LJUDSKA PRAVA

Edukacija
o ljudskim pravima je neophodan konkretnog saznavanja, potovanja I primjene preduslov njihovog

Samo obrazovani I pravno politicke sadrzine koncepta ljudskih prava svjesni

graani, mogu formirati takvo javno mnjenje koje ce prisiliti vlasti na njihovo postovanje I primjenu

Medjunarodna pravna zastita I kontrola primjene ljudskih prava je

pitanje od univerzalnog znacaja, koje presijeca dravne, nacionalne I ideoloke, politike I kulturne granice, te uslovljava saradnju kako, meu dravama I vladama, tako I medju nevladinim strucnim I profesionalnim organizacijama I pojedincima Ono to je pravno, moralno, pravedno, humano za jednu zajednicu, ne mora da bude za drugu ili druge javna prava koja posjeduju gradjani u odnosu na drzavnu vlast, svojevrsna brana i garancija protiv zloupotrebe vlasti, mehanizam njene kontrole i ogranicenja. Ona se ostvaruju ili krse u vertikalnom odnosu gradjanin - drzavna vlast

Klasicna ustavnopravna teorija odredjuje ljudska prava kao subjektivna

savremena pravno politikoloka nauka odreuje ljudska prava kao

minimalne moralno politicke zahtjeve prirodno - pravnog karaktera koje svaki pojedinac posjeduje ili bi htio da ih posjeduje u odnosu na (protiv) drzavnu vlast i drustvo u kome zivi

to su elementarni politicki i socijalno - ekonomski zahtjevi gradjana u

odnosu na drzavnu vlast i drustvo u cjelini, cije je ostvarenje preduslov za biolosku, kulturnu i politiku egzistenciju odnosno zivot u uslovima dostojnim covjeka, njegove humane prirode i dostojanstva

osnovni

materijalni izvor ovako shvacenih prava je urodjena individualnost ljudske autonomije i urodjeno ljudsko dostojanstvo voljom ili miloscu drave i ostvaruju se u odnosima sa drugim ljudima i dravnom vlau

ona nastaju kao prirodna jer ih covjek stice cinjenicom rodjenja, a ne nisu sva subjektivna prava, prava koja pripadaju pojedincu i ljudska prava ljudska su samo ona subjektivna prava koja se ne duguju drzavi i
njenoj volji vec ih ljudsko bice ima nezavisno od drzave i objektivnog prava koga ona stvara

sve ono sto nam je podareno cinjenicom rodjenja : zivot u adekvatnim

socijalnim i ekonomskim uslovima, fizicki i mentalni integritet, sloboda, misljenje i izrazavanje misljenja, vjerovanje po sopstvenom izboru, zastita od svake zloupotrebe drzavne vlasti

osnovna posljedica ovako shvaenih ljudskih prava jeste univerzalnost, tj. da

jednako pripadaju svim ljudskim bicima bez razlike

druga vazna njihova osobina jeste njihova politicka priroda - ostvaruju se ili krse
u drzavno -pravnom poretku, usmjerena su na drzavnu vlast

 primjena ili krsenje ljudskih prava je sustinski element procesa vrsenja

suverene vlasti i vrhovnickih prava svake drave

vecina klasicnih, gradjanskih i politickih prava - prava prve generacije, u

pravnom smislu su civilne slobode ili imuniteti od drzavne vlasti

to su negativne slobode jer drzavna vlast ima pravnu obavezu da se ne

mjesa,da ne smeta gradjane u vrsenju ovih prava(kretanje, okupljanje, sloboda misljenja)

negativna uzdrzavanja se postizu nediskriminatornom primjenom zakona i

ustava, mada je za takvu primjenu cesto pozitivna pozitivna akcija dravnih organa

pozitivne obaveze dravne vlasti i mijesanje drzave u privredni i

ekonomski zivot(obezbjedjenje adekvatnih uslova zivota,besplatnog skolovanja...). Zbog toga su ekonomska, socijalna i kulturna prava prava druge generacije. Obaveza afirmativne akcije drave, prije svega preraspodjele materijalnih resursa da bi se omogucilo blagostanje balans izmedju principa slobode i principa jednakosti je preduslov realizacije pune ljudske slobode i dostojanstva drzavno-pravnog poretka i drustva

postovanje ljudskih prava je uslov normalnog, regularnog funkcionisanja svakog Samo ona vlast koja postuje ljudska prava je legitimna i moze normalno
funkcionisati i reprodukovati se

