Programski Zadaci Koji Vode Ka Održivom Prostornom Razvoju

Programski zadaci koji vode ka odrivom prostornom razvoju

Ova publikacija je namijenjena slubama za prostorno planiranje na lokalnom i dravnom nivou u Crnoj Gori. elja autora/ki bila je da kreiraju prirunik koji e posluiti kao skup ideja, sugestija, tema i preporuka, te je publikacija zamiljena vie kao inspiracija, nego kao gotova forma. Vjerujemo da e ugraivanje predloenih smjernica u programske zadatke doprinijeti veem kvalitetu planskih dokumenata koji se donose i sprovode u Crnoj Gori. Ukoliko ova publikacija doprinese da se budui programski zadaci unaprijede i da se na taj nain podstaknu nadleni organi na odgovorniji i struniji pristup planiranju prostora, ona e ispuniti svoju svrhu.

Izdava: Expeditio, Centar za odrivi prostorni razvoj, Kotor Materijal priredili: NVO Green Home iz Podgorice i Expeditio iz Kotora Struna saradnica: Marija Nikoli Lektura i korektura: Vesna Lekovi Dizajn i priprema za tampu: Expeditio tampa: BiroKonto, Igalo Tira: 200 Kotor 2012.
Sadraj
Publikacija je dio projekta EKOPlan koji je partnerski realizovan od strane NVO Green Home iz Podgorice i Expeditio iz Kotora. Donator projekta je Fondacija Institut za otvoreno drutvo, predstavnitvo Crna Gora.
O projektu Analiza postojeih programskih zadataka Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka Preporuke Svjetske banke Opti ciljevi Posebni ciljevi Preporuke iz ESDP-a (European Spatial Development Perspective) Preporuke za unapreenje sadraja programskih zadataka (za prostorno-urbanistike planove) Preporuke za unapreenje procesa Preporuke za unapreenje sadraja programskog zadataka Planski osnov Analiza prostora u obuhvatu plana Ogranienja i preporuke relevantnih dravnih organa i institucija Miljenja i potrebe graana Zadaci i oekivanja Forma i sadrina Programski zadatak za strateku procjenu uticaja Programski zadaci za urbanistike planove Aneks I - Indikatori odrivog razvoja Anex II - Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama Dio I: Analiza anketa namijenjenih optinama Dio II: Analiza anketa namijenjenih dravnim organima Zakljuci Anex III - Primjeri programskih zadataka za prostorno-urbanistike planove u periodu 2008-2011.
03 04 10 10 10 11 12 20 28 30 31 31 31 31 32 33 34 35 37 48 49 54 62 64
O projektu
EKOPlan - Monitoring primjene principa odrivog prostornog razvoja i zatite ivotne sredine u prostorno-planskim dokumentima u Crnoj Gori Projekat EkoPlan partnerski su, tokom 2011. godine, realizovale nevladine organizacije Green Home iz Podgorice i Expeditio iz Kotora. Cilj ovog projekta bio je da se unaprijedi izrada programskih zadataka za planska dokumenta koja se donose u Crnoj Gori. Ideja je bila da se principi odrivog razvoja i zatite ivotne sredine integriu, u to veoj mjeri, u sadraj planskih dokumenata, iji jedan segment ini izrada programskih zadataka. Autori/ke su smatrali/e da e se, na taj nain, poboljati sistem prostornog planiranja u Crnoj Gori. Ukoliko ova publikacija doprinese da se budui programski zadaci unaprijede i da se podstaknu nadleni organi na odgovorniji i struniji pristup planiranju prostora, ona e ispuniti svoju svrhu. Na nadlenim institucijama je da konkretnim koracima, reformiu postojei i stvore kvalitetan i efikasan budui sistem planiranja prostora. Novi sistem trebalo bi da obezbijedi odrivi razvoj kroz saniranje posljedica devastacije prostora, racionalno korienje resursa i ouvanje ivotne sredine. Na takav nain, odrivim prostornim razvojem, stvoriemo kvalitetniji prostor za ivot u Crnoj Gori.
Analiza postojeih programskih zadataka
programskih zadataka kako bi se ispotovala forma, a nikako o potrebi za pripremom ovih dokumenata. Tokom analize posebna panja posveena je postojeim zadatim smjernicama i ciljevima razvoja i planiranja u programskim zadacima i njihova usklaenost sa principima odrivog razvoja po sljedeim temema: Zatita ivotne sredine; Zatita prirodnih i kulturnih vrijednosti; Tretman prostora kao (neobnovljivog) resursa; Prostorni indikatori; Potrebna infrastruktura; Demografski i socio-ekonomski razvoj; Energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije. U sklopu programskih zadataka nalaze se i smjernice koje upuuju na integralni pristup, koji uvaava socio - ekonomski kontekst i uslove razvoja, prirodne i prostorno-ekoloke uslove, ogranienja i resurse. Time se stvara prostorno-planska osnova za razvoj, zatitu, korienje resursa i usmjeravanje izgradnje kako na urbanom tako i ruralnom podruju optina. Iako veina programskih zadataka upuuje na racionalno planiranje prostora, vrlo esto javlja se situacija da isti programski zadatak prati odrivi koncept planiranja i ujedno sugerie nekontrolisanu upotrebu prostornih resursa. Smjernice u analiziranim programskim zadacima u dijelu koji se odnosi na zatitu ivotne sredine baziraju se na sljedeim odrednicama: Maksimalno ouvanje vitalnog postojeeg zelenila prilikom planiranja, tako da bude uvezano u jedinstvene sisteme sa pejzanim okruenjem; Ouvanje autentinog pejzaa i njegovo obogaivanje kako u brojnosti tako i u kvalitetu;
Procesom analize projekta obuhvaeno je priblino 150 programskih zadataka iz 10 optina (prostorno-urbanistikih planova; generalnih urbanistikih planova; detaljnih urbanistikih planova; lokalnih studija lokacije; stratekih procjena uticaja na ivotnu sredinu). U najveem broju programskih zadataka date su opte odrednice i uputstva za izradu prostorno-planske dokumentacije, zakonske odrednice na koje se treba pozvati i uslovi koje treba ispuniti prilikom vrenja stratekih procjena uticaja na ivotnu sredinu. To ne predstavlja cilj samog programskog zadatka, ve ukazuje na potrebu za pripremom jasnih uputstava za njihovu izradu. Osim toga, poreenjem prikupljenih programskih zadataka primijeeni su i neki grubi propusti kao to je korienje podataka drugih, geografski razliitih, optina. Isto tako, u dijelu koji se odnosi na meunarodne konvencije, kao to je Konvencija o zatiti morske sredine i priobalnog podruja Sredozemlja (Barselonska konvencija), koja vai za priobalne optine, nalazimo u programskim zadacima optina sa sjevera nae zemlje. Pored ovih propusta, primijeeno je da su zahtjevi i potrebe nekih optina identini, razlika je jedino u uvodnom dijelu koji se tie osnovnih karakteristika optine, to nam govori da se radi o preuzimanju
Iz prikupljenih programskih zadataka izdvajamo i neke od smjernica koje nijesu u skladu sa principima odrivog razvoja i adekvatnog tretmana okruenja i zatite prirodnih resursa: U cilju zatite postojeeg fonda zelenila na podlogama evidentirati sve maslinjake i, ako se iz odreenih razloga ukae potreba za bilo kakvim graevinskim intervencijama, utvrditi precizne uslove za svaki pojedinani sluaj pod kojim bi to eventualno bilo mogue.... Kao to se vidi iz ovog navoda ostavljen je prostor za dalju degradaciju postojeeg fonda maslinjaka, to je u suprotnosti sa navodom da se postojei fond eli zatititi. Prilikom preuzimanja smjernica iz planova vieg reda potrebno ih je pojedinano razmotriti, odrediti prioritete i preciznije ih definisati u sklopu programskog zadatka, kako ne bi bili sputani razvojni interesi odreenog podruja. Na primjer, kao smjernice u pomenutom programskom zadatku date su: kontrolisan razvoj nautikog turizma i cjelokupnog prometa u zalivu; odravanje kulturnih i sportskih manifestacija visokog renomea (npr. regata, trke formule ...); uzgoj marikultura.
Pozitivni primjeri ogledaju se kroz smjernice za planiranje potrebne infrastrukture: Razvoj alternativnih vidova transporta; Znaaj javnog prevoza; Stvaranje planskih preduslova za razvoj biciklistikog i pjeakog saobraaja. Osim toga, neke od lokalnih samouprava su se prilikom kreiranja programskih zadataka oslonile na smjernice planiranja iz dokumenta Evropske perspektive razvoja prostora (ESDP-European Spatial Development Perspective) na polju odrivog prostornog planiranja, demografskog i socio-ekonomskog razvoja. Evidentna je potreba edukacije profesionalnog kadra u sekretarijatima optina koji se bave pitanjima urbanizma, kao i dodatne informisanosti o nainu implementacije principa odrivog planiranja, principa za poveanje energetske efikasnosti i potenciranja potrebe oslanjanja na obnovljive izvore energije. Primjetan je broj smjernica u kojima se uoava nepoznavanje terminologije ove oblasti. Kao primjer izdvajamo sljedee izvode:
Nain sakupljanja, sortiranja i odlaganja vrstog otpada (pri emu primjeri sortiranja i reciklae vrstog otpada u praksi nijesu uslijedili); Identifikacija podruja koja treba zatititi od izgradnje i predloiti mjere u cilju ublaavanja negativnih uticaja na ivotnu sredinu; Potreba za praenjem stanja ivotne sredine, sa posebnim akcentom na praenje stanja voda, tretman otpadnih voda, zatitu vazduha i zemljita od zagaenja; Turistika valorizacija postojeeg prirodnog okruenja, pri emu se ne navodi obaveza racionalnog korienja postojeih prirodnih vrijednosti i potovanje principa odrivog razvoja.
Prisutno je nedovoljno poznavanje sutine odrivog prostornog planiranja i razvoja to ilustruje i sljedei primjer: Prostorni razvoj i ureivanje prostora prvenstveno planirati i ostvarivati na do sada izgraivanim (izgraenim ili dijelom) kao i novoizgraenim prostorima, postepenim opremanjem i dogradnjom, te racionalnim, organskim i planskim irenjem u danas jo neizgraene djelove. U ovom sluaju, istom reenicom pokuava se obuhvatiti odrivo kontrolisano i neodrivo prostorno planiranje, bez povlaenja jasne granice u tenjama prostornog razvoja.
Rashladno optereenje treba smanjiti putem mjera projektovanja pasivnih kua. To moe ukljuiti izolovane povrine, zatitu od sunca putem npr. brisoleja, konzolne strukture, ozelenjene nadstrenice ili njihove kombinacije. U ovom sluaju, pohvalna je tenja da se sugerie gradnja energetski efikasnih objekata, ali se, takoe, pokazuje nerazumijevanje materije, jer za nau trenutnu situaciju u graevinarstvu, imajui u vidu nivo tehnolokih znanja, kvalitet i ponudu materijala, kao i projektantskih znanja, realnije je da e se preporuivati principi gradnje energetski efikasnih ili, u najboljem sluaju, nisko energetski efikasnih objekata, a da je gradnja pasivnih kua izutetak. Solarne kolektore integrisati u oblikovanju krovova, fasada ili urbanog mobilijara. Solarni kolektori se ne mogu integrisati u sklopu fasada i urbanog mobilijara. Pretpostavljamo da se mislilo na FV solarne panele, koji su namijenjeni za prozivodnju elektrine energije, dok su solarni kolektori namijenjeni za grijanje sanitarne vode ili kao dodatni izvor toplote sistemu za grijanje. Zastori kolskih saobraajnica su od asfalta, trotoari i samostalne pjeake i kolsko-pjeake staze od asfalta, betona ili njegovih elemenata (behaton). Sugerisani materijali su navedeni striktno i nijesu date sugestije za materijale koji bi smanjili ljetnja pregrijavanja i pomogli da se izbjegne efekat vrelih ostrva u gradu. Potrebno je sugerisati upotrebu materijala koji omoguavaju disanje, tj. koji su vodopropusni. Poreenjem novijih programskih zadataka sa onima iz 2009. godine uoava se napredak i prepoznaje sveobuhvatniji sadraj programskih zadataka kojima su jasnije definisani principi odrivog prostornog planiranja. 8
Najei razlozi koji dovode do propusta prilikom kreiranja programskih zadatak -Nedovoljna informisanost i razumijevanje koncepta odrivog prostornog planiranja, to dovodi do neusklaenosti smjernica u okviru istog pogramskog zadatka; -Izostanak precizno definisanih mjera odrivog prostornog planiranja u sklopu programskog zadatka, to ostavlja prostor za budui neadekvatan tretman, zloupotrebu i degradaciju samog prostora; -Primjetno odsustvo pouzdanog, promiljenog i opteprihvaenog niza smjernica i procedura kojima se moe obezbijediti kvalitetno planiranje; -Nepostojanje kvalitetnih, primjenjivih strategija razvoja optina, koje bi se zasnivale na principima odrivog razvoja, i koje bi olakale kreiranje programskih zadataka.
drutvo
odrivost ivotna sredina ekonomija
U cilju unapreenja metodologije kreiranja programskih zadataka, a samim tim i efikasnije primjene principa odrivog razvoja u planskim dokumentima prilaemo izvode iz slijedeih koji mogu posluiti kao izvor informacija o temama i oblastima koje bi programski zadaci trebalo da sadre, naravno, uz njihovo prilagoavanje lokalnim karakateristikama i potrebama . Preporuke Svjetske banke Opti i posebni ciljevi u Programskom zadatku su preliminarno naznaeni, a u postupku izrade pojednih faza PUP-a bie precizno i detaljno utvreni, pa e o njima biti raspravljano u predvienom postupku. Opti ciljevi: - Stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmiljen razvoj, organizaciju i ureenje prostora optine, u skladu sa deklarisanom politikom i razvojnim opredjeljenjima na dravnom nivou, a na principima odrivog razvoja; - Podsticanje uravnoteenog/ravnomjernijeg teritorijalnog razvoja i racionalne organizacije, ureenja, ouvanja i zatite prostora; - Unapreenje kvaliteta ivljenja stvaranjem uslova za ublaavanje depopulacionih trendova, ostanak i povratak stanovnitva, odnosno zadovoljavanje njihovih potreba (javne slube, komunalna infrastruktura, uslune aktivnosti);
Posebni ciljevi: - Sanacija, zatita i ouvanje ivotne sredine; - Poveanje dostupnosti disperzne mree naselja, razvoj sekundarnih centara i ravnomjerniji socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog podruja; - Rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno odravanje i racionalno korienje saobraajne, hidrotehnike, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbjeuje racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i ureenje prostora; - Poboljanje saobraajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mree) prema okruenju i povezanosti centara u mrei naselja sa zonama razvoja turizma, stvaranje uslova za razvoj cjelogodinjeg turizma, kao i efikasnu zatitu i prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti; - Razvoj specijalizovanih vidova prevoza za razliite kategorije korisnika (lokalnog stanovnitva i turista, npr.); - Usklaivanje razliitih ili suprotnih interesa u korienju prostora;
10
11
Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka
- Privreivanje lokalnog stanovnitva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za zapoljavanje, programi razvoja turizma, poljoprivrede, mala i srednja preduzea (MSP) i dr.) kompatibilno sa funkcijama zatite prirodnih vrijednosti; - Efikasno, racionalno i organizovano korienje ljudskih, prirodnih i izgraenih (antropogenih) potencijala u socio-ekonomskom, prostornom i ekolokom pogledu; - Zatita javnog interesa, podruja i objekti od javnog interesa, identifikacija i zatita javnih dobara; - Promocija, aktiviranje i odgovorno upravljanje raspoloivim prirodnim i stvorenim resursima, ivotnom sredinom i kulturnim dobrima; - Ukljuivanje svih aktera i interesnih grupa u pripremu, donoenje i implementaciju stratekih planskih rjeenja itd. (javni, privatni, nevladin sektor).
Politike prostornog razvoja promoviu odrivi razvoj kroz uravnoteenu prostornu strukturu. Tri su politike smjernice prostornog razvoja: 1. Razvoj uravnoteenog i policentrinog urbanog sistema i novog odnosa urbana-ruralna sredina; 2. Obezbjeenje jednakog pristupa infrastrukturi i znanju; 3. Odrivi razvoj, racionalno upravljanje i zatita prirodnog i kulturnog nasljea.
Preporuke iz ESDP-a (European Spatial Development Perspective1) ESDP predstavlja krovni dokument koji ureuje pitanja prostornog razvoja teritorije Evropske unije, kroz veliki broj razliitih tema i putem konkretnih savjeta i preporuka, upravo najkorisnijih na nivou izrade programskih zadataka . Kao zemlji koja stremi pridruivanju Evropskoj uniji, za nas je nepohodno da pristup planiranju i ureenju prostora to bolje uskladimo sa principima koji vae u Uniji. U tom smislu, neophodno je inovirati pristup kreiranju programskih zadataka u skladu sa odrivim razvojem i ESDP-om (European Spatial Development Perspective). Takoe, potrebno je pronai nain da se donosioci odluka na lokalnom i nacionalnom nivou upoznaju sa znaajem pravilnog prostornog razvoja za cijelokupni razvoj drave, ali takoe i da budu svjesni odogovornosti politikih odluka koje donose i koje skoro uvijek imaju uticaj i na prostor, bilo direktno bilo posljedino. 12
ESDP -European Spatial Development Perspective, Towards Balanced and Sustainable Development of the Territory of the European Union, Agreed at the Informal Council of Ministers responsible for Spatial Planning in Potsdam, May 1999, Published by the European Commission
1
Smjernice prostornog razvoja po oblastima Evo je nekih izvoda iz ESDP-a koji mogu biti korisni:
Zajednika poljoprivredna politika utie na prihode, trite rada,
infrastrukturu, prirodne resurse i otkriva blizak i specifian odnos izmeu poljoprivrede i sela, a ujedno odreuje razvoj mnogih ruralnih oblasti. Njen uticaj varira u velikoj mjeri od regije do regije, u zavisnosti od specifinih ekolokih, kulturnih, socio-ekonomskih uslova i djelimino od vrsta proizvodnje i organizacije trita. Preporuuje se izbjegavanje jednolinih pejzaa, naputanja tradicionalnih metoda upravljanja, korienja velikih povrina movarnog zemljita, zagaenja podzemnih voda putem upotrebe pesticida... Proirenje poljoprivrede na aktivnosti kao to su razvoj i prodaja proizvoda viskog kvaliteta, poljoprivredni turizam i investicioni projekti vezani za okolinu, koji su do sada bili marginalni, mogu otvoriti nove izglede i mogunosti.
13
- Uspostavljanje efikasnog geografskog informacionog sistema PUP-a za potrebe implementacije Plana, monitoringa zatite, korienja i izgradnje prostora itd.; - Razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistiki i pjeaki saobraaj; - Preporuke za selektivno odlaganje otpada i sl.; - Preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmikog i drugih aspekata i njihova reregulacija; - Stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (minihidroelektrane, vjetroelektrane, solarni kolektori, korienje bioenegrije...).
Evropska perspektiva prostornog razvoja (ESDP) se zasniva na ideji prostornog razvoja koji e doprinijeti uravnoteenom i odrivom razvoju teritorije, naroito putem: - Ekonomske i socijalne kohezije; - Ouvanjem i upravljanjem prirodnim resursima i kulturnim nasljeem - Uravnoteenijom konkurentnou evropske teritorije.
Ekoloka politika
Jedan od zadataka ekoloke politike je naglaavanje veze izmeu prostornog
prevazilaenje zastarjelog dualizma izmeu grada i sela. Razvoj i ouvanje prirodnog i kulturnog nasljea kroz racionalno upravljanje. Ono doprinosi ouvanju i produbljivanju regionalnih identiteta, i odravanju prirodne i kulturne raznovrsnosti regiona i gradova. Policentrini prostorni razvoj i novi odnos urbana-ruralna sredina U ovoj oblasti ESDP prepoznaje nekoliko principa koji mogu biti transponovani na neki nain i u nae planske dokumente kroz programske zadatake. Ti principi su: - Dinamini, privlani i konkurentni gradovi i urbanizovane regije - Materijalno i socijalno dobrostanje u gradovima je vaan faktor socijalnog, ekolokog i ekonomskog razvoja. Razvojne politike koje treba da ostvare ove ciljeve u velikoj mjeri zavise od lokalnih uslova. Sljedeih pet aspekata su posebno vani za odrivi razvoj gradova: 1. kontrola fizikog irenja gradova; 2. mjeavina funkcija i socijalnih grupa (to naroito vai za velike gradove u kojima sve veem broju stanovnika prijeti opasnost od iskljuenja iz urbanog drutva); 3. racionalno i ekonomino upravljanje urbanim ekosistemima (naroito vodom, energijom i otpadom); 4. bolja dostupnost uz pomo razliitih vidova transporta koji ne samo da su efikasni ve i ekoloki nekodljivi; 5. ouvanje i razvoj prirodnog i kulturnog nasljea. - Odrivi urbani razvoj prua mnogobrojne mogunosti za globalno razmiljanje i lokalno djelovanje. Strategije i instrumenti koji pomau u 15
razvoja i upotrebe zemljita. Jedan od se to postigne je naina je putem mrea zatienih podruja (Natura 2000) kroz koju se mogu uskladiti socio ekonomski zahtjevi sa potrebama zatite biljnih i ivotinjskih vrsta i njihovih stanita. Smanjenje postojeeg zagaenja poljoprivrednog zemljita nitratima i sprjeavanje daljeg zagaenja podzemnih voda. Dobro upravljanje otpadom, vodama, ali i zatita od buke i zagaenja vazduha u razvoju urbanih podruja. (Na primjer zagaenje vazduha moe imati direktni uticaj na urbani razvoj u industrijskoj zoni). Sve vee zagaenje nema samo negativan uticaj na kvalitet ivota i zdravlje ljudi u gradovima ve moe imati i negativan ekonomski uticaj kroz gubitak atraktivnosti i smanjenje investicija, zaposlenosti i finansijskih resursa optina. U smislu korienja prirodnih resursa posebnu panju treba obratiti na predjele s obzirom na njihovu vanost sa ekonomskog stanovita (predstavljaju bazu turistike industrije). Kvalitet pejzaa je pod sve veim pritiskom urbanog razvoja, turizma, rudnika, promjena u poljoprivredi i umarskoj praksi, to dovodi do izmjena u biodiverzitetu (biolokoj raznovrsnosti), a samim tim i atraktivnosti podruja. Promocija integrisanih transportnih i komunikacionih koncepata, koji pomau policentrini razvoj teritorije, pri emu se jednakost pristupa infrastrukturi i znanju ostvaruje postepeno. 14 Razvoj policentrinog i uravnoteenog urbanog sistema i jaanje partnerstva izmeu urbanih i ruralnih oblasti, to podrazumijeva
- Integracija urbanih funkcija grada pruie svim graanima/kama odgovarajui pristup osnovnim uslugama i kapacitetima, otvorenim prostorima, optem i profesionalnom obrazovanju i zdravstvenoj zatiti. Racionalno upravljanje urbanim ekosistemima ima veliki znaaj. Mora se teiti integrisanom pristupu sa zatvorenim ciklusima prirodnih resursa, energije i otpada u cilju smanjenja optereivanja ivotne sredine. Takoe je mogue smanjiti zagaenje vazduha, zemlje i vode. Dostupnost gradova ima vaan uticaj na kvalitet ivota, ivotnu sredinu i ekonomski razvoj. Prostorna politika za odreivanje poloaja koja se podudara sa upotrebom zemljita i planiranjem transporta treba da promovie tu dostupnost. Cilj treba da bude smanjenje irenja gradova i usvajanje integrisanog pristupa planiranju transporta. Time bi se smanjila zavisnost od privatnih automobila i promovisali drugi vidovi mobilnosti (javni prevoz, upotreba bicikala). Odriva (zelena) ekonomija Po ESDP-u, odriva (zelena) ekonomija doprinosi: Jaanju saradnje na odreenim temama iz oblasti prostornog razvoja kroz prekogranine i transnacionalne mree; Poboljanju ekonomske osnove, ekoloke i servisne infrastrukture gradova, naroito u ekonomski nerazvijenijim regijama, kako bi se poveala njihova
Odrivo drutvo Po ESDP-u, odrivo drutvo podrazumijeva: Promociju integrisanih strategija urbanog razvoja koje uzimaju u obzir socijalnu i funkcionalnu raznovrsnost. Posebnu panju treba posvetiti borbi protiv socijane iskljuenosti i recikliranju i/ili restrukturiranju nedovoljno iskorienih ili zaputenih urbanih mjesta ili podruja; Pomo u nalaenju efikasnih metoda za smanjene nekontrolisanog irenja gradova; smanjenje pretjeranog pritiska naseljavanja, naroito u primorskim regijama; Promociju raznovrsnih razvojnih strategija, koje uzimaju u obzir domae potencijale u ruralnim oblastima i doprinose ostvarivanju domaeg razvoja (ukljuujui promociju multifunkcionalnosti poljoprivrede). Potpomaganje ruralnih oblasti kroz obrazovanje, obuku i stvaranje novih radnih mjesta van poljoprivrede.; Obezbjeivanje pristupa, na evropskom nivou, infrastrukturi vezanoj za znanje, uzimajui u obzir socio-ekonomski potencijal modernih malih i srednjih preduzea, kao pokretaa odrivog ekonomskog razvoja; Svestranu podrku javnosti kao neophodan preduslov za efikasnu primjenu pristupa politike prostornog razvoja;
16
17
ostvarivanju odrivog urbanog razvoja snano zavise od lokalnih, regionalnih i nacionalnih polaznih uslova gradova. Drave lanice i regionalne vlasti moraju teiti konceptu vrsto povezanog grada (grad kratkih razdaljina) kako bi bolje kontrolisale dalje irenje gradova. To podrazumijeva i smanjenje rastueg siromatva, socijalne iskljuenosti i zaustavljanje gubitka odreenih urbanih funkcija. Potrebno je promovisati obnovu zaostalih podruja i naputenog industrijskog zemljita, kao i uravnoteeno obezbjeivanje jeftinog, visokokvalitetnog stambenog prostora u urbanim oblastima.
privlanost za investicije; Promociji strategije proirenja ekonomije u gradovima koji zavise samo od jedne grane ekonomije i podrke ekonomskom razvoju gradova u nerazvijenijim regijama; Jaanju malih i srednjih gradova u ruralnim oblastima kao centara regionalnog razvoja i promocije njihovog umreavanja; Jaanju mrea izmeu preduzea i brzom irenju inovacija, naroito uz pomo regionalnih institucija koje mogu promovisati inovacije; Promociji saradnje i razmjene informacija izmeu ruralnih oblasti.
Predloeno je da regionalne i lokalne vlasti i institucije tjenje sarauju u oblasti odrivog prostornog razvoja. to vai za: Mjere za informisanje i saradnju na regionalnom i lokalnom nivou: Poboljanje dostupnosti povezivanjem regionalnih transportnih sistema sa nacionalnim/meunarodnim saobraajnim voritima; Doprinos razvoju integrisane transportne infrastrukture; Akcioni programi za ouvanje naselja u ruralnim oblastima koje su pogoene smanjenjem broja stanovnika i nedovoljnim ulaganjem; Strategije odrivog razvoja predjela i procjena potencijala pejzaa za iskoriavanje obnovljivih izvora energije; Razvoj predjela i ekosistema od regionalnog i evropskog znaaja; Usklaeni planovi o upotrebi zemljita koji ukljuuju racionalno upravljanje vodenim resursima; Programi za ouvanje i proirenje zajednikog kulturnog nasljea; Zajednike strategije za proirenje ekonomije u cilju razvoja saradnje izmeu gradova i mrea gradova; Usvajanje planskih koncepata odrivog urbanog razvoja, ukljuujui, izmeu ostalog, promociju koncepata multimodalnog transporta i smanjenje potrebe za putovanjem; Partnerstvo izmeu urbanih i ruralnih oblasti u cilju razvoja inovativnih strategija odrivog prostornog razvoja gradova i njihovih susjednih ruralnih oblasti; Akcioni programi za zatitu i ouvanje urbanog nasljea i promociju visokokvalitetne arhitekture.
Ekologija Po ESDP-u, ekologija obuhvata: Promociju racionalnog upravljanja urbanim ekosistemima (Urbani razvoj vodi sve produktivnijoj poljoprivredi, nekontrolisanom turizmu - naroito u obalnim dijelovima u ljetnjim mjesecima, tetnim infrastrukturnim projektima to sve dovodi do gubitka stanita, unitavanja, modifikacije i fragmentacije ekosistema); Paljivo korienje prirodnih resursa i implementaciju mjera zatite; Saradnju na nacionalnom, regionalnom i globalnom nivou; Obezbjeivanje odrive poljoprivrede, primjenu ekolokih mjera i obogaivanje korienja poljoprivrednog zemljita; Iskoriavanje potencijala za obnovljivu energiju u urbanim i ruralnim oblastima, uzimajui u obzir lokalne i regionalne uslove, naroito kulturno i prirodno nasljee. Zatita i ouvanje urbanog nasljea i promocija visokokvalitetne arhitekture (odrivost u gradnji) Ouvanje i kreativno redizajniranje vrijednih urbanih cjelina koje treba zatititi; Promocija modernih graevina visokog arhitektonskog kvaliteta; Poveanje svijesti o doprinosu politike urbanog i prostornog razvoja zatiti kulturnog nasljea buduih generacija.
18
19
Opsenu integraciju politika vezanih za znanje, kao to su promocija inovacija, obrazovanja, strunog usavravanja i doedukacije, razvoj istraivanja i tehnologije, u politike prostornog razvoja, naroito u udaljenim ili gusto naseljenim podrujima.
Regionalna saradnja
lan 5 Naela Ureenje prostora zasniva se na naelima usklaenog ekonomskog, socijalnog, ekolokog, energetskog, kulturnog razvoja prostora Crne Gore, odrivog razvoja, podsticanja ravnomjernog ekonomskog razvoja prostora Crne Gore, racionalnog korienja i zatite prostora i prirodnih resursa, usaglaenosti sa evropskim normativima i standardima, zatite integralnih vrijednosti prostora, policentrinosti, konkurentnosti i kohezije, decentralizacije, zatite i unapreenja stanja ivotne sredine, zatite kulturne batine, usaglaavanja interesa korisnika prostora i prioriteta djelovanja u prostoru, javnog interesa, privatnog interesa, ali ne na tetu javnog interesa, javnosti u postupku ureenja prostora, uspostavljanja informacionog sistema o prostoru u cilju efikasnijeg ureenja prostora, seizmikog planiranja. lan 38 Organi, privredna drutva, ustanove i druga pravna lica nadlena za poslove projekcije razvoja, vodoprivrede, elektroprivrede, saobraaja, telekomunikacija, radio difuzije, zdravstva, odbrane zemlje, kulture, stambeno-komunalne djelatnosti, geodetske, geoloke, geofizike, seizmike i hidro-meteoroloke poslove, poslove statistike, poljoprivrede, umarstva, turizma, zatite prirode, zatite kulturne i prirodne batine, zatite ivotne sredine i dr. duna su da, na zahtjev nosioca pripremnih
Tri su kljuna zakonska akta koja ureuju postupak izrade i donoenja planskih dokumenta: 1- Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list Crne Gore, br. 51/08 od 22/08/2008, 40/10 od 22. 07. 2010, 34/11 od 12. 07. 2011) 2- Pravilnik o bliem sadraju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene povrina, elementima urbanistike regulacije i jedinstvenim grafikim simbolima (Slubeni list Crne Gore, br. 24/2010 od 30. 04. 2010.) 3- Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni list Crne Gore, broj 80/05 od 28. 12. 2005.) Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata ureuje postupak i tok izrade planskog dokumenta sa formalno pravne strane. Zakon definie izradu plana kroz tri kljune faze: - Donoenje odluke o izradi plana i programskog zadatka; - Nacrt plana; - Prijedlog plana. Slijedi donoenje plana usvajanjem odluke u lokalnom parlamentu. Istim zakonom je definisan sadraj planskog dokumenta (lanovi 20/25 28). Sadrajem odluke o izradi planskog dokumenta ureeno je ko 20
21
Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka
Preporuke za unapreenje sadraja programskih zadataka (za prostornourbanistike planove)
je ovlaen da radi planski dokument, ko je duan da da podatke i ko daje saglasnost kako na nacrt tako i na prijedlog planskog dokumenta. Posredne smjernice za teme i oblasti koje bi mogle ili trebalo da se nau u programskim zadacima moemo nai i u lanu 5:
poslova, u roku od 15 dana, dostave raspoloive podatke, u analognoj i digitalnoj formi, kao i svoje prijedloge i miljenja koja su neophodna za izradu planskog dokumenta. lan 33 Nosilac pripremnih poslova na izradi i donoenju planskog dokumenta je Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave. Pripremnim poslovima, u smislu stava 1 ovog lana, smatraju se, naroito priprema odluke o izradi planskog dokumenta, priprema programskog zadatka, priprema dokumentacije potrebne za izradu planskog dokumenta, obavljanje poslova vezanih za ustupanje izrade planskog dokumenta, poslovi organizacije izrade planskog dokumenta, priprema izjave iz lana 39 stav 2 ovog zakona, pribavljanje propisanih saglasnosti i saradnja sa ovlaenim subjektima, poslovi sprovoenja javne rasprave, priprema odluke o donoenju planskog dokumenta, kao i drugi poslovi u vezi izrade i donoenja planskog dokumenta. Slijedi proces planiranja, zatim pribavljanja miljenja na nacrt plana, utvrivanje nacrta plana, javna rasprava, izrada prijedloga plana, pribavljanje saglasnosti na prijedlog plana. Meutim, proces planiranja odnosno izrade planskog dokumenta poinje izradom PROGRAMSKOG ZADATKA. Zakon na neki nain potcjenjuje i zapostavlja ulogu programskog zadatka u procesu izrade plana. Ovom dokumentu je posveena samo jedna stavka u lanu 31: Sastavni dio odluke o izradi planskog dokumenta je programski zadatak kojim se odreuju polazna opredjeljenja planskog dokumenta, zahtjevi i potrebe korisnika prostora iskazani u izvjetaju iz lana 15. ovoga zakona. (lan 15. definie izvjetaj o stanju ureenja prostora)
Odluka o izradi planskog dokumenta lan 31

Izradi Prostornog plana Crne Gore pristupa se na osnovu odluke o izradi koju donosi Skuptina Crne Gore, a izradi prostornog plana posebne namjene, detaljnog prostornog plana i dravne studije lokacije, na osnovu odluke koju donosi Vlada. Izradi lokalnog planskog dokumenta pristupa se na osnovu odluke koju donosi izvrni organ lokalne samouprave. Odluka o izradi planskog dokumenta donosi se u skladu sa programom iz lana 16 ovog zakona. Odlukom o izradi planskog dokumenta odreuje se, naroito vrsta planskog dokumenta, teritorija, odnosno podruje za koje se izrauje, nain finansiranja, vrijeme za koje se donosi, rokovi izrade, osnovne smjernice iz planskih dokumenata irih teritorijalnih jedinica i dr. Sastavni dio odluke o izradi planskog dokumenta je programski zadatak kojim se odreuju polazna opredjeljenja planskog dokumenta, zahtjevi i potrebe korisnika prostora iskazani u izvjetaju iz lana 15 ovog zakona. Odluka o izradi planskog dokumenta sa programskim zadatkom, koju donosi skuptina lokalne samouprave, dostavlja se Ministarstvu i organu uprave. Ako se za planski dokument izrauje, u skladu sa posebnim propisima, strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu, odluka o tome donosi se istovremeno sa donoenjem odluke o izradi planskog dokumenta.
22
23
Proces izrade planskog dokumenta odnosno proces planiranja zapoinje potpisivanjem ugovora izmeu naruioca plana (lokalna uprava) i obraivaa (planerska kua). Tim danom poinje prikupljanje ulaznih podataka potrebnih za izradu planaskog dokumenta (lan 38). lan 15 Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave duan je da Vladi, odnosno skuptini lokalne samouprave jednom godinje podnese izvjetaj o stanju ureenja prostora. Izvjetaj iz stava 1 ovog lana sadri, naroito analizu sprovoenja planskih dokumenata, ocjenu sprovedenih mjera i njihov uticaj na upravljanje prostorom, ocjenu zatite prostora, podatke o izgraenim objektima ukljuujui i objekte koji su izgraeni suprotno zakonu, ocjenu o iskazanim potrebama korisnika prostora, kao i druge elemente od vanosti za prostor za koji se izvjetaj izrauje. U nastavku prilaemo i izvode iz Zakona o zatiti prirode (Sl. list Crne Gore, br. 51/08 od 22. 08. 2008, 21/09 od 20. 03. 2009) kroz koji je odreen nain korienja prirodnih resursa u skladu sa odrivim razvojem. lan 2
lan 3 Osnovna naela zatite i unapreenja prirode:

