Trakasti transporteri Trakasti transporteri bitan su imbenik u suvremenoj industriji.

Koriste se za transport materijala iz jednog procesa u drugi, u suradnji s razliitom transportnom i strojnom opremom. Trakasti transporteri ine najveu skupinu ureaja za kontinuirani transport s obzirom na potranju i proizvodnju. Masovnost primjene ma i u posljednje doba sve vie za kontinuirani transport sipke robe na udaljenostima veim od 100 km. Proizvodnost najveih trakastih transportera premauje 10000 tona u satu. Podjela trakastih transportera moe se izvriti na razliite naine, a najbolja podjela je prema njihovim osobinama i konstrukciji, kao i nainu funkcionisanja. Prema vunom organu razlikujemo dva tipa transportera sa trakom i to: transportere ija je traka i vuni i nosei organ, transportere ija je traka samo nosei dio, a za vuu slui beskonani Galov lanac ili dva beskonana elina ueta sa strane Prema namjeni transportne trake mogu biti: stacionarne prenosne

Izbor i proracun traka i proracun snage pogonskog motora Za proraun transportera s trakom potrebni su sljedei podaci: - dnevna ili smjenska proizvodnja Qdn i Qsm - duina transportne trake, L(m) - nagib trase - vrsta proizvoda za transport i njegova nasipna masa - efektivno radno vrijeme u smjeni t(h) Transportne trake imaju svoju graninu duinu i ona se za transportere kod kojih je gumena traka vuni organ, kree od 250 450 m po sekciji trake, zavisno od konstrukcije i namjene transportera. Kod transportera sa noseim i vunim uadima duine su mnogo vee. asovna proizvodnja rauna se po sljedeem odnosu: Qh = k (Qsm/te), (t/h ili m3/h) Gdje je pored poznatih : - te od 1,20 do 1,25 koeficijent neravnomjernosti proizvodnje asovna proizvodnja moe se izraziti i na sljedei nain: Qh = f0 * v * 3600 * (t/h) Gdje su : fo presjek materijala na traci ( m2) v brzina trake (m/sec) nasipna masa materijala (t/m3) Povrina presjeka materijala na traci moe se izraziti odnosom: F0 = B * h (m2) Gdje su: B irina trake (m) H prosjena visina tovarenja (m) Prosjena visina tovarenja proporcionalno se poveava sa poveanjem irine trake, pa se moe ta zavisnost odrediti izrazom: H = c * B (m2)

Gdje je: c koeficijent proporcionalnosti B irina trake (m) Proraun snage pogonskog motora transportera Poznato je da je snaga izvreni rad u jedinici vremena, pa prema tome i snaga pogonskih motora transportera sa trakom bie upravo proporcionalna veliini vune sile i brzine kretanja trake, a obrnuto proporcionalna koeficijentu korisnog dejstva pogonskog motora i prenosnog mehanizma. N = Fv/nz (kW) Gdje su: F ukupna vuna sila (kN) v brzina kretanja (m/sec) nz koeficijent korisnog dejstva pogona

Grabuljari Primjenjuju se najvie u rudnicima uglja za transport pri otkopavanju tankih, srednijh i debelih slojeva uglja. Mogu se primjeniti i za transport ostalih rasutih materijala, pogtovu onih neabrazivnih i malo abrazivnih. U primjeni su od 1937.godine u rudnicima uglja. Sastoje se od jednog ili dva beskonana lanca prebaena preko nazubljenih pogonskog i povratnog kotura na kome je postavljen ureaj za zatezanje da bi se sprijeilo spadanje lanca sa ozubljenih koturova. Prema broju lanaca kao vunog organa, proizvode se dva tipa transportera i to: transporteri sa jednim vunim lancem -jednolanani transporteri, transporteri sa dva lanca - dvolanani transporteri sa grabuljama. Jednolanani grabuljari slue za manje kapacitete proizvodnje i krae transportne daljine. Dvolanani grabuljasti transporteri slue za proizvodnju veeg kapaciteta, vee transportne duine, na putanjama sa nagibom, u nepovoijnijim uslovima itd

