25. Kada se pristupa prodaji steajne mase?ta predstavlja razluno pravo? 26. Objasni pojam: steajni redovi. 27. ta ini ine steajnu masu koja se deli steajnim poveriocima? 28. Objasni pojam Reorganizacija privrednog drutvoa/steajnog dunika koje je nesposobno za plaanje.

GLAVA III OSTALI SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA

1. POSLOVNE BANKE
Banka je akcionarsko drutvo, koje ima dozvolu za rad Agencije za bankarstvo Republike Srpske (u daljem tekstu Agencija), koje obavlja depozitne i kreditne poslove, a moe obavljati i druge poslove u skladu sa zakonom. Banku mogu osnovati domaa i strana pravna i fizika lica. Banku mogu osnovati najmanje dva (2) osnivaa. 1.1. Izdavanje dozvole i ovlaenja za rad Dozvolu za rad banke daje Agencija. Zahtjev za izdavanje dozvole za rad osnivai podnose Agenciji pismeno, a sadri slijedee: 1. ugovor o osnivanju potpisan od svih osnivaa, nacrt statuta i drugih osnivakih akata prema odluci Agencije, 2. podatke o kvalifikacijama i iskustvu lanova nadzornog odbora i uprave banke,

61

3. iznos osnivakog i drugih oblika kapitala banke, 4. spisak osnivaa banke, 5. podatke neophodne za utvrivanje boniteta banke. Rjeenje za izdavanje dozvole po zahtjevu iz lana 8. zakona Agencija je duna donijeti u roku od 60 dana od dana prijema zahtjeva. Rjeenje Agencije kojim se odbija izdavanje dozvole ili se postavljaju uslovi ili ogranienja vezana za dozvolu, mora sadravati obrazloenje odbijanja zahtjeva ili uslova i ogranienja sadranih u dozvoli. Protiv rjeenja moe se u roku od osam dana od dana dostavljanja uloiti prigovor Upravnom odboru Agencije. 1.2. Dozvola za rad banke je uslov za upis u sudski registar Agencija e podnosiocu zahtjeva uruiti dozvolu za rad samo ako je prethodno uplaen iznos osnivakog kapitala iz lana 22. Zakona o bankama i ako je uvjerena: 1. da e banka ispunjavati uslove iz ovog zakona i da su dokumentovane perspektive za budue finansijsko stanje banke, 2. da predvieni lanovi nadzornog odbora i uprave banke imaju visoku strunu spremu i iskustvo na poslovima za koje se banci izdaje dozvola, kao i da se protiv istih ne vodi krivini postupak i da nisu osuivani, 3. da sva lica koja imaju znaajan vlasniki interes imaju zadovoljavajuu finansijsku sposobnost i odgo-varajue poslovno iskustvo. Ukoliko je podnosilac zahtjeva pravno lice, kriteriji primjenjuju se na svakog lana nadzornog odbora, organa upravljanja i rukovoenja pravnog lica i lica koje u njemu ima znaajan vlasniki interes. lanovi nadzornog odbora i uprave banke u smislu odredaba ovog zakona su radnici banke koji imaju posebna ovlaenja i odgovornosti, u skladu sa statutom banke. Nain uplate osnivakog kapitala propisuje Agencija. 1.3. Upravljanje bankom Organi banke su: 1. skuptina, 2. nadzorni odbor, 3. uprava. 1.3.1. Skuptina Skuptinu banke ine akcionari. Skuptina se, po pravilu, odrava u mjestu sjedita banke. Radom skuptine predsjedava predsjedavajui skuptine, koji se bira na poetku zasjedanja skuptine. Na prijedlog predsjedavajueg, skuptina imenuje zapisniara, dva akcionara koji ovjeravaju zapisnik i lanove skuptinskog odbora za glasanje. Predsjednik, lanovi nadzornog odbora i lanovi uprave duni su prisustvovati skuptini. U banci sa jednim akcionarom ovlaenja skuptine vri akcionar. Skuptina se odrava najmanje jednom godinje. Skuptinu saziva predsjednik nadzornog odbora, osim u sluajevima kada je zakonom drugaije odreeno. Pravo glasanja u skuptini ima akcionar koji se na listi akcionara kod

62

Registra nalazio 45 dana prije datuma odravanja skuptine. Trokove odravanja skuptine snosi banka. Sazivanje skuptine Obavjetenje o dnevnom redu, mjestu, datumu i vr-menu odravanja skuptine mora biti objavljeno najmanje u jednom dnevnom listu koji se izdaje u Republici Srpskoj, najkasnije 30 dana prije datuma odreenog za zasjedanje skuptine. Ako je odravanje skuptine zakazano van mjesta sjedita banke, obavjetenje mora biti u istom roku upueno svakom akcionaru preporuenim pismom, telefaksom ili elektronskom potom, na adresu iz liste akcionara. Sazivanje vanredn e skuptine akcionara Veina lanova nadzornog odbora moe izglasati da se odri vanredna skuptina akcionara, i to prije roka od 30 dana iz lana 36. stav 1. ovog zakona. Meutim, svi akcionari moraju biti obavijeteni o vanrednoj skuptini akcionara, svrsi i dnevnom redu vanredne skuptine akcionara na nain predvien u lanu 36. st. 1. i 2. Vanredna skuptina akcionara se moe odrati samo u sluaju da su akcionari koji imaju 75% ukupnih postojeih akcija prisutni i da su u mogunosti da glasaju. Bilo koji korak preduzet na vanrednoj sjednici akcionara mora biti odobren od strane dvije treine zastupljenih akcija. Odluivanje Akcionar ili grupa akcionara sa najmanje 5% ukupnog broja akcija s pravom glasa, imaju pravo pismeno predloiti izmjenu dnevnog reda i prijedloga odluka skuptine najkasnije osam dana od dana objavljivanja obavjetenja. Nadzorni odbor duan je o prijedlozima akcionara objaviti obavjetenje na isti nain kao i obavjetenje o sazivanju skuptine. Zahtjev za sazivanje skuptine moe podnijeti: 1) akcionar ili grupa akcionara sa vie od 10% ukupnog broja akcija s pravom glasa, 2) dva lana nadzornog odbora, 3) odbor za reviziju. Zahtjev za sazivanje skuptine, sa prijedlogom dnevnog reda, podnosi se nadzornom odboru u pismenoj formi. Ukoliko nadzorni odbor, u roku od 45 dana od dana podnoenja zahtjeva, ne objavi obavjetenje o sazivanju skuptine, na nain iz lana 36. ovog zakona, podnosilac zahtjeva ovlaen je da na isti nain neposredno sazove skuptinu i obavezan je o tome pismeno obavijestiti Agenciju. Lica ovlaena su da neposredno sazovu skuptinu i u sluaju da skuptina nije sazvana est mjeseci po isteku roka za izradu godinjeg obrauna. Skuptina moe odluivati ukoliko su zastupljeni, lino ili putem punomonika, akcionari sa vie od 50% akcija s pravom glasa. Ukoliko po isteku 60 minuta od zakazanog vremena poetka skuptine nije postignut kvorum za odluivanje iz stava 1. ovog lana, skuptina se odgaa, a nadzorni odbor je duan najranije za 15, a najkasnije za 30 dana od prvobitno zakazanog dana odravanja objaviti obavjetenje o ponovnom sazivanju skuptine.