Naelo odrivosti korienje prirodnih resursa moe se vriti samo do stepena koji ne ugroava bioloku i raznovrsnost predjela i funkcionisanje osnovnih prirodnih sistema i procesa; Naelo primjene mjera za zatitu prirode u korienju prirodnih resursa i prirodnih dobara, planiranju i ureenju prostora obavezno se primjenjuju propisane mjere za zatitu prirode; Naelo integrisane zatite zatita i unapreivanje prirode utvruje se strategijom odrivog razvoja, prostorno-planskom dokumentacijom i drugim planovima, programima i osnovama. lan 4 Zatita prirode sprovodi se naroito: Utvrivanjem mjera i uslova za zatitu prirode u prostorno-planskoj dokumentaciji, osnovama i programima upravljanja prirodnim resursima. lan 8
Zatita prirode sprovodi se radi: Usklaivanja ljudskih aktivnosti, ekonomskih i drutvenih razvojnih planova, programa, osnova i projekata sa odrivim korienjem obnovljivih i racionalnim korienjem neobnovljivih prirodnih vrijednosti i resursa radi njihovog trajnog ouvanja. Planiranje, ureenje i korienje prostora i prirodnih resursa i dobara moe se vriti samo na osnovu prostornoplanske dokumentacije, osnova i programa upravljanja i korienja prirodnih resursa i dobara u skladu sa mjerama i uslovima zatite prirode koji su odreeni u svrhu ouvanja prirodnih vrijednosti.
24
25
Zabranjeno je korienje prostora i prirodnih resursa i dobara na nain kojim se prouzrokuje trajno naruavanje bioloke, geoloke, hidroloke, klimatske, pedoloke i predione raznovrsnosti. lan 9 Mjere zatite prirode u planovima, osnovama i programima: Prostornoplanska i projektna dokumentacija, osnove i programi iz lana 8 moraju da sadre mjere i uslove zatite prirode utvrene zakonom i to: -mjere za ouvanje bioloke, geoloke raznovrsnosti i raznovrsnosti predjela; -pregled zatienih i registrovanih prirodnih dobara; -mjere zatite i unapreivanja zatienih i registrovanih prirodnih dobara. lan 27 Prostornoplanskom i projektnom dokumentacijom i planovima korienja prirodnih dobara definie se ouvanje znaajnih i karakteristinih osobina predjela, kao i odravanje biolokih, geolokih i kulturnih vrijednosti koje odreuju njegov karakter i estetski doivljaj. Odluku o pristupanju izradi planskog dokumenta iji je sastavni dio i programski zadatak, donosi izvrni organ lokalne uprave (predsjednik optine). Programski zadatak priprema resorni organ lokalne uprave. Po pravilu su to slube za urbanizam. (Zakonom nije definisan nain organizacije slube za urbanizam u lokalnoj upravi pa je to negdje sekretarijat negdje direkcija, a po pravilu isti organ ima iri djelokrug nadlenosti pa se bavi i zatitom ivotne sredine, stambenim i komunalnim poslovima). Dakle, izradi najvanijeg planskog dokumenta
Drugi zakon koji direktno utie na planiranje, odnosno izradu planskog dokumenta je Zakon o stratekoj procjeni uticaja. Dok Zakon o planiranju ureuje administrativni proces izrade i donoenja planskog dokumenta, Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu je instrument za procjenu kvaliteta planskog rjeenja u odnosu na ivotnu sredinu, drutvene i kulturne vrjednosti, potrebe graana/ki, ekonomski i privredni razvoj. Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu se bavi sutinom plana, planskim rjeenjem, pa je njena vanost velika a odgovrnost onoga ko tu procjenu vri tim vea. Iako je svrha ova dva zakona u konanom ista izrada kvalitetnog plana, oni su u znatnoj mjeri neusaglaeni kako u proceduri izrade tako i terminoloki. Iako je predvieno da se plan i strateka procjena uticaja rade istovremeno, slijedei zakonom propisane procedure za oba dokumenta, ustanoviemo da se one razilaze ili da u najboljem sluaju njihova meuzavisnost nije precizno utvrena. Zakon ne precizira formalno-pravni odnos planerske kue i kue koja radi strateke procjene uticaja, to dovodi do rjeenja u kojem ista planerska kua izrauje planski dokument i vri njegovu strateku procjenu uticaja. U ovakvoj situaciji, strateka procjena uticaja je najee dokument koji se radi formalno, ne ocjenjuje se vie razliitih planskih rjeenja i bira najbolje, nego se kao alternativa planu stavlja situacija, bez plana, to ne moe dati istinski rezultat, odnosno ne vodi planera/ku ka najboljem planskom rjeenju nego samo potvruje ponueno rjeenje.
26
27
jedne optine i jednog od njenih najvanijih dokumenata uopte, pristupa se na temelju programskog zadatka koji je izradio i vidio mali krug ljudi. Pri tome, ove slube u veini optina nemaju odgovarajui struni kadar i zapoljavaju mali broj ljudi u odnosu na obim posla koji obavljaju. Stoga ne treba da udi to se programski zadaci rade formalno i najee sadre odredbe koje se tiu forme planskog dokumenta, a ne njegove sutine.
Pravilnik o bliem sadraju i formi planskog dokumenta , kao to mu i ime govori, ureuje formu, grafike prikaze po namjenama prostora i sadraj planskog dokumenta. Zakonom se nigdje ne pominje potreba izrade baznih studija u postupku izrade prostorno-planske dokumentacije. Preporuke za unapreenje procesa Planer/ka je struni saradnik/ca naruioca plana koji/a mora izraditi takav planski dokument u koji e biti pretoena strategija razvoja lokalne zajednice. To znai da odnosno plan mora omoguiti realizaciju strategije razvoja optine i kvalitetan ivot graana/ki u njoj. Dakle, programski zadatak mora iskazati sve potrebe lokalne zajednice za ije ostvarenje planski dokument mora dati prostorne pretpostavke i rjeenja. U programskom zadatku naruioc plana (lokalna uprava) mora izraziti svoju viziju budueg razvoja i vizuelne slike grada, ukljuujui i meuzavisnost sa susjednim gradovima, jer administrativne granice ne ukidaju i ne treba da ukinu njihovu meusobnu povezanost. Vizija Vizija mora biti ostvariva i odriva, a moe biti odriva ako je utemeljena na realnoj procjeni mogunosti prostora. Mora imati utemeljenje u jednakom ostvarenju ekonomskih i socijalnih ciljeva ne ugroavajui pri tom kvalitete ivotne sredine, to su inae osnovni principi odrivog razvoja. 28
Da bi bila ostvariva, vizija mora biti zasnovana na konsenzusu graana/ki i iroke javnosti, lokalne uprave i politiara. Kako bi dobili planski dokument koji e osigurati ostvarenje vizije, programski zadatak mora postaviti jasne ciljeve i sadrati dovoljno podataka koji e planera/ku usmjeriti. Valjanost nacrta planskog dokumenta se moe ocijenti samo uporeivanjem sa zadacima datim u programskom zadatku. Aktuelni zakon (l.39) predvia provjeru usklaenosti nacrta plana sa odlukom o izradi. Meutim, odluka o izradi sadri uglavnom tehnike podatke poput naziva plana, roka izrade, granica, itd. Sastavni dio odluke je programski zadatak i zato je vano kako e on biti napisan. To zavisi i od toga ko pie zadatak. Izrada programskog zadatka je multidisciplinarni posao, kao to je i izrada plana. Programski zadatak ne moe biti obaveza samo resornog organa lokalne uprave (sluba za urbanizam), ve se u njegovu izradu moraju ukljuiti svi akteri i nosioci poslova iz privrednog, kulturnog i drutvenog ivota i oni/e, sa svojim vizijama i zahtjevima za njihovo ostvarenje, zajedniki formiraju viziju ukupnog razvoja grada, koja se zatim pretae u planski dokument. Kadrovska rjeenja Urbanistika sluba izrauje programski zadatak, vodi postupak izrade i donoenja plana i, na kraju, radi na realizaciji tog plana. Evidentan je veliki znaaj ovih slubi, koji uslovljava potrebu za kvalitetnim strunim kadrovima koji e raditi u njima. Planerski tim i urbanistika sluba su partneri na istom poslu i stoga zakonom treba urediti njihovu strkturu i strunu osposobljenost.
29
Preporuke za unapreenje sadraja programskog zadataka Svaki grad, svaka optina, je prostorno i razvojno razliita, pa su razliiti i njihovi prostorni planovi. Ipak, u metodologiji izrade programskih zadataka mogue je izdvojiti zajednike odrednice koje se uvijek ponavljaju. Tu spadaju: Planski osnov Definisanje granica i obuhvata plana; Ulazni podaci iz planskih dokumenata vieg reda koji su osnov za izradu plana; Analiza stepena realizacije predhodnog planskog dokumenta iste vrste, ukoliko on postoji; Identifikacija segmenata predhodnog planskog rjeenja koji nijesu realizovani; Utvrivanje razloga za nerealizovane djelove plana (nedostatak finansijskih sredstava, nedostatak intersa investitora, zakljuak da plansko rjeenje nije bilo dobro...). Analiza prostora u obuhvatu plana Prirodne odlike teritorije (morfolologija, geologija, biljni fond, vodne povrine, ...); Identifikacija prostora/lokaliteta koji ne smiju biti prenamijenjeni i/ ili uniteni; utvrivanje njihovih granice (zatiena podruija, vrijedno poljoprivredno zemljite, kulturni predio, autentini pejza, ...); Identifikovanje prirodnih resursa i potencijala za budui razvoj; Postojea komunalna infrastruktura; Postojee vrste saobraaja, saobraajnice i problemi u saobraaju.
Ogranienja i preporuke relevantnih dravnih organa i institucija Ministarstvo kulture (kulturna dobra koja treba tititi); Ministarstvo poljoprivrede (kvalitetno poljoprivredno zemljite, kvalitetne umske povrine, bunari, izvori, ...); Lokalni organi i institucije kulture, obrazovane institucije, predkolske ustanove, sportska drutva njihove potrebe i planovi; Lokalna privreda - potrebe i planovi. Miljenja i potrebe graana/ki Potrebe graana/ki se uobiajeno utvruju putem anketa koje se sprovode tokom odreenog vremenskog perioda. Ankete podrazumijevaju oglaavanje i poziv na pismeno dostavljanje potreba, zahtjeva, prijedloga. Pokazalo se da ovakav nain utvrivanja miljenja i potreba graana/ ki nije u dovoljnoj mjeri relevantan. Naime, graani/ke najee uopte nemaju ili imaju sasvim djelimino znanje o hijerahiji planskih dokumenata i nivou zadataka koje plan rjeava (npr. anketom za potrebe prostornog plana dobijamo zahtjeve koji se rjeavaju kroz detaljni urbanistiki plan ili obrnuto); u ankete se ne ukljuuju svi graani/ke ve samo vlasnici/ce parcela unutar plana i oni uglavnom iskazuju potrebe za gradnjom na svojim parcelama; u anketama ne uestvuju svi graani/ke iako su svi/e korisnici prostora bez obzira na vlasniku situaciju. Ne smije se dozvoliti da samo vlasnici zemljita diktiraju plansko rjeenje, jer svi graani/ke imaju jednako pravo da o njemu odluuju. Vlasnici zemljita imaju pravo na zadovoljenje vlastitih zahtjeva, ako to ne ugroava potrebe ostalih graana/ki, jer pravo jednih ograniava pravo ostalih. Da bi se utvrdile potrebe i miljenja graana/ki bolje je organizovati radionice koje e voditi organizacija zaduena za voenje pripremnih poslova. U radionice treba ukljuiti predstavnike/ce svih drutvenih segmenata,
30
31
Programski zadatak treba iznijeti na javnu raspravu prije njegovog konanog donoenja, kako bi bio prihaven kao zadatak koji predlau sve strukture drutva. Zadaci i oekivanja Programskim zadatkom planeru/ki se saoptavaju problemi i zahtjevi za ije rjeenje planom treba stvoriti prostorne pretpostavke. Neki od problema su zajedniki svim lokalnim zajednicama, tako da treba naglasiti zajednike elemente u programskim zadacima: Ekonomska, ekoloka i demografska ogranienja i oekivanja; Pravci budueg razvoja, identifikovanje vie razliitih razvojnih grana; Policentrini razvoj, odnos urbanih i ruralnih sredina, razvoj ruralnih djelova teritorije; Racionalno upravljanje prirodnim i kulturnim nasljeem; prirodno i kulturno nasljee kao razvojni potencijal; kreativno upravljanje kulturnim predjelima; Integralno rjeavanje svih vrsta saobraaja unutar granica plana i njihovo regionalno umreavanje; ravnopravan tretman pjeaka i vozaa u saobraaju; ravnopravan tretman svih generacija u saobraaju; rjeavanje problema saobraaja u mirovanju; Odrivo rjeavanje problema komunalnog otpada; selektivno odlaganje; recikliranje; ponovna upotreba; kompostiranje; Komunalna infrastruktura otpadne vode; oborinske vode; pijaa voda i tehnika voda; korienje altrnativnih izvora vodosnabdijevanja (bunari,
Forma i sadrina Saimanjem svih saznanja i podataka do kojih se dolo kroz strunu analizu prostora, podataka i miljenja dravnih organa, lokalnih slubi i institucija i miljenja i potreba lokalnog stanovnitva izrauje se programski zadatak. Programski zadatak bi trebalo da ima i grafiki prikaz, oznaavajui na mapi sve lokalitete i prostore koje treba uvati. Preostali prostor je predmet planiranja u smislu gradnje, odnosno planiranja. Po pravilu, gradnju treba planirati na prostorima koji imaju manju estetsku vrijednost ukoliko su podobni za gradnju. Bolje je graditi na nagnutim nego ravnim povrinama zbog osunanja i pogleda na okolinu. Programski zadatak za strateku procjenu uticaja Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu je instrument kontrole planskog rjeenja. Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu usmjerava plan prema dugorono optimalnom rjeenju. Do tog rjeenja se dolazi kroz izbor izmeu vie ponuenih alternativnih planskih rjeenja, kroz ocjenu ponuenih rjeenja u odnosu na postojei kvalitet ivotne sredine,
32
33
najire javnosti - nevladinih organizacija, mjesnih zajednica, politikih partija, udruenja. Pri tome treba voditi rauna o ravnopravnoj rodnoj (ene i mukarci) i starosnoj (kolska djeca, studenti, radno sposobni, penzioneri) zastupljenosti.
bistijerne, korienje oborinskih voda za zalivanje i pranje javnih povrina, korienje preiene otpadne vode); Elektrina energija; alternativni izvori (vjetar, sunce, biomasa); Energetski efikasna gradnja; Telekomunikacioni sistemi racionalno planiranje telekomunikacionih sistema koje zajedniki koristi vie operatera; smanjenje negativnih uticaja elektromagnetnih zraenja mrea i predajnika dobrim odabirom njihovih lokacija; korienje tehnologija sa najmanjim negativnim zraenjima.
kulturnog nasljea, drutvenih i socijalnih vrijednosti i potreba sredine, i kroz procjenu eksploatacije razvojnih resursa i slino. Nije dobro da planski dokument i procjenu uticaja na ivotnu sredinu istog planskog dokumenta radi jedna planerska kua. Meutim, neophodna je tijesna saradnja (planerskog tima i tima koji vri procjenu uticaja na ivotnu sredinu) tokom cijelog postupka izrade plana ukljiujui i izradu programskih zadataka. Strateka procjena uticaja za prostorni plan i procjena uticaja za urbanistike planove ima razliite polazne osnove. Ako je plansko rjeenje iz prostornog plana verifikovano kroz strateku procjenu uticaja na ivotnu sredinu, procjena uticaja za urbanistike planove, kojima je planski osnov usvojeni prostorni plan, polazi od drugaijih parametara. Zakon bi trebalo da prepozna ovu razliku, jer bi se definisanjem razliitih postupaka procjene uticaja na ivotnu sredinu za razliite vrste planske dokumentacije panja usmjerila vie na njihovu sutinu nego na sam administrativni postupak. Programski zadaci za urbanistike planove Ni jedan od zakonskih akata koji neposredno ureuju proces izrade i donoenja planske dokumentacije (Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata, Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu, Pravilnik o bliem sadraju i formi planskog dokumenta,...) ne pravi razliku izmeu procedure izrade i donoenja prostornih i urbanistikih, regulacionih i dr. planova, iako se oni sadrajno i sutinski razlikuju. Nije svrsishodno ni logino na jednak nain sprovoditi postupak izrade i donoenja prostorno-planske dokumentacije koja se donosi za ukupnu teritoriju jedne optine i definie njen dugoroni razvoj i za urbanistiki
plan ili projekat koji se izrauje na osnovu planskog rjeenja ve usvojenog u prostornom planu i vai za odreeni segment teritorije optine.
Prostorni i urbanistiki planovi se razlikuju sadrajem i formom iz ega slijedi i potreba za razliitim grafikim rjeenjima to bi trebalo definisati Pravilnikom o bliem sadraju i formi planskog dokumenta.
Spisak korisnih linkova ESPON European Observation Network, Territorial Development and Cohesion http://www.espon.eu CABE http:/www.cabe.org.uk/ EUROSTAT http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/sdi/indicators Creating Successful Masterplans http://webarchive.nationalarchives. gov.uk/20110118095356/http://www.cabe.org.uk/masterplans UNHABITAT http://www.unhabitat.org/ CEMAT Council of Europe Conference of Ministers Responsible for Spatial/Regional Planning http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/ heritage/cemat/default_en.asp ISOCARP The International Society of City and Regional Planners http://www.isocarp.org Smart Growth http://www.smartgrowth.org/ Sustainable Cities Collective http://sustainablecitiescollective.com Green City Index http://www.siemens.com/entry/cc/en/ greencityindex.htm
34
35
ANEX I Indikatori odrivog razvoja
Indikatori su podijeljeni u deset cjelina. Indikatori odrivog razvoja preuzeti su sa sajta Eurostat-a. Eurostat je institucija Evropske unije zaduena za prikupljanje i odradu statistikih podataka na evropskom nivou. Najznaajni indikatori (Headline indicators) Od vie od sto indikatora, 11 njih indentifikovani su kao najznaajniji indikatori odrivog razvoja. Oni treba da daju cjelovitu sliku o napretku Evropske unije na polju odrivog razvoja u odnosu na ciljeve definisane u Strategiji.
36
37
Indikatori odrivog razvoja
Indikatori odrivog razvoja (SDIs) pratili su Strategiju odrivog razvoja u izvjetaju objavljivanom u Eurostat-u svake dvije godine. S obzirom da su strategije razvoja, praktino, prvi korak koji prethodi izradi programskih zadataka, moda neki od ovih indikatora mogu da budu primijenjeni i u naoj praksi planiranja prostora, ukoliko postoji nain da se do njih doe a da se ve ne primjenjuju.
Socio-ekonomski razvoj Odrivi drutveno-ekonomski razvoj je kljuni element Strategije odrivog razvoja Evropske unije (EU SDS). U Strategiji je predstavljen cilj promovisanja prosperitetne, inovativne, bogate znanjem, konkurentne i ekoloki efikasne ekonomije, koja prua visoke standarde ivota i visoko kvalitetno zapoljavanje irom Evropske unije.
Najznaajniji indikator Operativni zadaci i ciljevi Ekonomski razvoj Investicije prema institucionalnim sektorima Raspored regionalnog BDP-a po glavi stanovnika Neto dravni prihod Stopa tednje u domainstvu Aktivnosti/varijable obrazloenja
Odriva potronja i proizvodnja Strategija odrivog razvoja EU (EU SDS) postavlja cilj promovisanja odrive potronje i obrazaca proizvodnje. Rjeavanje drutvenog i ekonomskog razvoja u okviru prateih kapaciteta ekosistema i odvajanja ekonomskog rasta od unitavanja ivotne sredine je glavni uslov za odrivi razvoj.
Najznaajniji indikator Operativni zadaci i ciljevi Aktivnosti/varijable obrazloenja
Korienje resursa i otpad Komponente potronje domaih materijala Potronja domaeg materijala prema materijalu Stvaranje i tretman optinskog otpada, prema vrsti metoda tretmana Stvaranje opasnog otpada, prema privrednoj djelatnosti Emisija sumpor oksida (SOx), prema sektoru izvora Emisija azot oksida (NOx), prema sektoru izvora Emisije ne-metanskih isparljivih organskih jedinjenja (NMVOC), prema sektoru izvora Emisije amonijaka (NH3), prema sektoru izvora Finalna potronja energije prema sektoru Potronja struje u domainstvima Potronja odreene vrste hrane po stanovniku
Inovacije, konkurentnost i ekoloka efikasnost Stvarni rast radne produktivnosti po satu rada Ukupni trokovi za istraivanje i razvoj Stvarni efektivni devizni kurs Obrt od inovacija Intenzitet energije u ekonomiji Stopa zaposlenosti, prema polu Stopa zaposlenosti, prema najveem nivou steenog obrazovanja Raspored regionalnih stopa zaposlenosti, prema polu Stopa nezaposlenosti, prema polu Stopa nezaposlenosti, prema starosnoj grupi
Stvaranje nemineralnog otpada Produktivnost resursa
Realni BDP po glavi stanovnika, stopa rasta i ukupne vrijednosti Zapoljavanje
Obrasci potronje
Ukupna stopa zaposlenosti
38
39
Stopa motorizacije
Najznaajniji indikator
Operativni zadaci i ciljevi
Aktivnosti/varijable obrazloenja
Operativni zadaci i ciljevi
Obrasci proizvodnje Licence za ekoloku etiketu Organizacije i lokacije sa EMAS registracijom Oblast obuhvaena poljoprivrednoekolokom obavezom Oblast obuhvaena organskim uzgojem Indeks gustine stonog fonda Kontekstualni indikatori Broj lica u domainstvima Finali trokovi potronje domainstava, prema svrsi potronje Lica koja su u riziku od siromatva ili socijalne iskljuenosti
Monetarno siromatvo i ivotni uslovi Stopa postojanja rizika od siromatva Stopa postojanja rizika od siromatva, nakon socijalnih transfera, prema polu Lica koja su u riziku od siromatva, nakon Stopa lica koja su u riziku od socijalnih transfera siromatva, prema starosnoj grupi Stopa lica koja su u riziku od siromatva, prema vrsti domainstva Lica koja su u izuzetno Relativni srednji jaz onih koji su u tekom materijalnom riziku od siromatva poloaju Nejednakost distribucije prihoda Pristup tritu rada Lica koja ive u domainstvima sa veoma malim intenzitetom rada Obrazovanje Stopa lica koja su u riziku od siromatva, prema najveem nivou steenog obrazovanja Lica sa niskim steenim nivoom obrazovanja, prema starosnoj grupi Lica koja rano Cjeloivotno uenje naputaju obrazovanje Nizak nivo uspjeha u pismenosti u i obuku pogledu itanja kod uenika Nivo individualnih vjetina poznavanja kompjutera Nivo individualnih vjetina poznavanja interneta Stopa onih koji rade, a u riziku su od siromatva Ukupna stopa dugorone nezaposlenosti Jaz u platama izmeu polova u neusklaenoj formi
Socijalna ukljuenost Socijalna ukljuenost, demografija i migracije su jedan od sedam glavnih izazova iz Strategije odrivog razvoja EU (EU SDS). U strategiji je dat cilj stvaranja socijalno inkluzivnog drutva uzimajui u obzir solidarnost izmeu generacija i u okviru njih, da bi se obezbijedio i poveao kvalitet ivota graana/ki kao preduslov za dugotrajno individualno dobrostanje. Sljedei skup indikatora je dogovoren za mjerenje napretka u okviru teme socijalne ukljuenosti.
40
41
Kontekstualni indikatori
Javna potronjana obrazovanje (za pod-temu Obrazovanje)
Demografske promjene Strategija odrivog razvoja (EU SDS) uvtruje socijalnu inkluziju, demografiju i migracije kao jedan od kljunih ekonomskih i socijalnih izazova EU. Strategija daje cilj stvaranja socijalno inkluzivnog drutva uzimajui u obzir solidarnost izmeu generacija i u okviru njih i da se osigura i povea kvalitet ivota graana kao preduslov za dugotrajno individualno dobrostanje.
Aktivnosti/varijable Najznaajniji indikator Operativni zadaci i ciljevi obrazloenja Demografija Oekivano trajanje ivota Ukupna stopa plodnosti kod osobakoje imaju 65 Gruba stopa neto migracija godina, prema polu plus usklaivanje Stopa zaposlenosti starijih radnika Adekvatnost prihoda u starosti Ukupni koeficijent Stopa starijih lica koja su u zamjene riziku od siromatva Odrivost javnih finansija Opti dravni bruto dug Prosjena starost pri izlasku sa trita rada
Javno zdravlje Strategija odrivog razvoja EU (EU SDS) daje cilj promovisanja dobrog javnog zdravlja pod jednakim uslovima i unapreenje zatite od prijetnji po zdravlje.
Koeficijent starosne zavisnosti (za pod-temu demografija) Projektovani koeficijent starosne zavisnosti (za pod-temu demografija) Projekcije trokova za penzije (osnovni scenario) (za pod-temu odrivost javnih finansija) Trokovi za brigu o starijim licima (za pod-temu odrivost javnih finansija)
Kontekstualni indikatori
Zdravlje i zdravstvene nejednakosti Godine zdravog ivota i oekivano trajanje ivota kod osoba koje imaju 65 godina, prema polu Stopa smrtnosti usljed samoubistva, ukupno prema starosnoj grupi Stopa smrtnosti usljed Stopa smrtnosti zbog samoubistva, mukarci hroninih bolesti, prema prema starosnoj grupi polu Stopa smrtnosti usljed samoubistva, ene prema starosnoj grupi Godine zdravog Samoprijavljeni sluajevi ivota i oekivano neispunjene potrebe za trajanje ivota na ljekarskim pregledom ili roenju, prema polu lijeenjem, prema kvintili prihoda Determinante zdravlja Izloenost gradskog stanovnitva zagaenju vazduha esticama Izloenost gradskog Indeks proizvodnje stanovnitva zagaenju toksinih hemikalija, vazduha ozonom prema klasi toksinosti Udio stanovnitva koji ivi u domainstvima imajui u vidu da trpe buku Ozbiljne nezgode na radu
42
43
Klimatske promjene i energija Opti cilj teme koja se tie klimatskih promjena i energije u Strategiji odrivog razvoja EU (EU SDS) je ograniavanje klimatskih promjena i njihovih efekata na drutvo i ivotnu sredinu.
Najznaajniji indikator Operativni zadaci i ciljevi Klimatske promjene Intenzitet emisije gasova sa efektom staklene bate usljed potronje energije Projekcija emisije gasova sa efektom staklene bate Prosjena temperatura povrine na globalnom nivou Energija Udio obnovljivih izvora u bruto finalnoj potronji energije Bruto domaa potronja energije prema gorivu Struja proizvedena iz obnovljivih izvora Zavisnost energije Udio obnovljive energije u potronji goriva za prevoz Kombinovano stvaranje toplote i energije Implicitna poreska stopa na energiju Aktivnosti/varijable obrazloenja
da se pri tom dovede na minimum njihov nepoeljni uticaj na ekonomiju, drutvo i ivotnu sredinu.
Operativni zadaci i ciljevi Saobraaj i mobilnost Modalna podjela putnikog saobraaja
Obim prevoza tereta u odnosu na BDP Obim putnikog saobraaja u odnosu na BDP
Emisija gasova Emisija gasova sa sa efektom efektom staklene staklene bate bate prema sektoru (ukljuujui slivnike)
Potronja energije za prevoz u odnosu na BDP
Modalna podjela prevoza tereta
Potronja energije prema prevoznom sredstvu Ulaganja u saobraajnu infrastrukturu prema sredstvu (nije jo dostupno)
Uticaji saobraaja Emisije gasova sa efektom staklene bate Emisija azotnih oksida (NOx) iz prema prevoznom transporta sredstvu Emisija estica iz transporta Lica koja su poginula u (Podaci se trenutno revidiraju) nesreama na putevima Prosjena emisija CO po km od 2 novih putnikih vozila
Kontekstualni indikator
Cjenovni indeksi za transport
Odrivi transport Odrivi transport je jedan od kljunih izazova u Strategiji odrivog razvoja EU (EU SDS). Cilj strategije je da se obezbijedi da nai sistemi transporta ispunjavaju ekonomske, socijalne i ekoloke potrebe drutva, a
Prirodni resursi Opti cilj Strategija odrivog razvoja EU (EU SDS) koji se odnosi na prirodne resurse je unapreenje upravljanja i izbjegavanje pretjeranog korienja prirodnih resursa, uz priznavanje vrijednosti ekosistema.
44
45
Operativni zadaci i ciljevi Biodiverzitet
Dobro upravljanje Pitanja koja se tiu dobrog upravljanja obuhvaena su Strategijom odrivog razvoja EU (EU SDS). Cilj je da se promovie koherentnost izmeu lokalnih, regionalnih, nacionalnih i globalnih akcija radi unaprejenja njihovog doprinosa odrivom razvoju.
Dovoljnost lokacija koje Osueno drvee (nije jo su odreene u okviru EU dostupno) direktive o stanitima Zajedniki indeks za ptice Izvori vode za pie Populacija koja je povezana sa tretmanom gradskih otpadnih Korienje povrinskih i voda sa najmanje sekundarnim podzemnih voda kao udio tretmanom u dostupnim resursima Potreba za biohemijskim kiseonikom u rijekama
Koherentnost i efektivnost politike

Novi sluajevi prekraja Otvorenost i uestvovanje
Prenos zakona zajednice, prema oblastima politike
Morski ekosistemi Ulovi ribe koji su uzeti izvan bezbjednih biolokih Korienje zemlje granica: Status ribljeg fonda kojim upravlja EU u Izgraene oblasti sjeveroistonom Atlantiku Prirast i sjea uma
Veliina ribarske flote
Online dostupnost E-vlade Izlazak glasaa na dravnim i Korienje sistema E-vlade od parlamentarnim izborima strane pojedinaca Ekonomski instrumenti
umsko drvee koje je oteeno defolijacijom
Udjeli ekolokih i poreza na rad u ukupnim prihodima od poreza Kontekstualni indikator
Globalna saradnja EU je obnovila svoju Strategiju odrivog razvoja (EU SDS) 2006. godine, i time postavila izazove koji se odnose na globalno siromatvo i odrivi razvoj kao kljune prioritete. Ciljevi u okviru EU SDS usmjereni su na aktivno promovisanje odrivog razvoja irom svijeta i na to da interne i eksterne politike Evropske unije budu u skladu sa globalnim odrivim razvojem i njenim meunarodnim obavezama. 46
Nivo povjerenja graana/ki u institucije EU (za pod-temu koherentnost i efektivnost politika)
47
Cilj istraivanja: Utvrditi stepen razumijevanja savremenog evropskog pristupa ouvanju ivotne sredine i odrivog razvoja predstavnika/ ca optina i dravnih organa kroz pitanja usmjerena na poznavanje termina odrivog razvoja, njegovih principa, stepena primjene postojeih zakonskih propisa i isticanja najeih problema u oblasti ivotne sredine u Crnoj Gori.
Grafikon 1: Da li Vam je poznat termin odrivi razvoj?
Period realizacije: jun-jul 2011. Broj ispitanika: 35 (optine - 21, dravni organi - 14) Struktura izvjetaja: Izvjetaj je sainjen iz dva dijela DIO I: Analiza anketa namijenjenih optinama u okviru koje je obraena 21 anketa iz 21 optine. DIO II: Analiza anketa namijenjenih dravnim organima koji se bave pitanjima zatite ivotne sredine. Oobraeno je 14 anketa dobijenih od nadlenih dravnih institucija: Ministarstva odrivog razvoja i turizma, Agencije za zatitu ivotne sredine i Kancelarije za odrivi razvoj.
U drugom dijelu prvog pitanja od zaposlenih u optinama je traeno da navedu prioritetne oblasti odrivog razvoja. Ponueni su odgovori: zatita ivotne sredine, drutveni razvoj, ekonomski razvoj, sve tri oblasti. Osim toga, anketirani/ne su imali mogunost da dodajui druge prioritetne oblasti koje nisu navedene u samom pitanju. Kao to se moe vidjeti na grafikonu 2. (na sljedeoj strani) velika veina je istakla da su sve tri oblasti odrivog razvoja prioritetne: zatita ivotne sredine, drutveni razvoj i ekonomski razvoj. Drugo pitanje takoe se sastoji iz dva dijela. U prvom dijelu pitanja ispitanici/ce su odgovarali/le na pitanje da li bilei/e uesnici/e neke obuke/seminara/konferencije u oblasti odrivog razvoja. Dolo se do saznanja da je 14, od ukupno 21 anketiranih, prolo odreeni vid obuke, to se moe jasno vidjeti na grafikonu 3.
48
49
Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama
ANEX II Analiza anketa namijenjene optinama i dravnim institucijama
DIO I
Analiza anketa namijenjenih optinama
Prvo pitanje u anketi odnosilo se na poznavanje samog termina odrivog razvoja. Zaposleni/e u optinama su mogli/e da odgovore potvrdno, odrino ili da nijesu sigurni/e. Na grafikonu 1. moe se vidjeti da su svi ispitani/ne upoznati sa terminom odrivog razvoja.
sredine i neopravdanom zapostavljanju drugih elemenata odrivog razvoja.