Konvejeri Konvejeri su ureaji koji imaju veliku primjenu u procesu transporta materijala gdje je oteano primjeniti trake, grabuljare, elevatore, a to je najei sluaj gdje se materijal mora transportovati horizontalno pa zatim koso pod veim uglom od ugla prirodne ravnotee materijala. Ako su specijalno konstruisani, mogu biti i sastavni dio proizvodne linije nekog tehno1okog procesa. Karakteristika im je to su se u svom razvoju prilagoavali uslovima i tehno1okom procesu proizvodnje sjedinjujui se sa drugim sredstvima rada u jedinstvenu cjelinu. Time se udovoljilo i e1ji za to veom mehanizacijorn Ijudskog rada i postizao odreeni ritarn rada. U procesu transporta materijala gdje je oteano primjeniti trake, grabuijare ili elevatore, a to je najei sluaj gdje se materijal mora transportovati horizontalno pa zatim koso pod vecun ugibom od ugiba prirodne ravnoteze materijala, najprikladniji nain transporta ovih materijala vrii se primjenom konvejera. Imamo dvije vrste i to: konvejeri za transport rasutih tereta, poznati kao konvejeri sa vedricama, konvejeri u sklopu nekog industrijskog procesa, obino za transport komadaste robe, proizvoda u serijskom lancu proizvadnje

Zicare Ova transportna sredstva primjenjuju se za prijevoz rasutih tereta kao uglja, ruda, lomljenog kamena, pijeska, ljunka, zatim u umarstvu za transport drveta, trupaca i sl. Vrlo iroku primjenu nale su i za prijevoz ljudi na sportskim terenima i izletitima. Povoljna su za transport po brdovitim terenima i tu su skoro nezamjenljiva, poto zamjenjuju skupe i esto nekoliko puta due puteve Prema obliku konstrukcije moemo ih podjeliti na: iare sa jednim uetom i iare sa dva ueta. Preme namjeni dijelimo ih na: iare za prijevoz rasutih materijala u rudarstvu i graevinarstvu, iare za prijevoz kabastih materijala u umarstvu pri sjei drveta i iare za prijevoz ljudi na sportskim terenima, izletitima, za prijevoz radnika u jamskim prostorijama rudnika itd. Odlikuju se relativno jeftinom konstrukcijom, jednostavnom za montau rukovanje i odravanje kao i mogunou odreenog stupnja automatske kontrole rada i ispravnosti. Za projektovanje iara potrebno je prvo obezbijediti sljedee osnovne podatke: lokaciju krajnjih stanica, rastojanje i visinsku razliku krajnjih stanica, topografsku osnovu i uzduni profil terena, godinju smjensku, odnosno asovnu proizvodnju ili prijevoz, karakteristike izabranih vagoneta. Da bi postrojenje udovoljilo namjenjenoj svrsi mora uvijek biti u ispravnom i pouzdanom stanju i pravilno koriteno. Bez obzira na tehnike mogunosti daljinskog ili automatskog, programiranog voenja iare ili drugog prijevoznog sredstva, treba se uvijek pridravati propisa i tehnikih uputstava proizvoaa. Obavezno je postavljanje kvalifikovanog i u svakom pogledu sposobnog rukovaoca kao i nadzornika prijevoza ljudi.