Sve do drugog svijetskog rata ljudska prava su bila u iskljucivoj nadleznosti

drzave. Takva shvatanja su dovela do istrebljenja citavih naroda, tako da je to motivisalo ljude da internacionalizuju pitanje ljudskih prava

donosenje Univerzalne deklaracije, Paktova o pravima covjeka(Pakt o

gradjanskim i politickim pravima PGP + Pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima PESK) i nekolino medjunarodnih konvencija - ljudska prava izlaze iz domena iskljucive unutrasnje nadleznosti drzava, tako su stvoreni pravno institucionalni preduslovi za konstituisanje sistema medjunarodnopravne zastite i kontrole i njihove primjene procedure medjunarodne zastite ljudskih prava, u velikoj mjeri zavise od unutrasnjih sistema i ne mogu se pokrenuti dok se ne iscrpe sredstva i mehanizmi na unutrasnjem planu minimalno univerzalno prihvacenih standarda, njihovo inkorporiranje u ustavne i zakonske propise, kao i postojanje medjunarodnih mehanizama kontrole ponasanje drzave

sada se sistem medjunarodne zastite svodi na formulisanje i usvajanje

sustina ljudskih prava je prirodnopravna, a ne pozitivisticka (proisticu

iz prirode covjeka i odnosa medju ljudima,a ne iz volje drzavne vlasti). Ljudi ih sticu cinjenicom rodjenja, a ne cinjenicom da su im data ili podarena voljom dravne vlasti ili medjunarodne zajednice u formi ustava, zakona ili medjunarodnog ugovora

 Osnovni izvor ovako shvacenog koncepta ljudskih prava, ljudska autonomija i

dostojanstvo ostaje jedinstven i relativno stalan, ali se njegova sadrzina i nacini njene raelizacije stalno mijenjaju PREDMET I METOD NAUKE O LJUDSKIM PRAVIMA

predmet ove naucne discipline je veoma sloen i kompleksan drustveni

odnos izmedju drzavne medjunarodnom planu vlasti i pojedinca,na unutrasnjem i

iz samog karaktera i sadrzine ovog odnosa proizilazi multidisciplinarni

karakter nauke o ljudskim pravima (pravni,kulturoloski,ekonomski aspekti ovog odnosa)

U uem normativno - pravnom smislu ona je je specificna sinteza cjelokupne

pravne nauke, jer ljudska prava proimaju skoro sve segmente drave i prava, sustnski opredjeljujuci njihov socijalni karakter i sadrinu. Tako da su i metodi razni jer pitanje ljudskih prava obuhvata sve aspekte

IZVORI Pod izvorima ljudskih prava podrazumijevamo one duhovne i

materijalne sadrzaje, pravnog, vanpravnog, filozofskog, socioloskog, politikoloskog, kulturoloskog karaktera, koji su osnovni uzroci i razlozi, odnosno dominantni faktori nastanka i djelovanja koncepta ljudskih prava. Tri vrste meusobno povezanih i uslovljenih izvora ljudskih prava:

1) Teorijsko filozofski
2) Politiki 3) Pravni ... ine izvori unutranjeg prava i izvori medjunarodnog prava o ljudskim pravima i slobodama.

materijalni izvori (drustv.i pol.cinjenice, interesi i vrijednosti iz kojih proizilazi

pravo)

formalni izvori (pravni akti na unutrasnjem i medjunarodnom planu, konkretni

oblici u kojima se ispoljava donosenje pravnih pravila i propisa)

TEORIJSKO FILOZOFSKI IZVORI Religija - ljudski zivoti prava posmatraju se kao univerzalne i
neotudjive vrijednosti ,Biblija stavovi o ogranicenju ropstva, obaveza pruzanja pomoci siromasnijima, rasnoj jednakosti

Judeo - hriscanska tradicija - izvjesna prava su neotudjiva i

nadiskustvena jer su bozjeg porijekla, a zemaljske vlasti ih moraju postovati

u nekim religijama mogu biti i stavovi o ogranicenju ljudske slobode ili

dostojanstva, opravdavanju nejednakosti medju polozaju zena po nekim vjerskim ucenjima zivot se ne najuniverzalnijom vrijednoscu ljudima, smatra podredjenom najvisom i

religiozne doktrine su znacajan materijalni izvor ljudskih prava, nude zajednicke

elemente iz razlicitih tradicija u vidu univerzalni prihvacenih vrijednosti (jednakost i pravicnost)