Ono to nas je takoe interesovalo je koliko su zaposleni/e u optinama upoznati sa donoenjem Lokalnih ekolokih akcionih planova, Lokalne agende 21, Lokalne strategije odrivog razvoja ili nekog drugog lokalnog stratekog okvira koji regulie pitanje odrivog razvoja, kao i u kom procentu su, po njihovom miljenju, anketiranih optinskih slubenika ova dokumenta primijenjena.
Grafikon 2: ta smatrate da su prioritetne oblasti drivog razvoja?
Prikupljeni podaci pokazuju da su navedena dokumenta doneena u veini optina (grafikon 4), ali i da se u 8 optina ista primjenjuju u manje od 50%. Od ukupno 21 anketirane optine 8 uopte nije dalo odgovor na dio pitanja koji se odnosi na implementaciju lokalnih dokumenata, to ukazuje da ili nijesu upoznati sa stanjem u samoj optini ili nijesu zainteresovani za primjenu navedenih optinskih dokumenata.
Grafikon 3: Da li ste bili uesnik/ca neke obuke/seminara/konferencije u oblasti odrivog razvoja?
Drugi dio pitanja odnosio se na teme obuke iz oblasti odrivog razvoja koju su ispitanici/ce pohaali: zatita ivotne sredine, drutveni razvoj, ekonomski razvoj ili sve tri navedene oblasti. Osim toga, imali su mogunost da navedu i oblasti koje se ne nalaze meu ponuenim. Obukama na temu zatite ivotne sredine prisustvovalo je 10 anketiranih, dok su svega 4 osobe prisustvovale obukama/seminarima/konferencijama koje se odnose na sva tri stuba odrivog razvoja (ivotna sredina, drutvo, ekonomija). Prikupljeni podaci ukazuju na potenciranje pitanja ivotne
Grafikon 4: Da li je vaa optina donijela Lokalni ekoloki akcioni plan(LEAP), Lokalnu agendu 21, Lokalnu strategiju odrivog razvoja ili neki drugi lokalni strateki okvir koji regulie pitanje odrivog razvoja?
50
51
Grafikon 6: Pet najeih ekolokih problema u Crnoj Gori
Grafikon 5: Problemi sa kojima se optine susreu na putu ka dostizanju odrivog razvoja?
S obzirom na sve izraenije probleme u oblasti ivotne sredine, eljeli smo da saznamo kojih 5 ekolokih problema bi zaposleni u nadlenim optinskim slubama izdvojili kao najvanije u Crnoj Gori. Gotovo svi ispitanici/ce su istakli problem odlaganje otpada. Vano mjesto zauzimaju migracije ljudi u gradove ime se stvara dodatni pritisak na ivotnu sredinu u odreenim oblastima. Sve izraeniji problemi su zagaenje voda i socijalno i ekonomsko raslojavanje stanovnitva. Dobijeni rezultati predstavljeni su na grafikonu 6. Poslednji set pitanja odnosio se na programske zadatke, tj. da li se optine rukovode analizama koje dovode u vezu realne potrebe stanovnitva i drutva kao cjeline i korienje prostora prilikom izrade programskih zadataka, kao i da li se jasno definiu vrijedni resursi koji e biti sauvani za korienje
Kada je rije o definisanju vrijednih resursa kroz programske zadatke odgovori su neujednaeni. Devet anketiranih istie da se ovo pitanje integrie u programske zadatke, dok 6 smatra da se to ini djelimino. Broj anketiranih koji smatra da se to ne radi ili da nijesu sigurni je jednak (po 3 anketirana). Grafiki prikaz odgovora na ovo pitanje dat je na grafikonu 7.
52
Grafikon 7: Da li Vaa optina, prilikom izrade programskih zadataka jasno definie vrijedne resurse koji e biti sauvani za korienje u budunosti?
53
Jedan od segmenata koji smo eljeli da obradimo kroz ovu anketu svakako je prostorno planiranje i problemi sa kojima se optine susreu na putu ka dostizanju odrivog razvoja kroz planiranje prostora. Kao to se moe vidjeti na grafikonu 5. najei problemi su: nedovoljna finansijska sredstva, nerazumijevanje principa odrivog razvoja, nepostojanje volje za implementaciju, ali i nedovoljno znanje, kapaciteti i mehanizmi za njihovo sprovoenje. Navedene injenice govore o neophodnosti daljeg usavravanja postojeeg kadra, monitoringu realizovanih aktivnosti i potrebi za obezbjeivanjem dodatnih finansijskih sredstava.
u budunosti? Analize potreba i prostornih kapaciteta, kao i socijalno ekonomske analize se rade u 10 optina, dok se demografske analize rade u 7 od 21 ispitanih optina. U dvije optine ne ostvaruje se nijedna od navedenih analiza. Dodatne analize nijesu navedene u odgovorima, iako je za to postojala mogunost.
DIO II
Analiza anketa namijenjenih dravnim organima
Principi ekoloke, socijalne, kulturne i ekonomske odrivosti za veinu anketiranih su najvaniji to se moe vidjeti u grafikom prikazu (grafikon 2).
Grafikon 1: Da li Vam je poznat termin odrivi razvoj?
Grafikon 2: Navedite osnovne principe odrivog razvoja
Veina ispitanika/ca je dala potpunu i identinu definiciju odrivog razvoja: Odrivi razvoj jeste koncept koji predstavlja uravnoteeno upravljanje resursima radi zadovoljenja potreba sadanjih generacija na nain koji ne ugroava mogunosti buduih generacija da zadovolje svoje potrebe. U jednom sluaju imali smo i vie definicija i to, od one najee koriene, date u izvjetaju Naa zajednika budunost koju je pripremila Svjetska komisija za ivotnu sredinu i razvoj 1987. godine, do one najsveobuhvatnije: Odrivi razvoj predstavlja integralni ekonomski, tehnoloki, socijalni i kulturni razvoj, usklaen sa potrebama zatite i unapreenja ivotne sredine, koji omoguava sadanjim i buduim generacijama zadovoljavanje njihovih potreba i poboljanje kvaliteta ivota.
Manji broj anketiranih smatra da vanu ulogu u odrivom razvoju imaju: integrisanje pitanja ivotne sredine u razvojne politike (3), uee svih drutvenih aktera u donoenju odluka (3), kao i jednakost meu generacijama i jednakost unutar iste generacije i rodna ravnopravnost (3). Prikupljeni podaci ukazuju da zaposleni/ne znaju koji su najvaniji principi odrivog razvoja. Poseban dio ankete ine pitanja koja se odnose na usavravanje kroz obuke/seminare/konferencije u oblasti odrivog razvoja. Od 14 ispitanika/ca zaposlenih u dravnim institucijama 9 je prisustvovalo obukama/seminarima/konferencijama u oblasti odrivog razvoja
54
55
Kroz prvi set pitanja eljeli smo da utvrdimo koliko je termin odrivog razvoja poznat slubenicima/cama zaposlenim u dravnim institucijama, kao i blie objanjenje ovog termina. Od 14 ispitanih svi su prepoznali termin odrivi razvoj to se vidi i na grafikonu 1.
Na osnovu prikupljenih objanjenja moe se tvrditi da li se radi o stvarnom poznavanju i razumijevanju termina, s obzirom na injenicu da je veina dobijenih odgovora identina.
to nam ukazuje da je znaajan broj zaposlenih proao odreena usavravanja, to se moe vidjeti na grafikonu 3.
Grafikon 3: Da li ste bili uesnik/ca neke obuke/seminara/konferencije u oblasti odrivog razvoja?
Od ispitanika/ca koji su pohaali obuke/seminare/konferencije iz oblasti odrivog razvoja traeno je da navedu o kojim obukama je rije. Od njih 9, jedna osoba nije navela o kojim obukama/seminarima/konferencijama je rije. Najvie zaposlenih je prisustvovalo okruglim stolovima na temu arhitekture i odrive gradnje, zatim prostornog planiranja, ivotne sredine i zelene ekonomije. Prikupljeni podaci pokazuju da obuke treba da budu fokusirane i na druge djelatnosti u oblasti odrivog razvoja i organizovane u obliku visokostrunih radionica sa jasnim upustvima za zaposlene u dravnim institucijama. Kroz etvrto pitanje eljeli smo da saznamo koji su osnovni problemi sa kojima se Crna Gora susrjee na putu ostvarivanja principa odrivog razvoja. Prema miljenju ispitanih dravnih slubenika/ca to su:
Usklaivanje planova i programa iz oblasti ivotne sredine, energetike, saobraaja i turizma sa principima odrivog razvoja, kao i njihova implementacija; Socijalna nejednakost, nedovoljna razvijenost institucija sistema, slaba implementacija i monitoring zakona i otean pristup finansijskim resursima; Nepoznavanje i nerazumijevanje odrivog razvoja, nedostatak adekvatnog kadra; Poboljanje ekolokih performansi proizvoda i poveanje tranje za odrivim proizvodima i proizvodnim tehnologijama; Poboljanje saradnje, koordinacije i konsultacija izmeu raznih sektora - unutar Vlade, kao i izmeu Vlade i privatnog i civilnog sektora, ali i potreba poboljanja regionalne saradnje tako da ona doprinese postizanju ciljeva odrivog razvoja; Donoenje odluka na utrb ivotne sredine u korist socijalnog mira i ekonomskog razvoja; Nizak nivo ekoloke svijesti graana/ki Crne Gore i nedovoljna posveenost obrazovnog sistema ekolokim temama i vanosti odrivog razvoja; Prisutnost privatnog interesa iznad opteg, to vodi ka kratkoronoj dobiti pojedinaca/ki; Nepostojanje sistematskog pristupa planiranju i korienju prostora; Nerijeen problem korupcije. Prikupljeni podaci govore da su slubenici/ce dravnih institucija svjesni/e postojeih problema u cilju dostizanja principa odrivog razvoja, ali i barijera koje treba prevazii kako bi se ciljevi ostvarili. Na grafikonu 4. vidi se da anketirani/e smatraju da su odlaganje otpada i neracionalno korienje najei problemi. Takoe, kao veliki problem
56
57
naveli su i izraene migracije stanovnitva u gradove, ali i zagaenje industrijskim gasovima i zagaenje voda.
Grafikon 4: Pet najeih ekolokih problema u Crnoj Gori
Kada je rije o potrebi za donoenjem dodatnih propisa u oblasti zatite ivotne sredine i odrivog razvoja, polovina ispitanih nije sigurna da li je potrebno donoenje dodatnih propisa, to govori da zaposleni/e ili nijesu dovoljno upoznati sa postojeim propisima u Crnoj Gori i stepenom njihove primjene ili ne ele da odgovore na ovo pitanje. Sa druge strane, od 14 anketiranih 6 se izjasnilo da su izmjene postojeih propisa potrebne, dok jedan ispitani/ica smatra da nijesu potrebne. Grafiki prikaz je dat na grafikonu 5.
U okviru pitanja koja su se odnosila na kaznenu politiku u oblasti ivotne sredine interesovalo nas je da li je ona odgovarajua. Na grafikonu br. 6 moe se vidjeti da veina anketiranih smatra da ne postoji odgovarajua kaznena politika u oblasti ivotne sredine. Sa druge strane, s obzirom da je rije o zaposlenim u dravnim institucijama, zabrinjava injenica da je i veliki broj onih koji/e nijesu sigurni/e.
Grafikon 6: Postoji li odgovarajua kaznena politika u oblasti ivotne sredine?
Grafikon 5: Smatrate li da je potrebno donoenje dodatnih propisa u oblasti zatite ivotne sredine i odrivog razvoja?
U obrazloenjima odgovora doli smo do ocjena: Da postoji odgovarajua kaznena politika, ali da nedostaje primjena zakona i sprovoenje kaznene politike; Istie se neophodnost edukacije graana/ki o znaaju ouvanja ivotnog okruenja, ali i zaposlenih u nadlenim dravnim institucijama i sudstvu; Kao jedan od problema naglaava se decentralizacija sistema, jer jedinice
58
59
U sklopu ovog pitanja interesovalo nas je u kojim oblastima su izmjene propisa neophodne. Dobijeni odgovori su razliiti i kreu se od novih zakona o hemikalijama, buci i jonizujuem zraenju, upravljanju vodama, upravljanju otpadom, zakonu o eko fondu, prostornom planiranju, do izmijena svih zakona koji se odnose na ivotnu sredinu, kao i donoenje akta koji bi sluio za provjeru odrivosti politika, zakona i strategija.
Na pitanje da li su zadovoljni/ne postojeom situacijom u oblasti zatite ivotne sredine i unapreenja ivotnog okruenja polovina od ukupnog broja ispitanih je odgovorila da je djelimino zadovoljna, 4 osobe od 14 nijesu zadovoljne dok je najmanji broj onih koji su zadovoljni postojeom situacijom. Osim toga interesuvala su nas prioritetna polja djelovanja u kojima je neophodno postii napredak u oblasti ivotne sredine. Uesnici/ce ankete imali su mogunost da daju sedam odgovora. Najei odgovori bili su: odlaganje otpada i upravljanje otpadom i otpadnim vodama, zatita voda, zatita biodiverziteta i klimatske promjene (grafikon 7). Neki/e od ispitanih istakli su i vanost donoenja odgovarajue zakonske regulative, njenog usklaivanja sa EU propisma, sprovoenja, kao i jaanja institucionalnih kapaciteta i uspostavljanja odgovarajueg informacionog sistema. Takoe, imali smo i preporuke o vanosti drutveno odgovornog poslovanja i razvoja zelene ekonomije i sprjeavanju migracija ka gradovima.
Grafikon 7: Prioritetna polja djelovanja u kojima je neophodno postii napredak u oblasti ivotne sredine
Neki/e od anketiranih su istakli neophodnost djelovanja u oblastima saobraaja, turizma, regionalnog razvoja i zaposlenosti, energetike, poljoprivrede, ruralnog razvoja i industrije (3 ispitanika/e). Na pitanje o usklaenosti domaeg zakonodavstva u oblasti ivotne sredine u Crnoj Gori sa preporukama Evropske unije dvoje od ukupnog broja ispitanih smatra da su zakoni u oblasti ivotne sredine u velikoj mjeri usklaeni sa preporukama EU, dok troje smatra da su zakoni usklaeni, ali da je neophodno raditi na implementaciji usvojenih propisa. Takoe, tri ispitanika/ce smatraju da su zakoni u dovoljnoj mjeri usklaeni ali da su neophodne manje izmjene. Osim toga, dva ispitanika/ ce smatraju da stepen usklaenosti zavisi od oblasti. Tri ispitanika/ce smatraju da nijesu dovoljno usklaeni. Jedan anketirani smatra da se radi na potpunom usaglaavanju.
60
61
lokalne samouprave jo uvijek nemaju dovoljno izgraene kapacitete za sprovoenje propisa kao to je upravljanje otpadom, bukom, izrada procjene uticaja na ivotnu sredinu; Loe pozicionirana odgovornost institucija nadlenih za problem ivotne sredine i neadekvatni mehanizmi za njihovo rjeavanje; Nepostojanje sudske prakse iz oblasti ivotne sredine. Ne postoji locus standi (pravo na pokretanje akcije sasluanja u sudu ili obraanja sudu) za zainteresovane pojedince/ke, organizacije i javnost uopte kada je u pitanju ivotna sredina.
ZAKLJUCI
U obje ankete, bilo da su namijenjene optinama ili dravnim slubama, izdvaja se vie oblasti: Poznavanje termina odrivog razvoja i njegovih principa; Dio koji se odnosi na jaanje kapaciteta zaposlenih; Kljuni problemi u oblasti ivotne sredine u Crnoj Gori i prioritetna polja djelovanja; Zakonodavstvo, kako na nacionalnom tako na lokalnom nivou; Stanje u oblasti kaznene politike. Ogromna veina anketiranih dravnih i optinskih slubenika/ca prepoznaje termin odrivog razvoja i osnovne principe odrivog razvoja. Kada je rije o bliem objanjenju ovog termina ne moemo tvrditi da u potpunosti razumiju njegovo znaenje, s obzirom na injenicu da smo dobili veliki broj identinih objanjenja. Utvrdili smo da su zaposleni/e prisustvovali obukama/seminarima/ konferencijama ija je tema bila samo jedan od segmenata odrivog razvoja, to ukazuje na potrebu daljeg usavravanja i jaanja kapaciteta nadlenih dravnih i optinskih slubi. Kroz ova ispitivanja dobili smo potvrdu da i zaposleni u dravnim organima i optinama dijele miljenje sa graanima/kama da je u Crnoj Gori trenutno problem odlaganja otpada najozbiljniji i da zahtijeva brzo i efikasno rjeavanje. Kao prioritetni problemi istiu se i racionalna upotreba enerije, izraene migracije stanovnitva, problemi zagaenja voda i vazduha.
Istaknuta je i injenica da ne postoji odgovarajua kaznena politika u oblasti ivotne sredine. Sa druge strane, s obzirom da je rije o zaposlenim u dravnim institucijama, zabrinjava injenica da je i veliki broj onih koji nijesu sigurni/e da li je postojea kaznena politika odgovarajua. Prilikom pripreme programskih zadataka vre se razliite vrste analiza pri emu veoma mali broj optina radi sve navedene analize. Integrisanje pitanja vrijednih resursa kroz programske zadatke obavlja se takoe u malom broju optina, a esto se vri samo djelimino.
62
63
Prema dobijenim odgovorima, miljenja zaposlenih u dravnim slubama su podijeljena kada je rije o izmjenama postojeih propisa u oblasti ivotne sredine u Crnoj Gori i kreu se od onih koji nijesu sigurni da su izmjene potrebne do onih koji smatraju da su potrebne. Minimalan broj ispitanih smatra da izmjene ne treba vriti. Miljenja o usklaenosti sa propisima Evropske unije su podijeljena. Veoma mali broj smatra da domai zakoni nijesu usklaeni sa odgovarajuim preporukama EU. Najvei broj anketiranih smatra da su zakoni usklaeni ili da su potrebne manje izmjene. Naglaen je problem implementacije postojeih zakona.
BIJELO POLJE
Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine Bijelo Polje sa Stratekom procjenom uticaja na ivotnu sredinu
Prirodne odlike optine Bijelo Polje su znatne povrine poljoprivrednog zemljita,umskog fonda vodoresursa,mineralnih bogatstava, vrlo povoljan geografski poloaj, raznovrsni i jedinstveni pejzai uz bogatstvo biodiverziteta i relativno ouvana ivotna sredina.
PROGRAMSKI ZADATAK ZA IZRADU PROSTORNOURBANISTIKOG PLANA OPTINE BIJELO POLJE SA STRATEKOM PROCJENOM UTICAJA NA IVOTNU SREDINU
1.3. Demografski razvoj

Optina Bijelo Polje kao ekonomski skromno razvijeni dio sjevernog regiona Crne Gore imala je migraciju stanovnitva prema sredinjem i primorskom regionu, kao i veliki broj stanovnitva koji ivi u inostranstvu.
1. Uvod
Naruilac izrade Plana je Optina Bijelo Polje. Nosilac pripremnih poslova je Sekretarijat za ureenje prostora,stambenokomunalno poslove, graevinarstvo i zatitu ivotne sredine. Povrina zahvata plana iznosi 93 720ha 61ar 07 m2. Plan se radi za vremenski horizont od 10 godina odnosno do 2020. godine, sa smjernicama za postplanski period (do 2025. godine).
1.4. Drutveno-ekonomski razvoj

Gradsko poduje Bijelog Polja je administrativni centar optine, a samim tim i centar drutvenih djelatnosti i uglavnom je pokriveno drutvenim servisima, a privredni i industrijski centar je Industrijska zona koja se nalazi na oko 3km od gradskog podruja. Zdravstvena zatita na podruju optine organizovana je preko Javne Ustanove Doma zdravlja,Opte bolnice Bijelo Polje i seoskih ambulanti. U optini Bijelo Polje postoje javne ustanove predkolskog, osnovnog, srednjeg i visokog obrazovanja. Nosilac kulturnih aktivnosti na podruju optine je Centar za kulturu i Zaviajni muzej. Administrativni poslovi u ovoj optini se odvijaju u ustanovama dravne i lokalne uprave, kao i u ustanovama pravosudja. Kljune faze razvoja privrede zasnivaju se na raspoloivim prirodnim potencijalima, ljudskim kadrovskim sposobnostima i izgradjenim kapacitetima. Najznaajniji privredni resursi u optini su poljoprivreda, agroindustrija, turizam i ugodtiteljstvo, umarstvo, usluge i trgovina.
1.1. Istorijski razvoj

Na dananjem prostoru naselja Bijelo Polje prvi zaeci naselja vezuju se za praistorijsko doba (prema arheolokim nalazima iz bronzanog perioda). Kontinuitet praistorijskih naseobina prua se i kroz period rimskog doba (opet na bazi nalaza bakarnih novia iz I-V veka nove ere kao i rtvenika Herkuliu koji se sada nalazi u crkvi u Nikoljcu). Pisani tragovi o postojanju naselja u Srednjem veku, vezuju se za Limsku povelju iz XIII veka gde se pominje naselje Pruka sa aseokom Lipnica. Drugi zapis o postojanju naseobine u Srednjem veku su poslovne knjige dubrovakog trgovca Pripinovia iz XV veka u kojima se naselje pominje pod imenom Nikolj Pazar. Ono se prualo na podruju dananjeg Nikoljca do mosta na Limu.
64
65
Primjeri programskih zadataka za prostorno urbanistike planove
ANEX III Primjeri programskih zadataka za prostorno urbanistike planove u periodu 2008-2011
Od graevina iz ovog perioda najpoznatija je Petrova crkva ili crkva Sv. apostola Petra i Pavla (sazidana u XII veku) i manastirska crkva u Nikoljcu koja datira iz XIII veka.
1.2. Poloaj i prirodne odlike optine

Optina Bijelo Polje se nalazi u sjevernom dijelu Crne Gore.Podruje optine zahvata sredinji dio doline rijeke Lima. Granii se sa optinama Pljevlja na zapadu,Mojkovac i Berane na jugu, dok sjevernu granicu predstavlja Republika Srbija, njene dvije optine Prijepolje i Sjenica.
1.5. Hronologija planiranja u Optini

Uredjenje prostora optine Bijelo Polje se odvijalo kroz donoenje lokalnih planskih dokumenata, odnosno Prostornog plana Optine Bijelo Polje, Generalnog urbanistikog plana Bijelo Polje, detaljnih urbanistikih planova,urbanistikih projekata i lokalnih studija lokacije. Skuptina optine Bijelo Polje je 1989 godine donijela Prostorni plan Optine Bijelo Polje (Sl.list SRCG-optinski propisi,br.06/89). Skuptina optine Bijelo Polje je 1981. godine donijela Generalni urbanistiki planBijelog Polja (Sl.list SRCG, br. 14/81-optinski propisi).Izmjena ovog plana je radjena 1992. godine (Sl.list SRCG, br. 24/88-optinski propisi), 2003.godine (Sl.list RCG-optinski propisi,br.17/2003) i 2009.godine ( Sl.list CG-optinski propisi , br.22/09). Optina Bijelo Polje je donijela Detaljne urbanistike planove kojima se razrauje u djelovima i etapama Generalni urbanistiki plan Bijelo Polje: - DUP Centralne zone donesen 1992.godine (Sl.list RCG-optinski propisi,broj 27/92), -Izmjene i dopune DUP-a Centralne zone donesene 2005.godine (Sl.RCG-optnski propisi,br.2/2006), - DUP za naselje Rakonje,donesen 1990.godine (Sl.list RCG-optinski propisi,broj 14/90), - Izmjene i dopune DUP-a za naselje Rakonje,donesene 2009.godine (Sl. list CG-optinski propisi,broj 10/09) - DUP za naselje Loznice,donesen 1990.godine (Sl.list RCG-optinski propisi,broj 14/90), - Izmjene i dopune DUP-a za naselje Loznice, donesene 2009.godine (Sl. list CG-optinski propisi,broj 10/09), - DUP za naselje Nedakusi,donesen 2001.godine (Sl.list RCG-optinski propisi,br.21/01), - DUP naselja Nikoljac,donesen 2009.godine (Sl.list CG, br.34/09), - DUP naselja Ciglana,donesen 2005.godine (Sl.RCG-optnski propisi,br.2/2006), - Izmjene i dopune DUP Industrijske zone i podruja terminala,donesene 2007.godine (Sl.list CG,optinski propisi br.2/08). Optina Bijelo Polje je donijela i sljedee Lokalne studije lokacije: - Lokalna studija lokacije za benzinsku pumpu Zaton (Sl.list CGoptinski propisi, broj 29/08), - Lokalna studija lokacije za regionalnu deponiju vrstog otpada elinska kosa u Bijelom Polju (Sl.list CG, br.34/09).
2. Formalno pravni okvir za izradu Plana 2.1. Pravni osnov

Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine je polazna, struna osnova za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine Bijelo Polje (u daljem tekstu: PUP) kao i Strateke procjene uticaja Prostorno-urbanistikog plana na ivotnu sredinu za optinu Bijelo Polje(u daljem tekstu: SPU). Programski zadatak uradjen je u skladu sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list CG br. 51/08), kao i sa Zakonom o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni. list RCG, br. 80/05). Postupak izrade SPU bie u potpunosti integrisan u postupak izrade PUP, to omoguava injenica, odnosno zakonska obaveza da se odluke o izradi PUP i SPU donose istovremeno. To e pojednostaviti postupak izrade, razmatranje i verifikaciju ukljuujui i javnu raspravu, odnosno javne konsultacije u toku javnog uvida, tako da se objedinjavanjem postupka smanjuje dodatno administriranje i postie efikasnost. Pravni osnov za izradu Progamskog zadatka PUPa sadran je u odredbama l. 25, 31. i 48. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata. Programski zadatak je sastavni dio Odluke o izradi PUP-a. Pored Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata i Pravilnika o bliem sadraju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene povrina, elementima urbanistike regulacije i jedinstvenim grafikim simbolima, u izradi PUP-a potrebno je pridravati se i sljedee regulative:
a. Meunarodni sporazumi i konvencije

Konvencija o zatiti morske sredine i priobalnog podruja Sredozemlja (Barselonska konvencija) vai za priobalne optine, Ramsar Konvencija o movarama od meunarodne vanosti, naroito onima koje su stanita pernate divljai (vai za optine gdje ima movara), Konvencija UN (Rio) o biolokom diverzitetu, Okvirna konvencija UN o klimatskim promjenama, Konvencija o vrstama koje migriraju, Pariska konvencija o zatiti svjetske kulturne i prirodne batine, Evropska konvencija o zatiti arheolokog naslea, Konvencija za zatitu arhitektonskog naslea Evrope, Aarhus konvencija o pristupu informacijama, ueu javnosti u donoenju odluka i pristupu pravosuu u oblasti ivotne sredine, Espoo konvencija o prekograninom uticaju, Konvencija Savjeta Evrope o vrijednosti kulturnog nasljea za drutvo, Sporazum o formiranju Energetske zajednice,
66
67
b. Crnogorsko zakonodavstvo Zatita prirode

Zakon o ivotnoj sredini (Slubeni list CG, broj 48/08), Zakon o zatiti prirode (Slubeni list CG, broj 51/08), Rjeenje o stavljanju pod zatitu rijetkih, endeminih i ugroenih biljnih i ivotinjskih vrsta (Slubeni list RCG, broj 30/68), Zakon o nacionalnim parkovima (Slubeni list RCG, broj 47/91) Zakon o umama (Slubeni list RCG, broj 55/00), Zakon o divljai i lovstvu (Slubeni list CG, broj 52/08), Zakon o slatkovodnom ribarstvu (Slubeni list CG, broj11/07), Uredba o visini naknada, naina obrauna i plaanja naknada zbog zagaivanja ivotne sredine (Slubeni list RCG, br. 26/97 i 9/00 i Slubeni list CG, broj 33/08).
Energetika
Zakon o energetici (Slubeni list RCG, broj 39/03).
Putna infrastruktura Turizam
Zakon o putevima (Slubeni list RCG, broj 42/04). Zakon o turizmu (Slubeni list RCG, br. 32/02, 38/03 i 31/05), Pravilnik o klasifikaciji, minimalnim uslovima i kategorizaciji ugostiteljskih objekata (Slubeni list RCG, broj 33/07). U sluaju da se u meuvremenu usvoje NOVA zakonska rjeenja ili meunarodni sporazumi ili konvencije, Obraiva plana se mora pridravati istih.
Procjena uticaja na ivotnu sredinu
Zakon o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni list RCG, broj 80/05), Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni list RCG, broj 80/05). Pravilnik o sadrini elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni list CG, broj 14/07),
2.2. Referentna dokumenta za izradu Plana

Pregled i procjena raspoloive postojee dokumentacije i podloga od znaaja za izradu planskog dokumenta zasnivaju se na planskoj, razvojnoj, tehnikoj i drugoj grai (planovi, studije, strategije, programi, projekti, katastarski podaci, statistika graa, ankete, broure, podloge, istorijska dokumentacija, internet prezentacije, foto-video dokumentacija i drugi informaciono-dokumentacioni podaci i elementi sa stanovita upotrebljivosti za izradu PUP), ukljuujui i analizu-koordinaciju donatorskih aktivnosti: UNDP, GTZ i drugih. Osnovnu dokumentaciju ine dravni planski i strateki dokumenti: Prostorni plan Crne Gore do 2020; Nacionalna strategija odrivog razvoja; Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine; Strategija razvoja saobraaja Crne Gore; Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine; Strategija upravljanja otpadom Crne Gore; Strategija klimatskih promjena; Strategija biodiverziteta; Strategija podsticanja stranih investicija; Nacionalni program integracija; Vodoprivredna osnova RCG (2001. godine);
Zatita kulturne batine Zagaenje vazduha Buka
Zakon o zatiti spomenika kulture (Slubeni list RCG, broj 47/91). Zakon o kvalitetu vazduha (Slubeni list RCG, broj 48/07). Zakon o zatiti od buke u ivotnoj sredini (Slubeni list RCG, broj 45/06). Vode Zakon o vodama (Slubeni list RCG, broj 27/07) Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji povrinskih i podzemnih voda (Slubeni list CG, broj 2/07).
68
Otpad
Zakon o upravljanju otpadom (Slubeni list RCG, broj 80/05),
69
Evropska gradska povelja, Evropska konvencija o predjelu, Preporuka REC (2003) 1 o promovisanju turizma radi unapreivanja kulturnog nasljea kao faktora odrivog razvoja, Preporuka br. R (91) 13 o zatiti arhitektonskog nasljea 20. vijeka Rezolucija o kulturnom nasljeu kao faktoru odrivog razvoja Rezolucija o kulturnom nasljeu kao faktoru izgradnje Evrope Ostala relevantna regulativa EU.
Pravilnik o kriterijumima za izbor lokacije i nainu i postupku odlaganja otpadnih materija (Slubeni list RCG, broj 56/00).
Zemljite
Zakon o geolokim istraivanjima (Slubeni list RCG, br. 28/93, 42/94 i 26/07), Zakon o poljoprivrednom zemljitu (Slubeni list RCG, br. 15/92 i 59/92), Zakon o rudarstvu (Slubeni list RCG, broj 28/93),
Prostorni planovi podruja posebne namjene (morsko dobro i nacionalni parkovi); Detaljni prostorni plan za autoput Bar Boljare; Nacrt PPPN Bjelasica i Komovi. Ostala studijska i tehnika dokumentacija: Izvjetaji o stanju ivotne sredine i zdravstvenom stanju stanovnitva; Popis stanovnistva, domacinstava i stanova; Statistiki godinjaci; Podaci o prirodnim uslovima, studijski i istraivaki radovi; Podaci o spomenicima kulture i prirode; Bilans namjene povrina za katastarske optine. Ostali izvori: Ekonomska politika Vlade Crne Gore; Budet Crne Gore; Ekonomski i fiskalni program CG (2010-2012), kao i Nepomenute studije, programi, ekspertize, projekti, arhivska graa i sl.
Analogne i digitalne forme geodetsko-katastarskih planova moraju biti ovjerene od strane organa uprave nadlenog za poslove katastra.
4. Ciljevi plana
Opti i posebni ciljevi u Programskom zadatku su preliminarno naznaeni, a u postupku izrade pojednih faza PUP-a bie precizno i detaljno utvreni, te e o njima biti raspravljano u predvienom postupku.
4.1 Opti ciljevi

Opti ciljevi PUP-a su: stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmiljen razvoj, organizaciju i uredjenje prostora opstine, u skladu sa deklarisanom politikom i razvojnim opredjeljenjima na dravnom nivou, a na principima odrivog razvoja; podsticanje uravnoteenog/ravnomjernijeg teritorijalnog razvoja i racionalne organizacije, ureenja, rezervacije i zatite prostora; unapreenje kvaliteta ivljenja stvaranjem uslova za: ublaavanje depopulacionih trendova, ostanak i povratak stanovnitva, odnosno zadovoljavanje njihovih potreba (javne slube, komunalna infrastruktura, uslune aktivnosti); i privreivanje lokalnog stanovnitva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za zapoljavanje, programi razvoja turizma, poljoprivrede, MSP i dr.) kompatibilnog sa funkcijama zatite prirodnih vrijednosti; efikasno, racionalno i organizovano korienje ljudskih, prirodnih i izgraenih (antropogenih) potencijala u socioekonomskom, prostornom i ekolokom pogledu; zatita javnog interesa, podruja i objekti od javnog interesa, identifikacija i zatita javnih dobara; promocija, aktiviranje i odgovorno upravljanje raspoloivim prirodnim i stvorenim resursima, ivotnom sredinom i kulturnim dobrima; ukljuivanje svih aktera i interesnih grupa u pripremu, donoenje i implementaciju stratekih planskih rjeenja itd. (javni, privatni, nevladin sektor);
3. Podruje obuhvata i nivo obrade

Prostorno-urbanistiki plan se radi za prostor cijele optine, a generalni urbanistiki koncept za optinsko sredite i za vanija optinska naselja, naroito za: Mjesne centre: Bistrica, Lozna, Pavino Polje, Tomaevo, Zaton i Kanje. Lokacije: za Izletite Ue u naselju Voljavac za lokaciju Lozna Luka kod Bijelog Polja
4.2 Posebni ciljevi

Posebni ciljevi PUP-a su: racionalno korienje prostora radi poveanja funkcionalne i razvojne efikasnosti; racionalno korienje poljoprivrednog, graevinskog, umskog i drugog zemljita; obezbjeenje uslova za ureenje i izgradnju prostora i naselja; smanjivanje prostornih ogranienja za razvoj (neplanska izgradnja,
3.1. Razmjere izrade Plana

U skladu sa lanom 50 Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list Crne Gore, broj 51/08), Plan e biti raen na kartama razmjere 1:25000 (za cio obuhvat plana), 1:10000, 1:5000 ili topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:2500 (za generalni urbanistiki koncept za optinsko sredite i vanija optinska naselja).
70
71
nedostatak infrastrukture i javnih slubi, sanacija degradiranih prostora i dr.); sprijeavanje degradacije i zatita poljoprivrednog zemljita, uma, zatienih prirodnih dobara; zatita prirodne i kulturne batine; sanacija, zatita i ouvanje ivotne sredine; poveanje dostupnosti disperzne mree naselja, razvoj sekundarnih centara i ravnomjerniji socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog podruja; rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno odravanje i racionalno korienje saobraajne, hidrotehnike, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbjeuje racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i ureenje prostora; poboljanje saobraajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mree) prema okruenju i povezanosti centara u mrei naselja sa zonama razvoja turizma stvaranje uslova za razvoj cjelogodinjeg turizma, kao i efikasnu zatitu i prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti; razvoj specijalizovanih vidova prevoza za razliite kategorije korisnika (lokalnog stanovnitva i turista, npr.); usklaivanje razliitih ili suprotnih interesa u korienju prostora; uspostavljanje efikasnog Geografskog informacionog sistema PUP-a za potrebe implementacije Plana, monitoringa zatite, korienja i izgradnje prostora itd; razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistiki i pjeaki saobraaj; preporuke za selektivno odlaganje otpada i sl.; preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmickog i drugih apekata i njihova reregulacija; stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (mini hidroelektrane, vjetroelektrane, sunani kolektori, vjetrogeneratori, korienje bioenegrije...)
Proces izrade Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu vodi se paralelno sa navedenim koracima izrade Plana.
Faza I: Pripremni poslovi