63

Skuptina akcionara donosi odluku veinom glaso-va akcionara vlasnika akcija sa pravom glasa, osim za pitanja i za koja se odluke donose dvotreinskom veinom zastupljenih akcionara sa pravom glasa. Skuptina akcionara donosi odluku o izvjetajima najkasnije est mjeseci nakon zavretka poslovne godine. 1.3.2. Nadzorni odbor Nadzorni odbor sainjavaju predsjednik i najmanje etiri lana, a najvie est lanova, koje imenuje i razrjeava skuptina, s tim da ukupan broj lanova nadzornog odbora mora biti neparan ukljuujui i predsjednika. Predsjednik i lanovi nadzornog odbora imenuju se istovremeno na period od etiri godine. Isto lice moe biti imenovano za predsjednika ili lana nadzornog odbora vie puta bez ogranienja. Predsjednik i lanovi nadzornog odbora upisuju se u registar kod Agencije. Predsjednik i lan nadzornog odbora ne moe biti lice: 1. osuivano za krivino djelo i za privredni prestup iz oblasti privrednog i finansijskog kriminala, 2. kojem je pravosnanom sudskom presudom zabra-njeno obavljanje aktivnosti iz nadlenosti nadzornog odbora i 3. starije od 70 godina na dan imenovanja. Kandidata za lana nadzornog odbora moe predloiti akcionar ili grupa akcionara s najmanje 5% akcija s pravom glasa. Svaki prijedlog podnosi se pismeno, najkasnije osam dana od dana objavljivanja obavjetenja o sazivanju skuptine u iji je dnevni red ukljueno i pitanje izbora predsjednika i lanova nadzornog odbora. Svaki prijedlog koji je dostavljen nadzornom odboru prije objavljivanja obavjetenja, mora biti dostavljen akcionarima, zajedno sa drugim materijalima. Kandidati za predsjednika i lanove nadzornog odbora moraju prije glasanja dati pismenu izjavu o prihvatanju kandidature. Sjednica nadzornog odbora odrava se najmanje jednom tromjeseno, a saziva je predsjednik nadzornog odbora. Predsjednik nadzornog odbora duan je sazvati sjednicu na zahtjev direktora banke ili dva lana nadzornog odbora, najkasnije 14 dana od dana podnoenja zahtjeva, a u protivnom sjednicu je ovlaen sazvati pod-nosilac zahtjeva. Meutim, ako su svi lanovi nadzornog odbora pozvani, i ako je uz dnevni red poslat materijal za sve take dnevnog reda, veina lanova nadzornog odbora moe sazvati vanrednu sjednicu u roku od tri dana od kada je donesena odluka nadzornog odbora da se vanredna sjednica i odri. 1.3.3. Uprava Uprava organizuje rad i rukovodi poslovanjem. Upravu banke ine direktor i izvrni direktori, kao i zamjenik direktora kojeg moe imenovati nadzorni odbor na osnovu diskrecionog prava. Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i predstavlja banku i odgovara za zakonitost poslovanja. Mandat direktora je etiri godine i moe biti obnovljen bez ikakvih ogranienja vezano za broj mandata. Poloaj, ovlaenja, odgovornosti i prava

64

direkto-ra ureuju se ugovorom izmeu nadzornog odbora i direktora. Direktor se ne moe imenovati bez prethodnog odobrenja Agencije. Zamjenik direktora mijenja direktora u sluaju njegovog izostanka, a u sluaju kada banka nije imenovala zamjenika direktora, direktor pismeno ovlauje jednog od izvrnih direktora da ga zamjenjuje i utvruje ovlaenja. Izvrni direktori organizuju rad, zastupaju banku i odgovaraju za zakonitost poslovanja u poslovima i obimu utvrenim pismenim aktom direktora. Izvrne direktore imenuje i razrjeava nadzorni odbor na prijedlog direktora, za period za koji je ime-novan direktor. Plata i druga materijalna prava izvrnog direktra ureuju se ugovorom izmeu direktora i izvrnog direktora, uz prethodno odobrenje nadzornog odbora. Direktor, zamjenik direktora i izvrni direktori duni su prijaviti nadzornom odboru svaki direktni ili indirektni interes u pravnom licu sa kojim banka ima ili namjerava da stupi u poslovni odnos. 1.3.4. Odbor za reviziju Banka mora formirati odbor za reviziju imenovan od strane nadzornog odbora. Odbor za reviziju ima pet (5) lanova koji se imenuju na etiri (4) godine. lanovi mogu biti ponovo imenovani. Odbor za reviziju je odgovoran za nadzor sprovoenja i angaovanje vanjske revizorske firme koja e obaviti reviziju godinjih finansijskih izvjetaja. Odbor za reviziju e nadzornom odboru i skuptini prezentovati kompletnu reviziju godinjeg finansijskog izvjetaja. Odbor za reviziju je takoe duan nadgledati poslove interne revizije ukljuujui kontrolu godinjeg obrauna kao i na zahtjev akcionara sa najmanje 10% akcija sa pravom glasa, reviziju finansijskog poslovanja banke, i o tome dostaviti izvjetaj skuptini i nadzornom odboru najkasnije osam dana po okonanju revizije. Kontrolna pitanja 1. Drfinii pojam - banka 2. Navedi organe banke 3. Ko predlae lana nadzornog odbora banke? 4. Ko ini upravu banke?

2. DRUTVA ZA OSIGURANJE
2.1. Akcionarsko drutvo za osiguranje Djelatnost osiguranja u Republici Srpskoj mogu obavljati drutva za osiguranje, koja su osnovana u obliku akcionarskih drutava ili drutava za uzajamno osiguranje. Drutva za osiguranje mogu obavljati samo djelatnost osiguranja. 2.1.1. Djelatnost neposrednog osiguranja i reosiguranja Djelatnost neposrednog osiguranja za pokrivanje rizika u Republici Srpskoj moe obavljati samo drutvo za osiguranje koje je dobilo dozvolu Agencije RS.