 Prirodno pravo - autonomni pojedinac je ono sto nadredjeno

drzavnom, pozitivnom pravu, proizilazi iz bozije volje, prirode stvari, ukljucuje elementarne principe pravde i pravicnosti, ispravan, prirodan rezon kao izraz saglasnosti sa prirodom stvari iz cega proizilaze njegove osnovne karakteristike: univerzalnost, nepromjenjivost i vjecnost objektivna nuznost koja proizilazi iz prirodnog prava je obaveza drzave i vladara da pozitivne propise i svoju vladavinu usklade sa principima prirodnog prava

iznad drzava, vladara i njihovih propisa nalazi se prirodno pravo Akvinski potencira prirodno pravo potencirajuci njegovu bozansku,
transcedentalnu prirodu superiornost u odnosu na pravo feudalnih vladara. jer ako zemaljsko nije u skladu sa prirodnim onda je to kvarenje prava (legis corruptio) ...svako ljudsko bice stvorio je bog-autonomno, odvojeno od vlasti

Grocijus i Pufendorf odvajaju prirodno pravo od religije i nalaze njegov

osnov u racionalnom razmisljanju ili zdravom razumu i utemeljuju klasicno medjunarodno pravo, kao svojevrsnu emanaciju prirodnog prava

Grocijus, otac medunarodnog prava prirodna je karakteristika ljudi

da ive miroljubivo u medjusobnoj harmoniji. Prirodno pravo je diktat ispravnog rezona kojim se potvrdjuje da akt koji je u skladu sa racionalnom prirodom ima u sebi kvalitet moralne osnove ili potrebe

Lok razvija sveobuhvatnu i zaokruzenu teoriju o prirodnim pravima

pojedinaca i legitimitetu dravne vlasti. Ukazuje na postojanje prirodnog stanja i zakona jaceg, iz straha ljudi zakljucuju drustveni ugovor, obaveza da se formira zajednica i uspostavi vlast

Obaveza tako uspostavljenje vlasti je upravo zastita tih prirodnih prava i ukoliko
vlast nije u stanju da to obezbjedi, gradjani imaju pravo da je smijene u svako doba.

identifikuje ljudska prava sa ljudskom prirodom - zivotom, slobodom i

jednakoscu

Hobs, Ruso takoe polaze od prirodnog stanja i drustvenog ugovora i

oni apsolutizuju neogranicenu vlast i moc, odnosno opstu volju vecine, sto sluzi za opravdanje nedemokratskih i autokratskih rezima

-u okviru Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima se kaze da je urodjeno

ljudsko dostojanstvo i jednaka i neotudjiva prava svih clanova ljudske familije, temelj slobode, pravde i mira, u svijetu ...te da se sva ljudska bica radjaju slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima SAVREMENE TEORIJE PRIRODNOG PRAVA - NEONATURALIZAM

nastoje da odrede izvjesne neprolazne i univerzalne vrijednosti,

moralnog karaktera

Kako najpoznatiji neonaturalisti Del Vecchio, Radbruch, Le Fur, Coing, Fuller i

Finnis isticu minimum apsolutnog i sustinskog postulata bilo kog sistema prava mora ukljucivati priznanje znacaja vrijednosti individualne slobode ili autonomije

 Hart,

uskladiti pozitivno pravo i univerzalno prihvacene prirodnopravne postavke. Jednako prirodno pravo - pravo gradjana da budu slobodni (ono postoji u svakom drustvenom i moralnom sistemu) pravde i pravicnosti i prirodnih prava pojedinaca. Pravda je prva vrlina drustvenih institucija, a ljudska prava su cilj pravde.

Rols zastupa teoriju pravde, apstraktna sinteza drustvenog ugovora, Dva osnovna principa pravde koji proizilaze iz racionalnog i
zdravorazumskog opredjeljenja ljudi kada zakljucuju drustveni ugovor:

1) svaki gradjanin jednako pravo slobode, ogranicen istim sistemom

slobode za ostale 2) socijalnu i ekonomsku nejednakost treba tretirati tako da se najvece koristi, ompoguce onima u najnepovoljnijem polozaju, i da se svima obezbijede jednake mogucnosti pristupa javnim polozajima i funkcijama

sloboda ima prioritet i moze se ograniciti samo u slucajevima koji

predstavljaju korist -napredak za ukupan sistem osnovnih sloboda

sloboda je kao vrhovni apstraktni princip, znaci kompletan sistem slobode

jednakog gradjanstva, vrijednost slobode je sposobnost pojedinca i grupe da shodno uslovima,zadovolje odredjene ciljeve unutar sistema,zbog nejednakosti u obrazovanju i prihodima,varira

distributivna pravda, preko dravno - pravnih institucija omogucavaju

najvece koristi onima u najnepovoljnijem polozaju

Cahn, smatra da je korisniji pristup negativno odredjenje pravde.