Nosilac pripremnih poslova na izradi i donoenju planskog dokumenta je organ lokalne samouprave. Pripremnim poslovima smatraju se naroito: priprema odluke o izradi plana, priprema programskog zadatka, pribavljanje raspoloive dokumentacije i aurnih podloga, saradnja sa ovlaenim subjektima na pribavljanju smjernica i uslova za izradu plana, kao i praenje toka izrade Plana u ime Naruioca. Obraiva je duan da u saradnji sa lokalnom samoupravom pripremi Plan aktivnosti uea javnosti u izradi PUP-a i SPU u svakoj kljunoj fazi pripreme Plana u toku pripremnih aktivnosti, analize postojeeg stanja, izrade scenarija i javne rasprave kojim e se precizirati nain obezbjeenja otvorenih i uestalih javnih konsultacija uz uee javnog i privatnog sektora i zainteresovanih graana.
Faza II: Analiza postojeeg stanja

Analizu postojeih uslova obavlja Obraiva plana. Optina i nadlene javne ustanove se obavezuju da e u procesu izrade planskog dokumenta omoguiti Obraivau pristup neophodnim informacijama i da e koordinirati, na zahtjev Obraivaa, bilo kakvim potrebnim istraivanjima u cilju smanjenja vremena, napora i trokova u vezi sa prikupljanjem podataka. Obraiva je obavezan da uradi: analizu prirodnih (topografskih, geomorfolokih, geolokih, seizmikih, hidrolokih, klimatskih i drugih) obiljeja; analizu i ocjenu stanja u organizaciji, korienju i uredjenju prostora, koja obavezno sadri: stepen realizacije planske dokumentacije, jasno izraene razlike izmedju rjeenja u vaeim planovima i sadanjeg stanja u prostoru, prikaz pozitivnih tendencija u prostornom razvoju te mogunosti za rjeavanje konflikata u prostoru; analizu obiljeja ivotne sredine i prirodnih elemenata teritorije, ukljuujui prirodna dobra i ekoloki osjetljiva podruja i izvore zagaenja ivotne sredine (tlo, voda, vazduh, buka). Obraiva identifikuje podruja koja treba zatiti od izgradnje i predlae mjere u cilju ublaavanja negativnih uticaja na ivotnu sredinu od strane tekueg i planiranog razvoja, naroito u podrujima koja se koriste i/ili su obiljeena kao industrijske zone; analizu obiljeja kulturnog nasljea teritorije; ekonomsko-demografsku analizu koja podrazumijeva: identifikaciju glavnih privrednih sektora, trendove, prednosti i mane, kljune zainteresovane strane i izazove, demografsku evoluciju, presjek po starosnoj
5. Faze izrade Plana

Rezultat koji treba da ostvari Obraiva u saradnji sa kljunim zainteresovanim stranama je priprema novog Prostorno urbanistikog plana i Strateke procjene uticaja, kroz sljedee korake: Faza I: Pripremni poslovi; Faza II: Analiza postojeeg stanja; Faza III: Izrada vie scenarija i odabir najpovoljnijeg u saradnji sa kljunim zainteresovanim stranama; Faza IV: Izrada Prednacrta plana; Faza V: Izrada Nacrta plana i pribavljanje miljenja nadlenih ministarstava, institucija na dravnom i lokalnom nivou; Faza VI: Javna rasprava; Faza VII: Izrada Predloga plana.
72
73
dobi, sastav domainstava, stepen obrazovanja, strukturu i dinamiku stanovnitva. Obraiva priprema neophodne projekcije koje predstavljaju klju za izradu scenarija; drutveni pregled ukljuujui: raspodjelu prihoda i prostornu raspodjelu prihoda i stambenu potranju, itd, pristup uslugama socijalne i zdravstvene zatite, pristup obrazovanju i uslugama javnog prevoza; pregled i kritiku analizu postojee namjene zemljita, kategorija vlasnitva zemljita, cijena zemljita i trine dinamike; pregled postojee saobraajne mree i prevoznih usluga (vrsta i kvalitet); pregled postojee mree komunalnih usluga (vodovod, fekalna i atmosferska kanalizacija, struja, telekomunikacije); pregled postojeih javnih usluga i usluga u zajednicama (administrativnih, obrazovnih, zdravstvenih, trgovinskih, rekreativnih, kulturnih, itd) uz kritiku analizu neservisiranih i slabo servisiranih oblasti; pregled postojeih i planiranih parkova, zelenih povrina i otvorenih javnih povrina; pregled sistema upravljanja vrstim otpadom, ukljuujui postojee mehanizme sakupljanja i odlaganja otpada i lokacije postojeih deponija uz kritiki pregled neservisiranih podruja i sektorskih ekolokih i prostornih problema; pregled i daje kritiku analizu postojeih razvojnih trendova; pregled postojee izgraenosti u optini, ukljuujui analizu visine, uslova, kvaliteta, kapaciteta za adaptaciju u nove svrhe, itd. Na ovaj nain e se izvriti dodatna procjena potreba za novom izgradnjom; detaljan pregled postojeih objekata u zahvatu Plana sa posebnim akcentom na detaljni evidenciju bespravno sagradjenih objekata sa svim neophodnim urbanistikim pokazateljima za nivo zone, bloka, parcele; pregled finansija lokalne vlasti uz kritiku analizu raspodjele infrastrukturnih investicija; Izvjetaj o Fazi II u formi analitiko-dokumentacione osnove sa sljedeim okvirnim sadrajem: - izvodi iz planova vieg hijerarhijskog nivoa i stratekih dokumenata/studija, PPO i GUP; - poloaj Optine u odnosu na okruenje; - stanje prirodne osnove; - interpretacija rezultata analize postojee planske dokumentacije za plansko podruje - obrazloenje ciljeva, planskih rjeenja, i smjernica za sprovoenje planskog dokumenta; - interpretacija rezultata uraenih ekspertiza za razliite oblasti (studije, programi, istraivaki i struni projekti, sektorski planovi, statistiki podaci, ankete, razni izvori literature); - analiza i ocjena razvoja aktivnosti na planskom podruju i njen uticaj na ivotnu sredinu i prirodna i kulturna dobra i odvijanje drugih aktivnosti u prostoru, analiza i ocjena problema, resursa, prostorne organizacije, izgradnje i ureenja prostora optine; - raspoloivost i uslovi odrivog korienja prostora;
- spisak dokumentacije koriene za izradu planskog dokumenta (planske, razvojne, tehnike i dr); - pregled postojee energetske, telekomunikacione infrastrukture. Prikupljanje i analiza Baznih studija. Ekspertiza Studija i izrada za oblasti koje nisu dovoljno razraene kroz postojeu dokumentaciju ili nisu aurirane (ukljuujui: kulturno nasljedje, rudna bogastva, energetske potencijale, telekomunikacione i infrastrukturne potencijale).
Faza III: Izrada vie scenarija i odabir najpovoljnijeg u saradnji sa kljunim zainteresovanim stranama
Cilj ove faze je postizanje konsenzusa meu zainteresovanim stranama po pitanju predloena dva ili tri razvojna scenarija, kljunih zajednikih pitanja i relevantnih stratekih izbora. Svaki scenario izgradnje za cijelu optinu predstavie potrebne i potencijalne razvojne mogunosti, razvojne opcije, ciljeve i prioritete, uzimajui u obzir potencionalne konflikte izmeu ekonomskih ciljeva i zatite ivotne sredine. Svaki scenario e, takoe, identifikovati preciznije veliinu i eljene lokacije glavne razvojne i pratee infrastrukture. Konano, svaki scenario e predloiti neku politiku kojom bi se regulisalo obezbjeivanje zemljita u zonama koje bi trebalo rezervisati za budui razvoj. U okviru scenarija bie predstavljeni odgovarajui vremenski rokovi za pokretanje i zavretak kljunih razvojnih projekata i investicija u optini. Projektovani za period do 2020, odnosno postplanski period do 2025, scenariji e pomoi da se uradi procjena potreba kako bi se sauvalo zemljite i pripremile kljune investicije poput poboljanja putne mree, vodovodnih i energetskih uslova. Stoga, naslanjajui se na nalaze iz Faze II, Obraiva je obavezan da uradi: projekcije kratkoronog i dugoronog rasta privrednih aktivnosti (podijeljene po sektorima); projekciju kratkoronog i dugoronog rasta stanovnitva u okviru konteksta drave; oekivane kratkorone i dugorone prognoze za porast potranje za povrinom za servisne sadraje, infrastrukturom, smjetajem, javnim objektima i uslugama u okviru zajednice, itd. Obraiva identifikuje predviene zahtjeve zemljita za budue stambene, turistike i industrijske svrhe, infrastrukturu, komunalne usluge, javne ustanove i usluge u okviru zajednica, itd.; izvjetaj o Fazi III sa razliitim gore navedenim predvienim kratkoronim i dugoronim scenarijima, i sutinskim pretpostavkama i prateim obrazloenjima, i na vie radionica, koje Optina treba da organizuje, da prikuplja inpute i sugestije razliitih zainteresovanih korisnika prostora i socijalnih grupa u saradnji sa Savjetom za ureenje prostora lokalne samouprave, prezentira preliminarne rezultate i bira najbolju varijantu.
74
75
Faze IV i V: Izrada Prednacrta i Nacrta plana

Naslanjajui se na nalaze iz Faze II i izbor najbolje varijante iz Faze III, Obraiva izrauje Prednacrt plana koji sadri:
U skladu sa l. 25 Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata, tekstualni dio treba da sadri: 1. Polazne osnove Regionalna dimenzija prostornog razvoja (Izvod iz Prostornog plana Crne Gore); Obaveze, uslovi i smjernice iz ostalih planskih dokumenta vieg reda i susjednih podruja; Opis granica PUP; Ocjena postojeeg stanja prostornog uredjenja (regionalni aspekti, prirodni resursi, stanovnitvo, mrea i funkcije naselja, ruralna podruja, privredne djelatnosti, uslune djelatnosti i javne slube, saobraaj i infrastrukturni sistemi, ivotna sredina, prirodna i kulturna dobra i sl.); i Poloaj i pravci razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave i u odnosu na cijelu dravu. 2. Ciljevi prostornog razvoja Opti i posebni ciljevi; i Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima. 3. Osnovna koncepcija namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora korienje i zatita prirodnih resursa Osnove prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima i objektima javnih slubi: Stanovnitvo i razvoj mree naselja; Prostorni razvoj i ureenje ruralnih podruja; sa preciznim kriterijumima i granicama rasta tih podruja Prostorni razvoj i razmjetaj privrednih djelatnosti; Prostorni razvoj i razmjetaj obrazovnih zdravstvenih, kulturnih djelatnosti; Prostorni razvoj i razmjetaj uslunih djelatnosti (ukljuujui turizam) i javnih slubi; Socio-ekonomska analiza i ekonomsko-trina projekcija; Prostorni razvoj, razmjetaj i korienje infrastrukturnih sistema (saobraajna, elektroenergetska, hidrotehnika i telekomunikaciona
Smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova ili urbanistikih projekata (u skladu sa mreom naselja); Smjernice i osnove za reonizaciju i grupisanje naselja; Smjernice za tretman neformalnih naselja ili bespravnih objekata; u skladu sa zakonom i najboljom svjetskom praksom; Smjernice i mjere zatite kulturne batine; Plan seizmike makrorejonizacije; Smjernice i mjere za sprjeavanje i zatitu od elementarnih nepogoda i industrijskih akcidenata; Mjere za zatitu koja je od interesa za odbranu zemlje; Smjernice etapnog razvoja; Smjernice za realizaciju plana; Nain, faze i dinamika realizacije plana sa obaveznom procjenom trokova ureenja i opremanja graevinskog zemljita; Koncesiona podruja; Podruja, zone, lokacije i objekti od javnog interesa; Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu; i Kriterijumi i smjernice za izgradnju, rekonstrukciju objekata i izvoenje radova za prostore za koje se ne planira donoenje drugog lokalnog planskog dokumenta.
PLANSKA RJEENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUJA

Planska rjeenja na nivou generalnog urbanistikog koncepta bie uraena jo za sljedea urbana podruja: podruje centra optine i vanijih optinskih naselja Generalna urbanistika rjeenja sadre: Plan namjene povrina (R - 1:10 000; 1: 5 000, 1:2 500); Plan infrastrukturnih sistema (saobraajna, elektroenergetska, hidrotehnika i telekomunikaciona infrastruktura sa posebnim osvrtom na objekte za mobilnu telefoniju); Plan razmjetanja privrednih i uslunih djelatnosti; Plan razmjetanja javnih slubi i sportskih sadraja ; Plan zatite kulturnog nasljea i ambijentalnih cjelina; Plan zatite ivotne sredine, upravljanja otpadom i mjere energetske
76
77
PLANSKA RJEENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPTINU
infrastruktura sa posebnim osvrtom na objekte za mobilnu telefoniju); Pejzano uredjenje prostora; Zatita ivotne sredine; Zatita prirodnih i kulturnih dobara; i Planirano korienje prostora - plan namjene povrina i bilansi (1: 25 000). 4. Implementacija prostorno-urbanistikog plana optine
efikasnosti; Smjernice za ureenje i izgradnju objekata od opteg lokalnog interesa; Smjernice za izgradnju i ureenje prostora i dr. SMJERNICE ZA UREENJE I IZGRADNJU PROSTORA u ruralnim naseljima (naselja za koje se ne predvia donoenje detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata i lokalnih studija lokacije) PUP e za utvrene tipove ruralnih naselja na podruju optine sadrati smjernice sa urbanistikim uslovima za uredjenje i izgradnju prostora kojim se utvruje: Ureenje centralnih djelova naselja; Nain formiranja graevinskih parcela; Uslovi regulacije i nivelacije saobraajnica; Nain snabdjevanja vodom, energijom i telekomunikacionom infrastrukturom; Ureenje prostora za privredne aktivnost i javne objekte; Uslovi za reregulaciju objekata; i Uslovi zatite ivotne sredine i ouvanja kulturnog i ambijentalnog nasljea i dr.
6. Strateka procjena uticaja plana na ivotnu sredinu

Za izradu Izvjetaja o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu treba angaovati struni tim koji ne uestvuje u izradi predmetnog plana.
Paralelno sa izradom plana predvidjena je izrada Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu na osnovu Zakona o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Slubeni list RCG broj 80/05). Izvjetaji o stratekoj procjeni koji se izrauju za planove ili programe na razliitim hijerarhijskim nivoima moraju biti meusobno usklaeni i usklaeni sa procjenama uticaja projekata na ivotnu sredinu, kao i planovima i programima zatite ivotne sredine. Izvjetaj o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu sadri podatke kojima se opisuju i procjenjuju mogui znaajni uticaji na ivotnu sredinu do kojih moe doi realizacijom plana ili programa, kao i razmatranih varijantnih rjeenja, uz voenje rauna o ciljevima te obuhvatu plana ili programa. Pored ovih podataka, izvjetaj o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu sadri i sljedee podatke: 1) kratak pregled sadraja i glavnih ciljeva plana ili programa i odnos prema drugim planovima i programima; 2) opis postojeeg stanja ivotne sredine i njenog mogueg razvoja, ukoliko se plan ili program ne realizuju; 3) identifikaciju podruja za koja postoji mogunost da budu izloene znaajnom riziku i karakteristike ivotne sredine u tim podrujima; 4) postojee probleme u pogledu ivotne sredine u neformalnim naseljima i bespravnim objektima; 5) postojee probleme u pogledu ivotne sredine u vezi sa planom ili programom, ukljuujui naroito one koje se odnose na oblasti koje su posebno znaajne za ivotnu sredinu, kao to su stanita divljeg biljnog i ivotinjskog svijeta sa aspekta njihovog ouvanja, posebno zatiena podruja, nacionalni parkovi ili morsko dobro; 6) opte i posebne ciljeve zatite ivotne sredine ustanovljene na dravnom ili meunarodnom nivou koji su od znaaja za plan ili program i nain na koji su ovi ciljevi, kao i svi ostali aspekti od znaaja za ivotnu sredinu, bili uzeti u razmatranje u procesu pripreme; 7) mogue znaajne posljedice po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, ukljuujui faktore kao to su: bioloka raznovrsnost, stanovnitvo, fauna, flora, zemljite, voda, vazduh, klimatski inioci, materijalni resursi, kulturno nasljee, ukljuujui arhitektonsko i arheoloko nasljee, pejza i meusobni odnos ovih faktora; 8) mjere predviene u cilju sprjeavanja, smanjenja ili otklanjanja, u najveoj moguoj mjeri, bilo kog znaajnog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i
Faza VI: Javna rasprava

Obraiva priprema svu potrebnu dokumentaciju za javnu raspravu i prua podrku Optini za vrijeme trajanja javne rasprave.
Faza VII: Predlog plana

Nosilac pripremnih poslova dostavlja Izvjetaj o javnoj raspravi Obraivau, koji primjedbe i sugestije na odgovarajui nain ugrauje u planski dokument. Takoe, Obraiva je duan da: pripremi odgovore na sva dostavljena miljenja, sugestije i primjedbe; izradi i predstavi radnu verziju Predloga plana na radionici koju organizuju i kojoj prisustvuju kljune zainteresovane strane. Nakon prijema komentara i inputa javnosti, Obraiva priprema i dostavlja konanu verziju Plana. Sadraj finalnog dokumenta je identian Nacrtu i Predlogu PUP-a, uz dopune i izmjene nakon verifikacije radne verzije Predloga.
78
79
10 dana
7. Faze izrade Plana i vremenski rokovi

Slijedi lista glavnih faza izrade Plana i vremenski raspored za ispunjavanje obaveza sa podjelom nosilaca poslova: FAZA I i II Pripremni poslovi i analiza postojeeg stanja Nosilac poslova Nosilac pripremnih poslova Poslovi Prikupljanje postojee digitalne konslolidovane planske arhivske grae i aurnih podloga Prikupljanje smjernica i uslova nadlenih institucija i javnih preduzea Javne konsultacije-radionice vezane za prve dvije faze izrade Plana Analiza postojee dokumentacije, prirodnih i stvorenih uslova Izrada baznih studija analiza i ekspertiza za oblasti koje nisu dovoljno razraene kroz postojeu dokumentaciju ili nisu aurirane Izrada Plana aktivnosti uea javnosti u izradi PUP-a i SPU Anketa korisnika prostora i fokus grupa Javne konsultacije-radionice vezane za prve dvije faze izrade Plana Rok IV Izrada Prednacrta plana
Obraiva Nosilac pripremnih poslova/ Izvrni organ lokalne samouprave
Izrada Prednacrta plana prema odabranom scenariju Prikupljanje miljenja nadlenih organa, institucija i javnih preduzea lokalne samouprave Ocjena Prednacrta od strane Savjeta za uredjenje prostora lokalne samouprave Izrada Nacrt PUP-a, prema primljenim primjedbama i sugestijama Dostavljanje Nacrta PUP-a i SPU Nosiocu pripremnih poslova
60 dana
15 dana
15 dana
15 dana
Obraiva
V Nacrt plana 60 90 dana Nosilac pripremnih poslova
Dostavljanje Nacrta PUP-a i SPU na miljenje Ministarstvu Uz Nacrt PUP-a i SPU, dostavljanje miljenja nadlenih organa, institucija i javnih preduzea lokalne samouprave, kao i izjave da je planski dokument izraen u skladu sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata
Obraiva
5 dana
80
81
ivotnu sredinu do koga dovodi realizacija plana ili programa; 9) pregled razloga koji su posluili kao osnova za izbor varijantnih rjeenja koja su uzeta u obzir, kao i opis naina procjene, ukljuujui i eventualne tekoe do kojih je prilikom formulisanja traenih podataka dolo (kao to su tehniki podaci ili nepostojanje know-how); 10) prikaz moguih znaajnih prekograninih uticaja na ivotnu sredinu; 11) opis programa praenja stanja ivotne sredine, ukljuujui i zdravlje ljudi u toku realizacije plana ili programa (monitoring); 12) zakljuke do kojih se dolo tokom izrade izvetaja o stratekoj procjeni, predstavljene na nain razumljiv javnosti.
Obraiva III Izrada vie scenarija i odabir naj povoljnijeg Nosilac pripremnih poslova - Izvrni organ lokalne samouprave + Obraiva
Izrada vie scenarija Na vie radionica, koje Optina treba da organizuje, prikupljanje inputa i sugestija razliitih zainteresovanih korisnika prostora i socijalnih grupa u saradnji sa Savjetom za ureenje prostora lokalne samouprave, prezentiranje preliminarnih rezultata i odabir najbolje varijante
60 dana
Obraiva
30 dana
V Nacrt plana Ministarstvo
Dostavljanje miljenja o PUP-u i SPU Nosiocu pripremnih poslova
U roku od 45 dana ukljuu jui pretho dnih 15 dana
Sekretarijat
Sekretarijat
Dostavljanje planskog dokumenta u koji je ugraeno miljenje izvrnom organu Lokalne samouprave radi utvrivanja nacrta PUP-a uz planski document, dostavljanje Programa odravanja javne rasprave Utvrivanje i stavljanje nacrta PUP-a na javnu raspravu Stavljanje Izvjetaja o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu na javnu raspravu istovremeno sa stavljanjem nacrta PUP-a Oglaavanje javne rasprave u dnevnim tampanim medijima kao i radiju i TV koji se distribuiraju i emituju na teritoriji Crne Gore, kao i na sajtu Nosioca pripremnih poslova
Dostavljanje usaglaenog Predloga PUP-a i Izvjetaja o SPU, sa izvjetajem sa javne rasprave, izvrnom organu lokalne samouprave. Priprema Odluke o donoenju PUP-a, koja sadri, naroito: granice podruja koje zahvata, vrijeme za koje se donosi, globalni sadraj i odredbe od znaaja za implementaciju planskog dokumenta, komunalno opremanje graevinskog zemljita i dr.
VII Predlog Plana
Izvrni organ lokalne samouprave
Utvrujivanje Predloga PUP-a Saglasnost se daje u roku od 30 dana od dana prijema Predloga
Izvrni organ lokalne samouprave VI Javna rasprava Sekretarijat
30 dana
Izvrni organ lokalne samouprave
Nakon utvrivanja, dostavljanje predloga PUP-a na saglasnost Ministarstvu (provjera da li je Predlog PUP-a saglasan sa miljenjem Ministarstva na Nacrt PUP-a, kao i sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata) Donoenje Predloga PUP-a Priprema za objavljivanje (pravno tehnika redakcija)
Skuptina lokalne samouprave Sekretarijat
82
83
Dostavljanje Nacrta PUP-a i SPU, u digitalnoj formi, na miljenje organima dravne uprave, privrednim drutvima i drugim pravnim licima nadlenim za poslove: zatite ivotne sredine, zatite kulturne i prirodne batine, poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, zdravstva, energetike, rudarstva i industrije, turizma, sprjeavanja i zatite od industrijskih nesrea, saobraaja, pomorstva, telekomunikacija, radio difuzije, odbrane, projekcije razvoja, seizmike
Miljenja dostaviti inistarstvu u roku od 15 dana
VI Javna rasprava
Sekretarijat
VII Predlog Plana
Izrada Izvjetaja o javnoj raspravi i dostavljanje Obraivau Ugraivanje primjedbi i sugestija u planski dokument, na odgovarajui nain, Dostavljanje radne verzije Predloga PUP-a Nosiocu pripremnih poslova. Predstavljanje radne verzije Predloga Plana na radionici kojoj prisustvuju kljune zainteresovane strane.
5 dana
Ministarstvo
8. Kvalifikacije Obraivaa i lanova tima

Zadatak e preuzeti meunarodna ili domaa kvalifikovana kompanija, ili konzorcijum, sa jakim preporukama i ekspertizom iz oblasti prostornog i urbanistikog planiranja i izrade prostorno planske dokumentacije. Svi eksperti koji imaju kljunu ulogu u implementaciji izradi Plana nazivaju se kljuni eksperti. Eksperti koji uestvuju u izradi PUP-a ne mogu biti ukljueni u izradu SPO. Profili kljunih eksperata u ovom zadatku precizno su dati u donjoj tabeli: Kljuni eksperti Zahtjevi Odgovorni planer moe biti diplomirani prostorni planer ili specijalista prostorni planer, diplomirani inenjer arhitekture, specijalista arhitekture, sa najmanje 5 godina iskustva u oblasti prostornog ili urbanistikog planiranja i izradi prostorno planske dokumentacije. On/ona treba da ima snane analitike, komunikacione i vjetine upravljanja ljudima, kao i solidne vjetine posredovanja i postizanja konsenzusa. Poeljno je i poznavanje participativnog planiranja. Voa tima moe biti zaduen za bilo koju tematsku oblast iz ovog zadatka ili moe imati samostalnu funkciju. Treba da ima visoke strune i/ili akademske kvalifikacije u oblasti prostornog i urbanog planiranja i/ili planiranja korienja zemljita ili sa tim povezanih projektnih/ razvojnih disciplina. Oekuje se da on/ona ima najmanje 3 godina iskustva i da je radio/la na slinim zadacima u oblasti pripreme ili izrade planske dokumentacije. Treba da ima visoke strune i/ili akademske kvalifikacije u oblasti urbane ekonomije ili sa tim povezanih projektnih/razvojnih disciplina. Oekuje se da on/ona ima najmanje 3 godina iskustva i da je radio/la na slinim zadacima u oblasti pripreme ili izrade planske dokumentacije.
Ekspert iz oblasti zatite ivotne sredine
On/ona treba da ima visoke strune i/ili akademske reference u oblasti zatite ivotne sredine. Oekuje se da on/ona ima najmanje 3 godina iskustva u oblasti zatite ivotne sredine i odrivog razvoja. Potrebno je imati pojedinane eksperte za sljedee infrastrukturne sektore: - saobraaj - vodovod i kanalizacija, - energetika, - telekomunikacione instalacije, sa visokim strunim i/ili akademskim referencama posebno u navedenim disciplinama. Oekuje se da imaju najmanje 5 godina iskustva i da su radili na slinim projektima. On/ona treba da ima visoke strune i/ili akademske reference u oblasti zatite ivotne sredine. Oekuje se da on/ona ima najmanje 5 godina iskustva u izradi strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu i oblasti odrivog razvoja i da ima specificno iskustvo u pripremi strateke procijene uticaja.
Strunjaci za oblast infrastrukture i komunalnih usluga
Vodja tima - Odgovorni planer
Voa tima za izradu SPU
Radne biografije ostalih eksperata koji nijesu kljuni eksperti se ne pregledaju prije potpisivanja ugovora. One ne trebaju da budu ukljuene u tender. Naruilac odobrava selekciju eksperata. Obradjiva e angaovati sledee strunjake: - Pejzani arhitekta - IT i GIS specijalista - Specijalista za zatitu kulturne i prirodne batine - Specijalista za umarstvo - Specijalista za poljoprivredu - Specijalista za ivotnu sredinu - Specijalista za bespravnu gradnju i reregulaciju - Specijalisti za oblast geologije, klimatologije, hidrologije, pedologije, seizmologije, demografije... Mogue je da jedan ekspert pokriva vie od jedne oblasti ekspertize. Oekuje se da oni imaju najmanje 3 godina iskustva u oblasti koju pokrivaju.
Ekspert planer
84
85
Ekspert ekonomista planer
9. Obaveze Obraivaa
Obraiva plana e Sekretarijatu, koji je nosilac pripremnih poslova, dostaviti, u skladu sa ugovorom: - Analitiko dokumentacionu osnovu; - Prednacrt PUP-a; - Nacrt PUP-a sa Stratekom procjenom uticaja na ivotnu sredinu; - Elaborat sa pregledom podnijetih primjedaba sa odgovorima na primjedbe i sugestije; - Predlog PUP-a sa Izvjetajem o Stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu. Obraiva je obavezan da za Prednacrt, Nacrt i Predlog PUP-a uradi rezime plana na desetak strana i prezentuje ga. Obraiva plana se obavezuje da u svim fazama da smjernice i podatke za PR kampanju. Sva dokumentacija mora biti pripremljena u digitalnom formatu kompatibilnom sa GIS-om koji implementira Ministarstvo uredjenja prostora i zatite ivotne sredine, uz korienje propisanog skupa simbola i propisanog formata datoteke. U postupku izrade Nacrta PUP-a i Predloga PUP-a, treba uraditi i adekvatnu vizuelnu prezentaciju predloenih planskih rjeenja (npr. 3D modeli, perspektive). Obradjiva treba da jednom mjeseno pripremi izvjetaje o stepenu izvrenosti posla, adekvatnu prezentaciju Nacrta i Predloga i da uestvuje u javnoj raspravi i medijskoj promociji, a prema programu koji utvrdi nosilac pripremnih poslova. Obraiva je duan da, nakon sprovedenog postupka javne rasprave i strune ocjene, pripremi elaborat sa pregledom i stavom o svim podnijetim primjedbama i miljenjima na Nacrt PUP-a. Predlog PUP-a, sa ugradjenim prihvaenim primjedbama i sugestijama, Obraiva e dostaviti nosiocu pripremnih poslova, kako bi se u zakonskom postupku sprovela procedura donoenja ovog planskog dokumenta. PUP se priprema i prezentuje u analognom i u digitalnom obliku. Faza Nacrta se isporuuje u 5 primjeraka, radna verzija Predloga u 5 primjeraka, i finalni dokument Predloga PUP-a u 5 primjeraka. Po usvajanju PUP-a, Obradjiva e nosiocu pripremnih poslova predati konanu verziju na crnogorskom i engleskom jeziku u adekvatnoj formi. Ukoliko se ukae potreba, moe se u skladu sa dogovorom pripremiti i vei broj primjeraka konane verzije PUP-a.
Obraiva je u obavezi da blisko sarauje sa optinom i ostalim zainteresovanim stranama na razvoju razumijevanja strategija, planova i predvianja za budui rast, njihovih buduih potreba za zemljitem, infrastrukturom i uslugama, i njihov budui planirani plan kapitalnih investicija. Oekuje se da tim Obraivaa uspostavi trajno prisustvo u optini i da blisko sarauje sa timom iz optine sa ciljem izgradnje njihovih kapaciteta za proces revidiranja i auriranja Plana u budunosti. Takoe se oekuje da se tim Obraivaa u potpunosti konsultuje sa razliitim zainteresovanim stranama, kao i da vodi odgovarajuu evidenciju za vrijeme provedeno sa svakim lanom optinskog tima.
10. Obaveze Nosioca pripremnih poslova

Optina se obavezuje da e imenovati koordinatora potpredsjednika Optine, koji e biti zaduen za svu komukaciju sa Obradjivaem plana i Jedinicom za koordinaciju projekta (PCU) i sve druge aktivnosti u procesu izrade i donoenja plana. Optina se obavezuje da e formirati struno tijelo Savjet za uredjenja prostora lokalne samouprave, koji e pratiti i ocenjivati Plan u svim fazama izrade. Optina se obavezuje da e zajedno sa Obradjivaem pripremiti plan uea javnosti u svim kljunim fazama izrade Plana i organizovati sve planirane radionice i konsultacije. Optina e kao nosilac pripremnih poslova, u najkraem roku, pripremiti i obaviti sve radnje predvidjene Zakonom o uredjenju prostora i izgradnji objekata (obezbedjenje adekvatnih digitalnih podloga i karata, postojee planske i studijske dokumentacije, pribavljanje uslova nadlenih institucija i komunalnih preduzea ...).
11. Okvir upravljanja ugovorom

Blok ema upravljanja ugovorom (na sljedeoj strani).
86
87
Plaanje
TSU
Zavrno plaanje
STOP
A. Vaei prostorno planski dokumenti koji su osnov za izradu PUPa
I. Aktuelni Prostorni Plan Tivta je usvojen 15.07.1987. godine. Odluka
Dostavljanje dokumentacije, izvjetaja, plana, fakture
Zadate aktivnosti po ugovoru
Obraiva Plana
Potpredsjednik Opstine
o usvajanju je objavljena u Slubenom listu SRCG optinski propisi broj 21/87. Plan je izradio Urbanistiki Institut Republike Hrvatske iz Zagreba. PPO je raen za period do 2000. godine i za taj su period date smjernice razvoja Optine. Obuhvat plana je 4 609 ha (46,09 km2) to je jednako povrini teritorije optine Tivat. PPO ima 14 grafikih priloga na isto toliko listova i tekstualni dio u jednoj knjizi. 1. Informaciona osnova 2. Prirodna osnova realna vegetacija 3. Prirodna osnova rekonstrukcija potencijalne prirodne vegetacije 4. Prirodna osnova pedoekologija 5. Prostorne cjeline 6. Sistem naselja projekcija 2000. godine 7. Plan namjene povrina 8. Razmjetaj objekata drutvenog standarda i privredne djelatnosti 9. Zatita i unapreenje prirode i ovjekove okoline 10. Reimi ureenja prostora 11. Promet 12. Energetika 13. Vodoopskrba i odvodnja 14. Mrea telekomunikacija
Blok ema upravljanja ugovorom
Koordinator `B`
Dostavljanje dokumentacije, izjetaja, plana, fakture
Kontrola i monitoring: 1.Optina/ e 2. PCU/ 3. Ministarstvo
Nalog za Ispravku
Blok ema upravljanja ugovorom
Nalog o prihvatanju
Grafiki prilozi su raeni na geodetskim podlogama/dravnim kartama u razmjeri 1:25 000
O.K.
II. Aktuelni Generalni urbanisticki Plan Tivta je usvojen 15. 07.1987.
godine. 0dluka o usvajanju je objavljena u Slubenom listu SRCG broj 21/87. Plan je izradio Urbanistiki Institut Republike Hrvatske iz Zagreba. GUP je raen za period do 2000. godine i za taj su period date smjernice razvoja Optine. GUP Tivta je raen istovremeno i od istog radnog tima kao i PPO Tivat i PPO i GUP Kotora. Obuhvat plana je 3 740 ha (37,4 km2) to je neto manje od povrine PPO Tivat odnosno od ukupne povrine teritorije optine Tivat. GUP ima 14 grafikih priloga na 28 listova i tekstualni dio u jednoj knjizi.
88
89
PROGRAMSKI ZADATAK ZA IZRADU PROSTORNOG URBANISTIKOG PLANA OPTINE TIVAT I
Faktura
TIVAT
Programski zadatak za izradu prostornog urbanistikog plana optine Tivat I
Grafiki dio GUPa su karte: 1. Informaciona osnova sa postojeom namjenom povrina 2. Seizmika podobnost za urbanizaciju 3. Plan namjene povrina 4. Koncept stambene izgradnje sa numerikim parametrima 5. Mrea objekata javnih funkcija 6. Smjernice i reim ureenja prostora 7. Mjere zatite, unapreenja i sanacije ovjekove okoline 8. Generalni nivelacioni plan 9. Plan ureenja pejzaa 10. Plan prometa 11. Energetika 12. Vodovod 13. Odvodnja 14. PTT mrea i telekomunikacije Grafiki prilozi su raeni na geodetskim podlogama/dravnim kartama u razmjeri 1:5 000 Sastavni dio oba plana je i 11 studija koje su zajednike za PPO i GUP: A Studija drutveno-ekonomskog razvoja B Studija stanovnitva C Studija stanovanja D Studija saobraaja E Studija infrastrukturnih sistema E1 Elektroenergetika i opskrba ostalim oblicima energije E2 Vodoopskrba i odvodnja otpadnih voda F Studija zatite prostora G Studija zatite od elementarnih nepogoda i ratnih opasnosti H Studija geografski poloaj, regionalno znaenje i prirodno geografska obiljeja I Socijoloka studija J Prostorna i urbanistika studija mogunosti i ureivanja i koritenja zemljita optine Tivat
B. Urbanistiki planovi ija izrada tee paraleno sa izradom PUPa
V TAKASTE IZMJENE GUPAa TIVAT
Slubeni list CG-optinski propisi broj ............. 7/07 Slubeni list CG-optinski propisi broj .............
Obraiva: AG Infoplan Budva
VI TAKASTE IZMJENE DUP-ova