65

Agencija RS donosi i objavljuje propise o uslovima pod kojima potencijalni ugovarai osiguranja mogu izuzetno zakljuivati ugovore o osiguranju sa drutvima za osiguranje koja nisu osnovana (registrovana) u Bosni i Hercegovini. Propisi iz ovog stava se mogu odnositi samo na situacije kada drutva za osiguranje iz Bosne i Hercegovine ne mogu dati pokrie koje potencijalni ugovara trai. Sva drutva za neposredno osiguranje, osim drutava za uzajamno osiguranje, mogu obavljati poslove reosiguranja uz dozvolu Agencije RS. Agencija RS nadzire poslove reosiguranja preuzete od strane drutava za osiguranje iz Republike Srpske, a naroito njihovu solventnost i finansijski kapacitet za preuzimanje tih rizika, ukljuujui ovlaenje da zabrani drutvu preuzimanje rizika reosiguranja za koje nema dovoljan finansijski potencijal. Svako akcionarsko drutvo koje obavlja ili namjerava da obavlja djelatnost reosiguranja mora prethodno dobiti posebnu dozvolu od Agencije RS, koja pokriva sve vrste reosiguranja. Drutvo za reosiguranje se osniva kao akcionarsko drutvo koje poslove reosiguranja obavlja kao iskljuivi predmet djelatnosti. Agencija RS nadzire djelatnost reosiguranja. Drutvima za osiguranje, koja posluju u Republici Srpskoj, nee biti dozvoljeno da zakljuuju ugovore o reosiguranju sa drutvima za reosiguranje koja nemaju dozvolu za rad izdatu u Bosni i Hercegovini, bez prethodne dozvole Agencije RS. Agencija RS nee odbiti izdavanje dozvole iz ovog stava za drutva za reosiguranje koja ispunjavaju meunarodno prihvatljive standarde za solidno obavljanje poslova reosiguranja. Ogranienja iz ovog stava se ne primjenjuju na drutva za reosiguranje sa odobrenjem za rad izdatim u Bosni i Hercegovini. Drutvo koje ima dozvolu za rad koju je izdala Agencija RS ili Agencija FBiH moe pruati reosiguravajue pokrie na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Odredbe zakona se primjenjuju i na drutva za reosiguranje, osim ako su drutva za reosiguranje izuzeta odredbama ovog zakona ili ukoliko ova pravila nisu u skladu sa poslovima reosiguranja. Na drutva za reosiguranje se posebno odnose slijedee odredbe: - drutva za reosiguranje moraju imati najveu marginu solventnosti koja se zahtijeva od drutava za osiguranje; - drutva za reosiguranje mogu stvoriti tehnike rezerve u saradnji sa neposrednim osiguravaem, u namjeri da se izbjegne dvostruko stvaranje tehnikih rezervi; - odredbe ovog zakona koje se odnose na zatitu potroaa ne primjenjuju se na reosiguranje.

66

Odredbe o izdavanju dozvole za obavljanje odreenih vrsta osiguranja se ne primjenjuju na drutva za reosiguranje. 2.1.2. Dozvola za rad Osnivai drutva za osiguranje mogu biti domaa i strana, fizika i pravna lica. Osnivanje drutva za osiguranje podlijee izdavanju dozvole za rad, koju izdaje Agencija RS i koja vai na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Dozvola za rad se izdaje pod uslovima predvienim u odredbama lanova 34, 49. i lana 50. zakona i u skladu sa odlukom o vrstama osiguranja, koju donosi Agencija osiguranja RS. Dozvola za rad daje pravo drutvu za osiguranje da obavlja djelatnost osiguranja u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine prema pravu osnivanja, u skladu sa ovim zakonom. Dozvola za rad se daje po vrstama osiguranja, za sve ili neke od osiguranih sluajeva obuhvaenih u toj vrsti, ili za grupu vrsta osiguranja. 2.1.3. Vrste osiguranja Djelatnost osiguranja ukljuuje: a. neivotno osiguranje, b. ivotno osiguranje. Kategorije djelatnosti osiguranja su klasifikovane po vrstama osiguranja i podklasifikovane po vrstama rizika. Vrste osiguranja i vrste rizika predviene u ovom stavu propisuje odlukom o vrstama osiguranja Agencija RS. Drutva za osiguranje moraju ispuniti dodatne uslove, predviene zakonom i odnosnim odlukama i pravilnicima Agencije RS, kao i Zakonom o obaveznom osiguranju od odgovornosti za motorna vozila i ostalim obaveznim osiguranjima od odgovornosti, za slijedee vrste osiguranja: a. pomo kod neivotnog osiguranja, b. sudskih trokova u neivotnom osiguranju, c. ivotnom osiguranju povezanom sa investicijama (ulaganjima) ivotnog osiguranja, d. osiguranja od odgovornosti za motorna vozila osim odgovornosti za vozara. 2.2. Neki pojmovi "Drutvo za osiguranje" je akcionarsko drutvo registrovano u Republici Srpskoj ili drutvo za uzajamno osiguranje registrovano u Republici Srpskoj, kao i drutvo za osiguranje koje nije iz Republike Srpske ali obavlja djelatnost osiguranja u skladu sa odredbama zakona ; Drutvo za uzajmno osiguranje je drutvo za osiguranje u kojem lanovi uplatom doprinosa meusobno garantuju da e na

67

naelima uzajamnosti i solidarnosti pokriti tete nastale ostvarivanjem ugovorenih rizika; Filijala je organizaciona jedinica drutva za osiguranje na koju je drutvo prenijelo dio ovlatenja za nastupanje u pravnom prometu sa treim licima, i koja se kao organizaciona jedinica upisuje u sudski registar. "Djelatnost osiguranja" je djelatnost zakljuivanja i izvravanja ugovora o osiguranju i reosiguranju, te djelatnost posrednika i zastupnika u osiguranju; "Poslovi osiguranja" su poslovi zakljuivanja ugovora o osiguranju i reosiguranju, obrada zahtjeva za naknade i plaanje naknada proizalih po osnovu ugovora; "Neposredno osiguranje" je djelatnost drutva za osiguranje, iji je osnov ugovor o osiguranju, kojim drutvo za osiguranje za plaene premije ili doprinose preuzima obaveze da plati naknadu po deavanju osiguranog sluaja, osim reosiguranja; "Reosiguranje" je djelatnost drutva koja pokriva sav ili dio rizika koji je preuzeo prvi osigurava (reosiguranik) ili drugi reosigurava; ivotno osiguranje je kategorija djelatnosti osiguranja, ije vrste odlukom propisuje Agencija za osiguranje Republike Srpske; Neivotno osiguranje je kategorija djelatnosti osiguranja, ije vrste odlukom propisuje Agencija za osiguranje Republike Srpske; "Posrednici u osiguranju" su brokeri i zastupnici u osiguranju, fizika ili pravna lica iji je cilj priprema i ponuda ugovora osiguranja i pruanja usluga koje su vezane za odnose izmeu osiguravaa i osiguranih lica; "Posrednitvo" osiguranju; je djelatnost koju obavljaju posrednici u

"Zastupnik u osiguranju" je lice koje obavlja djelatnost osiguranja u ime i za raun drutva za osiguranje; "Broker u osiguranju" je pravno ili fiziko lice koje samostalno obavlja djelatnost, iji je iskljuivi zadatak da, u ime osiguranika i reosiguranika, radi osiguranja ili reosiguranja rizika, povee lica koja trae osiguranje ili reosiguranje i drutva za osiguranje ili reosiguranje, i da, kada je potrebno, pomogne u pripremi i izvravanju tih ugovora, naroito u sluaju podnoenja zahtjeva za naknadu. Broker u osiguranju e biti plaen provizijom od strane drutva za osiguranje ili reosiguranje, to ga nee obavezivati prilikom izbora drutva za osiguranje ili reosiguranje; Aktuar je struno lice koje u smislu ovog zakona ima ovlaenje Agencije RS za obavljanje aktuarskih poslova;