Nepravdu je lakse indetifikovati, na osnovu iskustva i racionalnih opservacija

pravda je aktivan proces sankcionisanja i sprijecavanja nepravde Gewrith, moralno ponasanje pojedinaca - sposobnost da preuzme odgovornost
kao slobodan i racionalni korisnik nekog sistema vrijednosti teorija sustinskih prava nastoje da promovisu model prirodne potrebe odnosno koncepta humanosti u drustvu POZITIVIZAM AUTORITET DRAVE drzavnih organa i njhivovih propisa

19. I prva polovina 20 vijeka, Smatrajuci da sva vlast i prava poticu od ljudi ne posjeduju ljudska prava jer su ljudska bica vec zato sto je tako odlucila
nadlezna drzavna vlast,i sto je tu volju uoblicila u adekvatnu pravnu formu

izvori ljudskih prava jesu akti - propisi drzavne vlasti i njenih organa,
njih zanima konkretno i realno primjenjivo pravo,iza kojeg stoji drzava sa svojim monopolom za fizicku silu

osnovni nedostatak

pozitivizma je sto ljudska prava antipravne,moralne,hum sadrzaje suprotno izvornim shvatanjima

ukljucuju

primjer volje drzave i vlasti u formi cistog zakona i prava je antisemitski

zakon u nacistickom trecem rajhu znacaj pozitivista-utvrdjivanja sadrzine vecine ljudskih prava i njihovog popisa u pravnom sistemu drzave

 Hart i Fuler nastoje da redefinisu klasicni pozitivizam i smatraju da

pravni sistem mora da se zasniva na izvjesnim moralnim nacelima koja proizilaze iz pravnih standarda i principa i moraju ispunjavati odredjene standarde ,,opstosti,javnosti,neretroaktivnosti,shvatljivosti,... MARKSIZAM OVJEK KAO SPECIFINO BIE njegov polozaj i uslovi zivota zavise od karaktera i uslova procesa proizvodnje nastoji da unisti socijalizam

prava tretiraju kao burzoaske izmisljotine, pomocu kojih imperijalizam ljudska prava su pitanje iskljucivo unutrasnje nadleznosti socijalne drzave
sustinska sloboda i emancipacija su jedino moguce u besklasnom komunistickom drustvu u komo ce biti ukinuta privatna svojina i eksploatacija vecine od strane privilegovane manjine do takvog drustva moguce samo doci proleterskom revolucijom TEORIJE ZASNOVANE NA ZNAAJU, KORISNOSTI OPTEG DOBRA UTILITARIZAM

u praksi u socijalizmu su masovna i sistematska krsenja ljudskih prava Utilitarizam - osnovno nacelo - vrijednost i korisnost, osnovni cilj
drzave je opste dobro svaka ljudska odluka zasnovana je an proracunima zadovoljstva i patnje obezbjedi maximalnu kolicinu zadovoljstva i mininimalnu kolicinu patnje opta sreca o vlasti se prosudjuje na osnovu stepena ostvarene najvece srece za najveci broj ljudi princip maksimizma i kolektivizma,naturalizam-distributivni,individualisticki pozitivizma, odnosno ostra kritika naturalizma. Osnovni nedostatak je nepriznavanje i negiranje ljudske autonomije

drzava treba da

Bentam utilitarizam je samo nesto suptilnija i sofisticiranija varijanta Ronald Dvorkin zahtijeva da se opte dobro uvijek ogranici potrebom da se
prema svakom covjeku postupa sa jednakim postovanjem i paznjom. KONSTITUCIONALIZAM OGRANIENJE I KONTROLA VLASTI

Ovaj koncept polazi od monteskijevog ucenja o podjeli dravne vlasti,

te tako teorija predstavlja naucno, ali i ideolosko-politicko objasnjenje i opravdanje institucija zapadno liberalnih demokratija, posebno vladavine prava