DUPLastva-Seljanovo-Tivat-Gradionica Slubeni list CG-optinski propisi broj ............. 7/07 Slubeni list CG-optinski propisi broj ............. 4/08 Obraiva: AG Infoplan Budva DUP Radovii Slubeni list CG-optinski propisi broj ............. 4/08 Obraiva: MoneCEP Kotor
I. ANALIZA PLANIRANIH I REALIZOVANIH RJEENJA IZ SADANJEG PPO i GUP I.1. Stanovnitvo

Tivat je u vrijeme izrade PPO brojio 9 481 stanovnika ukupno na cijeloj teritoriji. Ui gradski centar je imao 7 984 stanovnika. Projekcija porasta broja stanovnika Tivta do 2000. godine bila je 14 000 stanovnika to je bilo vie nego demografskim prognozama u PP Republike kojima je predvideni broj stanovnika optine Tivat bio 11 000. Tivat je pretrpio nagli priliv novih stanovnika tokom ratnih godina. Tivat danas broji 14 000 stanovnika prema popisu iz 2003. godine
III IZMJENA I DOPUNA PPO I GUP TIVAT (za tri lokacije) Lokacije: Lepetane, Kava, Golf teren kod aerodroma.
Slubeni list RCG optinski propisi 10/2002 Obraiva: Zavod za urbanizam i projektovanje Herceg Novi
I.2. Planirani pravci razvoja

Osnovni pravci razvoja Optine Tivat za planski period temeljeni su na smjernicama datim u PP Republike i u Drutvenom Planu razvoja Optine Tivat:
90
programskog zadatka
Pretpostavka svakog budueg razvoja grada i normalnog ivljenja u njemu.
91
IV Lokalni prostorni i urbanistiki planovi iji popis je dat u prilogu
2.1. Trajno rjeenje pitanja vodosnabdijevanja i zbrinjavanja otpadnih voda
Realizacija: Ovaj cilj nije ostvaren, a zbog prekomjerne izgradnje njegove negativne posljedice su jo izraenije nego u doba izrade aktuelnog PPO (broj stalnih stanovnika je puno vei, potrebne koliine vode su daleko vee od onih predpostavljenih u PPO, sezona bez vode traje due). 2.2. Razvoj turistike privrede Turistiko ugostiteljska privreda je bila jedna od glavnih planskih pretpostavki razvoja Tivta. Planirana je rekonstrukcija postojeih hotela u cilju poboljanja ponude i kvaliteta, izgradnja novih na lokacijama upe, Uvale Trate (Plavi horizonti) i druga faza kompleksa Ostrvo cvijea. Planirani su i smjetajni kapaciteti u privatnom smjetaju. Realizacija: Ovaj je cilj realizovan u vrlo maloj mjeri. Ulagano je uglavnom u odravanje postojeih kapaciteta i to minimialno. Zbog nedovoljnog ulaganja u modernizaciju hotela, a uz istovremeni napredak i razvoj turistikih objekata u svim konkurentnim zemljama, razlika u kvaliteti je daleko vea nego u doba izrade aktuelnog plana. Vrlo malo je uraeno na gradnji objekata za vanpasionsku potronju (igralita, tereni za zabavu i rekreaciju....). Izgraen je veliki broj zvanino stambenih kua, a koje su zapravo kue za izdavanje. Ovu gradnju nije pratila infrastruktura, objekti ne zadovoljavaju ni unutarnjim sadrajima u svijetu zahtijevan kvalitet usluge, nude se uglavnom samo kreveti. Niti jedna od planiranih lokacija za nove hotele odnosno turistike komplekse nije izgraena, sve su i dalje aktuelne. 2.3. Saobraaj Planirano je: razvoj i modernizacija avio saobraaja gradnja novih puteva od kojih je najznaajnija bila magistralna cesta na ijoj je trasi most Verige lokalna zaobilaznica posebno je bio stavljan naglasak na potrebu putnikog pomorskog saobraaja koji bi bio jedna od bitnih komponenti i budueg turistikog razvoja. Realizacija: Nedavno (u proljee 2006. godine) je zavrena rekonstrukcija i modernizacija pristanine zgrade tivatskoga aerodroma to svakako doprinosi kvaliteti usluga u ovoj vrsti saobraaja. Aerodrom nije opremljen ureajima koji omoguuju nono slijetanje tako da mu rad, ogranien na dnevni rad, ne dozvoljava puno korienje postojeih kapaciteta. Ostali ciljevi vezani za drumski i pomorski saobraaj nisu realizovani. Problemi vezani za drumski saobraaj i njegov segment koji se odnosi na saobraaj u mirovanju
je danas daleko izraeniji nego u vrijeme izrade PPO obzirom da je viestruko vei broj automobila i svih drugih drumskih vozila to je uzrokovalo i viestruko pojaan drumski promet. Problemi koji su sve izraeniji u drumskom prometu kako po pitanju kapaciteta i kvaliteta saobraajnica i prostora za parkiranje tako i po pitanju zatite ivotne sredine koji se direktno nadovezuje, sve vie nameu potrebu ozbiljnije organizacije pomorskog putnikog prometa kroz zaliv. Meutim, potpuno je izostalo bilo kakvo analitiko i programsko rjeenje jednako kao i praktino rad na ponovnom aktiviranju nekada jedine vrste prometa zalivom. Pitanje putnikog pomorskog prometa kroz Zaliv je potrebno urgentno aktivirati. 2.4. Industrija U aktuelnom Prostornom Planu industrija je bila jedna od bitnih pretpostavki buduega razvoja Tivta. Pod industrijom su podrazumijevana ciglarska industrija u Raici i specijalna industrija u Remontnom zavodu. Realizacija: Obije ove industrijske grane su doivjele krah u proteklom razvoju, Raica kao ciglarska industrija vie ne postoji dok se je na Remontni zavod nejneposrednije godinama odraavala posljedice raspada bive zajednike drave i raspad vojske kojemu je je pripadao. Danas, Remontni zavod je privatizazovan i na putu transformacije djelatnosti od remonta vojne flote ka stvaranju marine za velike jahte. Uz marinu ce sigurno postojati i potreba servisiranja bijele flote to trasira put za obnovu zanata i djelatnosti u kojima je Arsenal nekada prednjaio meu slinim preduzeima. 2.5. Poljoprivreda Pored industrije i turizma, poljoprivreda je bila trea znaajna djelatnost iji je razvoj planiran aktuelnim Prostornim Planom. Razvoj poljoprivrede je temeljen na vrlo pogodnom tlu i klimatskim uslovima i bio bi nadopuna turistikoj ponudi. Planirana je obnova nekada vrlo znaajnih poljoprivrednih djelatnosti: maslinarstva, agruma, mediteranskog voa, vinogradarstva, poljoprivrednih proizvoda, a jednako tako ribarstva, uzgoj ribe i koljaka kao i stoarstva. Realizacija: Ovaj cilj nije ostvaren, realizacijom odredbi Zakona o vraanju poljoprivrednoga zemljita bivim vlasnicima, poljoprivreda u vidu velikih kompleksa je ak i stagnirala, odnosno nestala. Uprkos injenici da nije dolo do razvoja poljoprivrede u planskom periodu, ova djelatnost je jednako ako ne jo i aktuelnija nego u periodu izrade plana. Naime, PPO je izraen u doba kada je Crna Gora bila dio jedne drave koja je pokrivala razliite geografsko klimatske regione sa razliitim prirodnim potencijalima koji su se meusobno nadopunjavali. U tim uslovima, Crna Gora kao izrazita
92
93
2.6. Razvoj uslunih djelatnosti Trgovina i usluni zanati skupa sa poljoprivredom trebaju predstavljati stimulativni faktor i nadopunu turistikoj privredi kao vodeoj privrednoj grani u optini Tivat. Realizacija: Dok su u vrijeme izrade aktuelnog Plana, vodee trgovake kue bile drutvene, danas takve vie ne postoje. Liberalizacija zakonskih propisa koji se odnose na poslovne prostorije i obavljanje trgovakih i uslunih djelatnosti, omoguili su otvaranje brojnih privatnih manjih i veih trgovina i zanatskih radnji. I pored velikog broja trgovina, ona se svodi uglavnom na preprodaju robe dok prodaja prehrambenih i poljoprivrednih artikala proizvedenih na domaem tlu je izostala, to je rezultat nerealizovanog cilja razvoja poljoprivrede i stoarstva kao privredne grane kako na nivou optine tako i na ukupnom prostoru Republike. Istovremeno su deficitarni usluni zanati gotovo svih zanimanja to bi mogla biti rezerva za obrazovanje i zapoljavanje velikog broja nezaposlenih. 2.7. Razvoj drutvenih djelatnosti Objekti zdravstva, kolstva, socijalne i djeije zatite, nauke i kulture U planskom periodu je ova vrsta objekata uglavnom graena (kole u Tivtu, Radoviima, Gradionici i Donjoj Lastvi, domovi kulture u mjesnim zajednicama i u samom gradu, vrtii u Donjoj Lastvi i Radoviima). Nedostatak novca je uzrok njihovom nedovoljnom odravanju, kao i nedovoljnom ukupnom radu u ovim oblastima bez obzira na uloeni trud zajednice. 2.8. Vojne zone Znatne povrine na vrlo kvalitetnim lokacijama su u aktuelnom planu namijenjene vojnim potrebama. Grad Tivat je neprirodno podijeljen i funkcionalno isprekidan lociranjem vojnih zona u njegovom tkivu. Promijenjene potrebe vojske iziskuju promjenu u planiranju vojnih povrina.
II.1. Pravci razvoja optine projektni program i zadaci VIZIJA RAZVOJA OPTINE
Glavni pravci razvoja optine Tivat za novi planski period: 1. Turizam i ugostiteljstvo 2. Nautiki turizam, marine i popravka jahti 3. Saobraaj avio promet, drumski saobraaj, pomorski putniki saobraaj 4. (Organska) Poljoprivreda, maslinarstvo, vinogradarstvo, agrumi, voe, poljoprivredni proizvodi, marikultura 1. Turizam i ugostiteljstvo
Turizam. Najznaajnije lokacije za izgradnju turistikih objekata, upa, uvala
Trate (Plavi horizonti), Sveti Marko, uvala Brdita...nisu izgraene ali su i dalje aktuelne i ne treba im mijenjati namjenu. Prostor od rta Kocita do uvale Trate (Lutica), danas pod makijom, planirati za turistiku namjenu. Ovaj prostor zbog svoje velike povrine, daje mogunost za izgradnju velikih turistikih kapaciteta. Ovi kapaciteti trebaju biti ne samo kvanititativno veliki nego i kvalitativno visikoga standarda. Zbog estetskog i ekolokog kvaliteta prostora danas, budue turistike kapacitete ne treba planirati u velikim objektima, potrebno ih je razbiti u manja naselja/grupacije vila, bungalova, apartmana.... Gradnju planirati sa malim stepenom zauzetosti zemljita i koeficjenata gradnje kako bi se obezbijedile vee povrine zelenila. Postojei zeleni/biljni fond treba procijeniti i sve kvalitetnije grupacije i povrine treba sauvati. Stjenovita obala otvorenog mora ima zanaajne estetske, likovno pejzane i prirodne vrednosti i znaajna je sa ekolokog stanovita te stoga daje dodatni kvalitet cijelome prostoru. Budue ureenje potrebnih planih povrina i sve druge intervencije u prostoru treba planirati tako da se prirodna stjenovita obala ouva u najveoj mjeri. Uz smjetajne kapacitete neophodno je planirati odgovarajucu strukturu sportskih, rekretivnih i zabavnih povrina ali i javne sadraje. To podrazumijeva
94
95
mediteranska turistika destinacija poljoprivrednim i drugim prehrambenim artiklima snabdijevala se iz drugih krajeva koji su bili pogodiji za takvu proizvodnju ali se ipak cijeli promet odvijao u granicama jedne drave i jedinstvenog trita. Danas, ne samo graani Crne Gore nego i njezina turistika privreda nedostajuu hranu i poljoprivredne proizvode mora uvoziti to ih ini skupljima. Crna Gora i svi njezini gradovi ponaosob moraju ubudue koristiti sve svoje resurse i proizvoditi ono za to postoje prirodni preduslovi, to poljoprivredu stavlja u vrhove buduih razvojnih planova. Razvoj poljoprivrede u kontekstu razvoja turizma znai odrivi razvoj grada. Pravilnim i uskladenim planiranjem budue izgradnje i budue poljoprivrede bi se zaustavilo daljnje troenje zemljita i osigurala njegova eskploatacija na odriv nain i na nain koji bi uz eksploataciju znaio i njegovo ouvanje.
II. POLAZNA OPREDJELJENJA PROSTORNOGA PLANA

Optina Tivat je u proteklom periodu, koji je obiljeio veliki pritisak na prostor i intezivna a u nekim optinama i bespravna izgradnja, uspio ouvati svoje najkvalitetnije prostore. Bespravna izgradnja nije bila tako izrazita kao u nekim drugim optinama. Tako je grad Tivat danas u prilici da raspolae najkvalitetnijim i najatraktivnijim prostorima svoje teritorije, kao potencijalima svojeg budueg razvoja. Taj razvoj mora biti ODRIV i to je osnovna premisa na kojoj treba temeljiti budui Prostorni Plan. Uvijek treba prednost dati KVALITETU nad KVANTITETOM, resursi se trebaju koristiti u mjeri koja ih nee ugroziti nego unaprijediti i istaknuti njihove prirodne datosti.
potrebu za veim brojem zaposlenih pa turistike kapacitete trebaju pratiti i odredeni broj stambenih jedinica za zaposlene kao i svi pratei sadraji potrebni naselju keje e se stvoriti izgradnjom turistikog kompleksa Lutica. U granicama budiega turistikog kompleksa ostaje dananji kamenolom ije zatvaranje i sanaciju treba planirati kroz ovaj projekat. Generalno, potrebno je planirati povrine za aktivnosti kompatibilne turizmu: sportsko rekreativne, izletnike, kongresni turizam/ programi, kao i komunalnoservisne zone za potrebe razvoja turizma. Tivta je ruralni turizam na prostoru Vrmca. Brdo Vrmac koje dijeli tivatski od kotorskog zaliva odnosno spaja teritorije tivatske i kotorske optine je i prostor izvanredne prirodne ljepote i istovremeno prostor na kojemu postoje bolje ili loije ouvani objekti razliitih epoha i namjena koje predstavljaju izvanredno graditeljsko naslijee. Na Vrmcu su i niz sela, ambijentalnih cjelina, koji su u prolosti bili centri ivljenja i djelovanja stanovnika Vrmca. Sela su bila zaokruene ekonomske cjeline, neka vrsta administrativnih centara, a imala su i za ono doba, bogat kulturni ivot. Ouvanjem prirodnih vrijednosti Vrmca te obnovom graditeljskog naslijea stvaraju se uslovi za povratak stalnih stanovnika koji bi bili domaini turistima. Obnovu graditeljske batine bi trebala pratititi proizvodnja organski proizvedene hrane ime se stvaraju uslovi za turistiku ponudu drugaciju od one na obali. Na taj nain bi Tivat imao mogunost ravnomjernog razvoja turizma tokom cijele godine, turistika ponuda bi dobila na raznovrsnosti, odnosno Tivat bi nudio razliitu ponudu u zavisnosti od interesa turista. Brdo Vrmac bi postao prostor kultiviranog krajolika i istovremeno eksperiment koji moe biti primjer drugim slinim prostorima u zaleu crnogorskog primorja.
turistiku destinaciju i obezbijediti radna mjesta za dananje i budue generacije. Aerodrom u tome kontekstu takoder dobiva jo vei znaaj od onoga koji ima danas, njegov ljetnji intezivni rad bi se produio na cijelu godinu. Realizacijom svih potencijalnih turistikih kapaciteta, Tivat bi bio rijetko mjesto sa tako razliitim mogunostima u oblasti turizma. Njihova raznovrsnost i istovremeno mogunost cjelogodinje turistike ponude bi Tivat uinila jednim od najzanimljivijih turistikih mjesta. 2. Saobraaj
Vrmac ruralni/eko turizam. Poseban turistiki i razvojni potencijal
Avio promet u uslovima razvijenog nautikog turizma, zimskog - sport
turizma (jedrenje, pripreme sportskih timova...), dobija na znaaju i intezivniji rad aerodroma se produava sa dva ljetnja mjeseca na cijelu godinu. Neophodno je osposobiti pistu za nono slijetanje i uopte unaprijediti ovaj vid saobraaja.
Drumski saobraaj: Jadranska magistrala danas glavna saobraajnica u
Solila. Nekadanja solana, dananje prirodno stanite mnogobrojnih vrsta ptica

posebno zimovalite selica, geografski se nastavlja na brdo Vrmac. Prirodni rezervat Solila je potencijal za jo jednu vrstu turistike ponude posmatranje ptica. Istovremeno, moguom djelominom rekonstrukcijom nekadanje solane se dobija jo jedan zanimljiv objekat ovaj puta industrijskog naslijea.
ovoj grani saobraaja, u najveem dijelu svoje duine kroz Tivat, postala je gradska ulica. Njezine dvije kolske trake vie nisu dovoljan kapacitet da prime pojaan saobraaj to stvara, posebno ljeti, kolone i guve. Veliki broj prikljuaka sporednih puteva i ulica sa obije strane magistrale dodatno oteavaju saobraaj. Slina je situacija i na prikljunim putevima i gradskim ulicama. Sve je izraeniji problem i saobraaj u mirovanju. U budue se moe oekivati daljnji rast broja automobila te je potrebno posebnu panju posvetiti planiranju kolskog saobraaja u buduem planskom periodu. Uz rjeavanje pitanja kretanja i parkiranja automobila, neophodno je sa jednakom panjom planirati i kretanje pjeaka i biciklista. Prirodna konfiguracija tla na teritoriji tivatske optine omoguuje lak biciklisticki saobraaj pa je potrebno planirati mreu biciklistickih staza jer bi ova vrsta saobraaja mogla u velikoj mjeri doprinijeti rastereenju grada i smanjenje problema parkiranja. Biciklisticki saobraaj je u prolosti bio vrlo razvijen u Tivtu i potrebno ga je forsirati i radi izostanka negativnog uticaja na ivotnu sredinu kod ove vrste saobraaja. kao mogunost povezivanja razliitih naselja tivatske optine treba obnoviti, u prolosti je funkcionirao. Teritorija tivatske optine se prostire oko zaliva, pristanita postoje u svim primorskim naseljema te postoje uslovi za uspostavu jednostavnih brodskih linija meu ovim naseljima i meu svim drugim naseljima bokokotorskog zaliva. 3. Poljoprivreda Poljoprivredu razvijati kao djelatnost komplementarnu turizmu. Razvoj poljoprivrede (maslinarstvo, vinaogradarstvo, staklenici, cvijee, juno voe...) obezbjeuje autentini i zdrav proizvod kao ugostiteljsku i gastronomsku
Pomorski putniki saobraaj. Pomorski saobraaj, posebno putniki,
Nautiki turizam, marine i popravka jahti. Nautiki turizam je sve u
svijetu popularniji vid turizma. Bokokotosrki zaliv je za nautiare vrlo atraktivna prirodna destinacija a radi svoje bogate pomorske prolosti i kulturoloki zanimljiva. Istovremeno, Tivat sa svojom infrastrukturom i tradicijom u remontu brodova ima predispozicije i steene uslove da bude jedna od najveih i najopremljenijih marina. U momentu kada nekadanja mornarica vojske bive drave naputa Arsenal - jedan od najatraktivnijih prostora ne samo u Tivtu nego i na crnogorskoj obali, nautiki turizam se namee kao ona privredna grana koja moe loginim slijedom naslijediti nekadanju remontnu vojnu luku. Preobraaj vojnog remontnog zavoda u nautiki centar i marinu bi trebao Tivat transformisati iz jednog vojno industrijskog centra u prepoznatljivu
96
97
ponudu, vizuelno pejza cini ljepim, cuva tlo od erozije, omoguuje zapoljavanje veeg broja ljudi... Tivat ima izrazito pogodne klimatske uslove i kvalitetno tlo za bavljenje poljoprivredom i voarstvom, oni su u prolosti i bili vrlo razvijeni na teritoriji dananjega Tivta posebno na padinama Vrmca i u tivatskom polju te na podruiju Krtola. Obzirom da je u dijelu tivatskoga polja u meuvremenu izgraen aerodrom i na mnogim poljoprivrednim povrinama su izgraeni djelovi ili cijela stambena naselja, potrebno je procijeniti dananje mogunosti i definisati prostore na kojima ce se ubudue razvijati poljoprivreda i voarstvo.
optine. Obzirom da je ovaj prostor pa samim tim i njegovo planiranje u ingerenciji resornog Ministarstva, neophodno je ostvariti tijesnu saradnju sa planerima koji rade studije lokacije kako bi se obezbijedilo integralno planiranje ukupne teritorije optine.
III ULAZNI PODACI ZA PLAN:

Prostorni Plan Republike Prostorni Plan podrucija posebne namjene prostora morskoga dobra Master plan turizma Master plan odlaganja vrstog otpada Master plan odvodnje otpadnih voda Master plan daljnjeg razvoja aerodroma Tivat Aktuelna prostorno planska i urbanistika dokumentacija Optine Tivat Lokalni Ekoloki Akcioni Plan Tivat Prostorno planska dokumentacija (PPO I GUP) Kotora i Herceg Novoga Studije lokacije za zonu morskoga dobra
II.2. Stanovnitvo
Znatno vei broj stanovnika rezultira drugaijim potrebama u svim drugim oblastima. Izvriti analizu svih drugih, a ne samo poznatih (brojanih) karakteristika demografske slike, relevantnih za proces ukupnoga planiranja buduega razvoja grada. Predvideti promjene u mrei naselja obzirom na vei turistiki razvoj na podruju Krtola.
II.3. Vojne povrine i objekti

Znatan dio teritorije tivatske optine i to najatraktivniji djelovi mahom uz obalu, bio je zauzet vojnim objektima i izvan kontrole i mogunosti uticaja lokalnih vlasti. Danas kada je vojska transformisana, ona naputa ove lokacije i preputa ih na civilno koritenje. Njihova budua namjena i nain koritenja trebaju biti u skladu sa potrebama grada i neposrednog okruenja. U ove povrine se ubrajaju nekadanja kasarna u Lepetanima, vojni kompleks na Opatovu, Petrovici i Kocita na Lutici. Njihova civilna namjena treba omoguiti koritenje i planiranje ukupne duine obale u kontinuitetu. Analizirati planirano i izgraeno. Uporediti planove i stanje na terenu kako bi se utvrdila mjera i povrine koje su izgraene suprotno planiranom. Izvriti procjenu kavaliteta i kvantiteta devastiranoga prostora i u odnosu na to procijeniti mogunosti legalizacije.
IV SADRAJ PLANA I OBUHVAT PLANA

Obuhvat PUP je jednak ukupnoj povrini optine Tivat odnosno jednak obuhvatu aktuelnog PPO. Sadraj Plana se definie clanom 25. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata, Sl.list RCG broj 51/08 i Pravilnikom o sadrini i formi planskih dokumenata, kategorijama namjena povrina, elementima urbanistike regulacije i grafinim simbolima. Obavezni prilog Plana je Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu koja mora biti u skladu sa odredbama Zakona o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu, Sl.list RCG broj 80/05. Izrada PUP ce obuhvatiti: - Prikupljanje dodatnih materijala i dokumentacije u vezi sa veim kompleksima turistikog razvoja (Lutica development, studije lokacije PPPN morsko dobro) i usklaivanje sa Strategijom prostorskog razvoja optine i grada Tivat, - Opredjeljenje etapnosti razvoja u prostoru odnosno pragova razvoja, koji omoguavaju odrivi razvoj i smanjnje negativnih uticaja na racionalno koricenje i ureenje prostora optine i grada Tivat, - Usklaivanje planskih kategorija namjene povrina u skladu sa predpisanim Pravilnikom o sadrini i formi planskih dokumenata, kategorijama namjena povrina, elementima urbanistike regulacije i grafinim simbolima u izradi. - Izradu strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu - Izradu Nacrta Plana - Razmatranje primjedbi i sugestija pristiglih tokom javne rasprave i miljenja
II.5. Infrastruktura
Izvriti analizu i uporeenje realizovanih planova i stvarnih potreba u svim oblastima infrastrukture. U vodosnabdijevanju predlagati i alternativna rjeenja kao to su lokalna izvorita, bistijerne, bunari... Planirati lokacije za objekte mobilne telefonije i kablovske distributivne sisteme kao potpuno novi vid infrastrukturnih objekata u odnosu na aktuelni plan.
II.6. Studije lokacije u zoni morskoga dobra 98

Zona morskoga dobra na teritoriji tivatske optine obuhvata veliku i znaajnu povrinu u kojoj se nalaze lokacije od velikog potencijala za budui razvoj
99
relevantnih institucija - Izradu Prijedloga Plana - Izradu konane verzije usvojenog plana PUP treba raditi u digitalnoj formi, a isporuiti ga u analognoj i u digitalnoj formi. Broj kopija bie definisan meusobnim ugovorom izmeu naruioca i obraivaca plana. Tivat, Januar 2009. godine vd Sekretar Sekretarijata za urbanizam i stambeno komunalne poslove, Marija Petovi, s.r. Predsjednik Optine Tivat, Miodrag Kankara, s.r.
Vaei Prostorni Plan Optine Kotor raen je 1987 godine sa izmjenama i dopunama pojedinih dijelova 1995 godine, sa projekcijom razvoja do 2001.godine. Bitno izmjenjene razvojne i drutvene okolnosti u odnosu na period donoenja aktuelnog Plana, uslovljavaju da se u kontekstu takvih okolnosti, sva podruja nanovo sagledaju.
KOTOR
Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog Plana Optine Kotor
Osnovne postavke prostornog razvoja koje su zasnovane na procjenama stanja i pogodnosti terena za urbanizaciju, su uglavnom, jo uvijek aktuelne. Meutim, u praktinoj primjeni dolazi do problema: 1. planska rjeenja su zasnovana na tada procijenjenom broju stanovnika, a broj stanovnika se nepredvieno poveao i njegov dalji rast se teko moe pretpostaviti; 2. smjernice iz Prostornog plana Crne Gore, ne odgovaraju u znaajnoj mjeri stvarnim resursima, potencijalima i mogunostima razvoja; 3. razvoj privrede i njegove projekcije u prostoru zasnovani su na socojalistikom samoupravljanju i drutvenom vlasnitvu nad privrednim kapacitetima; 4. osnovni urbanistiki parametri koji se odnose na stepen pokrivenosti i izgraenosti zemljita dati su jednako za svu teritoriju optine, to nije u skladu sa injenicom da je naseljavanje srazmjerno koliini centralnih funkcija, blizini mora blizini turistikih i ostalih privrednih kapaciteta i infrastrukturnoj opremljenosti. Da bi se prevazili navedeni problemi i da bi optina Kotor dobila novi dokument prostornog razvoja za narednih petnaest godina, potrebno je pristupiti izradi novog Prostorno-urbanistikog Plana optine.
OPTINA KOTOR Sekretarijat za urbanizam,graevinarstvo i stambeno- komunalne poslove
PROGRAMSKI ZADATAK za izradu Prostorno-urbanistikog Plana Optine Kotor

U Kotoru, mart 2008.godine
III POSTOJEA PLANSKA DOKUMENTACIJA

Podruje Optine Kotor vezuje se za razvojno plansku dokumentaciju republike, a to su prije svega: - Prostorni plan Republike Izmjene i dopune iz 1997. godine - Prostorni plan podruja posebne namjene za Morsko dobro Republike Master plan razvoja turizma - Prostorni plan Optine donijet 1987. godine, kao i izmjene i dopune iz 1995. godine koji se moe koristiti kao bitan ulazni podatak.
I PRAVNI OSNOV
Pravni osnov za donoenje Programskog zadatka za izradu Prostornourbanistikog Plana Optine Kotor do 2020.god. (PUP Kotor), sadran je u lanu 25. Zakona o planiranju i ureenju prostora (Sl.list RCG br.51/08).
IV CILJ IZRADE
Osnovni cilj izrade ovog plana je uspostavljanje planske osnove za uravnoteen privredni, drutveni i prostorni razvoj optine u cjelini. Praktini cilj izrade ovog plana je utvrivanje smjernica za izradu urbanistikih planova, urbanistikih projekata, studija lokacije i svih planskih dokumenata nieg reda.
II POVOD ZA IZRADU PLANA 100

Optina Kotor, planski je pokrivena sa Prostornim planom optine, Generalnim urbanistikim planom i sa preko sedamnaest Detaljnih urbanistikih planova i Urbanistikih projekata.
101
Cilj izrade ovog Plana, je i potreba prenoenja Planskog dokumenta u digitalnu formu(CD).
V OBUHVAT I GRANICE PLANA

Ovim Programskim zadatkom dat je zahvat koji obuhvata cjelokupnu teriroriju tj. 33.500 ha i funkcionalnu akvatoriju optine Kotor.
VI METOD RADA
U postupku izrade PUP-a Kotor Obraiva je duan pridravati se postupaka utvrenim zakonskim propisima i uobiajenim standardima, koji se odnose na pitanja planiranja i ureenja prostora kao i primjera najbolje prakse u ovoj oblasti. Posebno, Obraiva je obavezan uraditi analizu i ocjenu postojeeg stanja relevantnih elemenata ovog prostora i u skladu sa ovim zadatkom, kroz sintezu potencijala, ogranienja i ciljeva (opredjeljenja), predloiti optimalnu namjenu i reim ureenja i korienja predmetnog prostora. Takoe, obavezno je sagledati meusobne uticaje ovog prostora u odnosu na ue i ire okruenje.
Zahtjevi okruenja: zatita morske vode od zagaivanja, zatita tla od kontaminacije otpadom, smanjenje nivoa buke I zatita prirodnog I kulturnog pejzaa. Preduslovi: izrada programa jedinstvene politike prostornog razvoja itave zone, obuhvatajui podruja sve tri podzone, rjeenje pitanja prelaza Boke Kotorske drumskom saobraajnicom, kao saobraajnog otvaranja Donjeg Grblja. Imajui u vidu da je Kotor zatiena spomenika cjelina, kao i da se nalazi na UNESCO-voj Listi svjetske kulturne batine, to je shodno Zakonu o zatiti spomenika kulture i Zakona o planiranju i ureenju prostora (Sl.list RCG br.28/05), u svim fazama izrade planske i projektne dokumentacije neophodno ukljuivanje Regionalnog Zavoda za zatitu spomenika kulture Kotor.
VIII SADRAJ PLANA I FAZE IZRADE

PUP Kotor bie uraen prema sadraju utvrenom Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata, koji se odnosi na ovaj nivo planske dokumentacije. Plan treba da sadri naroito: - izvod iz Prostornog plana Crne Gore; - ocjenu postojeeg stanja prostornog ureenja; - poloaj i pravce razvoja Kotora u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave u Crnoj Gori u cjelini; - osnovnu koncepciju namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora; - osnove prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima; - razradu mrea naselja; - namjenu povrina sa odgovarajuim grafikim prilozima; - koncesiona podruja; - podruja zone, lokacije za lokalne objekte od opteg interesa; - projekciju organizacije i ureenja prostora s orjentacionim potrebama i mogunostima korienja i namjenama povrina, obavezno za centar lokalne samouprave, a po potrebi i za druga naselja na teritoriji lokalne samouprave - smjernice i osnove za rejonizaciju i grupisanje seoskih naselja; - smjernice za razvoj i prostornu organizaciju i smjernice za izradu detaljnih
VII SMJERNICE ZA IZRADU PLANA