68

"Osiguranik" je lice za koje drutvo za osiguranje pokriva rizike (prvi osiguranik) u skladu sa ugovorom o osiguranju; "Osigurava" je drutvo za osiguranje; "Reosiguranik" je drutvo za osiguranje iji su rizici osiguranja reosigurani u cjelosti ili jednim dijelom; "Reosigurava" je drutvo koje vri djelatnost reosiguranja; "Uska povezanost" je situacija kada su dva ili vie fizikih ili pravnih lica povezana uesnikim udjelom ili kontrolom; Kontrola je odnos matinog i supsidijarnog drutva ili slian odnos izmeu bilo kojeg fizikog ili pravnog lica ili bilo kojeg drutva u kome oni imaju pravo veinskog odluivanja u drutvu. Svako supsidijarno drutvo supsidijarnog drutva se smatra supsidijarnim drutvom matinog drutva koje se nalazi na elu supsidijarnih drutava. "Uesniki udio" je uee u kapitalu drugog drutva, kada neposredno ili posredno posjedovanje dijela kapitala u drugom drutvu prelazi 20%.
uesniki udio;

"Uesniko drutvo" je drutvo koje je matino drutvo ili posjeduje

"Povezano drutvo" je subsidijarno drutvo ili drugo drutvo u kojem se dri udio u kapitalu. Kontrolna pitanja 1. Koje drutvo za osiguranje moe obavljati djelatnost neposrednog osiguranja za pokrivanje rizika u Republici Srpskoj? 2. Objasni pojam drutvo za osiguranje. 3. Koliko najmanje pravnih lic moe osnovati berzu?

3. BERZE HARTIJA OD VRIJEDNOSTI

3.1. Berza hartija od vrijednosti Berza hartija od vrijednosti se osniva kao akcionarsko drutvo, u skladu sa odredbama zakona. Berza obavlja sledee djelatnosti: 1. organizuje povezivanje ponude i tranje u prometu hartijama od vrijednosti, 2. daje informacije o ponudi, tranji, trinoj cijeni, kao i o ostalim podacima o hartijama od vrijednosti; 3. utvruje i objavljuje kursne liste hartija od vrijednosti; 4. obavlja druge poslove u skladu sa zakonom i propisima Komisije . Berza obezbeuje da : 1. svi uesnici u trgovini mogu istovremeno, ravnopravno i pod jednakim uslovima davati i prihvatati naloge za kupovinu i prodaju hartija od vrijednosti;

69

2. svi uesnici u trgovini na berzi imaju u istom trenutku jednak pristup informacijama o hartijama od vrijednosti kojima se trguje i da svi mogu prodavati, odnosno kupovati hartije od vrijednosti pod jednakim uslovima . 3.2. Osnivanje berze Berzu osniva najmanje pet pravnih lica ovlaenih za poslovanje hartijama od vrijednosti u Republici Srpskoj. Broj lanova Berze ne moe biti manji od broja osnivaa. Akcionari berze mogu biti samo lanovi berze. Na osnivanje i poslovanje berze, konstituisanje i nadlenost organa berze, donoenje normativnih akata, statusne promjene i prestanak rada berze primjenjuju se odredbe Zakona o preduzeima, ako ovim zakonom nije drugaije odreeno. Berza se moe osnovati ukoliko se ispune sledei uslovi: 1. obezbjedi minimalan iznos osnovnog kapitala propisan zakonom, kao i odgovarajui poslovni prostor; 2. obezbjedi kadrovska, tehnika i organizaciona osposobljenost za obavljanje berzanske trgovine, odnosno drugih poslova koje berza obavlja. Odgovarajui poslovni prostor obezbjeuje se prenosom prava svojine na poslovne prostorije ili ustupanjem prava koritenja poslovnog prostora koji je osniva zakupio za period od najmanje 10 godina. Pod kadrovskom osposobljenou berze podrazumjeva se da su na berzi zaposlena lica kvalifikovana za obavljanje poslova u okviru djelatnosti berze. Pod tehnikom osposobljenou berze podrazumjeva se da berza posjeduje razvijeni informatiki sistem za berzansku trgovinu i obraunske transakcije po poslovima zakljuenim na berzi, kao i sistem i metodologiju za javno objavljivanje podataka. Pod organizacionom osposobljenou berze podrazumjeva se postojanje organizacionih dijelova za efikasno i jedinstveno obavljanje poslova na berzi. Komisija daje dozvolu za rad berze kada utvrdi da su ispunjeni uslovi za rad berze u skladu sa zakonom. Berza stie svojstvo pravnog lica upisom u sudski registar. Pravno lice koje nije osnovano kao berza, u skladu sa ovim zakonom, ne moe se upisati u sudski registar kao berza i ne moe u pravnom prometu koristiti naziv berza, niti ga moe koristiti kao sastavni dio naziva firme. Berza ima Statut kojim se blie odreuje organizacija i upravljanje berzom. Promet hartija od vrijednosti i poslovanje berze blie se utvruje pravilima koje donosi berza. Statut i pravila berze odobrava Komisija, kao i sve kasnije izmjene i dopune ovih akata. Kontrolna pitanja 1. Koliko najmanje pravnih lica ovlaenih za poslovanje hartijama od vrijednosti u Republici Srpskoj mogu osnovati berzu?

4. BROKERSKO-DILERSKA DRUTVA
Brokersko-dilersko drutvo se osniva kao akcionarsko drutvo sa sjeditem u Republici Srpskoj, ija jedina djelatnost mogu biti poslovi sa hartijama od vrijednosti prema odredbama ovog zakona za koje dobije dozvolu Komisije.

70

Na brokersko-dilersko drutvo primjenjuju se odredbe zakona, kojima se regulie osnivanje i poslovanje akcionarskih drutava, ako ovim zakonom nije drugaije propisano. Akcije brokersko-dilerskog drutva glase na ime i prije upisa osnivanja ili poveanja osnovnog kapitala u sudski registar, moraju biti uplaene u cijelosti. Akcionar brokersko-dilerskog drutva ne moe biti lice koje je osuivano za krivino djelo protiv privrede i platnog prometa, protiv slubene dunosti i za krivino djelo propisano ovim zakonom, za koje je nastupila pravna posljedica osude dok ta posljedica traje. Za obavljanje brokerskih poslova i poslova investicionog savjetovanja novani dio osnovnog kapitala brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od 50.000 KM. Za obavljanje dilerskih poslova novani dio osnovnog kapitala brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od 75.000 KM. Za obavljanje poslova upravljanja portfeljom i agenta emisije novani dio osnovnog kapitala brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od 100.000 KM. Za obavljanje poslova podrke tritu novani dio osnovnog kapitala brokerskodilerskog drutva ne moe biti manji od 200.000 KM. Za obavljanje poslova preuzimaoca emisije novani dio osnovnog kapitala brokerskodilerskog drutva ne moe biti manji od 600.000 KM. Ako brokersko-dilersko drutvo obavlja vie poslova, obezbjeuje osnovni kapital prema najviem propisanom iznosu. Brokersko-dilersko drutvo koje ne ispunjava uslov u pogledu iznosa novanog dijela osnovnog kapitala za obavljanje poslova, moe da, na osnovu ugovora sa drugim berzanskim posrednikom, od Komisije zatrai dozvolu za obavljanje navedenih poslova, za odreenu emisiju hartija od vrijednosti. Komisija izdaje dozvolu iz stava 1. ovog lana ako su ispunjeni sljedei uslovi: a) da su ugovorne strane berzanski posrednici, b) da ugovorne strane zajedno ispunjavaju uslov u pogledu iznosa novanog dijela osnovnog kapitala. Kontrolna pitanja 1. Koji je najmanji novani dio kapitala za obavljanje brokerskih poslova i poslova investicionog savjetovanja?