Fridrih - polaze od realne prirode drzavne vlasti, monopol za fizicku silu i

mogucnost upravljanja zivotima ljudi,vlast pogodna za zloupotrebe

unutar sistema vlasti neophodno je ugraditi mehanizme i institucije za njenu

kontrolu i ogranicenje

legitimna je samo ogranicena i kontrolisana vlast, a neogranicena je

nelegitimna

konstitucionalizam

je skup svih institucija mehanizama za kontrolu i ogranicenje vlasti

pravno-politickih

 (vlast predstavnicka, u svako doba smjenjiva, ustav podjedanko obavezan,

podjela vlasti, pravni sistem nije instrument politike, mreza kontrole i ravnoteze, nezavisno sudstvo, sud kao zastitnik gradjana od zloupotrebe izvrsne vlasti, neprikosnoveno postovanje osnovnih ljudskih prava i sloboda, ljudska prava su nadustavna kategorija jer mu prethode, ali se kroz njega obezbjedjuje primjena i zastita, liberalne ogranicene drzave i slobodne trzisne ekonomije, vlast najbolje vlada, kad najmanje vlada, odbacuje apsolutnu demokratiju, ustavna supermatije zakonodavno tijelo nema pravo da donosi zakone kojima bi se ogranicavala osnovna ljudska prava i slobode, tvrd ustav koji se tesko i slozeno mijenja, sistem sankcija...) POLITICKI IZVORI LJUDSKIH PRAVA

Politicki izvori su politicki dokumenti u obliku deklaracija i rezolucija,

dogadjaji, revolucije koji su rezultirali konkretna prihvatanja ideja ljudskih prava u nekim drzava i na medjunarovnom nivou

Ovo su vrlo znacajni materijalni izvori ljudskih prava, jer izraavaju

politicke ciljeve, vrijednosti i konkretne aktivnosti, u ostvarenju i primjeni ovih ideja, na nacionalnom i medjunarnom planu

Ljudska

prava su tekovine Engleske,France,Americke

novovjekovnih

burzoaskih

revolucija

najvazniji dokument i najpoznatiji - Magna carta libertatis 1215 god.

(pobunjeno plemstva i kralj dzon bez zemlje,priznaju im se izvjesne privilegije u odnosu na zastitu zivota,slobode i imovine),to predstavlja klicu savremenog anglosasonskog parlamentarizma i konstitucionalizma

Engleska revolucija, puritanska, reastauracija, slavna revolucija - kraj

17v akti : Habeas Corpus Act, sporazum naroda, peticija o pravima, instument vladanja, bil o pravima, akt o nasljedjivanju prijestola

kraj 18v.france rev.,americka(deklaracije o nezavisnosti 13 drzava-da su svi

ljudi stvoreni jednaki i da ih je tvorac obdario pravima-zivot,sloboda,trazenje srece)

nakon gradjanskog rata Ustav SAD, dodaje se 7 amandman kao bil o

pravima(pol.sloboda,garancija informisanja...) integriteta licnosti,prava privatnosti,slobode

francuska revolucija - Deklaracija o pravima covjeka i gradjanina,

1789. u kojoj sva ljudska bica bez obzira na drzavljanstvo treba da imaju odredjen korpus prava, posebno na zivot, slobodu, svojinu

kasnije se dodaje kao pretpostavka nevinosti, zabranjuje se djela koja su po

drustvo opasna, ljudi jednaki pred zakonom, sa istim pristupom u skladu sa svojim sposobnostima, porezi ravnopravno podjeljeni

Oktobarska revolucija - deklaracija o pravima eksploatisanih naroda od

1918., pravo naroda na samopredjeljenje koje se odnosi na kolonije i pravo na otcjepljenje Meunarodna organizacija rada Univerzalna Deklaracija o ljudskim pravima 10.12.1948. koja polazi od toga da su prirodna urodjena ljudska prava i njihovo

Nacizam u II svijetskom ratu uticali su na medjunarodnu zajednicu

nediskriminatorsko uzivanje od strane svih ljudi, temelj mira, bezbjednosti i pravde. Deklaracija usvojena u formi rezolucije svecane preporuke generalne skupstine UN Danas je ona pravno obavezujuci dokument, djelimicno kao medjunarodno obicajno pravo, djelimicno kao opsta pravna nacela priznata od strane prosvijecenih naroda. Najvisi i najvazniji izvor ljudskih prava, nepresusni izvor nadahnuca (KEBS) sada je to organizacija za evropsku bezbjednosti i saradnju (OEBS), ovakvi sporazumi politickih tijela, bez pravnih sankcija nazivaju se meko pravo soft law i donose se opstom saglasnoscu konsesusom svih drava ucesnica, sto dodatno opredjeljuje njihov legitimitet i autoritet