Na osnovu vaeeg Prostornog plana Republike, a u cilju susretnog planiranja sa novim Prostornim planom republike preispitati i ponovo utvrditi osnovne planske postavke: Podruja specifine problematike: Podruje zaliva sa gradom Kotorom i drugim naseljima (Perast, Risan, Pranj, i dr.) (A), Grbaljsko i Mrevo polje (B) i priobalje optine uz otvoreno more sa naseljima Trsteno, ukovica i Bigovo (C). Resursi i potencijali: veliki broj kulturno-istorijskih spomenika, grad Kotor sa statusom kulturnog dobra svjetskog znaaja i kapaciteti specijalizovanih zdravstvenih institucija, tehniki i graevinski kamen (A); formirane proizvodne I drutvene funkcije, servisi I opremljenost podruja, ukljuujui luke kapacitete i dobru povezanost sa aerodromom u Tivtu (B); kompleksi plodnog poljoprivrednog zemljita (C); raspoloivi prostor za industrijsku zonu, koja je formirana u Grbaljskom polju (D); slikoviti ambijenti sela Donjeg Grblja sa neizgraenim prostorima za razvoj turizma, tradicionalne poljoprivredne proizvodnje mediteranskog tipa i morskog ribarstva (F). Prioriteti razvoja: Turizam, ukljuujui specifian vid zdravsvenog turizma u
102
103
podruju Prnja; funkcije kulturnog i akademskog centra ireg znaaja, kao i funkcije uslunog centra; pomorstvo i pomorska privreda, sa tehnolokim unapreenjem luka Risan (putniki, turistiki i ogranieni robni saobraaj) i Kotor (za putniki i turistiki saobraaj) i njihovom specijalizacijom (A); tehnoloki visokospecijalizovana i nekodljiva industrija, intenzivna poljoprivredna proizvodnja s orjentacijom na izvoz (koristei blizinu aerodroma Tivat) i ire turistiko trite Grbaljskog polja (B) ; turizam i specijalizovana poljoprivreda (C).
septembar 2009. godine PROGRAMSKI ZADATAK za izradu PROSTORNOURBANISTIKOG PLANA OPTINE BAR Programski zadatak je polazni konceptualni, metodoloki i organizacioni struni osnov za pokretanje izrade i donoenje Prostorno-urbanistikog plana optine Bar (u daljem tekstu: PUP). Programski zadatak dio je Odluke o izradi PUP, kojom se odreuju polazna opredjeljenja planskog dokumenta, kao i zahtjevi i potrebe korisnika prostora u skladu sa l. 25 i l. 31-33. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list CG br. 51/2008). Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine Bar usklaen je sa odredbama Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata, kao i drugim zakonskim aktima koji se odnose na problematiku razvoja, ureenja i izgradnje prostora. U skladu sa zakonskim rjeenjima osnovne faze izrade PUP su: I Nacrt plana i II Predlog plana, odnosno Finalni dokument PUP Prema lanu 25. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata prostornourbanistiki plan lokalne samouprave sadri: izvod iz Prostornog plana Crne Gore; ocjenu postojeeg stanja prostornog ureenja; poloaj i pravce razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne lokalne samouprave u Crnoj Gori u cjelini; osnovnu koncepciju namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora; osnovne prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima; koncesiona podruja; podruja, zone, lokacije za lokalne objekte od opteg interesa. Prostorno-urbanistiki plan sadri, naroito: projekciju organizacije i ureenja prostora s orjentacionim potrebama i mogunostima korienja i namjenama povrina, obavezno za centar lokalne samouprave a po potrebi i za druga naselja na teritoriji lokalne samouprave; smjernice i osnove za rejonizaciju i grupisanje seoskih naselja; smjernice za razvoj i prostornu organizaciju i smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata; smjernice za izradu lokalnih studija lokacije; smjernice za izgradnju na podrujima za
Razmjera priloga je 1: 25.000, 1:10.000, 1:5.000 Takoe, faze izrade i procedura donoenja PUP Kotor, sprovee se u skladu sa odredbama utvrenim Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata, a obraiva e faze Nacrta i Predloga Plana uraditi u digitalnoj (u AutoCad-u, Word-u, na CD-u) i analognoj formi uz prezentovanje kroz tekstualni i grafiki dio, a prema navedenom sadraju priloga i u broju primjeraka prema Ugovoru. Sekretarijat za urbanizam, graevinarstvo i stambeno komunalne poslove Sneana Raievi, dipl.ing.gra.
104
105
urbanistikih planova i urbanistikih projekata; - smjernice za izradu lokalnih studija lokacije; - smjernice za izgradnju na podrujima za koja se ne predvia donoenje detaljnog urbanistikog plana, urbanistikog projekta ili lokalne studije lokacije; - mree infrastrukturnih sistema sa uslovima za prikljuenja ( saobraajnice, energetski, hidrotehniki i komunalni objekti); - osnove mree objekata javnih funkcija (objekti za obrazovanje, nauku, zdravstvo, kulturu, socijalnu zatitu i dr.); - urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju infrastrukturnih i komunalnih objekata od posebnog interesa za lokalnu samoupravu; - ekonomsko-demografsku analizu; - smjernice za pejzano oblikovanje prostora; - smjernice za zatitu ivotne sredine; - reim zatite kulturne batine; - plan predjela sa smjernicama za pejzano oblikovanje prostora; - plan ureenja zelenih povrina; - plan rekonstrukcije, odnosno sanacije starih djelova naselja; - plan seizmike mikrorejonizacije; - mjere zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea, - reim zatite kulturne i prirodne batine; - mjere zatite od znaaja za odbranu zemlje na podruju naselja; - osnovu koncepcije i parametre stambene izgradnje; - mjere za poveanje energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije; - ekonomsko-trinu projekciju; - uslove, nain, faze i dinamiku realizacije plana.
BAR
Programski zadatak za izradu Prostorno urbanistikog plana optine Bar
REPUBLIKA CRNA GORA - OPTINA BAR PROGRAMSKI ZADATAK ZA IZRADU PROSTORNO URBANISTIKOG PLANA OPTINE BAR
1. PRISTUP I METOD IZRADE PUP U izradi PUP potreban je integralni pristup, koji uvaava socioekonomski kontekst i uslove razvoja, prirodne i prostorno-ekoloke uslove i ogranienja i resurse, i stvara prostorno-plansku osnovu za razvoj, zatitu, korienje resursa i usmjeravanje izgradnje na urbanom i ruralnom podruju optine Bar. Ovaj pristup usklaen je sa principima odrivosti, naelima Evropske povelje o regionalnom i prostornom planiranju (CEMAT, 1983, 2000), kao i s novijom evropskom praksom u oblasti odrivog razvoja. U skladu s navedenim pristupima i dokumentima, i prostorno planiranje optinskog podruja Bara treba da bude demokratsko, sveobuhvatno, funkcionalno i usmjereno na dugorone strateke aspekte. U navedenim okvirima, osnovni ciljevi prostornog planiranja su: 1) uravnoteen socio-ekonomski razvoj; 2) unapreenje kvaliteta ivota; 3) odgovorno, mudro i odrivo upravljanje prirodnim resursima; 4) zatita ivotne sredine; i 5) racionalno korienje prostora. Na osnovu ovih optih osnovnih ciljeva, specifini ciljevi definiu se za: a) urbana podruja, b) ruralna podruja i c) podruja posebne namjene. Evropske strateke sheme odrivosti su relevantne i za usmjeravanje stratekog razvoja u Crnoj Gori, kao i na nivou optine Bar. U novim evropskim dokumentima prostornog razvoja (ESDP, Teritorijalna agenda, Vodei principi, Lajpciska povelja, ESPON) relevantnim za definisanje integralnog pristupa PUP-a Bara kljune odredbe su: uravnoteen i policentrian teritorijalni (regionalni) razvoj; jednakost u pristupu znanju i infrastrukturi, na lokalnom i regionalnom nivou, kao i u okviru TENs; usklaen urbani i ruralni razvoj; zatita prirodnog i kulturnog nasljea; zatita bioloke raznovrsnosti; socijalna i ekonomska kohezija; razvoj privrede zasnovane na znanju i inovacijama; jaanje konkurentskih sposobnosti regionalnih i lokalnih podruja, odnosno njihovog tzv. teritorijalnog kapitala; itd.
Promovisanje saradnje na regionalnom, nacionalnom, prekograninom i transnacionalnom nivou. Jaanje privredne osnove, kvaliteta ivotne sredine i infrastrukture urbanih usluga. Promocija integrisanog urbanog razvoja, za socijalno i funkcijski razliita podruja. Izrada novih pristupa u planskom regulisanju i usmjeravanju: promovisanja mudrog upravljanja urbanih ekosistema; promovisanja autohtonog ruralnog razvoja; jaanja malih i srednjih gradova, kao i drugih naseljskih centara, nosilaca razvoja na subregionalnom nivou u ruralnim podurjima; integrisanog urbanog i ruralnog razvoja; razvoja odrive poljoprivrede i odrivog korienja zemljita; i korienja obnovljivih energetskih izvora u ruralnim i urbanim podrujima (u skladu sa lokalnom tradicijom i uslovima). Kompleks ciljeva, potciljeva i moguih opcija koje se odnose na tzv. jednakost u dostupnosti infrastrukture i znanja veoma je relevantan i za Bar i za Crnu Goru, to se podjednako odnosi na sve posebne aspekte ove teme, tj.: 1) Integrisani pristup za poboljanje saobraajnih veza i dostupnosti znanja. 2) Model policentrianog razvoja, kao okosnica koncepta bolje dostupnosti. 3) Efikasno i odrivo korienje infrastrukturnih sistema. 4) Razvoj i irenje znanja i inovacija, kao osnovni instrument koncepta razvoj zasnovan na inovacijama i znanju. Specifino znaenje za Crnu Goru i Bar ima i veina sastavnih moguih politika u oblasti saobraaja, kako su one formulisane u evropskim dokumentima, kao to su: jaanje sekundarne saobraajne mree i njenih veza sa evropskim mreama TENs (ukljuujui i sistem regionalnih javnih saobraajnih mrea); promovisanje bolje dostupnosti interkontinetnalnih veza Unije sa drugim podrujima u svijetu; i poboljanje saobraajnih veza u perifernim i/ili najudaljenijim podrujima. Realno raspoloiva sredstva za
106
107
koja se ne predvia donoenje detaljnog urbanistikog plana, urbanistikog projekta ili lokalne studije lokacije; mree infrastrukturnih sistema sa uslovima prikljuenja (saobraajnice, energetski, hidrotehniki i komunalni objekti); osnove mree objekata javnih funkcija (objekti za obrazovanje, nauku, zdravstvo, kulturu, socijalnu zatitu i dr.); urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju infrastrukturnih i komunalnih objekata od posebnog interesa za lokalnu samoupravu; ekonomskodemografska analiza; smjernice za pejzano oblikovanje prostora; smjernice za zatitu ivotne sredine; reim zatite kulturne batine; plan predjela sa smjernicama za pejzano oblikovanje prostora; plan ureenja zelenih povrina; plan rekonstrukcije, odnosno sanacije starih djelova naselja; plan seizmike mikro rejonizacije; mjere zatite od prirodnih i tehnikotehnolokih nesrea; reim zatite kulturne i prirodne batine; mjere zatite od znaaja za odbranu zemlje na podruju naselja; osnovu koncepcije i parametre stambene izgradnje; mjere za poveanje energetske efikasnosti i korienje obnovljivih izvora energije; ekonomkso-trina projekcija; uslove, nain, faze i dinamiku realizacije plana.
Upravo doneti Prostorni plan Crne Gore predstavlja jedan od prvih koraka u primjeni navedenih elemenata, budui da je on definisao vei broj odredaba odrivog prostornog razvoja. On treba da predstavlja najiri strateki okvir za integrisanje svih drugih optih i sektorskih razvojnih politika i na lokalnom nivou. Odredba o policentrinom prostornom razvoju i novim urbano-ruralnim vezama i partnerstvu obuhvata nekoliko sastavnih potciljeva odnosno politika, tj: a) Policentrian i uravnoteen prostorni razvoj, b) Dinamini, atraktivni i konkurentni gradovi u urbanizovanim regionima, c) Autohton, diverzifikovan i produktivan lokalni razvoj ruralnih podruja, d) Urbano-ruralno partnerstvo. Za PUP Bara su od naroitog znaaja opte politike EU koje se odnose na jaanje policentrinog i uravnoteenijeg razvoja regiona, klastera gradova i urbanih mrea, jaanje strateke uloge metropolskih regiona i tzv. gradovakapija (gateway cities) u koje spada i grad Bar. Najvaniji pojedinani prioriteti, posebno sa stanovita PUP-a Bara, su sljedei:
njihovo ostvarivanje, naroito u oblasti upravljanja regionalnim razvojem, mala su i viestruko nedovoljna u odnosu na sadanje i budue potrebe. Manji dio ovih potreba moe se finansirati iz predpristupnih instrumenata kao to je IPA. U pogledu uvoenja tzv. ocjene teritorijalnog uticaja (territorial impact assessment), kao evaluacijskog instrumenta u ocjenjivanju prostornih posljedica velikih projekata u oblasti tehnike infrastrukture (u prvom redu za velike saobraajne projekte, potencijalni projekat gasne TE), njegovo korienje jo uvek nije institucionaliovano i primjenjuje se rijetko. Meu evaluacijskim sredstvima u prostornom i urbanistikom planiranju tek poinje primjena tzv. ocjene stratekog uticaja na ivotnu sredinu. U pogledu obezbjeivanja usluga javnog saobraaja u malim i srednjim gradovima nerazvijenih i/ili razvijenih podruja, a naroito onih vidova koji su ekoloki-prostorno povoljni, napredak je veoma spor i znatno iza novije prakse u Uniji. Od politika-opcija koje se tiu irenja inovacija i znanja, najmanje etiri su relevantne i za Bar i Crnu Goru - integracija svih politika koje se odnose na inovacije i znanje i njihovu integraciju i koordinaciju meu sektorima; obezbjeivanje najireg pristupa infrastrukturi u ovoj oblasti (ukljuujui i onog za tzv. srednja i mala preduzea); jaanje umreavanja meu kompanijama koje jaa irenje znanja i inovacija, naroito u pogledu tzv. odrivog biznisa; i podrka osnivanju inovacionih centara. Mudro upravljanje prostorom korienjem prirodnog i kulturnog nasljea. Upravljanje vodnim resursima. Jo uvek se veoma rijetko primjenjuju i definiu mjere politika za bolje korienje tzv. kulturnog pejsaa i kulturnog nasljea, a naroito u pogledu integrisanja raznih pristupa u objedinjeni strateki okvir. Naroito nedostaje sistematska evaluacija razvojnih mogunosti i ogranienja za: regionalno nasljee posebnog znaaja; posebne urbane cjeline; i moderne urbanistiko-arhitektonske komplekse posebne vrijednosti. Uz to, rehabilitacija kulturnog pejzaa koji je naruen raznim ljudskim aktivnostima u prolosti daleko zaostaje u odnosu na potrebe, na primjer, u sluaju rekultivacije povrina koje su koriene u rudarskoj eksploataciji. Obnavljanje posebnih urbanih kompleksa tee veoma sporo, kroz mali broj urbanistikih planova i projekata. Posebno je zapostavljena tzv. kultura graenja Ovo je najveim dijelom posledica dominacije investitorskog urbanizma, naroito u turizmu, kao i skoro potpuno nerazvijenog segmenta novih oblika teritorijalnog upravljanja, naroito integralnog ruralnog i urbanog razvoja. Naime, dok se u svim evropskim dokumentima naroito naglaava posebna uloga privatnog sektora u odrivom prostornom razvoju, od poetka tranzicije u Crnoj Gori, meutim, umjesto da privatni sektor znatnije doprinese usklaenom i uravnoteenom prostornom razvoju, njegova uloga se manifestuje vie preko kreativne destrukcije. Uopte uzevi, privatna aproprijacija prostora veoma esto se odvija na raun javnog prostora i drugih javnih dobara. Naravno, to se moze pripisati koliko samom biznisu,
Na podruju GUP-a Bara danas ivi 87% stanovnika Optine, to ukazuje na znaaj ovog podruja za ukupan prostorni razvoj Optine. Prema Agendi 21 (1992), strateki zadaci u prostornom planiranju naselja su: 1) ogranienje irenja naselja; 2) ostvarivanje multifunkcionalne strukture naselja (tj., mjeovite namjene prostora); 3) fleksibilna upotreba prostora u naseljima; 4) ekoloka revitalizacija prostora; 5) ouvanje kulturne batine i kulturnih vrijednosti; 6) obezbjeenje adekvatnih uslova za ivot u naseljima; 7) pogodno oblikovanje naselja i pejsaa; i dr. Usmjeravanje prostornog razvoja ruralnih podruja podrazumjeva: 1) stvaranje adekvatnih ekonomskih, socijalnih, kulturnih i ekolokih pretpostavki i uslova za razvoj; 2) obezbjeenje tehnike infrastrukture i prateih sadraja (javnih slubi, usluga i dr); 3) ouvanje prirodnih vrijednosti i ivotne sredine; i dr Usmjeravanje prostornog razvoja podruja posebne namjene zasniva se na vrjednovanju prirodnih resursa, ljudskih i drugih potencijala, prirodnog i kulturnog nasljea i specifinih aspekata razvoja ovih podruja. U skladu sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnju objekata, kroz izradu prostorno-urbanistikog plana lokalne samouprave, optina utvruje ciljeve, zadatke i strateka opredjeljenja ukupnog razvoja optine, za oblasti i djelatnosti iz svoje nadlenosti. Ciljevi i sredstva za njihovu realizaciju definiu se na osnovu demokratski utvrenih potreba i interesa razliitih interesnih grupa, dostignutog nivoa razvoja, trinih zahtjeva i institucionalnih okvira. Radi valorizacije i aktivizacije razvojnih i lokacionih potencijala i prednosti, realizacija stratekih opredjeljenja razvoja u lokalnoj samoupravi obezbjeuje se odgovarajuim institucionalnim uslovima, strukturnim prilagoavanjem i razvojem lokalne privrede i primjenom razvojnih i makroekonomskih politika na lokalnom nivou. Prilagoavanje institucionalnih uslova odnosi se na preduzimanje neophodnih promjena u socioekonomskom sistemu, ka stvaranju uslova privreivanja u trinoj privredi, privatizaciju i restrukturiranje preduzea, razvoj trinih institucija i mehanizama (konkurencije, finansijskog i fiskalnog sistema, trita kapitala, radne snage i dr.) i drugih uslova. Strategijsko planiranje razvoja lokalnih sredina podrazumjeva primjenu raznih pristupa, metodologije i planskih aktivnosti, koji, s jedne strane, polaze od optih provjerenih principa i kriterijuma, a prilagoeni su lokalnim prilikama, s druge. Glavni savremeni pristupi u planiranju razvoja lokalne sredine usredsreuju se
108
109
toliko jo vie niskoj institucionalnoj i organizacionoj kulturi planskih i drugih vlasti, i njenoj slaboj osposobljenosti da se nosi sa interesima rastueg privatnog sektora, odnosno da usmjerava privatnu inicijativu ka zajednikim ciljevima izmeu privatnih i javnih interesa Veoma su relevantni ciljevi i politike koji se odnose na ouvanje i korienje bioloke raznovrsnosti. Pojedini eko-sistemi su veoma osjetljivi i ranjivi, to problem naporede zatite bioloke raznovrsnosti i njenog korienja za razvoj ini dodatno komplikovanim.
na uvoenje novina i iniciranje promjena u okruenju, i polaze od veeg broja principa, kao to su: integralni, holistiki, inovativni, kreativni, preventivni, proaktivni, promotivni/restriktivni, fleksibilni, (de)stimulativni, direktivni pristupi i dr. Meu navedenim principima, od posebne vanosti je holistiki, jer njegova Primjena omoguava da se ostvari nekoliko vanih ciljeva ukupnog planiranja, a u prvom redu sljedei: da prostorno i urbanistiko planiranje postanu strateki okvir za integrisanje ukupnog (odrivog) razvoja,u svim njegovim osnovnim aspektima (tj., socijalnim, ekonomskim, kulturolokim, demografskih, envajromentalnim i dr.), ime bi se napravio, inae neophodan, otklon od tradicionalnog fizikog planiranja (land use planning); da se planske aktivnosti usredsrede na kljune razvojne probleme datog podruja (kao to su, u sluaju barskog podruja, na primer, nezaposlenost, nedovoljno brzo restrukturiranje privrede, nedovoljno regulisano korienje javnih dobara i resursa itd.), kao i na glavna razvojna ogranienja; da se interesni i vrjednosni aspekti razvoja na pogodan nain uzmu u obzir u definisanju razvojne strategije, odnosno da se na pogodan nain rjeavaju inae brojni konflikti; i da se planske aktivnosti na pogodan nain usklade s, inae neophodnim, tranzicijskim reformama (od kojih mnoge kasne, na primer, u komunalnoj privredi, upravljanju gradskim/graevinskim zemljitem, saradnji sa stratekim partnerima, partnerstvu izmeu javnog i privatnog sektora, lokacionoj politici itd.). Za sve navedene, kao i za druge ciljeve, holistiki pristup omoguava da se izgradi novi razvojni instrumentarijum, pomou kojeg je moguno usmjeravati integralan i balansiran razvoj u periodu tzv. postsocijalistike tranzicije. Ovde je naroito vano da se pristup i metodologija, kao i sadraj planova, prilagode dejstvu glavnih faktora perioda tranzicije, kao i promjenama u irem okruenju, sve sa ciljem da to doprinese izradi razvojnih dokumenata koji omoguavaju poboljanje pozicije date teritorije u meunarodnoj politikoj, ekonomskoj, kulturnoj i dr. utakmici. Po pravilu, u strategijskom planiranju lokalnog razvoja polazi se od nacionalnih (dravnih) politika razvoja i ureenja prostora. To e biti primjenjeno i u planiranju razvoja barskog podruja, gdje e biti primjenjene strateke odredbe odgovarajuih stratekih dokumenata kao to su Prostorni plan Crne Gore, Pravci razvoja Crne Gore ekoloke drave, Nacionalna strategija odrivog razvoja Crne Gore, Prostorni plan podruja posebne namjene za Morsko dobro Crne Gore, Prostorni plan podruja posebne namjene Nacionalni park Skadarsko jezero, Detaljni prostorni plan autoputa Bar -Boljare, vaei urbanistiki planovi i urbanistiki projekti, razni sektorski dokumenti i druga graa odnosno izvori.
Strategijsko planiranje teritorijalnog razvoja optine obuhvata sljedee faze: analizu prostornog razvoja, uz mogunu Primjena SWOT analize (tj., prednosti, slabosti, ansi i rizika), i usredsreivanje na kljune probleme, potencijale i ogranienja razvoja; definisanje stratekih odredbi iz domena vizija-misija-ciljevi razvoja (naroito u dijelu o ulozi planiranja), na osnovu odreenih i unaprijed definisanih kriterijumi za vrjednovanje; definisanje sveobuhvatne strategije, na osnovu utvrivanja nekoliko razvojnih varijanti i njihove evaluacije (primjenom odgovarajuih kriterijuma za izbor varijanti, pristupa i metoda vrjednovanja, ocjene varijanti, izbora najprihvatljivijeg rjeenja i verifikacije); odreivanje instrumentarijuma za implementaciju strategije (tj., naina realizacije, politika prostornog razvoja, potrebnih sektorskih politika i planova, specifinih instrumenata i podrci za realizaciju, glavnih aktera implementacije i njihovih uloga i zadataka itd.); i sistem za kontrolu i praenje realizacije (metoda, institucionalnih i organizacionih aranmana, indikatora i dr.). U toku pripreme dokumentacione osnove (grae) PUP, bie preduzeta dodatna ad hoc istraivanja. 2. OBUHVAT PROSTORNO-URBANISTIKOG PLANA OPTINE BAR
Obuhvat Plana
PUP Bar obuhvata teritoriju cijele optine Bar. Sa stanovita makro prostorne reonizacije, podruje optine Bar sastoji se od tri dijela, tj., od: 1) primorske zone; 2) priobalja Skadarskog jezera; i 3) planinske zone Rumije (u centralnom dijelu Optine).
110
111
Strategijsko planiranje lokalnog razvoja podrazumjeva utvrivanje naina prostorne organizacije za realizaciju (alokaciju) razvojnih programa, i istovremeno predstavlja sredstvo za pokretanje i proveru planskih ideja. Strategijsko planiranje razvoja odreenog prostora na svim nivoima podrazumjeva kombinovanje raspoloivih resursa za poboljanje komparativnih prednosti i jaanje konkurentske prednosti lokalne zajednice, kao i primjenu odgovarajueg razvojnog instrumentarijuma. Prioritetno, strategijsko planiranje teritorijalnog razvoja podrazumjeva upravljanje promjenama i kreiranje promjena, to pretpostavlja prilagoavanje u mnogim oblastima (npr., razvojno restrukturiranje, uvoenje nove prostorne organizacije, korienje novih razvojnih i lokacionih faktora u mrei naselja, davanje veeg znaaja prostornoekolokih faktorima, uvoenje novih oblika upravljanja za cjelinu planskog podruja i njegove sastavne djelove i dr.). u okviru pojedinih djelova/cjelina i dr.
Osnovni zadatak Plana

Osnovni zadatak PUP jeste da definie strateka rjeenja za: usmjeravanje prostorne organizacije na naseljskom i drugim nivoima (reim korienja, pravila/propozicije, ogranienja i dr.); sanaciju postojeih i prevenciju potencijalnih problema prostorne organizacije i ureenja naselja i prostora; utvrivanje okvira odrivog razvoja (prostorno i sektorski) uz unapreenje postojeih i razvoj novih djelatnosti u skladu sa ogranienjima i uslovima korienja, ureenja i zatite prostora; utvrivanje funkcionalnih zona pretene namjene, lokaliteta za izgradnju za razne namjene: bavljenje poljoprivredom, turizmom i drugim privrednim djelatnostima; aktiviranje i podrku razvoja i lokacije ekonomskim aktivnostima/ projektima, posebno na seoskom dijelu optine; utvrivanje prostornih, socio-ekonomskih i funkcionalnih determinanti i okvira privrednih i uslunih djelatnosti u ruralnom podruju; izgradnju saobraajne, komunalne i komunikacione infrastrukture u naseljima; ureenje i upravljanje poljoprivrednim i umskim zemljitem u skladu sa zahtjevima prostorne orgnizacije (poljozatitni pojas, reim zatite u zonama zatite izvorita, morskog dobra i sl.); zatitu demografskih, prirodnih, stvorenih, kulturnih potencijala i zatita od elementarnih nepogoda i drugih udesa; definisanje politike, mjera i mehanizama za realizaciju planskih rjeenja i kontrolu korienja, ureenja i zatite prostora i dr. 3. RAZLOG ZA IZRADU PROSTORNO-URBANISTIKOG PLANA OPTINE BAR Dosadanji razvoj i dostignuti nivo razvijenosti optine Bor, kao i sagledavanje mogunosti budueg socio-ekonomskog razvoja, zahtjevaju definisanje prostorne osnove budueg razvoja. Zapoeti demografski procesi, razmjetaj i kretanje stanovnitva, namjena prostora i zemljita, razvoj mree naselja, komunalna opremljenost prostora, opremljenost naselja objektima javnih slubi, prostorna organizacija privrednih djelatnosti i dr., nalau da se utvrdi jasna prostorno-
Izraziti problemi i konflikti prostornog razvoja optine su u neravnomjernom razvoju primorskog dijela optine u odnosu na njene druge djelove. Intenzivan razvoj u primorskom dijelu doveo je do enormnog irenja graevinskog zemljita, inae nedovoljno kontrolisanog i usmjeravanog, znatnog ugroavanja ivotne sredine i poljoprivrednog zemljita i ugroavanja kvaliteta ivljenja stanovnika, kao i do pojave konflikata i neusklaenosti oko korienja prostora. Nastanak socioekonomske krize u svim oblastima privreivanja i ivota i teki uslovi privreivanja tokom 1990-tih godina, gubitak ranijih trita, kao i kumulirani problemi u poslovanju osnovnih privrednih nosilaca razvoja (Luke Bar i dr.), osnovni su razlozi koji su doveli do postojee nedovoljne razvijenosti optine. Posledice navedenih procesa ogledaju se u drastinom padu fizikog obima prometa i proizvodnje, ukupnih prihoda, nedostatku sredstava za investicije u obrtna i osnovna sredstva, nedovoljnoj zaposlenosti, problemima u obezbjeivanju komunalnih usluga i infrastrukture, padu ivotnog standarda graana, siromatvu i socijalnim problemima dijela stanovnika, nedostatku sredstava za odravanje postojeih proizvodnih, infrastrukturnih i komunalnih sistema, odsustvu jasne politike lokalnog razvoja preduzetnitva, ureenja lokacija za privredne namjene i dr. Uprkos tome, optina Bar spada u red razvijenih optina Crne Gore. Upravo e navedeni problemi, koji pritiskaju grad Bar i ostala naselja na nerazvijenom dijelu optine (preovladavanje starog stanovnitva, nezaposlenost, nizak nivo standarda stanovnika, nedostatak komunalne infrastrukture, boljih lokalnih puteva, zaostajanje u oblasti poljoprivredne proizvodnje, nedostatak pojedinih objekata javnih slubi, usluga u naseljima, neplanska izgradnja, ekoloki problemi, uzurpacija poljoprivrednog zemljita itd.), biti osnovni predmet PUP. S druge strane, PUP e definisati i odgovarajue odredbe za rjeavanje problema koji se tiu postojeioh aktivnosti na realizaciji krupnijih i manjih investicionih projekata, planskog regulisanja pritisaka zainteresovanih aktera za aktiviranje novih lokacija i boljeg korienja dijela prirodnih i stvorenih resursa. Teritorijalna neravnomjernost u razmjetaju stanovnika, radnih mjesta i drugih funkcija ogleda se u izrazitoj koncentraciji proizvodnih, uslunih i drugih resursa u relativno razvijenom centru optine i nedovoljno razvijenoj mrei seoskih centara. PUP e definisati prostorno-plansku politiku za jaanje
112
113
Planske odredbe bie specifikovane odnosno diferencirane za navedene makro cjeline, seosko podruje i glavna naselja, za ta se, na osnovu zahtjeva i potreba korisnika prostora, daju preliminarne smjernice razvoja i to za: 1) primorsku kao zonu razvoja pomorske privrede, turizma, poljoprivrede, nautike, ribarstva kao i malih i srednjih preduzea zasnovanih na istim tehnologijama 2) priobalje Skadarskog jezera kao zonu evropski ekskluzivne ponude u prostoru, razvoj eko turizma, poljoprivrede i vodoprivrede 3) planinsku zonu Rumije kao zonu razvoja poljoprivrede, stoarstva i turizma.
planska strategija razvoja, kao i instrumenti i mjere za njenu realizaciju. U postojeoj namjeni prostora i mrei naselja (korienju prostora) postoje odreene protivurenosti. Izrazito intenzivan razvoj saobraajnih, infrastrukturnih, turistikih i drugih kapaciteta u primorskom pojasu optine doveo je do brzog ekonomskog, populacionog i urbanog razvoja grada Bara i okolnih naselja. Istovremeno, ostali deo optine, gde se odvijaju intenzivna depopulacija, starenje i odlazak (mlaeg) stanovnitva, u privrednom pogledu stagnira, ili je ve u dubokoj recesiji. Velik priliv stanovnitva u Bar i okolna naselja iziskivao je znatnu stambenu izgradnju i izgradnju tehnike infrastrukture i javnih objekata. Izgraeni su i mnogi turistiki objekti, ali je zaostajao razvoj sektora usluga (trgovine, zanatstva, i dr.).
odnosno formiranje seoskih centara koji mogu bre da utiu na prevazilaenje razlika izmeu grada Bara i sela i smanjivanja negativnih procesa koji se javljaju na toj relaciji. Ova politike bie sastavni dio odgovarajue strategije prostornog razvoja, koja ini osnov PUP. Po svojoj opremljenosti objektima za potrebe sekundarnih i tercijarnih djelatnosti, gradsko podruje je pogodno za izgradnju novih objekata za dalji razvoj pomenutih djelatnosti. Zahvaljujui konstantnom razvoju tehnike infrastrukture i objekata naseljske opreme, pojedina naselja u primorskom dijelu optine postala su znatno privlanija za dalju izgradnju i razvoj, a naroito Sutomore, anj i uanj. Sa stanovita potencijalnih investitora/preduzetnika, koji su zainteresovani za lokacije na podruju optine Bar, u sadanjoj situaciji ekonomski je najpovoljniji prostor u granicama urbanog podruja Bara, zbog manjih ukupnih trokova ureenja zemljita, postojanja tehnike nfrastrukture, raspoloive radne snage, povoljnog saobraajno-geografskog poloaja i sl. Takoe, ovaj prostor je atraktivan i za potencijalne investitore za stambenu izgradnju i izgradnju turistikih i drugih sadraja. Seoski optinski centri povoljni su za smjetaj malih proizvodnih pogona i tercijarnih djelatnosti, koje se mogu prilagoditi skromnijim lokacionim uslovima ruralnog podruja optine. Planska rjeenja i smjernice PUP inie osnov za voenje lokalne prostornoplanske politike i donoenje odgovarajuih odluka. Sumarno, glavni razlozi za izradu PUP su sljedei: nedostatak, ili nedovoljna pokrivenost prostora, kvalitetnim i aurnim planovima, naroito sa stanovita boljeg korienja komparativnih prednosti i potencijalne konkurentske sposobnosti barske optine (u njenom uem i irem regionalnom okruenju); potreba za prostornim usmjeravanjem krupnih infrastrukturnih sistema, komunalne infrastrukture, objekata javnih slubi, prostora za izgradnju privrednih sadraja i prostora za stambenu i drugu izgradnju; izrazita koncentracija stanovnitva na podruju GUP-a i pritisak na prostor; potreba da se hitno pristupi sanaciji ugroenih prostora, djelova naselja i pojedinih prostornih struktura (na osnovu posebnih planova sanacije); potreba da se bolje planiraju efikasno korienje i zatita raspoloivih prirodnih i stvorenih resursa, kulturnog nasljea i drugih vrijednosti; nunost da se zaustave nepovoljni trendovi u razvoju seoskih naselja; nunost da se radikalno popravi planska kontrola i usmjeravanje tzv. antropopritiska u primorskom dijelu optine, a naroito u uem priobalju; neracionalno korienje i degradacija prostora, a posebno graevinskog i poljoprivrednog zemljita; neophodnost da se sprijei dalja bespravna odnosno neplanska izgradnja, kao i da se pristupi hitnoj sanaciji prostora gde je ona najrairenija; potreba da se formira prostorno-planska osnova za aktivno voenje zemljine politike (graevinskog zemljita), kontrolu korienja zamljita i programiranje prostornog razvoja i ureenja graevinskog zemljita (na kratak, srednji i dugi rok); i
neophodnost da se saniraju ekoloke posledice dosadanjeg razvoja i da se Primjeni instrumentarijum za preventivno djelovanje u oblasti zatiti ivotne sredine. 4. POTENCIJALI I OGRANIENJA ZA RAZVOJ
Prostor optine se nalazi na jugu Crne Gore, i zahvata podruje izmeu Jadranskog mora i Skadarskog jezera, povrine 598 km2, i 128 km2 vodene povrine Skadarskog jezera koja joj pripada (od granice sa Albanijom do Poseljana). Najvia taka optine je vrh planine Rumija, sa nadmorskom visinom od 1.593 m. Od Otrantskih vrata Bar je udaljen 180 km, zbog ega je i nazvan kapija Jadrana. Granii se s budvanskom, cetinjskom i ulcinjskom optinom. Sam Grad Bar nalazi se na 42o geografske irine i 19o geografske duine, na prosjenoj nadmorskoj visini od 4 m. Komparativnu prednost poloaja barskog podruja ini njegova mediteranska pozicija i veza sa irim regionalnim podrujem Beograda, koje lei na raskrsnici evropskih magistralnih koridora VII i X. Barsko podruje ostvaruje neposrednu pomorsku vezu sa Junom Italijom, drugim zemljama Mediterana, Gibraltarskim vratima i Sueckim kanalom, a preko beogradskog regionalnog vora ono ostvaruje kopnenu vezu s podrujima u Srednjoj i Baltikoj Evropi, kao i sa zapadnim obodom Crnog mora. Ovakva pozicija ima velik potencijal i prednosti, u prvom redu razvoj turizma i pomorske privrede. U pogledu saobraajnih veza, podruje optine povezano je eljeznikom prugom Bar-Beograd sa irim okruenjem. Otvaranju i razvoju barskog podruja doprinela je izgradnja Jadranske magistrale i Luke Bar. Blizina aerodroma u Podgorici i Tivtu (do Bara 50 odnosno 69 km) prua efikasnu poslovnu i turistiku vezu sa centrima u zemlji i inostranstvu. Optina Bar ima 40.037 stanovnika, naseljenih u 83 naselja. Karakterie je vei prirodni prirataj (300) nego mehaniki (280). Grad Bar ima 13.719 stanovnika, a podruje GUP-a 34.818 stanovnika (87% ukupnog stanovnitva). Barska klima je mediteranskog tipa, s blagim kiovitim zimama i dugim toplim ljetima. Bar ima prosjeno 270 sunanih dana godinje i spada meu najsunanija mjesta June Evrope. Povrina obradivog poljoprivrednog zemljita je 5.551 ha. umske povrine zahvataju 18.606 ha. Osnovni proizvodi primarne poljoprivredne proizvodnje su masline, agrumi, duvan, smokve, nar, vinova loza i groe, rano povre, umski plodovi, jestive gljive (vrganj, ampinjoni, lisiarke i dr.), mediteransko ljekovito bilje (pelin, ruzmarin, lovor, majina duica, vresak i dr.) itd. Svi ovi proizvodi su veoma pogodni za preradu. Ruralni dio optinske teritorije naroito je pogodan za razvoj kozarstva, a veliki potencijal ima i razvoj pelarstva. Poljoprivredno zemljite pogodno je za podizanje plastenika za proizvodnju ranog povra. Bogat je i morski i jezerski riblji fond.
114
115
Postoje izvorita veoma kvalitetne vode koja bi se mogla flairati i na drugi nain koristiti. Raspoloivost atraktivnim prirodnim resursima, kao to su toplo more i Skadarsko jezero, razuena obala duga 46 km, sa jedinstvenim plaama, geografske i pejzane osobenosti, biodiverzitet, prijatna mediteranska klima, privlani ambijent starih i novijih urbanih naselja, dobra saobraajna povezanost, kulturni i nacionalni diverzitet sredine, gostoljubivost domicilnog stanovnitva, kao i razni drugi faktori, predstavljaju velik potencijal za razvoj turizma. Postoji i velik broj drugih kulturno-turistikih motiva, koji imaju posebnu i naroitu istorijsku, etnografsku i umjetniku vrijednost. I u narednom periodu podruje Bara predstavljae okosnicu teritorijalnog razvoja privrede, posebno lukog i industrijskog sektora, zbog brojnih razvojnih i lokacionih prednosti. Osnovne prednosti su: postojei izgraeni lukosaobraajni, proizvodni, smjetajni i usluni kapaciteti; kvalifikovana radna snaga; krupna infrastruktura koja omoguava dobru saobraajnu povezanost i komunikacije sa uim i irim gravitacionim zaleem (magistralne putne saobraajnice, Luka Bar i pruga Beograd-Bar); raspoloivost lokaliteta sa povoljnim lokacionim karakteristikama za smjetaj proizvodnih pogona i uslunih sadraja; bogati poljoprivredni resursi; atraktivan mediteranski ambijent, klima i prirodne vrijednosti; kulturna batina i vrijednosti; etniki diverzitet; i dr. U Baru postoje izuzetno povoljne lokacija za smjetanje proizvodnih pogona industrije, proizvodnog zanatstva i drugih objekata, u okviru luke, lukoindustrijske zone i slobodne zone. Osnovni lokaciono-razvojni potencijali i faktori od znaaja za razvoj na podruju grada Bara su: radna snaga (ali uz nedostatak pojedinih konjunkturnih zanimanja kao to su menaderi, marketinki strunjaci i dr.); saobraajno-pomorska i trgovako-turistika tradicija Bara kao administrativnog i poli-funkcionalnog centra; poetni zamah u razvoju privatnog preduzetnitva; relativno povoljna lokalna poslovna klima; izgraeni proizvodni, luki, smjetajni, usluni i infrastrukturni kapaciteti; poljoprivredni proizvodi kao sirovinski resursi za razvoj prehrambene industrije; postojanje magistralnih i regionalnih saobraajnica (putevi, eljeznica); dobra saobraajna povezanost (posebno pomorska, eljeznika i drumska); utvrene rezerve nemetala (tehnikog kamena i dr.); i relativno povoljni prirodni uslovi za smjetaj i izgradnju privrednih objekata. Pored raspoloive obimne radne snage relativno povoljnih kvalifikacija, od stvorenih resursa veliki znaaj imaju postojei infrastrukturni objekti, objekti javnih slubi, malobrojni privredni i brojniji smjetajni i usluni objekti i naseljska (stambena) suprastruktura. Nedovoljna izgraenost lokalnih puteva, slabija dostupnost i loiji kvalitet lokalne saobraajne mree i nedovoljno kvalitetna komunalna infrastrukturna opremljenosti pojedinih naselja, mogli bi da budu ograniavajui inilac za razvoj novih privrednih pogona, djelatnosti i
Posebno, opremljenost Grada Bara infrastrukturom veoma je dobra i postojano se poboljava, ali je komunalna opremljenost seoskih naselja relativno povoljna ili nepovoljna naroito nema dovoljno kvalitetnog vodosnabdjevanja, saobraajnica, odvoenja otpadnih voda i dr. 5. PREDMET, CILJEVI I ZADACI PLANSKOG DOKUMENTA
Predmet izrade PUP