5. ZADRUGE
5.1. Pojam Zadruga je oblik organizovanja fizikih lica - zadrugara u kojoj oni ostvaruju svoje ekonomske, socijalne i kulturne interese. Oni to ine poslovanjem na zadrunim principima dobrovoljnosti, solidarnosti, demokratinosti, ekonomskog uea, jednakog prava upravljanja, samostalnosti, meuzadrune saradnje. Zadruga je privredni subjekt, ima svojstvo pravnog lica a stie ga upisom u registar privrednih subjekata. Ona ima svoju firmu (poslovno ime), djelatnost, sedite, organe, opte akte. Zadruga je posebna pravna forma privrednog subjekta, koja se ne moe organizovati

71

kao privredno drutvo ili drugi oblik organizovanja niti se moe pripojiti ili spojiti s privrednim drutvom ili drugim pravnim licem koje nije zadruga. 5.2. Vrste Zadruge se, u pravnoj literaturi, dele prema razliitim kriterijumima; meutim, najea je podjela prema djelatnosti koju obavljaju. Prema ovom kriterijumu postoje zemljoradnike, stambene, potroake, zanatske, zdrastvene, omladinske, studentske i uenike, i druge zadruge. Zemljoradnike zadruge - organizuju proizvodnju na gazdinstvima zadrugara, proizvode, prerauju i prodaju poljoprivredno-prehrambene i druge proizvode zadruge i zadrugara, snabdevaju zadrugare reprodukcionim materijalom, energentima, sredstvima za proizvodnju, dijelovima za poljoprivrednu mehanizaciju i drugom robom, vre promet roba zadrugara i za zadrugare i organizuju tedno-kreditne poslove u zadruzi. Zemljoradnike zadruge mogu biti opte i specijalizovane (itarske, voarske, vinogradarske, reparske, stoarske, pelarske, domae radinosti i dr.). Stambene zadruge - kao investitori i izvoai radova, organizuju izgradnju i odravanje i grade i odravaju stanove, stambene zgrade i poslovni prostor za zadrugare, angaovanjem sredstava i rada zadrugara i drugih fizikih i pravnih lica. Potroake zadruge - snabdevaju svoje zadrugare i zadrugare drugih potroakih zadruga - lanica istog zadrunog saveza proizvodima iroke potronje. Zanatske zadruge - izrauju i prodaju svoje zanatske proizvode i zanatske proizvode svojih zadrugara, obavljaju zanatske usluge i snabdevaju zadrugare reprodukcionim materijalom i sredstvima za proizvodnju. Zdravstvene zadruge - pruaju pomo zadrugarima i lanovima njihovih porodica u ostvarivanju zdravstvene zatite, nabavkom lekova i pruanjem drugih zdravstvenih usluga. Omladinske i studentske zadruge - obezbeuju zadrugarima da, na organizovan nain za potrebe poslodavaca obavljaju povremene, privremene i sline poslove za koje se ne zasniva radni odnos, radi sticanja sredstava za kolovanje i zadovoljavanje osnovnih, socijalnih, kulturnih i drugih linih i zajednikih potreba zadrugara. Uenike zadruge - kroz rad obrazuju i osposobljavaju uenike-zadrugare za odreena zanimanja i omoguavaju im da tim radom stiu sredstva za vannastavne, drutvene, sportske i kulturne aktivnosti, organizovanje ekskurzija, nabavku uila, pomo uenicima slabijeg materijalnog stanja i druge sline potrebe. 5.3. Osnivanje Osnivai zadruge su fizika lica. Izuzetak se odnosi na uenike zadruge koje osnivaju pravna lica (kole, domovi uenika), jer uenici nemaju potpunu poslovnu sposobnost i tedno kreditne zadruge koje mogu osnivati pored fizikih lica i pravna lica. Osnivanje zadruge sastoji se iz vie faza: donoenje osnivakog akta, obezbeenje sredstava za osnivanje i poslovanje zadruge, odnosno unoenje uloga/udjela, odravanje osnivake skuptine, donoenje zadrunih pravila (na osnivakoj skuptini), registracija (upisom u registar zadruga se smatra osnovanom i stie svojstvo pravnog lica). Bitna uslov za osnivanje i postojanje zadruga tie se broja i svojstava osnivaa tj. zadrugara, to zavisi od vrste zaduge. Tako, zemljoradniku zadrugu moe osnovati najmanje pet fizikih lica koji imaju u svojini ili po drugom osnovu koriste zemljite, objekte ili sredstva za rad u poljoprivredi.

72

5.4. Sticanje i prestanak svojstva zadrugara Status zadrugara stiu lica koja ispunjavaju uslove propisane za osnivae odreene vrste zadruge i koji potpiu osnivaki akt. Osnivai zadruge stiu status zadrugara osnivanjem zadruge (upisom zadruge u registar privrednih subjekata). Posle osnivanja zadruge status zadrugara stie se na osnovu zahtjeva, odluke Odluku o sticanju statusa zadrugara donosi organ zadruge odreen zadrunim pravilima i pristupne izjave kojom potpisnik prihvata prava, obaveze i odgovornosti zadrugara, utvrene ugovorom o osnivanju, odnosno zadrunim pravilima. Sticanjem svojstva zadrugara, zadrugar odgovara i za obaveze nastale pre sticanja tog statusa. Status zadrugara prestaje istupanjem iz zadruge (po osnovu pismene izjave o istupanju; status zadrugara prestaje danom kad zadruga primi njegovu pismenu izjavu o istupanju, ako zadrunim pravilima nije odreen otkazni rok; ako zadrugar ima dospele obaveze prema zadruzi, status zadrugara prestaje po podmirenju tih obaveza, ali ne pre isteka otkaznog roka), iskljuenjem iz zadruge (zadrugar moe biti iskljuen iz zadruge zbog razloga utvrenih zadrunim pravilima; odluku o iskljuenju zadrugara donosi organ odreen zadrunim pravilima), smru zadrugara (naslednici mogu stei status zadrugara, s
pravima i obavezama umrlog zadrugara, ako o tome odlui organ zadruge odreen zadrunim pravilima i ako ispunjavaju uslove za sticanje statusa zadrugara) ili prestankom zadruge (danom prestanka statusa zadrugara prestaju prava i obaveze zadrugara, osim imovinskih prava i obaveza utvrenih ugovorom o osnivanju, zadrunim pravilima i zakonom- odgovornosti za obaveze zadruge).