Zavojni transporteri To su transporteri, kod kojih je osnovni radni element jedna ili vie zavojnica, slue za transport rasipnih materijala, a neke specijalne konstrukcije ovih transportera mogu prevoziti i neke komadne terete. Zavojni ili puni transporteri, pored primjene za transport materijala primjenjuju se i u tehnolokom procesu, kao u rudnikim flotacijama kao klasifikatori, gdje odvajajaju sitne od krupnijih klasa estica, zatim kod pranja materijala, u preiavanju otpadnih voda i sl.Nosei dio zavojnog transportera je zatvoreni ljeb po kome klizi sitni materijal suh ili u vodi obino razmjere 1:1 (:T) tjeran radnom povrinom zavojnice. Osa zavojnice se poklapa sa osom ljeba. Kretanje materijala navie odvija se uslijed sila trenja izmeu materijala koji se transportuje i ljeba u kojem je zavojnica. Ove sile trenja se javljaju uslijed pojave centrifugalne sile materijala koji se okree u lijebu zajedno sa zavojnicom. Zavojni transporteri ili spiralni transporteri primjenjuju se u poljoprivredi, prehrambenoj, hemijskoj, procesnoj, drvopreraivakoj i slinim industrijama te industriji graevinskih materijala i graevinarstvu (transport cementa, transport pijeska i slino). Vibracioni transporteri Uredaji nazvani vibracioni rransporteri vie slue kao dodavai rasutih materijala na transportne trake, drobilice, mlinove, i druge transportne i industrijske ureaje. Osnovni dio ovih transportera je metalni ljeb koji je sa tokovima postavljen na ine voice i preko poluga sa ekscentrom vezan za izlaznu osovinu reduktora. Dijelovi vibracionih transportera: 1.- ljeb transportera, 2.- nosei tokovi, 3.- prenosne poluge, 4.- ekscentrini prenosnik. 5.- klatni nosai, 6.- transportovani teret, Kretanje tereta po ljebu postie se time to pri kretanju ljeba naprijed, atheziona sila izmeu ljeba i materijala obezbjeuje kretanje materijala naprijed zajedno sa ljebom, dok se pri kretanju ljeba nazad ista atheziona sila je nedovoljna za zajedniko kretanje ljeba i materijala, te materijal klizi po ljebu. Prilikom zajednikog kretanja ljeba i materijala naprijed kinetika energija materijala raste i troi se na njegovo kretanje i poto se ljeb povrati unazad, tada ljeb proklizava ispod materijala. Da bi se premjetao u jednom istom pravcu, potrebno je da sila trenja izmu materijala i ljeba, ili ubrzanje ljeba pri hodu naprijed i nazad, ne budu jednaki. Vibracioni transporteri dijele se na : - vibracione transportere sa stalnom silom trenja i stalnim pritiskom tereta na ljeb, zovu ih ljuljajuci transporteri, - transportere sa promjenljivom silom trenja i promjenljivim pritiskom na ljeb, zovu ih tresui transporteri. Prednosti vibracionih transportera ogledaju se u: jednostavnosti konstrukcije, manjoj nabavnoj cijeni, i maloj osjetljivosti prema neravnomjernom pristizanju materijala. Nedostaci ovih transportera su: osciliranje konstrukcije uslijed dinamikih sila, relativno mali kapacitet, kapacitet se naglo smanjuje pri transportu materijala pod nagibom prema horizontali, vea potronja energije nego kod trakastih transportera.

Hidraulicni transport-pumpa za beton Za transport sitnih rasutih materijala kao pijeska i ljunka u cilju snabdijevanja velikih gradilita materijalom, za zapunjavanje neravnih i esto, movarnih terena, za zapunjavanje otkopanih rudnikih prostora, za transport betona na visoke graevine primjenjuju se ureaji za hidraulini transport materijala. Takoer za transport ljake i pepela iz termo elektrana primjenjuje se ovaj sistem transporta. Sutina ovog transporta ogleda se u tome to voda u toku intenzivnog strujanja ima osobinu da nosi izvjesnu koliinu estica vrstih materijala. Koliina prenijetog materijala zavisi od vie faktora, mau kojima su najbitniji: brzina strujanja u sistemu cjevovoda, oblik zrna i njegova specifina masa, pritisak u cjevovodu odnosno visinska razlika izmeu poetne i krajnje take do koje se materijal doprema, oblik cijevi, njihov prenik, broj i ugao krivina, broj spojeva na cjevovodu i kvalitet izvedbe istih, vrste pumpnog postrojenja i njgove pogonske ispravnosti kontinuiteta punjenja,odnosa vrste faze prema tenoj, itd. Postrojenje za hidraulini transport sastoji se iz sljedeih ureaja sklopova i instalacija: dozatora i ureaja za mijeanje vrste i tene faze, pumpnog postrojenja sa pogonskim mehanizmom, cjevovodnih instalacija, mjernih armatura u postrojenju i na instalacijama Pumpa za beton Primjenu pumpi za transport betona omoguio je pronalazak aditiva za kratkotrajno usporenje vezivanja i podeavanja granulometrijskog sastava agregata. Postoje dva tipa pumpi za beton: klipne sa hodom klipa do 2900 mm i rotacione, koje rade na bazi gnjeenja betona. Primjenjuju se od ranih sedamdesetih kada je u toku betoniranja televizijskog tornja u Frankfurtu postignuta visina dizanja od 310 metara i kapacitet 12m3/h. Pogon pumpi je elektrini ili dizel motorima. Pogon se ostvaruje preko hidraulinih pumpi koje postiu pritisak i do 18 MPa. Pritisak u k1ipu treba da bude od 2,4 do 3,5 puta vei nego u betonu. Osnovne karakteristike pumpi za beton su: velika manevarska pokretljivost (brzina oko 80 km/h) velika pogonska spremnost (brzo stavljanje u pogon) veoma lahko rukovanje koje omoguava hidraulika malo habanje jer se klip kree u vodenom mediju