Predmet izrade PUP je utvrivanje strategije, politika, mera, smjernica za implementaciju planskih rjeenja, pravila prostorne organizacije, korienja i zatite i ureenja prostora, kao i uslova za izgradnju, usmjeravanje, unaprjeivanje i zatitu prostora optine Bar, u skladu sa koncepcijom i politikama Prostornog plana Crne Gore. U uem smislu, predmet PUP su urbana, ruralna i turistika naselja sa pripadajuim prostorima, objektima, suprastrukturom, infrastrukturom i specifinim razvojnim, socioekonomskim procesima.
Opti i posebni ciljevi

Za definisanje, izradu i sprovoenje razvojnih dokumenata na niim upravljakim nivoima (prostorno-urbanistiki plan Bara) neophodna je razrada nekoliko optih i posebnih ciljeva iz Prostornog plana Crne Gore. U izradi ovog lokalnog planskog dokumenta ovi ciljevi imae ulogu stratekih smjernica, koje treba razraivati, ugraivati u te dokumente i dosljedno implementirati. etiri najbitnija opta cilja, koja su od znaaja za predstojee ekonomsko i ekoloko restrukturiranje ukupnog prostora, kroz sve razvojne dokumente (ukljuujui PUP Bara), su: Usklaivanje socijalne, ekonomske i teritorijalne kohezije. Usklaivanje politike kohezije i politike jaanja konkurentnosti regiona i gradova.
116
117
naselja. Sa stanovita planiranja budueg razvoja postojea ogranienja, mogla bi da bitno utiu ili ogranie obim i kvalitet investicione aktivnosti na ovom prostoru. Osnovna ogranienja za razvoj i lociranje privrednih djelatnosti su sljedea: nedostatak visokostrunog kadra odgovarajuih kvalifikacija (menaderskih, marketinkih i dr.); gusto i kontinualno izgraena podruja grada Bara i drugih naselja; neophodnst da se sauva kvalitetno poljoprivredno zemljite; imperativ da se sauvaju maslinjaci; restrikcije u zonama izvorita vode; restrikcije u zonama zatite prirode i mora (morskog dobra); nedostatak komunalno opremljenih i pripremljenih zona, lokaliteta i graevinskih parcela za smjetanje privrednih objekata; nedostatak komunalne infrastrukture i komunikacija u dijelu postojeih industrijskih lokaliteta i pojedinih naselja; neracionalna potronja energije; posebna prostorno-ekoloka ogranienja (na primer, visoka seizminost teritorije); i dr.
Uravnoteen i policentrian regionalni (prostorni/urbani) razvoj. Definisanje odrivog prostornog razvoja kao stratekog okvira za koordinisanje i integrisanje raznih sektorskih politika i odluka. Posebni ciljevi obuhvataju, naroito: Razvoj privrede zasnovane na znanju i inovacijama, i institucionalna i organizaciona prilagoavanja za odrivi razvoj koji je zasnovan na znanju. ire uvoenje i primjena koncepta odrive proizvodnje (usluga) i potronje. Racionalizacija u proizvodnji i korienju energije, odnosno poveanje energetske efikasnosti. Razvoj nisko-ugljenike ekonomije (low-carbon) Bara. Uravnoteavanje grinfild i brounfild investicija. Jednakost u dostupnosti znanja i infrastrukture, na lokalnom i regionalnom nivou. Usklaen urbani i ruralni razvoj i jaanje urbano-ruralnih veza, kroz prilagoavanje upravljakih sistema. Zatita i mudro i odrivo korienje prirodnog i kulturnog nasljea, a posebno zatita i odrivo korienje bioloke raznovrsnosti. Racionalno korienje i upravljanje vodnim resursima, kao i kontrola rizika od poplava. Stvaranje i odravanje kvalitetnih javnih prostora u urbanim i drugim naseljima. Modernizacija tehnike infrastrukture, naroito sa stanovita energetske efikasnosti. Smanjivanje urbanog siromatva i postepeno smanjivanje broja i veliine urbanih podruja sa nepovoljnom i/ili nedovoljnom tehnikom i socijalnom infrastrukturom. Obezbjeivanje efikasnog i dostupnog urbanog transporta. U Programskom zadatku opti i posebni ciljevi naznaeni su preliminarno, dok e precizno i detaljno biti obraeni tokom izrade PUP-a, te e o njima biti raspravljano u predvienom postupku.
Posebni ciljevi PUP su:
racionalno korienje prostora, radi poveanja funkcionalne i razvojne efikasnosti; usklaivanje razliitih ili suprotnih interesa u korienju prostora; smanjivanje prostornih ogranienja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak infrastrukture i javnih slubi, sanacija degradiranih prostora i dr.); racionalno korienje graevinskog, poljoprivrednog, umskog i drugog zemljita; sprijeavanje degradacije poljoprivrednog zemljita, vodnih resursa, uma, morskog dobra i dr.; zatita prirodne i kulturne batine; i sanacija, zatita i ouvanje ivotne sredine.
Osnovni cilj PUP u domenu racionalnog korienja i zatite prostora na nivou naselja, podrazumjeva: a) Definisanje i optimalno korienje graevinskog podruja naselja: radi kvalitetne unutranje organizacije naselja sa stanovita razmjetaja funkcionalnih sadraja i komunalne infrestrukture; podizanja nivoa izgraenosti i efikasnosti graevinskog zemljita i usmjeravanja izgradnje unutar komunalno opremljene zone; sprijeavanje izgradnje izvan njega (osim u sluaju predvienom zakonom); smanjivanja predimenzionisanih graevinskih podruja; b) Unapreenje komunalne opremljenosti, ureenja naselja i javnih slubi podrazumjeva: planiranje i izgradnju sadraja javnih slubi u skladu sa razvojem naselja; obezbjeenje prostora za zelenilo, sport, rekreaciju; uslove za izgradnju privrednih objekata; izgradnju lokalnih puteva i objekata (npr. za parkiranje) koja zadovoljava zahtjeve unutranjeg i tranzitnog saobraaja u naselju; organizovan javni prevoz i stajalita; kvalitetnu vodovodnu mreu i odvoenje otpadnih voda; pouzdanu elektroenergetsku, telekomunikacionu mreu u skladu sa razvojem naselja; odravanje tehnike ispravnosti infrastrukturnih sistema; organizovano prikupljanje otpada u svim naseljima i njegov tretman; odravanje i izgradnju grobalja, javnih esmi, kanala i sl.; v) Zatitu i ouvanje posebno vrjednih djelova naselja: ouvanje i revitalizacija zatienih urbanih ili ruralnih cjelina i pojedinih objekata; zatita postojeih i stvaranje novih ambijentalnih vrijednosti i zatienih prirodnih dobara; i
Opti ciljevi PUP su:
podsticanje uravnoteenog/ravnomernijeg teritorijalnog razvoja i racionalne organizacije i ureenja prostora, na osnovu strategije prostornog razvoja, ureenja i zatite; efikasno, racionalno i organizovano korienje ljudskih, prirodnih i izgraenih potencijala u socioekonomskom, prostornom i ekolokom pogledu; poveanje dostupnosti naselja i ravnomerniji socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog podruja; obezbjeenje uslova za ureenje i izgradnju prostora i naselja; zatita javnog interesa, podruja i objekti od javnog interesa i identifikacija i zatita javnih dobara (dobara od opteg interesa, ukljuujui morsko dobro);
118
119
unapreenje kvaliteta ivljenja i zadovoljavanje potreba stanovnika (javne slube, infrastruktura, uslune aktivnosti i programi); aktiviranje i odgovorno upravljanje raspoloivim prirodnim i stvorenim resursima, ivotnom sredinom i i kulturnim dobrima; i ukljuivanje svih aktera i interesnih grupa u donoenje i implementaciju stratekih planskih rjeenja (tj., javnog i privatnog sektora, nevladinih organizacija i dr.).
Potrebno je definisanje i sektorskih ciljeva. 6. POLAZNA STRATEKA OPREDJELJENJA PROSTORNOG RAZVOJA OPTINE BAR Osnovne postavke Prostornog plana Crne Gore: odredbe Plana koje treba pogodno ugraditi u planove nieg reda (PUP Bara) Glavna polazita i pretpostavke dugoronog prostornog i drugog razvoja su sljedea: Dostignuti stepen razvoja, razvojni resursi i potencijali i komparativne prednosti Bara i Crne Gore, kao osnov njene konkurentske sposobnosti. Strateko opredjeljenje Crne Gore da racionalno i odrivo koristi svoje prirodne i stvorene resurse i da se razvija kao ekoloka drava Crne Gora. Primjena principa odrivog razvoja, polazei od veeg broja meunarodnih i regionalnih dokumenata i inicijativa u ovoj i s njom povezanim oblastima, kao i od nacionalnih dokumenata: Nacionalne strategije odrivog razvoja Crne Gore, Agende ekonomskih reformi, Strategije razvoja i redukcije siromatva Crne Gore, Pravaca razvoja Crne Gore ekoloke drave i dr. Nastavak tranzicijskih reformi, sa dovravanjem izgradnje trinih institucija, irenjem privatnog sektora i naporedim suavanjem domena javnih intervencija u usmjeravanju razvoja, ali i njegovim selektivnim jaanjem u pogledu obezbjeivanja nacionalnih razvojnih prioriteta, odnosno u pogledu ostvarivanja komparativnih prednosti Crne Gore i jaanja njene konkurentnosti i teritorijalnog kapitala (npr. predstojea privatizacija Luke Bar). Potpunije korienje raznih oblika domae i strane institucionalne i ekspertske pomoi i sredstava predpristupnog instrumenta IPA. Brzi i odrivi rast ekonomije zasnovane na: racionalnom korienju svih resursa i potencijala; znanju; inovativnosti; porastu uea investicija u BDP-u; jaanju privatnog preduzetnitva; obezbjeivanju znatnijeg priliva
Smjernice za razrjeavanje konflikata i Primjenu optih principa i kriterijuma odrivog razvoja u sprovoenju Prostornog plana Crne Gore, kroz planove, programe i druge razvojne dokumente nieg reda: uputstva za izradu prostornih planova optina i generalnih urbanistikih planova Imajui u vidu posebnost prostora Bara, tzv. eko-eko obnova, tj., uporedna ekonomska obnova i ekoloko-prostorna rehabilitacija, predstavlja najpogodniji pristup za ouvanje i poveanje atraktivnosti ovog prostora. Uopte uzev, ona oznaava razvojnu strategiju koja obuhvata kontrolisan i socijalno poeljan odnosno prihvatljiv ekonomski rast, s jedne strane, i racionalnu prostornoekoloku zatitu, s druge, na nain da se rast i zatita meusobno podstiu. U pripremanju, donoenju i sprovoenju odluka u planovima, programima i projektima razvoja i zatite na niim plansko-upravljakim nivoima, treba se drati sljedeih principa: (1) Treba nastojati na kombinovanoj Primjeni
120
121
g) Obezbjeenje kvalitetne ivotne sredine: smanjenje zagaenosti vazduha izgradnjom ureaja za preiavanje otpadnih gasova, rekonstrukcijom postojeih i uvoenjem novih tehnologija, smanjenje gubitaka i racionalizaciju potronje pitke vode, smanjenje zagaenosti podzemnih i povrinskih voda izgradnjom sistema za preiavanje industrijskih i komunalnih voda, smanjenje rizika od akcidenata (posebno u zoni morskog dobra, zatienim podrujima), ouvanje poljoprivrednog zemljita, unapreenje sistema monitoringa kvaliteta djelova ivotne sredine i osmatranja rizinih objekata i procesa, uvoenje sistema upravljanja zatitom ivotne sredine u optini i u velikim proizvodnim kompleksima i u lukom kompleksu, informisanje i obuka graana po pitanjima zatite ivotne sredine i ukljuivanje svih interesnih grupa u proces donoenja odluka koje mogu imati uticaja na kvalitet ivotne sredine.
stranih direktnih investicija; saradnji izmeu javnog, privatnog i tzv. treeg sektora; odrivom biznisu; itd. Postizanje socijalnog razvoja i socijalne kohezije, kroz smanjenje siromatva, zatitu najugroenijih grupa stanovnitva, obezbjeenje pravine raspodele koristi od ekonomskog rasta i razvoja meu svim stanovnicima i solidarnost sa pojedincima i socijalnim grupama koji trpe negativne posledice tranzicijskih reformi i prilagoavanja. Razvijanje oblika drutvene komunikacije i interakcije koji omoguavaju iroki i otvoreni drutveni dijalog o svim pitanjima teritorijalnog razvoja, saradnju i partnerstvo izmeu sektora odnosno aktera, iroku participaciju u odluivanju, usvajanje kompromisa kao dominantnog modela itd., sve sa ciljem da se time omogui potovanje i jaanje ljudskih prava, kroz reafirmaciju prava na razvoj u zdravom okruenju. Ouvanje i razvijanje kulturnog identiteta i raznolikosti. Tokom implementacije PUP Bara trebalo bi uspostaviti odgovarajue sisteme i logike, organizacione i proceduralne sheme za strukturisanje raznih relacionih baza i indikatora prema zajednikom obrascu. Paralelno sa formiranjem baza osnovnih podataka i sistema indikatora treba uspostaviti i odgovarajue institucionalne i organizacione aranmane (na primer, osnovati odgovarajue strune i istraivake slube, od visoko kompetentnog kadra), jer bez toga uspostavljanje informatike podrke bilo koje vrste nema smisla; drugo, sisteme indikatora treba uspostavljati kao zajednike za odrivo prostorno i urbanistiko planiranje i zatitu ivotne sredine, budui da novije meunarodno iskustvo u ovoj oblasti pokazuje da je to jedino racionalno i na drugi nain opravdano; i tree, sistemi indikatora treba da budu stukturisani tako da omogue monitorng i evaluaciju ostvarivanja kljunih stratekih odredbi PUP Bara, jer nije moguno stalno praenje i evaluacija ostvarivanja svih njegovih odredbi (u formi ciljeva, koncepcija, koncepata, smjernica, preporuka, politika, mjera, instrumenata itd.)
Implementacija planskih odluka treba da ini osnovni fokus istraivanja i definisanja planskih koncepcija, ciljeva i politika, umjesto apstraktnih razvojnih planskih vizija.
Regionalne osnove razvoja optine

U Prostornom planu Crne Gore barska optina dobila je makro regionalni znaaj, a Grad Bar -vodei urbani centar i centar prostorne funkcionalne cjeline. U ekoloko-prostornom pogledu, Skadarsko jezero sa priobaljem je nacionalni park, Rumija je navedena kao jedno od vorita eko-sistema, koje ine posebno zatiene oblasti sa statusom regionalnih parkova, vei dio Optine je u zelenom pojasu prema Albaniji. Predvieno je da Bar bude jedan od regionalnih odnosno meuoptinskih centara zdravstvene slube i naunoistraivakog rada. Naglaava se da je glavna prednost barske regije poloaj u irem podruju gde se ukrtaju dva magistralna puta evropskog odnosno balkanskog znaaja, to jest, Jadranskog puta/magistrale (pravac granica Hrvatske -Petrovac-granica Albanije) i putnog pravca Bar -Petrovac (tunel Sozina) -Podgorica -granica Srbije. Predvieno je otvaranje brze saobraajnice du Primorja, na pravcu Ulcinj -zalee Bara -zalee Budve-zalee Tivta -prelaz preko Bokokotorskog zaliva -prikljuak na Jadranski put, u reonu Herceg Novog. Pored toga, navedeni su i drugi putni pravci, regionalnog znaaja, koji treba da se sustiu sa eljeznikom prugom Beograd-Bar. Pozicija barskog podruja bila bi bitno poboljana, inae predvienim generalnim remontom pruge Beograd -Bar kroz Crnu Goru, generalnim remontom, rekonstrukcijom trase i elektrifikacijom pruge Podgorica -Niki i elektrifikacijom i osposobljavanjem pruge Podgorica -Boaj za njeno bolje korienje. Regionalnom odnosno lokalnom saobraaju trebalo bi da doprinese i aktiviranje
Predvieno je uspostavljanje meuoptinske razvojne zone Bara (sa Ulcinjem), kao centra ireg regionalnog znaaja, za usklaeno korienje komplementarnih razvojnih mogunosti i prirodnih resursa, integralan odrivi razvoj, koordinisanu ekoloko-prostornu politiku i saobraajno povezivanje podruja koja ine zonu. Prioritetne aktivnosti: ekoloki-prostorno prihvatljive proizvodne aktivnosti; obrazovne institucije za vie nivoe obrazovanja; aktivnosti kulture supra-regionalnog i republikog znaaja; zdravstvene ustanove supra-regionalnog znaaja; javne slube socijalnog staranja; sportske i turistike programe ireg znaaja; i trgovinske i poslovne centre supraregionalnog znaaja. Predvieno je formiranje pogranine (prekogranine) zone saradnje i razvoja u basenu Skadarskog jezera. U pogledu zatite prirode, navedeno je ouvanje, zatita i unapreenje prirodne posebnosti (biolokog i pejsanog diverziteta) Skadarskog jezera, planine Rumije i poluostrva Ratac sa ukotrlicom, kao i zatita, uvanje i odrivo korienje morskog akvatorija. Prioritet ima revitalizacija kulturnog nasljea najvrjednijih naselja u basenu Skadarskog jezera, kao i uspostavljanje pogranine saradnje sa Albanijom u tom dijelu barske optine (u okviru jednistvenog republikog odnosno meudravnog projekta). Takoe je predvieno ouvanje i unapreenje kulturne i simbolike prepoznatljivosti barskog podruja. Prioritetan je dalji razvoj Luke Bar, saobraajnog vora i saobraajno-logistikog (intermodalnog) terminala u Baru, i razvijanje saobraajne mree koja podrava ovaj koncept: rehabilitacija odnosno izgradnja putne mree na putnom pravcu Bar Podgorica Mateevo Andrijevica Bijelo Polje Beograd (sa krakom Andrijevica Pe); izgradnja brze saobraajnice du obale Jadranskog mora, na pravcu Debeli Brijeg Herceg Novi Kotor Budva Bar Ulcinj granica Albanije; izgradnja obilaznice oko Bara; unapreenje eljeznikog pravca Bar Podgorica Beograd (sa produenjem ka Vrcu i Temivaru; i izgradnja aerodroma u ulcinjskoj optini, katerogije najmanje 3C (za rekreativni, sportski i sezonski turistiki saobraaj). Predviena je izgradnja pristanine infrastrukture i uspostavljanje jezerskog i rjenog saobraaja u basenu Skadarskog jezera.
122
123
ocjena/analiza uticaja na ivotnu sredinu i prostor u meusobno usaglaenim postupcima koji su predvieni politikom zatite ivotne sredine, s jedne strane, i prostorno-urbanistikom politikom, s druge. Ocjenu uticaja treba Primjeniti na kratki, srednji i dugi rok, prilagoeno u naglascima prema vrsti razvojne aktivnosti odnosno zone (lokalitete). (2) U okviru tzv. ex ante analize uticaja, treba nastojati na to potpunijem sagledavanju socijalnih, ekonomskih i ekolokih trokova i koristi od alternativnih (varijantnih itd.) projekata odnosno opcija. Trokove treba analizirati u odnosu na itavo podruje gde se predvia razvojno-planska intervencija, pojedinane sektore i podruja i glavne interesne grupe. Ovde je od sutinske vanosti da se, povrh tradicionalnih pristupa i metoda (na primer, kroz tzv. ocjenu uticaja na ivotnu sredinu), to pre na organizovan, sistematski i kombinovan nain uvedu i Primjene i noviji tipovi evaluacije (na primer, ocjena stratekog uticaja na sredinu, ocjena teritorijalnog uticaja, i dr.)
aerodroma nie kategorije u Ulcinju, kao i uspostavljanje vodnog saobraaja prema Bojani i Skadarskom jezeru. Konani kapacitet Luke Bar trebalo bi da dostigne 12 miliona t godinje. Pored druge tehnike infrastrukture, naroito je vano da se izgradi Regionalni vodovod Crnogorskog primorja. U pogledu opteg razvojnog znaaja, Bar je odreen kao centar ireg regionalnog znaaja, koji prua aktivnosti i generie razvoj u irem regionalnom podruju.
Prioritet ima jaanje javnog saobraaja, posebno meu selima u nerazvijenom dijelu optine, kao i druge javne tehnike infrastrukture. U oblasti vodosnabdjevanja, predviena je izgradnja vodovoda i kanalizacije u turistikim mjestima na obali koja se najbre razvijaju, kao i u glavnim naseljima nerazvijenog dijela optine. U pogledu prikupljanja, odlaganja i prerade otpada, predviena je izgradnja meuoptinske deponije, reciklanog centra, pretovarne stanice, centra za kompostiranje, centra za deponovanje opasnog otpada iz domainstva, centra za deponovanje mulja iz fekalnih otpadnih voda i industrijskih otpadnih voda, centra za deponovanje iskorienih vozila i centra za deponovanje ivotinjskog otpada i komunalnog otpada u Baru (alternativno: zajednike deponije/centra sa Ulcinjom). Predviena je izrada programa sanacije za naselja koja su najvie ugroena nelegalnom izgradnjom, kao i za obnovu Starog Bara. Prioritet ima izrada projekta izgradnje iare, ili nekoliko takvih, prema viim platoima Rumije, kao i izgradnja mree biciklistikih i peakih staza.
Kljuni elementi opte strategije razvoja barskog podruja (prema PPCG)

Budui razvoj crnogorskog morskog brodarstva, kao i njegova uloga u razvoju pomorske i nacionalne privrede Crne Gore, zavisie od dejstva veeg broja faktora, a najpre od: 1) uticaja nekoliko spoljnih faktora; i 2) odluka na nacionalnom nivou Crne Gore o tome ta predstavlja prioritet razvoja u geografskom i saobraajnom pogledu. Prioritetno trebalo bi pristupiti restrukturisanju djelatnosti Luke Bar, tako da ona sutinski doprinese ostvarivanju komparativnih i konkurentskih prednosti barskog podruja (i itave Crne Gore). Preduslov za to jeste njen (njihov) razvoj prema naelima, kriterijumima, standardima i normativima tzv. luka tree generacije, kao i da se ubudue ostvari optimistiki scenario razvoja. Prema ovom scenariju, pored postojeeg trita Luke Bar, rauna se i na potencijalno trite u irem regionalnom okruenju (koje obuhvata Maarsku, Bosnu i Hercegovinu, Makedoniju, Rumuniju i dr.), kao i na dodatno dodatno oekivano trite u neto daljem periodu. Pretpostavke ovog scenarija su sljedee: da e drava Crna Gora i lokalna samouprava razvojnu perspektivu barskog podruja vezati i za njegovu mediteransku poziciju i za njegovu vezu sa potencijalom beogradskog regionalnog podruja na raskru ranije pomenutih evropskih Koridora; da e porasti znaaj pomorskog saobraaja i lukog prometa u pogledu uea u spoljnotrgovinskoj razmeni zemlje i generatora bre obnove
Luka Bar bi zadrala jednu od vodeih uloga u trgovini Crne Gore. U pogledu industrijske funkcije, Luka Bar ima najbolje perspektive. Primat treba da ima organizovanje proizvodnih djelatnosti orijentisanih na fleksibilne proizvodne programe i tehnologije, kao i na intenzivnu kooperaciju sa stranim ulagaima. Mogui programi u lukoj privrednoj zoni definisani su u DUP-u Privredne zone Bara i drugim dokumentima (pretpostavlja se da e se u zapoinjanju biznisa u ovoj oblasti u svemu primjenjivati ekoloko-prostorni i drugi srodni propisi koje Crna Gora odnedavno uvodi, u skladu s praksom u Evropskoj uniji). Luka Bar trebalo bi da ima glavnu ulogu u integraciji aktera u oblasti transportnog sistema. Uputno je da ovo, na osnovu odgovarajue analize, bude ostvareno kroz formiranje transportno-logistikog klastera, koji bi ukljuio sve luke, eljeznicu, drumske prevoznike, brodske agente, peditere, Carinu i dr. Ovaj konglomerat trebalo bi uspostaviti kao odgovarajue poslovno udruenje, iji je osnovni cilj unaprjeivanje i razvoje djelatnosti na podruju transporta i logistike, kao i drugih djelatnosti koje neposredno i posredno dopunjuju transportno-logistiku ponudu, podiu je na vii nivo, usmjeravaju njen razvoj i poveavaju konkurentsku sposobnost pojedinanih lanova udruenja i ukupnog kompleksa. Optina Bar nema dugoronu strategiju privrednog razvoja. Meutim, okvire stratekih opredjeljenja privrednog razvoja mogu predstavljati planska rjeenja i elementi iz Prostornog plana Crne Gore, Prostornog plana podruja posebne namjene za Morsko dobro, Nacionalne strategije odrivog razvoja Crne Gore, Agende ekonomskih reformi, Strategije razvoja i redukcije siromatva Crne Gore, Strategije razvoja turizma, Pravaca razvoja Crne Gore-ekoloke drave, i dr. , kao i elementi prikupljeni u kontaktima sa nadlenim optinskim organima i sl. Prikazana je okvirna procjena preliminarnih mogunosti i pravaca privrednog i industrijskog razvoja na bazi raspoloivih planova i dokumentacije, raspoloivih informacija iz raznih izvora. Osnovne strateke orijentacije razvoja u narednom periodu podrazumjevaju
124
125
privrednog rasta i ekonomskog i ekoloko-prostornog restrukturiranja privrede.; da e barsko podruje igrati jednu od kljunih uloga u svestranoj ekolokoj modernizaciji Crne Gore, u skladu sa ustavnim opredjeljenjem i sloganom -Crna Gora -ekoloka drava; da e Luka Bar ostati vodea u Crnoj Gori, u uslovima promjenjenog obima i strukture usluga; da e koncepcija razvoja Luke Bar biti izvedena na osnovu obuhvatne i rigorozne ocjene njenog gravitacionog podruja (za razne opcije); i da e se barsko podruje i nadalje razvijati po stopama rasta koji premauju prosjek za Crnu Goru, kao i da e ovo podruje i nadalje biti imigraciono, uz usporavanje smanjivanja prirodnog prirataja.
razvoj privrednog sektora, finansijskih institucija, sektor javne infrastrukture i komunalnih usluga, ukljuujui optinsku infrastrukturu i projekte zatite ivotne sredine. U okviru privrednog sektora, u narednom periodu oekuje se intenzivan razvoj lokalnih privatnih preduzea. Na podruju optine Bar, poseban potencijal za rast i ulaganja imaju agrobiznis i turizam i razvoj nekretnina, to ilustruje lista planiranih razvojnih projekata. U skladu sa raspoloivim potencijalima, u sektoru agrobiznisa, prerada prehrambenih proizvoda je jedan od djelova privatnog sektora u kome se oekuje najbri i uspjean rast i konkurentnost na regionalnom tritu. Razvijae se i trgovina na malo i veliko (ukljuujui prehrambene proizvode), koji podstiu rast i efikasnost u primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji. Jedan od prioriteta Crne Gore i optine Bar jeste razvoj turizma, privlaenje stranih direktnih investicija i stratekih investitora, posebno stimulisanje malih projekata. Za to je neophodno ulaganje u razvoj nedostajue infrastrukture. U priobalnom pojasu (i ostalim prostorima optine) potrebne su podsticajne mjere za realizaciju projekata pouzdanog vodosnabdjevanja, prerade otpadnih voda, izgradnje puteva, prije svega u funkciji razvoja turizma. Oekuje se dalji razvoj saobraajnih projekata i javne komunalne infrastrukture, sa snanim regionalnim fokusom i uticajima (posebno u razvoju turizma, industrijskog sektora, pojedinih usluga i sl.). Planira se finansijska podrka za rekonstruisanje luke Bar. U oblasti komunalne privrede pretpostavlja se da e fokus biti na organizaciono-svojinskom restrukturiranju, novoj politici cijena, investicionim projektima u domenu snabdjevanja vodom, odvoenja i tretmana otpadnih voda, odlaganja otpada, javnog prevoza, odravanja zelenila, plaa, grobalja i javnih prostora, projektima zatite ivotne sredine i morskog dobra, promovisanja obnovljivih izvora energije-posebno solarne i dr. U skladu sa postojeom privrednom strukturom, i u narednom periodu osnovni pravci privrednog razvoja optine vezivae se za kompleks tercijarnih usluga, prije svega luko-saobraajne usluge, turizam i ugostiteljstvo, trgovinu, kao i razvoj malih i srednjih preduzea u preraivakom sektoru industrije i svim ostalim djelatnostima i efikasniji razvoj poljoprivrede. Osnovna razvojna opredjeljenja preraivakog sektora mogu se oekivati u sektoru metaloprerade, elektronike, opreme, maina, elektroindustrije, drvoprerade, prehrambenih proizvoda, pia, industrije graevinskog materijala, nematala i dr. Potencijalni razvoj visokotehnoloki razvijene industrije mogao bi da se odvija u sektoru elektronike, informacionih tehnologija, mjernih i preciznih instrumenata, farmacije, biotehnologija, proizvodnje komponenti, rezervih djelova, hemijskih proizvoda i dr. Oekuje se razvoj sektora usluga (saobraaj, turizam, trgovina, zanatstvo, poslovno-tehnike, finansijske, komercijalne, informatike usluge, nekretnine i druge usluge) i javnih slubi. U narednom
periodu planirana je realizacija razvojnih programa u oblasti privrede, infrastrukture i javnih slubi. Osnovna opredjeljenja programskorazvojne orijentacije u privredi u narednom periodu mogla bi da budu bazirana na: razvoju novih malih i srednjih preduzea, posebno u oblasti proizvodnje, u skladu sa potencijalima, izgradnja manjih pogona, tj. razvoj privatnog preduzetnitva u svim djelatnostima, posebno u oblasti proizvodnje, agrokompleksa, turizma i uslunim djelatnostima; realizaciji programa razvoja usluga tercijarnog i kvartarnog sektora; privlaenju i razvoju preraivakog sektora industrije; primjeni savremene tehnologije i razvojne i marketinke aktivnosti u okviru preduzea; izgradnji osnovne regionalne i lokalne infrastrukture, posebno dopuna infrastrukture industrijskih, privrednih, skladinih zona (izgradnji i opremanju osnovnih infrastrukturnih objekata iz oblasti vodosnabdjevanja, regionalne i lokalne putne mree, komunalne infrastrukture, odlaganja otpada); izgradnji, sanaciji, dogradnji objekata javnih slubi na podruju Bara i drugih naselja optine; i razvoju poljoprivredne proizvodnje (stoarstvo, proizvodnja maslina, duvana, junog voa, povrtarstvo) i razvoj prerade poljoprivrednih proizvoda (agrobiznisa), na bazi raspoloivih sirovina biljnog i ivotinjskog porekla i dr. Kao osnovni prioriteti su ubrzanje procesa tranzicije, poboljanje cjelokupnog poslovnog ambijenta, poveani priliv stranih direktnih investicija, stvaranje kvalitetnog sektora usluga i preraivake industrije, razvoj sektora malih i srednjih preduzea, konkurentnosti i zapoljavanja i stvaranje povoljne poslovne investicione klime uz aktiviranje svih subjekata razvoja. Jedan od oslonaca budueg privrednog razvoja bie primarna poljoprivredna proizvodnja i agrokompleks -razvojem stoarske, voarske i povrtarske proizvodnje, privatnog preduzetnitva i privatne inicijative lokalnih i drugih investitora u ovoj oblasti. Moe se oekivati dalji razvoj i proizvodnja junog voa (agrumi, smokve, kivi, nar, breskve i dr.), uz potencijalno poveanje povrina pod voem, izgradnju kapaciteta za skladitenje voa i drugih proizvoda putem izgradnje mini hladnjaa malog kapaciteta i uvozno-izvoznu orijentisanost voarske proizvodnje. Planira se dalji razvoj stoarske proizvodnje sa otvaranjem novih farmi koza i krava. U oblasti prerade i skladitenja poljoprivrednih proizvoda i proizvodnje tzv. eko-hrane, predvia se izgradnja malih manufaktura (npr. male uljare za proizvodnju hladno ceenog maslinovog ulja, konzerviranje maslina, konzerviranje voa, mini hladnjae za voe, meso, povre i sl., pogoni za preradu voa, lekovitog bilja, peuraka, proizvodnju vina i rakije, preradu mlijeka, mlinovi i dr.).
126
127
7. SADRAJ OSNOVNIH FAZA IZRADE PUP U skladu sa zakonskim rjeenjima o sadrini i izradi planskih dokumenata osnovne faze izrade PUP su I Nacrt PUP i II Predlog PUP. Vremenski horizont Plana je 2020. godina. PUP sadri tekstualni i grafiki deo. Izrada analitiko-dokumentacione osnove zasnivae se na postojeim studijskim materijalima i sektorskim separatima, raspoloivim urbanistikim i prostornim planovima od znaaja za podruje optine Bar, podacima dobijenim od nadlenih optinskih institucija, javnih preduzea, Luke Bar i dr. Predmet istraivanja bie razmatran na nivou katastarske optine, naselja, optine, regionalnog okruenja, u zavisnosti od karaktera pojedinih sektora. Predlae se sljedei okvirni sadraj analitiko-dokumentacione osnove: 1) izvodi iz planova vieg hijerarhijskog nivoa i stratekih dokumenata/ studija (PPCG, PPPPN Skadarskog jezera, PPPPN Morskog dobra, Pravci razvoja CG ekoloke drave, regionalne studije i dr.); 2) izvodi iz planskih dokumenta susjednih podruja; 3) spisak dokumentacije koriene za izradu planskog dokumenta (planske, razvojne, tehnike idr). 4) interpretacija rezultata analize postojee planske dokumentacije za plansko podruje -obrazloenje ciljeva, planskih rjeenja, i smjernica za sprovoenje planskog dokumenta; 5) interpretacija rezultata uraenih ekspertiza za razliite oblasti (studije, programi, istraivaki i struni projekti, sektorski planovi, statistiki podaci, ankete, razni izvori literature) 6) analiza i ocjena razvoja aktivnosti na planskom podruju i njen uticaj na ivotnu sredinu i prirodna i kulturna dobra i odvijanje drugih aktivnosti u prostoru; 7) raspoloivost i uslovi odrivog korienja prostora; i 8) analiza i ocjena problema, resursa, prostorne organizacije, izgradnje i ureenja prostora optine.
2. Ciljevi prostornog razvoja Opti i posebni ciljevi; i Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima. 3. Osnovna koncepcija namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora korienje i zatita prirodnih resursa Osnove prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima i objektima javnih slubi: stanovnitvo i razvoj mree naselja; prostorni razvoj i ureenje ruralnih podruja; prostorni razvoj i razmjetaj privrednih djelatnosti; prostorni razvoj i razmjetaj uslunih djelatnosti (ukljuujui turizam) i javnih slubi; socio-ekonomska analiza i ekonomsko-trina projekcija; prostorni razvoj, razmjetaj i korienje infrastrukturnih sistema, ukljuujui komunalnu infrastrukturu i objekte; pejzano ureenje prostora; zatita ivotne sredine; zatita prirodnih i kulturnih dobara; i planirano korienje prostora -plan namjene povrina i bilansi (1: 25 000). 4. Implementacija prostorno-urbanistikog plana optine Bar Smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova ili urbanistikih projekata (u skladu sa mreom naselja) sa posebnim osvrtom na inicijative i steene obaveze Optine Bar; Smjernice i osnove za reonizaciju i grupisanje seoskih naselja; Smjernice i mjere zatite kulturne batine; Plan seizmike makrorejonizacije; Smjernice i mjere za sprijeavanje i zatitu od elementarnih nepogoda i industrijskih akcidenata; Mjere za zatitu koja je od interesa za odbranu zemlje; Smjernice etapnog razvoja; Smjernice za realizaciju plana;
A. PLANSKA RJEENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPTINU I NACRT PUP