5.5. Upravljanje zadrugom Zadrugom upravljaju zadrugari. U upravljanju zadrugom zadrugari imaju jednako pravo glasa (jedan zadrugar jedan glas). Ukoliko je zadrunim pravilima drugaije propisano, u upravljanju zadrugom mogua je i ponderacija prava glasa, prema koliinskim mjerilima (u odnosu na obim saradnje u zadruzi), ili po kvalitetnim mjerilima (u odnosu na vrstu obaveza koje ima lan u saradnji sa zadrugom) ili po upisanim ulozima. Limit u ueu glasova pojedinog zadrugara u ukupnom broju glasova u skuptini preko 50 zadrugara, je maksimalno 5 %. Zadrunim pravilima moe se predvidjeti i manji limit. 5.6. Organi Organi zadruge su: skuptina, upravni odbor, nadzorni odbor i direktor. lanovi upravnog odbora, direktor zadruge i lanovi nadzornog odbora biraju se na vrijeme odreeno zadrunim pravilima, koje ne moe biti due od pet godina, uz mogunost ponovnog izbora. 5.6.1. Skuptina zadruge Skuptinu zadruge ine svi zadrugari. Skuptina zadruge je nadlena da: a) donosi zadruna pravila, b) utvruje poslovnu politiku zadruge, v) odluuje o statusnim promjenama i prestanku zadruge,

73

g) usvaja godinji obraun i izvjetaje o poslovanju, d) donosi programe i planove razvoja, ) odluuje o raspodjeli dobiti i pokrivanju gubitka, e) odluuje o raspolaganju zadrunom imovinom, ) bira i opoziva predsjednika i lanove upravnog odbora i predsjednika i lanove nadzornog odbora, z) bira i razrjeava direktora zadruge, i) donosi poslovnik o svom radu i j) odluuje o drugim pitanjima utvrenim zakonom, ugovorom o osnivanju i zadrunim pravilima. Ako zadruga ima vie od 300 zadrugara, zadrunim pravilima moe se odrediti da se poslovi iz nadlenosti skuptine zadruge prenose na skuptinu predstavnika zadrugara, koja se mora sastojati od najmanje 30 predstavnika. Predstavnici zadrugara biraju se na vrijeme koje ne moe biti due od pet godina, uz mogunost ponovnog izbora. Broj predstavnika, vrijeme na koje se biraju, nain i postupak izbora, kao i pitanja koja se odnose na prava i obaveze lanova skuptine predstavnika zadrugara utvruju se zadrunim pravilima. Skuptina zadruge odrava se najmanje jednom godinje. Zadrunim pravilima ureuje se sazivanje sjednice skuptine zadruge, nain odluivanja, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje skuptine. Skuptina zadrugara sve odluke iz svoje nadlenosti donosi veinom glasova od ukupnog broja svojih lanova. 5.6.2. Upravni odbor Upravni odbor zadruge sastoji se od najmanje pet lanova, koji se biraju iz reda zadrugara. U zadruzi sa manje od 10 zadrugara ne bira se upravni odbor, a poslove iz nadlenosti upravnog odbora vri skuptina zadrugara. Upravni odbor je nadlean da: a) sprovodi poslovnu politiku zadruge, b) razmatra i predlae skuptini zadruge usvajanje godinjeg obrauna, v) usvaja periodini obraun, g) priprema prijedloge odluka za skuptinu zadruge i izvrava odluke skuptine, d) priprema izvjetaje o poslovanju, bilansu sredstava i bilansu uspjeha i sprovoenju poslovne politike, ) predlae raspodjelu dobiti i nain pokrivanja gubitka, e) donosi investicione odluke u skladu sa osnivakim aktom i zadrunim pravilima, ) donosi poslovnik o svom radu i z) obavlja i druge poslove odreene zakonom, ugovorom o osnivanju i zadrunim pravilima. Upravni odbor moe donijeti odluku ako sjednici prisustvuje vie od polovine lanova. Upravni odbor donosi odluke veinom glasova od ukupnog broja lanova.

74

Sazivanje sjednice, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje upravnog odbora ureuju se poslovnikom o radu upravnog odbora. Predsjednik i lanovi upravnog odbora odgovaraju solidarno za tetu koju svojom odlukom prouzrokuju ako je ta odluka donesena grubom nepanjom ili s namjerom da se prouzrokuje teta. 5.6.3. Nadzorni odbor Nadzorni odbor zadruge sastoji se od najmanje tri lana koji se biraju iz reda zadrugara. Nadzorni odbor je nadlean da: a) vri nadzor nad zakonitou rada upravnog odbora i direktora, b) pregleda periodine i godinje obraune i daje miljenja da li su sainjeni u skladu sa propisima, v) daje miljenje da li se poslovne knjige i drugi dokumenti zadruge vode uredno i u skladu sa propisima, u koju svrhu ih moe dati na vjetaenje, g) pregleda i daje miljenje o izvjetajima o poslovanju i bilansima zadruge koji se podnose skuptini, d) razmatra izvjetaje revizora i predlae mjere za otklanjanje uoenih nepravilnosti, ) daje miljenje o prijedlogu za raspodjelu dobiti, e) obavjetava skuptinu zadruge, a po potrebi i upravni odbor i direktora zadruge, o rezultatima nadzora, ) podnosi skuptini zadruge godinji izvjetaj o svom radu, z) donosi poslovnik o svom radu i i) obavlja i druge poslove odreene ovim zakonom i zadrunim pravilima. Upravni odbor i direktor zadruge duni su da nadzornom odboru daju obavjetenja o poslovanju zadruge i omogue mu nesmetan rad. Nadzorni odbor duan je da zahtijeva sazivanje sjednice skuptine zadruge ako u vrenju nadzora utvrdi da su povrijeeni interesi zadruge, a naroito ako utvrdi tee nepravilnosti u radu zadruge. Nadzorni odbor moe odluivati ako sjednici prisustvuje vie od polovine njegovih lanova. Nadzorni odbor donosi odluke veinom glasova od ukupnog broja lanova. Sazivanje sjednice, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje nadzornog odbora utvruju se poslovnikom o radu nadzornog odbora. 5.6.4. Direktor zadruge Direktor zadruge organizuje i vodi poslovanje zadruge, zastupa zadrugu, brine se o zakonitosti i odgovara za zakonitost rada zadruge i obavlja druge poslove utvrene zakonom, osnivakim aktom i zadrunim pravilima. Direktor zadruge moe da bude razrijeen dunosti zbog gubitka u poslovanju, krenja zakona, nesposobnosti, kao i iz drugih razloga utvrenih zadrunim pravilima. Direktor zadruge snosi i materijalnu odgovornost za odluke koje je donio, a kojima je zadruzi nanesena materijalna teta. Do izbora novog direktora zadruge, Skuptina zadruge imenuje vrioca dunosti direktora ako zadrunim pravilima nije drugaije predvieno.

