RUNA DIZALICA SA VERTIKALNIM VRETENOM Polazni podaci: Visina podizanja tereta: H [mm] Sila podizanja: F [KN] Stepen sigurnosti

vretena: smin Runa sila Fr [N] zavisi od duine rada i broja angaovanih radnika. TOK PRORAUNA 1. NAVOJNO VRETENO Prethodni proraun navojnog vretena Izbor materijala: elik negarantovanog sastava. Oznaku i karakteristike oitati iz tablice materijala. (T.3.2 MEI) Pretpostavka: vreteno je napregnuto na sloeno naprezanje pritisak, uvijanje, izvijanje pa je dimenzija prenika vretena odreena izrazom i = (1.25 1.35) p pd Re ,posle zamene u prethodni izraz dobija se nejednakost sa jednom s min F Re A1 ,sa izraunatom vrednosti A1 izvriti izbor trapeznog nepoznatom (1.25 1.35) A1 s navoja T.5.6 MEI p= pd = Zavrni proraun navojnog vretena Izraunavanje stvarnih napona: Pritisak p = F ; A1 = T , Wp Wp =
3 d3 16

F , A1

Uvijanje

polarni otporni moment,

Moment uvijanja

T = Tv = F

d2 tg ( + v ) , 2

Tv - moment za savladavanje trenja na navojcima i za podizanje tereta tg v = r = , Ugao trenja koeficijent trenja cos 2 =0.05....0.10 za finu obradu =0.11....0.125 za normalnu obradu =0.13....0.15 za grubu obradu ugao profila navoja nP ugao zavojnice tg = , raunati li oitati iz d2 tablice T.5.6 MEI za usvojeni broj zavojnica 1

n broj zavojnica P korak navoja d2 srednji prenik navoja Sloeni napon i = R p + e u , R e

2 2

Re = 0.8 Re Re s min , ako smin nije zadato onda smin=(3 ... 4) i

Provera stepena sigurnosti s = Provera samokoivosti navoja

Ugao zavojnice treba da je manji od ugla trenja v Provera izvijanja vretena Provera u maksimalnoj taki podizanja s=

kr 4...5 p

Duina izvijanja vretena l p = H + ( 40.....50 ) [ mm] lp Vitkost tapa pri izvijanju = i min Poluprenik inercije za kruni popreni presek i min = Kriterijumi za odreivanje kritinog napona d3 4

60 kr = Re 2E , E modul elastinosti 2 60 < < 100 Tetmajerovi izrazi 100 kr =

Za 03 k = 289 0.82 Za 04 k = 310 1.1 Za 05 k = 589 3.8 2. NAVRTKA Izbor materijala navrtke: bronza. Oznaku i karakteristike materijala oitati iz tablice materijala (T.3.2 MEI) Proraun podrazumeva odreivanje visine navrtke odnosno potrebnog broja navojaka s obzirom na povrinski pritisak.

Potreban broj navojaka z =

F 10 F1

z ne mora da bude ceo broj p d = (15....20 ) N / mm 2 za bronzu

nosivost jednog navojka F1 = A1 p d , povrina jednog navojka A1 =

( d 2 D12 ) 4

mali prenik unutarnjeg navoja dubina unutarnjeg navoja

D1 = D 2 h2

h2 = 0.5 P + 2 z1 z 2 D = d + 2 z1

veliki prenik unutarnjeg navoja

z1, z2 zazori pri vrhu navoja, dati u tabeli 1 na kraju uputstva P n

Visina navrtke

ln = z

n broj poetaka navoja ln zaokruiti na ceo vei broj

Provera povrinskog pritiska na navojcima navrtke p= F FP = pd A ln d 2 H1 Dn = (1.5....1.8) d Dn - zaokruiti na ceo vei broj

Prenik tela navrtke (spoljanji prenik)

3. POSTOLJE; TELO DIZALICE Izbor materijala: sivi liv. Oznaku i karakteristike materijala oitati iz tablice materijala (T.3.2 MEI) Odreivanje veliine stope tela dizalice (prstenasta povrina) s obzirom na povrinski pritisak izmeu tela dizalice i podloge.
2 Predpostavka da je podloga od drveta pa je p d = 2 N / mm

p=

F p d , za poznatu silu F i pd iz izraza izraunati potrebnu povrinu A. A A = Ds2 Du2 povrina krunog prstena, nepoznate su veliine Ds i Du, 4 ( H + 40 ) 2 [ mm] izraunati Du = usvojiti na blii manji ceo broj i potom izraunati 3 4 A Ds = + Du2 usvojiti na blii vei ceo broj

Slika 1.