Pneumatski transport Pneumatski transport rasipnih materijala, nije proces novijeg datuma, ali u posljednje vrijeme nalazi sve vedu primjenu u industriji, graevinarstvu, rudarstvu i sl. Funkcionisanje ovog naina transporta zasniva se na uvoenju estica vrstih materijala u vazdunu struju koja ih nosi na odreeno mjesto. Da bi se postiglo strujanje vazduha i omogudio prenos estica vrstog materijala potrebno je stvoriti razliku u pritiscima na poetku i kraju cjevovoda. To se postie na dva naina: razrijeivanjem vazduha pomodu jakih ventilatora i vakuum pumpi sabijanjem vazduha pomodu raznih kompresora

Prema tome postrojenja za pneumatski transport rade kao: usisna pneumatska postrojenja potisna pneumatska postrojenja kombinacija jednih i drugih

Kompresori U sistemu pneumatskog transporta rasutih materijala predstavljaju pogonske jedinice. Mogu biti sljededih izvedbi: klipni kompresori; rotacioni kompresori lamelarni; rotacioni vijani kompresori; protoni rotacioni kompresori.

Valjkasti transporteri Valjkasti transport predstavljaju transportere, kod kojih se kao transportni medijum pojavljuju valjci razliitih oblika i dimenzija. Valjkasti trensporteri primjenjuju se za prenoenje tekih komadnih tereta u valjaonicama , kovanicama , kalionicama u finalnoj proizvodnji dijelova , pilanama i dr . Pomou ovih trensportera prenose se teki komadi na obradu od jedne do druge maine , kako zahtijeva tehnoloki proces obrade , koji se time povezuje u jedan tehnoloki proizvodni neprekidni lanac .

Osnovna podjela valjkastih transportera moze se izvriti na slijedei nain: prema vrsti pogona : rune i gravitacione (bez pogona), s pogonom. prema vrsti kotrljajueg elementa : Valjak , Kugla , Toki . Prema obliku staze : Ravne , Zakrivljene . Prema nagibu staze : Horizontalni , Kosi . Valjkasti trensporteri mogu imati vlastiti pogon preko motora , reduktora i osovine sa zupanicima , a mogu biti i bez pogona po kojima se teret kree gravitacijski.Kod valjkastih transportera sa vlastitim pogonom okretanjem valjka proizvodi se trenje koje prouzrokuje kretanje tereta po transporteru. Kod valjkastih koji nemaju sopstveni pogon teret se kree ili pomou vunog lanca , zatim runo ili pod uticajem sopstvene mase . Da bi se teret kretao sam odnosno gravitacijski treba da bude nagnut za vie od 1,5 do 3 %.Teret treba da se naslanja najmanje na dva valjka pri emu korak treba da bude 1/3 do duine tereta . Duina transportovanja je od 5 do 20 m . Elevatori Elevatori su ureaji koji predstavljaju sredstva kontinuiranog dejstva koji omoguavaju kontinuirano premjetanje sitnozrnih, sitnog i komadnog tereta u vertikalnoj ravni ili pod velikim nagibom u odnosu na horizontalu. Za podizanje rasipnih materijala koriste se elevatori sa koficarna (vedriari), a za komadne terete elevatori sa specijalnim hvataima i platformama. Zauzimaju malo prostora pa su uz trakaste transportere najee koriteni ureaji za transport. Ovi ureaji imaju primjenu u rudarstvu i to u jamskim pogonima za transport u slijepim oknima u procesu prerade rude, zatim u objektima za skladitenje sipkih materijala kao itarica u zrnu, u lukim terminalima te briketnicama, praonicama uglja i na drugim mjestima koja imaju potrebu sa ovakvim vidom ekonominog transporta. Dijelimo ih prema uglu transportovanja na: vertikalni (90) kosi (75 do 90 )

Prema vrsti transportujueg materijala: komadni materijali, jedinini tereti, sipki materijali.

Elevatori se u zavisnosti od utovara i istovara mogu podijeliti na : Brzohodne Sporohodne

Prema zahvatnom sredstvu na: elevatore sa vedricama elevatore sa konzolama elevatore sa vjealicama

Prema vrsti vunog elementa na: lanaste elevatore trakaste elevatore

Osnovni pokazatelji rada masina kapaciteti masina i troskovi rada mehanizacije

Proracuni pretovarno transportnih sredstava

Trakasti transporteri na aerodromima