75

Predsjednik i lanovi upravnog odbora, direktor zadruge i predsjednik i lanovi nadzornog odbora ne mogu biti lica koja su osuena za krivina djela protiv privrede i slubene dunosti. Direktor zadruge ne moe biti biran za predsjednika i lana upravnog odbora i predsjednika i lana nadzornog odbora. lan upravnog odbora ne moe biti biran za lana nadzornog odbora. Predsjednik i lanovi upravnog i nadzornog odbora i direktor zadruge ne mogu za svoj ili tui raun obavljati djelatnost koja spada u djelatnost zadruge, niti mogu biti zaposleni u drugoj zadruzi, odnosno vlasnici i zaposleni u preduzeu ili drugom pravnom licu koje obavlja istu ili slinu djelatnost kao zadruga, osim ako to drugaije ne predviaju zadruna pravila. Ako predsjednik i lan upravnog i nadzornog odbora ili direktor zadruge prekre zabrane iz stava 1. ovog lana, zadruga ih moe opozvati, odnosno razrijeiti dunosti, a ako se zabrana odnosi i na zadrugare i pojedine zaposlene, zadruga ih moe iskljuiti iz zadruge, odnosno izrei im prestanak radnog odnosa. Kontrolna pitanja 1. Navede najmanje 3 vrste zadruga. 2. Navedi organe zadruge. 3. Kada je nadzorni odbor duan je da zahtijeva sazivanje sjednice skuptine zadruge.

6. JAVNA PREDUZEA
Javno preduzee u smislu zakona o javnim preduzeima je preduzee koje osniva Republika Srpska (u daljem tekstu: Republika) ili jedinica lokalne samouprave radi obavljanja djelatnosti od opteg interesa ili koje obavlja djelatnosti od opteg interesa. Odredbe ovog zakona primjenjuju se i na preduzea koja u strukturi vlasnitva imaju najmanje 50% plus jedna akcija ili udjela u vlasnitvu Republike i koja zapoljavaju vie od 50 lica. Kontrolna pitanja 1. Objasni pojam javno preduzee. 2. Koje pravo imaju akcionari koji imaju najmanje 5% glasakih prava? 6.1. Organi preduzea Organi preduzea su: - Skuptina, - Nadzorni odbor, - Uprava ( menadment) 6.1.1. Skuptina Skuptina je nadlena da: - donosi statut, - donosi poslovnik o svom radu i druge poslovne akte u skladu sa zakonom, - donosi etiki kodeks, - donosi plan poslovanja i revidirani plan poslovanja,
76

- donosi program investicija za planski period, - imenuje i razrjeava nadzorni odbor, - imenuje i razrjeava odbor za reviziju, - odluuje o trajnoj poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima, - odluuje o raspodjeli godinje dobiti i pokriu gubitaka, - odluuje o poveanju i smanjenju osnovnog kapitala, - odluuje o osnivanju novih preduzea, - odluuje o drugim pitanjima u skladu sa zakonom i statutom preduzea. Prilikom nominovanja kandidata za izbor lanova nadzornog odbora, organ nadlean za izbor postupa u skladu sa Zakonom o ministarskim, vladinim i drugim imenovanjima. 6.1.2. Nadzorni odbor Nadzorni odbor je nadlean da: - nadzire rad uprave, - donosi poslovnik o svom radu, - predlae statut, etiki kodeks i druge akte skuptini, - predlae imenovanje i razrjeenje lanova odbora za reviziju, - imenuje i razrjeava lanove uprave u skladu sa postupcima utvrenim statutom i zakonom - donosi smjernice o nabavci i vri nadzor nad njihovim provoenjem, - odobrava preporuke odbora za reviziju o raspodjeli dobiti, te drugim pitanjima, - daje ovlatenje za ograniene aktivnosti u skladu sa ovim zakonom, - daje upute direktoru za provoenje istrage u vezi sa uinjenim nepravilnostima, - daje prijedlog skuptini o poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima, - donosi odluke o investiranju u skladu sa zakonom i statutom, - daje prijedlog skuptini o osnivanju novih preduzea, - obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea. Nadzorni odbor sastoji se od najmanje 3 lana. Akcionari koji imaju najmanje 5% glasakih prava imaju pravo na jedno mjesto u nadzornom odboru. lana nadzornog odbora iz reda akcionara iz prethodnog stava bira skuptina na nain utvren statutom, na prijedlog manjinskih akcionara sa najmanje 5% glasakih prava. U pogledu svake od internih kontrola utvrenih u poglavlju III ovog zakona, predsjednik nadzornog odbora odgovoran je za sopstveno postupanje. Predsjednik nadzornog odbora duan je da odredi svakom lanu nadzornog odbora konkretnu odgovornost za potivanje i realizaciju relevantnih odredbi zakona kojima se navedena interna kontrola regulie. Broj internih kontrola u nadlenosti lana nadzornog odbora moe biti vei od jedne. Predsjednik nadzornog odbora je solidardno odgovoran sa lanom nadzornog odbora za izvrenje zadataka u okviru nadlenosti lana nadzornog odbora koji su utvreni u prethodnom stavu. 6.1.3. Uprava preduzea Upravu preduzea (u daljem tekstu: uprava) ine direktor i izvrni direktori.

77

Nadlenost uprave je: - izvjetavanje nadzornog odbora na zahtjev nadzornog odbora, - provoenje etikog kodeksa, - izrada i nadgledanje realizacije planova poslovanja, - predlaganje i provoenje smjernica o nabavci te provoenje vaeih propisa, - utvrivanje prijedloga o raspodjeli dobiti i pokriu gubitka, - zapoljavanje i otputanje zaposlenih u skladu sa postupcima utvrenim aktima preduzea i vaeim zakonima, - davanje prijedloga nadzornom odboru o poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim - preduzeima, - davanje prijedloga nadzornom odboru o investicionim odlukama u skladu sa vaeim zakonima o investicijama, - davanje prijedloga nadzornom odboru o osnivanju novih preduzea, - obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea. Upravu bira nadzorni odbor veinom glasova, na osnovu javnog konkursa, za izbor najbolje kvalifikovanog kandidata, prema operativnim i poslovnim potrebama preduzea, a u skladu sa odredbama statuta preduzea. Za lana uprave preduzea ne moe biti imenovano lice koje obavlja izvrnu funkciju u politikoj stranci. Direktor i izvrni direktori preduzea podlijeu dunostima, odgovornostima i ogranienjima koja su utvrena ovim zakonom za upravu. U pogledu svake od internih kontrola utvrenih u poglavlju III ovog zakona, direktor je odgovoran za imenovanje izvrnog direktora koji e imati konkretnu nadlenost za potivanje i realizaciju odredbi zakona kojima se regulie interna kontrola. Broj internih kontrola u nadlenosti izvrnog direktora moe biti vei od jedne. Direktor je solidardno odgovoran sa izvrnim direktorom za izvrenje zadataka u okviru nadlenosti izvrnog direktora koji su utvreni u prethodnom stavu. Posebna odgovornost lanova uprave prema preduzeu provodi se u skladu sa lanom 268. Zakona o preduzeima.