Uskladiti izraunate vrednosti Du, Ds sa datim dimenzijama stope na slici 1 tako da bude Ds Du = +c+b zadovoljen odnos 2 Provera povrinskog pritiska izmeu tela dizalice i podloge F ps = pd ps stvarni pritisak, As stvarna povrina krunog prstena stope As Povrinski pritisak izmeu navrtke i tela dizalice (prstenasta povrina) pri emu je p d = 60 N / mm 2 za sivi liv. F F p = p d , izraunati potrebnu povrinu A pd A A = d s2 d u2 , dodirna povrina navrtka postolje 4 ds spoljanji prenik dodirne povrine (nepoznata veliina) du unutranji prenik dodirne povrine (nepoznata veliina)

Veliina oborene ivice navrtke 1 = ( 0.5....2 ) mm d s = Dn 2 1 , d u = d s2 4 A , mora biti usklaeno sa nazivnom merom trapeznog navoja vretena.

Provera povrinskog pritiska izmeu tela dizalice i navrtke ps = F pd As

Napon smicanja na ispustu tela dizalice ispod navrtke N Pri emu je sd = ( 25...35) za sivi liv. mm 2

s =

F sd , As

iz izraza izraunati potrebnu povrinu As, 4

pa potom iz izraza As = a Dn , izraunati a, - usvojiti ceo vei broj

Provera napona smicanja

s =

F sd As H8/m7, H8/k7

Preporuena naleganja navrtka/postolje H7/m6, H7/k6, Usvojiti jedno naleganje, nazivna mera jednaka je Dn. 4. IZBOR I PROVERA LEAJA

Zbog delovanja aksijalnog optereenja potrebno je izabrati aksijalni kotrljajui leaj pri emu je merodavna statika nosivos (C0) leaja. Leaj zatiti limom od ulaska praine i neistoa. Kriterijum za izbor leaja F C0

Prenik provrta leaja d r d ; (d nazivna mera trapeznog navoja), usvojiti standardnu vrednost provrta. Za usvojeni leaj napisati oznaku. Merna skica leaja. 5. PRORAUN RUICE Izvriti izbor materijala ruice , elik negarantovanog sastava, karakteristike oitati iz tablice materijala (T.3.2 MEI). Odreivanje duine ruice Prema ukupnom momentu i runoj sili kojom treba ostvariti taj moment. Tv = Fr l l Ukupna duina ruice Prenik glave vretena + ( 40.....50 ) [ mm] , usvojiti vei ceo broj. 2 D g = D + ( 3...5) [ mm] , pri emu je D spoljanji prenik usvojenog leaja. L=l+ Dg

Odreivanje prenika ruice Prema naponu savijanja u kritinim preseku.

s =

Ms R sd , pri emu je sd = eh i s = 2...3 W s 5

Moment savijanja M s = Fr l1 , Duina ruice optereena na savijanje Prenik ruice d r = 3 32 M s sd l1 = l Dg 2 ,

standardizovati.

Preporueno naleganje ruica/glava vretena Usvojiti jedno naleganje, nazivna mera je dr. 6. NOSA TERETA

H11/a11

H11/c11

Materijal elik. Optereen je na pritisak i na uvijanje, ali se ne vri dimenzionisaje. Konstruktivne dimenzije obezbeuju dovoljnu sigurnost.

7. VIJAK ZA OSIGURANJE VRETENA OD ISPADANJA JUS.M.B1.053

Preporueni materijal vijka 4.6; 5.6; 6.6. Za usvojeni materijal odrediti RM i Re. Vijak je optereen na zatezanje silom zatezanja Fz = ( 0.1....0.2 ) F F z = z zd A1 usvojiti nazivnu meru metrikog navoja prema (T. 5.1. MEI) A1 R zd = e , s = 3...5 s Preporuka: jedan vijak-levi navoj dva vijka- desni navoj 8. VIJAK ZA OSIGURANJE NAVRTKE JUS.M.B1.290

Preporueni materijal vijka 4.6; 5.6; 6.6. Za usvojeni materijal odrediti RM i Re. Vijak je optereen na smicanje.

Fs sd As usvojiti nazivnu meru metrikog navoja prema (T. 5.1. MEI) As 2Tv Sila smicanja Fs = , Dn R Re = 0.8 Re , sd = e , s = 2....3 , s

s =

9. STEPEN ISKORIENJA DIZALICE

tg tg ( + v )

Tabela 1 Nazivni prenik 10 do 20 22 do 52 55 do 110 110 do 300 10 do 52 52 do 110 110 do 300 normalni Z1 Z2 0.25 0.5 0.25 0.75 0.25 0.75 0.5 1.5 0.25 0.25 0.5 Zazori pri vrhu navoja sitni Z1 Z2 0.25 0.5 0.25 0.5 0.25 0.5 0.25 0.75 Poluprenik zaobljenja 0.25 0.25 0.25 krupni Z1 0.25 0.5 0.5 0.25 0.5 0.5 Z2 0.75 0.5 1.5

Literatura: 1. Radivoje Mitrovi, Mileta Ristivojevi, Tatjana Lazovi, Mainski elementi 1 za drugi razred mainske kole