U skladu sa l. 25 Zakona o ureenju i izgradnji objekata, tekstualni deo Nacrta i Predloga PUP treba da sadri:
128
1. Polazne osnove Regionalna dimenzija prostornog razvoja (Izvod iz Prostornog plana CG);
129
Obaveze, uslovi i smjernice iz ostalih planskih dokumenta vieg reda i susjednih podruja; Opis granica PUP; Ocjena postojeeg stanja prostornog ureenja (regionalni aspekti, prirodni resursi, stanovnitvo, mrea i funkcije naselja, ruralna podruja, privredne djelatnosti, uslune djelatnosti i javne slube, saobraaj i infrastrukturni sistemi, ivotna sredina, prirodna i kulturna dobra i sl.); i Poloaj i pravci razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave i u odnosu na cijelu dravu.
II PREDLOG PUP
Sadraj je identian Nacrtu PUP, uz dopune i izmjene nakon verifikacije Nacrta.
Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine Bar usklaen je sa odredbama Zakona o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. list RCG, broj 80/05). Strateka procjena uticaja Plana na ivotnu sredinu bie uraena sinhronizovano sa izradom PUP-a. Izvjetaj o stratekoj procjeni je dokument kojim se opisuju, vrjednuju i procjenjuju mogui znaajni uticaji na ivotnu sredinu do kojih moe doi implementacijom plana: i odreuju mjere za smanjenje negativnih uticaj na ivotnu sredinu. Predlae se sljedei Izvjetaj koji je usklaen sa odredbama Zakona: 1) Polazne osnove Strateke procjene; 2) Opti i posebni ciljevi Strateke procjene i izbor indikatora; Opti ciljevi zatite ivotne sredine i odrivog razvoja Optine; Posebni ciljevi; i Izbor indikatora. 3) Procjena moguih uticaja i mjere za smanjenje negativnih uticaja Analiza stanja ivotne sredine na teritoriji optine; Varijante razvoja podruja; Procjena efekata varijanti planiranog razvoja na ivotnu sredinu; Odreivanje karakteristika moguih znaajnih uticaja; i Mjere zatite ivotne sredine 4) Smjernice za izradu procjene uticaja projekata na ivotnu sredinu 5) Program praenja stanja ivotne sreidne u toku sporovoenja Plana 6) Prikaz koriene metodologije 7) Izvod iz Strateke procjene (zakljuak) RAZMJERA I PODLOGE PUP Bar bie izraen na kartama i topografsko-kartografskim planovima u digitalnoj formi (CD), a prezentirae se na kartama i topografsko-kartografskim planovima u analognoj formi na papirnoj podlozi. Za izradu PUP bie koriene topografske karte u razmjeri R 1: 25.000 za teritoriju optine Bar a za urbana podruja optine Bar u razmjeri 1: 10 000 i 1: 5 000.
B. PLANSKA RJEENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUJA

Planska rjeenja za priobalni (primorski) pojas Optine bie u celosti preuzeta iz vaeeg Generalnog urbanistiog plana Bara. Planska rjeenja na nivou generalnog urbanistikog plana bie uraena jo za sljedea urbana podruja: 1) podruje naselja Virpazar i Ostros i 2) planirana turistika naselja na krakim zaravnima Sozine i G. estana; Generalna urbanistika rjeenja sadre: Plan namjene povrina (R -1:10 000; 1: 5 000); Plan infrastrukturnih sistema; Plan razmetanja privrednih i uslunih djelatnosti; Plan razmetanja javnih slubi; Plan turistiko-rekreativnih i sportskih sadraja; Plan zatite kulturnog nasljea i ambijentalnih cjelina; Plan zatite ivotne sredine, upravljanja otpadom i mjere energetske efikasnosti; Smjernice za izgradnju i ureenje prostora i dr.
V. SMJERNICE ZA UREENJE I IZGRADNJU PROSTORA

u ruralnim naseljima (naselja za koje se ne predvia donoenje detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata) PUP e za svako ruralno naselje na podruju optine Bar sadrati smjernice sa urbanistikim uslovima za ureenje i izgradnju prostora kojim se utvruje: ureenje centralnih djelova naselja; nain formiranja graevinskih parcela; uslovi regulacije i nivelacije saobraajnica;
130
131
PUP Bar se priprema i prezentuje u analognom i u digitalnom obliku (CD). Faza I se isporuuje u 10 primeraka, Faza II u 15 primeraka.
Nain, faze i dinamika realizacije (uesnici u implementaciji, lista prioritetnih aktivnosti za implementaciju PUP); Koncesiona podruja; Podruja, zone, lokacije i objekti od javnog interesa; Strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu; i Kriterijumi i smjernice za izgradnju, rekonstrukciju objekata i izvoenje radova za prostore za koje se ne planira donoenje drugog lokalnog planskog dokumenta.
nain snabdjevanje vodom i energijom; ureenje prostora za privredne aktivnosti; uslovi zatite ivotne sredine i ouvanja kulturnog nasljea i dr.
G. STRATEKA PROCJENA UTICAJA PUP NA IVOTNU SREDINU
8. DINAMIKA IZRADE PUP BAR
Faza I NACRT PUP
Rok 2 mjeseca
v) Ostala razvojno-planska, studijska i tehnika dokumentacija Evropski i regionalni razvojni projekti i inicijative Dio analitiko-dokumentacione osnove postojeeg GUP-a Bara; Pravci razvoja Crne Gore ekoloke drave (2002); Regionalni razvoj Crne Gore, Republiki sekretarijat za razvoj, Podgorica (1998); Sektorske studije raene za PPCG (2005-2006); Dokumentaciona osnova PPCG (2007); Atraktivne zone i lokacije od republikog interesa na crnogorskom primorju, Ministarstvo ureenja prostora RCG, Podgorica, obraiva IAUS, Beograd (novembar 1999); Anketa seoskih naselja i naselja na podruju GUP-a Bar (2004-2006); Podaci i izvjetaji o stanju ivotne sredine, zdravstvenom stanju stanovnitva; Studije i analize uticaja na ivotnu sredinu (za pojedine objekte); Podaci o stanovnitvu iz Popisa 2002; Podaci o prirodnim uslovima, studijski i istraivaki radovi; Podaci o spomenicima kulture; Bilans namjene povrina za katastarske optine; Studijska i druga dokumentacija pripremljena u toku izrade Prostornog plana optine Bar; i Ostala nepomenuta dokumentacija (tehnika, studijska, programi, ekspertize, projekti, graa i sl.). Ocjenjuje se da je navedena raspoloiva dokumentacija solidna i validna osnova za izradu PUP. U okviru izrade PUP potrebno je izvriti dopunske analize, sintezna istraivanja, ekspertize i sl. od znaaja za prostornu organizaciju, prostorno-planska rjeenja, uslove za korienje prostora i izgradnju i dr. Za to e biti potrebno inoviranje dijela postojee grae, kao i drugi podaci po pojedinim oblastima koji e biti pribavljeni u dogovoru sa nadlenim organima i institucijama, javnim preduzeima, privrednim drutvima, udruenjima i asocijacijama, nevladinim organizacijama i dr. Broj: 0312376/1 Bar, 03. septembar 2009. godine Predsjednik Optine Bar arko PAVIEVI
Miljenje nadlenog Ministarstva Javna rasprava II PREDLOG PUP UKUPNO
45 dana 1 mjesec 1 mjesec 5.5 mjeseci Nakon utvrivanja nacrta Nakon javne raspave
9. PREGLED POSTOJEE DOKUMENTACIJE I PODLOGA OD ZNAAJA ZA IZRADU PUP Polazne planerske pretpostavke za izradu PUP Bar definisane su i zasnivae se na propozicijama PP CG, vaeim urbanistikim planovima i urbanistikim projektima i ostaloj raspoloivoj studijskoj i programsko-dokumentacionoj grai. Pregled i procjena raspoloive postojee dokumentacije i podloga od znaaja za izradu planskog dokumenta zasnivaju se na planskoj, razvojnoj, tehnikoj i drugoj grai (studije, planovi, programi, projekti, statistika graa, ankete, podloge i drugi informaciono-dokumentacioni podaci i elementi sa stanovita upotrebljivosti za izradu PUP). Osnovnu dokumentaciju ine: a) Prostorni planovi Prostorni plan Crne Gore; Prostorni plan podruja posebne namjene nacionalni park Skadarsko jezero; i Prostorni plan podruja posebne namjene za Morsko dobro. b) Urbanistiki planovi 1.GUP Bara, 1985; 2007. 2. DUP Privredne zone Bara-Prva faza (2004); 3. Vaei detaljni urbanistiki planovi i urbanistiki projekti na podruju GUP-a i optine Bar; 4. Plan ureenja naselja Virpazar; 5. Plan ureenja naselja Ostros;
132
133
Napomena Nakon usvajanja Programskog zadatka i donoenja Odluke o izradi PUP
6. Urbanistiki projekt starog jezgra Virpazara; 7. Akt o lokaciji sa elementima urbanistikog projekta Orahovog polja (izvorite pijae vode); 8. Akt o lokaciji sa elementima urbanistikog projekta objekata na Sutormanu (odmaralita i prutare); i 9.Urbanistiki planovi u izradi na podruju GUP-a Bara i dr.
BUDVA
Programski zadatak za izradu za izradu Prostorno - urbanistikog plana optine Budva
PROGRAMSKI ZADATAK za izradu Prostorno - urbanistikog plana optine Budva
I PRAVNI OSNOV
Pravni osnov za donoenje Programskog zadatka za izradu Prostornourbanistikog plana optine Budva sadran je u lanu 31. stav 5. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list CG, br. 51/08), kojim je odreeno da je Programski zadatak sastavni dio Odluke o izradi planskog dokumenta (Odluka o izradi Prostorno urbanistikog plana optine Budva).
II OBUHVAT I GRANICE PLANSKOG DOKUMENTA

Podruje za koje se izrauje Prostorno - urbanistiki plan optine Budva obuhvata cjelokupnu teritoriju optine Budva, povrine 124 km2.
III UVODNE NAPOMENE

Prostornim planom optine Budva (Sl. RCG- optinski propisi, br.30/07 i Sl. CG - optinski propisi, br. 11/09), data su planska opredeljenja i prostorni koncept za prostor u obuhvatu istog. Planski dokument raen je u skladu sa planovima vieg reda - Prostornim planom Crne Gore do 2020. god., i u skladu sa Prostornim planom podruja posebne namjene za Morsko dobro. Nakon usvajanja predmetnog planskog dokumenta vieg reda nastavljene su aktivnosti na izradi odreenog broja lokalnih planskih dokumenata nieg reda. U cilju usaglaavanja lokalnih planskih dokumenata u smislu lana 162. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list CG, br. 51/08), koji je u mevremenu donijet, te da bi se odgovorilo izazovu vremena, tj. zahtjevima za izgradnju novih turistikih kapaciteta na teritoriji optine Budva, stvaranju adekvatnih ekonomskih, socijalnih, kulturnih i ekolokih pretpostavki za razvoj, obezbeenju tehnike infrastrukture i prateih sadraja (javnih slubi, usluga i dr.), ouvanju prirodnih vrednosti i ivotne sredine, optina Budva jpristupa izradi Prostorno urbanistikog plana.
134
135
Prioritetni zadaci izrade Prostorno-urbanistikog plana optine Budva su: - u zonama obuhvaenim urbanistikim reenjima utvrditi koji detaljni urbanistiki planovi, urbanistiki projekti i studije lokacija su usaglaeni u smislu Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list CG, br. 51/08), za koje je potrebno uraditi izmene i dopune, a za koje prostorne celine treba uraditi nove urbanistike razrade. - za naselja i pojedinane lokacije gdje nije predvieno donoenje detaljnih urbanistikih planova, urbanistikih projekata ili studija lokacije, a gde se predvia izgradnja, rekonstrukcija ili sanacija objekata utvrditi precizne smjernice odnosno pravila za izgradnju i ureenje prostora; - preispitati mogunosti infrastrukturnog opremanja optine u skladu sa planiranim turistikim kapacitetima (u usvojenim detaljnim urbanistikim planovima, urbanistikim projektima i studijama lokacija) posebno za vodovod, odvoenje otpadnih voda, elektrosnabdijevanje, razvoj telekomunikacija i tretmana komunalnog otpada. - planskim reenjima na nivou prostornog plana Optine obuhvatiti celu teritoriju optine Budva; posebnu panju posvetiti demografskoekonomskoj analizi odnosno usklaivanju demografskog i socioekonomskog razvoja Optine i njenih pojedinih delova; - prilikom izrade Strateke procjene uticaja Prostorno-urbanistikog plana na ivotnu sredinu posebnu panju posvetiti socijalnoj komponenti kvaliteta ivotne sredine i ouvanju prirodnih i stvorenih vrednosti prostora; - posebnu panju posvetiti energetskoj efikasnosti i korienju alternativnih izvora; - predvideti programske smjernice za saradnju sa susednim optinama u oblasti organizacije i ureenja prostora.
CRNA GORA OPTINA BUDVA Broj: 001- 357/2 Budva: 11.02.2009.
Osnovni zadaci izrade Prostorno - urbanistikog plana su: - usmeravanje prostorne organizacije na naseljskom i drugim nivoima (reim korienja, pravila, ogranienja i dr), - sanacija postojeih i prevencija potencijalnih problema prostorne organizacije i ureenja naselja i prostora, - utvrivanje okvira odrivog razvoja uz unapreenje postojeih i razvojem novih delatnosti u skladu sa ogranienjima i uslovima korienja, ureenja i zatite prostora - utvrivanje funkcionalnih zona pretene namjene, lokaliteta za izgradnju za razne namjene, bavljenje turizmom i drugim privrednim delatnostima - utvrivanje prostornih, socio-ekonomskih i funkcionalnih determinanti i okvira privrednih i turistikih delatnosti - izgradnja saobraajne, komunalne i komunikacione infrastrukture u naseljima - zatita demografskih prirodnih, stvorenih, kulturnih potencijala i zatita od elementarnih nepogoda - definisanje politike, mera i mehanizama za realizaciju planskih reenja i kontrolu korienja, ureenja i zatite prostora.
IV METODOLOGIJA
U postupku izrade Prostorno - urbanistikog plana optine Budva treba obezbijediti slijedei planski pristup: - Sagledavanje ulaznih podataka iz Prostornog plana Crne Gore, iz Prostornog plana podruja posebne namjene za Morsko dobro i deklarisanih razvojnih opredeljenja sa dravnog i lokalnog nivoa (razvojna dokumenta) - Analiza i ocjena postojee dokumentacije (relevantni planovi, strategije i Projekti) - Analiza i ocjena postojeeg stanja (planski, stvoreni i prirodni resursi) - Sagledavanje mogunosti realizacije iskazanih zahtjeva i namjera vlasnika i korisnika prostora u odnosu na opredjeljenja planskih dokumenata vieg reda i potencijale i ogranienja konkretnog prostora tj.podruja. - Prostorno-urbanistiki plan uraditi u GIS okruenju sa sistemom pokazatelja koji omoguuju praenje ostvarivanja Plana (monitoring) i efikasno upravljanje prostornim razvojem Optine Budva.Grafiki prikazi treba da budu dopunjeni odgovarajuim atributima (alfanumerikim podacima) u formi jedinstvene prostorne baze podataka. GIS prostornog plana posluie kao osnovaza za formiranje jedinstvenog informacionog sistema Optine. - Posebnu panju posvetiti implementacijskim sredstvima za primenu i kontrolu ostvarivanja Plana. U izradi novih planskih rjeenja potrebno je da se primjene tri principa: a) da se preispitaju rjeenja iz vaeeg plana za odreene lokacije na predmetnom podruju, da se neka od njih zadre nepromijenjena, pojedina manje ili vie koriguju, a neka odbace (tj. ,da se izvri temeljita revizija starih rjeenja); b) da se u planskom pristupu, metodologiji i postupku donoenja novog plana primjene metode fleksibilnog planiranja; c) da se za odreene elemente razvoja(funkcije), kao i za neke lokacije, izradi i evaluira nekoliko planskih varijanti (naime, ukoliko za to postoje vremenske, informacione i druge mogunosti).
razmjetaj aktivnosti, fizikih struktura i stanovnitva uz uvaavanje ekonomskih, prostorno-funkcionalnih, urbanistikih kriterijuma, s posebnim osvrtom na kulturno naslijee i ivotnu sredinu. Planski dokument treba da sadri detaljne razrade za pojedine zone i lokalitete koje su od znaaja za razvoj turizma i preduzetnitva, ime se obezbjeuju preduslovi za odrivi razvoj, ureenje prostora i realizaciju investicionih projekata. Pored gore navedenog opteg cilja Plan treba da sadri posebne ciljeve prostornog razvoja koji doprinose poveanju kvaliteta ivljenja i uravnoteenom razvoju svih podruja uz racionalno korienje i zatitu javnih dobara, uvaavanje obiljeja i osobenosti podruja u planiranju razvoja, razvoj infrastrukturnih sistema. Rije je o ciljevima koji se odnose na slijedee segmente:
1. Stanovnitvo i mrea naselja

- Kvalitetno integrisati demografski razvoj u kontekst politike budueg cjelokupnog prostornog i drutveno- ekonomskog razvoja. - Planski razmjetati i organizovano usmjeravati doseljavanje stanovnitva, kako bi se naseljavanje uskladilo razmjetajem privrednih i drutvenih sadraja i moguim otvaranjem novih radnih mjesta. - Ouvati i poboljati sveukupni kvalitet ivljenja stanovnika, uz odgovarajue optimalno ureenje i opremanje prostora urbanim sadrajima. - Prostorni razvoj i ureivanje prostora prvenstveno planirati i ostvarivati na do sada izgraivanim (izgraenim ili djelom) kao i novoizgraenim prostorima, postepenim opremanjem i dogradnjom, te racionalnim, organskim i planskim irenjem u danas jo neizgraene dijelove. - Ouvanje i unapreenje svih postojeih (prirodnih i ljudskim djelovanjem stvorenih) vrijednosti gradskih prostora, a prije svega ouvanje i obnova Starog grada, uz smiljenu funkcionalnu transformaciju urbanih sadraja u njemu, prioritetni je cilj, jer ovaj prostor predstavlja najznaajniji i najvrijedniji naslijeeni resurs, kako za ukupni kvalitet ivljenja njegovih stanovnika, tako i za daljji razvoj primjerenih oblika turizma. - Uz primjerenu racionalnu politiku ureivanja graevinskog zemljita, stimulisati tipologijski raznovrsnu stambenu izgradnju. Oblikovati prostore gradske prepoznatljivosti u predjelima koji se razlikuju po vrijednosti postojeih ambijenata, opremljenosti, izgledu i poloaju kao i novoplaniranih koji e se nastavljati na postojee uz prilagoavanje vrijednostima ukupnog gradskog prostora. - Planski provjeriti postojee normative stambene izgradnje u gradskim i seoskim podrujima, te kategorizaciju turistikih objekata, ponude i sadraja.
V CILJEVI
Osnovni pravci razvoja optine Budva za planski period temeljeni su na smjernicama datim u Prostornom planu Crne Gore i u ostalim relevantnim planovima, strategijama i projektima. Opti cilj izrade PUP-a je da se integralno sagledaju i analiziraju svi elementi namjene i organizacije korienja prostora, a u cilju zatite i podsticanja daljeg ukupnog razvoja ovog podruja. Isto tako kroz plan treba utvrditi optimalan
136
137
2. Razvoj turistike privrede

Jedan od prioriteta Crne Gore i optine Budva je razvoj turizma, privlaenje stranih direktnih investicija i stratekih investitora, posebno stimulisanje malih projekata. Za to je neophodno ulaganje u razvoj nedostajue infrastrukture. Opti ciljevi razvoja turizma su: - sanacija, adaptacija, rekonstrukcija i modernizacija postojeih objekata turistikog smjetaja i ugostiteljskih objekata, radi postizanja viih i visokih kategorija (hoteli, vile i rezidencije sa 4 i 5 zvjezdica, marine, kongresni i biznis centri i dr.) po svjetskim standardima, u cilju stvaranja cjelogodinje turistiko-rekreativne ponude u prostoru; - razvoj ekolokog, zdravstvenog, nautikog i sportskog turizma uz funkcionalno integrisanje turistike ponude ruralnog zalea i budvanske rivijere; - uz smjetajne kapacitete neophodno je planirati odgovarajuu strukturu sportskih, rekretivnih i zabavnih povrina. - neophodno je izvriti analizu ostvarenih i planiranih turistikih kapaciteta sa posebnim osvrtom na: prirodne resurse i raspoloiv prostor za izgradnju, kapacitet plaa prema zahtevanim visokim standardima turistike ponude, kapaciteta osnovne infrastrukture i potreba za prateim sadrajima turistike ponude, pre svih marina, parkovskih i rekreativnih povrina, parkinga i dr.
5. Kulturna batina
Kulturna batina optine Budva predstavlja znaajan potencijal turistike ponude, koji na adekvatan nain treba valorizovati. Podruje Budve je najbogatije, meu crnogorskim optinama, sakralnim objektima i spomenicima kulture, koje pored Starog grada Budve i Svetog Stefana, sainjava oko dvadeset manastira i crkava sa izuzetnom riznicom srednjovjekovnog fresknog slikarstva. Na ovom podruju su takoe zastupljene stare ruralne aglomeracije, grobljanske crkve i drugi spomenici. Jedan od osnovnih ciljeva zatite kulturne batine treba da bude uvaavanje vrijednosti datog kulturnog nasljea i prepoznavanje njegovog znaaja za ivot, razvoj i prosperitet lokalne zajednice i identifikacija najznaajnijih mogunosti kao i njegova revitalizacija.
6. Poljoprivreda
Poljoprivredu razvijati kao djelatnost komplementarnu turizmu. Razvoj poljoprivrede (maslinarstvo, vinogradarstvo, staklenici, cvijee, juno voe...) obezbjeuje autentini i zdrav proizvod kao ugostiteljsku i gastronomsku ponudu, vizuelno pejza ini ljepim, uva tlo od erozije, omoguuje zapoljavanje veeg broja ljudi... Budva ima izrazito pogodne klimatske uslove i kvalitetno tlo za bavljenje poljoprivredom i voarstvom, oni su u prolosti i bili vrlo razvijeni na teritoriji dananje Budve. Potrebno je procijeniti dananje mogunosti i definisati prostore na kojima e se ubudue razvijati poljoprivreda i voarstvo.
3. Razvoj uslunih djelatnosti

Trgovina i usluni zanati skupa sa poljoprivredom trebaju predstavljati stimulativni faktor i nadopunu turistikoj privredi kao vodeoj privrednoj grani u optini Budva. Potrebno je obezbjediti visok standard usluge servisa i javnih slubi (posebno trgovine, zanatskih servisa i dr.) u skladu sa potrebama lokalnog stanovnita i turista.
7. Saobraaj
- Prvu etapu razvoja saobraajne mree treba da karakterie poboljanje postojee mree, pogotovo na kritinim dionicama, rekonstrukcija i reorganizacija saobraajnica prema njihovom sadanjem rangu. - Drugu etapu razvoja predstavljae izmjetanje tranzitnog saobraaja iz naseljenih djelova, prvenstveno iz Budve. - Prema usvojenom prostorno-planskom konceptu razvoja putne infrastrukture, realizacijom projekta mosta na Verigama, njegovo povezivanje sa tunelom Sozina, izgradnjom brze saobraajnice du primorja trasom koja je, uglavnom, ve od ranije zacrtana u postojeoj plaskoj dokumentaciji optine Budva, postaje jedan od prioritetnih investicionih zahvata u Crnoj Gori. - Osigurati i omoguiti alternativno povezivanje naselja radi vee fleksibilnosti i sigurnosti funkcionisanja saobraaja. - Unapreenje stanja pomorskog saobraaja uvoenjem duobalnih linija, te manjih brzih putnikih brodova. - Unutar turistikih zona osposobiti i izgraditi odgovarajua pristanita.
4. Razvoj drutvenih djelatnosti

Razvoj drutvene infrastrukture je vaan segment sadraja drutvenog ivota i u funkciji opteg razvoja predmetnog prostora. Opti smjer razvoja podrazumjeva jaanje funkcija naselja (uprava, obrazovanje, zdravstvo, socijalna zatita, kultura, sport i dr.), radi zadovoljavanja osnovnih potreba gradskog i stanovnitva ireg podruja. Do sada ostvareni kapaciteti javnih slubi nisu adekvatni potrebama stalnog stanovnitva, kao ni potrebama velikog broja turista, s toga je potrebno poveati kapacitete ovih sadraja, kako u samoj Budvi, tako i u ostalim naseljima na teritoriji Optine, imajui naroito u vidu rastue potrebe stanovnitva.
138
139
- Razvoj alternativnih vidova transporta, a posebno internog javnog transporta posebno izmeu zona velike koncentracije turistikih kapaciteta i korisnika. - Razmotriti razliite mogunosti organizacije saobraaja izmenom reima kretanja u skladu sa dnevnim i sezonskim oscilacijama u optereenju saobraajne mree.
8. Infrastruktura
Unapreenje komunalne opremljenosti, ureenja naselja i javnih slubi je prioritetni cilj radi razvoja privrede, a posebno radi daljeg razvoja turizma na teritoriji Optine. Potrebno je preduzeti aktivnosti na daljem razvoju vodovodne mree, sa posebnim osvrtom na lokalni nivo-mrea naselja, potom dati adekvatna rjeenja za problem odvoenja i prerade otpadnih voda. Takoe predvidjeti pouzdanu elektroenergetsku i telekomunikacionu mreu u skladu sa razvojem naselja. Pored naelnog stava da predmetni planski dokument mora biti u skladu sa postavkama Prostornog plana Crne Gore, Prostornog plana podruja posebne namjene za Morsko dobro, treba preispitati i izai u susret novim idejama korisnika prostora na predmetnom podruju kojima se osavremenjuje i podie nivo itavog podruja.
VI STRATEKA PROCJENA UTICAJA PUP-a NA IVOTNU SREDINU

Paralelno sa izradom Plana predviena je i izrada Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu na osnovu Zakona o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu(Sl. list RCG, br. 80/05). Izvjetaji o stratekoj procjeni koji se izrauju za planove ili programe na razliitim hijerarhijskim nivoima moraju biti meusobno usklaeni i usklaeni sa procjenama uticaja projekata na ivotnu sredinu, kao i planovima i programima zatite ivotne sredine. Osnovu Izvjetaja o stratekoj procjeni ini plan ili program kojim se utvruje okvir za razvoj odreenog sektora, odnosno njegove karakteristike, ciljevi i prostorni obuhvat. Izvjetaj o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu sadri podatke kojima se opisuju i procjenjuju mogui znaajni uticaji na ivotnu sredinu do kojih moe doi realizacijom plana ili programa, kao i razmatranih varijantnih rjeenja, uz voenje rauna o ciljevima i geografskom obuhvatu plana ili programa. Pored ovih podataka, Izvjetaj o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu i slijedee podatke:
1) kratak pregled sadraja i glavnih ciljeva plana ili programa i odnos prema drugim planovima i programima; 2) opis postojeeg stanja ivotne sredine i njenog mogueg razvoja , ukoliko se plan ili program ne realizuju; 3) indentifikaciju podruja za koja postoji mogunost da budu izloene znaajnom riziku i karakteristike ivotne sredine u tim podrujima; 4) postojee probleme u pogledu ivotne sredine u vezi sa planom ili programom, ukljuujui naroito one koji se odnose na oblasti koje su posebno znaajne za ivotnu sredinu, kao to su stanita divljeg, biljnog i ivotinjskog svijeta sa aspekta njihovog ouvanja, posebno zatiena podruja , Nacionalni parkovi ili Morsko dobro; 5) opti i posebni ciljevi zatite ivotne sredine ustanovljeni na dravnom ili meunarodnom nivou koji su od znaaja za plan ili program i nain na koji su ovi ciljevi, kao i svi ostali aspekti od znaaja za ivotnu sredinu, bili uzeti u razmatranje u procesu pripreme; 6) mogue znaajne poslijedice po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu , ukljuujui faktore kao to su : bioloka raznovrsnost, stanovnitvo, fauna, flora, zemljite, voda, vazduh, klimatski inoci, materijalni resursi, kulturno naslijee, ukljuujui arhitektonsko i arheoloko naslijee, pejza i meusobni odnos ovih faktora; 7) mjere predviene u cilju spreavanja, smanjenja ili otklanjanja, u najveuj moguoj mjeri, bilo kog znaajnog negativnog uticaja na zdravlje i ivotnu sredinu do koga dovodi realizacija plana ili programa; 8) pregled razloga koji su posluili kao osnova za izbor varijantnih rjeenja koje su uzete u obzir kao i opis naina procjene, ukljuujui i eventualne tekoe do kojih je prilikom formulisanja traenih podataka dolo (kao to su :tehniki podaci ili nepostojanje know how); 9) prikaz moguih znaajnih prekograninih uticaja na ivotnu sredinu; 10) opis programa praenja stanja ivotne sredine ukljuujui i zdravlje ljudi u toku realizacije plana ili programa ( monitoring); 11) zakljuke do kojih se dolo tokom izrade Izvjetaja o stratekoj procjeni predstaviti na nain razumljiv javnosti.
VII SADRAJ DOKUMENTACIJE

Sadraj, obim i nivo obrade PUP-a dati tako da se u potpunosti primjene odredbe Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata ( Slubeni list Crne Gore , broj 51/08). Takoe, faze izrade i procedura donoenja PUP-a, sprovee se u skladu sa odredbama utvrenim Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata. Nacrt i Predlog predmetnog planskog dokumenta dostavljaju se nadlenom organu, koji je nosilac pripremnih poslova na izradi i donoenju Prostorno - urbanistikog plana optine Budva, Agenciji za planiranje prostora Optine
140
141
Budva u broju primjeraka prema Ugovoru, a po donoenju Prostornourbanistikog plana dostavljanje planskog dokumenta izvriti u skladu sa Ugovorom i prema Pravilniku o nainu uvida, ovjeravanja, potpisivanja, dostavljanja, arhiviranja, umnoavanja i uvanja planskog dokumenta ( Sl. list CG, br.71/08). VD Direktor Agencije za planiranje prostora, Predsjednik Optine Aleksandar Tii Rajko Kuljaa
Green Home: www.greenhome.co.me Expeditio: www.expeditio.org
142

Programski Zadaci Koji Vode Ka Održivom Prostornom Razvoju

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Programski Zadaci Koji Vode Ka Održivom Prostornom Razvoju

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Programski zadaci koji vode ka odrivom prostornom razvoju

Programski zadaci koji vode ka odrivom prostornom razvoju

Programski zadaci koji vode ka odrivom prostornom razvoju

Analiza postojeih programskih zadataka

Analiza postojeih programskih zadataka

Analiza postojeih programskih zadataka

odrivost ivotna sredina ekonomija

Analiza postojeih programskih zadataka

Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka

Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka

Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka

Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka

Primjeri principa i preporuka korisnih za izradu programskih zadataka

Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka

Preporuke za unapreenje sadraja programskih zadataka (za prostornourbanistike planove)

Odluka o izradi planskog dokumenta lan 31

lan 3 Osnovna naela zatite i unapreenja prirode:

Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka

Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka

Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka

Preporuke za unaprijeenje sadraja programskih zadataka

ANEX I Indikatori odrivog razvoja

Indikatori odrivog razvoja

Stvaranje nemineralnog otpada Produktivnost resursa

Realni BDP po glavi stanovnika, stopa rasta i ukupne vrijednosti Zapoljavanje

Ukupna stopa zaposlenosti

Operativni zadaci i ciljevi

Operativni zadaci i ciljevi

Javna potronjana obrazovanje (za pod-temu Obrazovanje)

Indikatori odrivog razvoja

Indikatori odrivog razvoja

Operativni zadaci i ciljevi Saobraaj i mobilnost Modalna podjela putnikog saobraaja

Potronja energije za prevoz u odnosu na BDP

Modalna podjela prevoza tereta

Cjenovni indeksi za transport

Operativni zadaci i ciljevi Biodiverzitet

Koherentnost i efektivnost politike

Novi sluajevi prekraja Otvorenost i uestvovanje

Prenos zakona zajednice, prema oblastima politike

Veliina ribarske flote

umsko drvee koje je oteeno defolijacijom

Udjeli ekolokih i poreza na rad u ukupnim prihodima od poreza Kontekstualni indikator

Nivo povjerenja graana/ki u institucije EU (za pod-temu koherentnost i efektivnost politika)

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

ANEX II Analiza anketa namijenjene optinama i dravnim institucijama

Analiza anketa namijenjenih optinama

sredine i neopravdanom zapostavljanju drugih elemenata odrivog razvoja.

Grafikon 3: Da li ste bili uesnik/ca neke obuke/seminara/konferencije u oblasti odrivog razvoja?

Grafikon 6: Pet najeih ekolokih problema u Crnoj Gori

Grafikon 5: Problemi sa kojima se optine susreu na putu ka dostizanju odrivog razvoja?

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

Analiza anketa namijenjenih dravnim organima

Grafikon 1: Da li Vam je poznat termin odrivi razvoj?

Grafikon 2: Navedite osnovne principe odrivog razvoja

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

Grafikon 3: Da li ste bili uesnik/ca neke obuke/seminara/konferencije u oblasti odrivog razvoja?

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

Grafikon 4: Pet najeih ekolokih problema u Crnoj Gori

Grafikon 6: Postoji li odgovarajua kaznena politika u oblasti ivotne sredine?

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

Analiza ankete namijenjene optinama i dravnim institucijama

1.3. Demografski razvoj