7. PREDUZETNIK
Poslovanje samostalnih preduzetnika regulisano je Zakonom o zanatskopreduzetnikoj djelatnosti, koji je na snazi od aprila 2002. godine i Zakonima o izmjenama i dopunama Zakona o zanatsko- preduzetnikoj djelatnosti iz 2003, 2004, 2006. i 2007. godine. Poredove osnovne zakonske regulative, primjenjuju se i odgovarajui materijalni propisi koji poblie definiu nain osnivanja i rada preduzetnika, zavisno od vrste preduzetnike djelatnosti. Preduzetnikom djelatnou, u smislu ovog Zakona, smatra se svaka privredna djelatnost utvrena Zakonom o klasifikaciji djelatnosti koju fiziko lice obavlja proizvodnjom, prometom i pruanjem usluga na tritu, radi sticanja dobiti i ije obavljanje nije ureeno ili zabranjeno posebnim zakonom. Preduzetnikom djelatnou smatraju se i stari, umjetniki zanati i poslovi domae radinosti. Preduzetnik je fiziko lice koje obavlja registrovanu djelatnost i ima isti drutvenoekonomski poloaj i ista prava i obaveze kao i drugi privredni subjekti. Za obavljanje
78

preduzetnike djlatnosti preduzetnik osniva radnju ili, ako za obavljanje djelatnosti nije uslov poslovni prostor, prijavljuje samostalno obavljanje preduzetnike djelatnosti. Preduzetnik moe osnovati jednu ili vie radnji i moe u njima obavljati jednu ili vie djelatnosti ako ispunjava uslove za obavljanje svake od tih djelatnosti. Radi zajednikog obavljanja preduzetnike djelatnosti vie fizikih lica mogu osnovati ortaku radnju, ili registrovati zajedniko obavljanje djelatnosti za koje nije uslov poslovni prostor. Djelatnosti za ije obavljanje nije potreban poslovni prostor su djelatnosti koje se mogu obavljati kod naruioca posla ili od mjesta do mjesta, a utvrene su Pravilnikom o odreivanju djelatnosti za ije obavljanje nije potreban poslovni prostor ("Slubeni glasnik RS", broj: 49/02). Kontrolna pitanja 1. Definii pojam - preduzetnik.

8. PRIVREDNE ASOCIJACIJE
8.1. Privredne komore Privredna komora Republike Srpske (u daljem tekstu: Komora) je nevladina, samostalna, struno-poslovna organizacija, nezavisna i neprofitna javno-pravna asocijacija privrednih subjekata i privrednih asocijacija sa teritorije Republike Srpske.
lanovi Komore su: privredna drutva, banke, osiguravajua drutva i druge finansijske organizacije koje obavljaju privrednu djelatnost u Republici Srpskoj. lanovi Komore mogu biti: poslovna i struna udruenja, interesne asocijacije, naunoistraivake i obrazovne institucije, savezi, fondacije, preduzetnici, zemljoradnike zadruge i drugi subjekti koji obavljaju djelatnost od znaaja za privredu, ako pokau interes za lanstvo u Komori, a u skladu sa Statutom Komore. lanstvo u Komori pravna lica iz stava 1. ovog lana stiu upisom osnivanja u sudski registar. Djelatnost komore Djelatnost Komore je: a) zastupanje interesa lanova Komore pred organima zakonodavne i izvrne vlasti prilikom oblikovanja privrednog sistema, posebno u pripremi privrednog zakonodavstva, mjera i mehanizama privrednog sistema i mjera ekonomske politike, te davanje primjedbi i prijedloga organima dravne uprave prilikom donoenja propisa od interesa za privredu, b) usklaivanje interesa lanova Komore, c) razmjena iskustava meu lanovima Komore i programsko usmjeravanje i koordinacija aktivnosti privrednih subjekata u Republici Srpskoj, d) poslovno savjetovanje pruanje pomoi prilikom osnivanja novih i transformacije postojeih privrednih drutava, e) prezentacija privrede i promocija robe i usluga u zemlji i inostranstvu, organizovanje nastupa na sajmovima, organizovanje prezentacija i promocija, izdavanje promotivnih publikacija i kataloga, prezentovanje privrede posredstvom Interneta, glasila Komore i drugih promotivnih aktivnosti, f) unapreivanje preduzetnitva i menadmenta, praenje i prenoenje meunarodnih iskustava u tim oblastima, a naroito menadmenta u oblasti sistema kvaliteta,

79

g) analiza trinih mogunosti i uslova privrednog razvoja, poslovno povezivanje i informisanje, h) podsticanje istraivanja u oblasti naunotehnolokog razvoja, usklaivanje privrednih i drutvenih interesa u oblasti ekologije, podsticanje drutveno odgovornog poslovanja, i) poveanje konkurentnosti privrede stalnim procesima strunog i poslovnog obrazovanja i profesionalne edukacije, j) organizovanje jedinstvenog informacionog sistema Komore i uspostavljanje i voenje Privrednog registra Republike Srpske, k) vrenje javnih ovlaenja koja su povjerena Komori ovim zakonom i drugim zakonima i propisima, l) izdavanje odgovarajuih potvrda o bonitetu, m) preduzimanje mjera za podsticanje i razvoj dobrih poslovnih obiaja i poslovnog morala, lj) obavljanje drugih poslova u skladu sa Zakonom, drugim propisima i aktima, te Statutom Komore. O vrenju javnih ovlaenja Komora podnosi izvjetaj organu koji je propisan zakonom, odnosno propisima na osnovu kojih je Komori povjereno javno ovlaenje. Posredstvom Komore mogu se finansirati programi promocije privrede i teritorijalnog marketinga. Komora ima pravo da pokree inicijativu za donoenje zakona i drugih propisa iz oblasti privrednog sistema, da daje miljenje na nacrte i prijedloge ekonomske politike i druge propise od interesa za privredne subjekte. Narodna skuptina Republike Srpske i Vlada Republike Srpske (u daljem tekstu: Vlada) dostavljaju na razmatranje Komori nacrte i prijedloge zakona i drugih propisa iz oblasti privrede i od interesa za privredu. Vlada razmatra miljenje Komore i obavjetava je o svojim stavovima. Komora ostvaruje saradnju sa Narodnom skuptinom Republike Srpske i Vladom u vezi sa pitanjima od interesa za privredu i odreuje svoje predstavnike u radna tijela, u skladu sa posebnim propisima. Privredna komora podruja podstie razvojne procese na svom prostoru djelovanja, vodei rauna o ukupnom razvoju, zajednikim i meusobno usklaenim ciljevima i jedinstvenim interesima privrede. Privredna komora podruja moe pred nadlenim optinskim organima neposredno pokretati inicijative za donoenje propisa iz oblasti privrede i upuivati prijedloge radi rjeavanja odreenih pitanja i preduzimanja odgovarajuih mjera od interesa za privredu.

8.2. Zadruni savezi Zadruni savezi su samostalne interesne i strune poslovne organizacije, koje se osnivaju radi unapreenja djelatnosti zadruga i zatite njihovih zajednikih interesa. Zadruni savezi se osnivaju po vrstama zadruga i za odreenu teritoriju. Zadruni savez osnivaju zadruge, odnosno drugi zadruni savezi zakljuivanjem ugovora o osnivanju i donoenjem pravila zadrunog saveza. Zadruni savez je pravno lice. Kontrolna pitanja 1. Ko su lanovi privredne komore Republike Srpske?

80

81