Dokumenti i odluke konferencije o evropskoj bezbjednosti i saradnji

1975. Zavrsni akt u Helsinkiju,osnovna nacela o postovanju ljudskih

prava

pariska povelja za novu evropu 1990, dokumente sa sastanka u Kopenhagenu

1990 i Moskvi 1991 koji se odnose na tzv ljudsku dimenziju KEBS a uspostavljanje mnogih helsinskih komiteta i povelja najveci napredak ostvaren je u oblasti posebnih prava etnickih i nacionalnih manjina i to u zavrsnom dokumentu na zasjedanju Kebsa a u kopenhagenu IZVORI LJUDSKI PRAVA U UNUTRANJEM PRAVU posebno zbog cinjenice da su ljudska prava nastala na unutrasnjem, dravno pravnom planu

Ustavni propisi su veoma znacajni formalni izvori ljudskih prava , Ljudska prava su obicno predvidjena uvodnom, osnovnom glavnom
ustava, ali i njihova sadrina odredjena i onim dijelom ustava koji se odnosi na organizaciju vlasti, njenu podjelu, nadlenost u i odgovornost najvisih drzavnih organa

Ljudska prava imaju nadustavni tretman jer se ne mogu dovesti u pitanje

voljom vecine,parlamenta...

noviji ustavi sadrze i prava trece generacije kao npr. pravo na zdravu
prirodnu okolinu prosto postojanje odredbi o ljudskim pravima u ustavu i nije garancija za njihovu primjenu, posebno u slucajevima ustava u formalnom smislu i fasadnih ustava regulisu posebnim - ustavnim zakonima, povelje ili bil o ljudskim pravima

u nekim drzavama ustav ne sadrzi dio o ljudskim pravima, pa se ona Zakoni su vazan izvor unutrasnjeg prava o ljudskim pravima Demokratski ustavi koji su zasnovani na konstitucionalizmu i vladavini prava
izricito zabranjuju zakonska ogranicenja svih ili pojedinih prava

Ljudska prava

se mogu garantovati jedino zakonom, ali je to nesigurno zbog mogucnosti promjene

Vaan pomocni izvor ljudskih prava u unutrasnjem pravu jeste sudska praksa, odnosno odgovarajuce presude sudova koje se odnose na konkretnu primjenu pojedinih prava u konkretnim slucajevima IZVORI MEUNARODNOG PRAVA O LJUDSKIM PRAVIMA

1. Pravila meunarodnog obicajnog prava najstariji i najvazniji izvor medjunarodnog prava cak i danas, kada u svim oblastima meunarodnog prava preovladavaju pisani
izvori u formi medjunarodnih ugovora, mnoga vana pitanja, ukljucujuci i ljudska prava regulisana su medjunarodnim obicajima.

Obicaj je nepisano pravilo koje je nastalo dugotrajnim ponavljanjem

odredjenog nacina ponasanja subjekata medjunardnog prava - drzava i medjunarodnih organizacija koje prati njihovo uvjerenje da je takvo ponasanje pravno obavezno

clan 38. statuta Medunarodnog suda pravde - obicaj je dokaz opste

prakse koja je prihvacena kao pravo. Opta praksa, ili dugotrajno, kontinuirano i sukcesivno ponavljanje odredjenog nacina ponasanja predstavlja materijalni ili objektivni element obicaja.

drzave cesto tumace obicaje kako im odgovara zbog svojih posebnih

interesa utvrdjivanja postojanja nekog djelatnost(analiza konkretnog medj,ugovora,...) postoje: obicaja je ponasanja duga pravno intelektualna drzava,medjunar.org,odredbi

1) univerzalni (obavezuje sve drzave - zabrana mucenja, genocida,

ropstva, rasne diskriminacije, osnovna pravila ratnog i humanitarnog prava...) 2) regionalni 3) lokalni obicaji

u okviru klasicnog medjunarodnog prava su i pravila o pravnom polozaju

stranaca i zastite njihove imovine 2. MEUNARODNI UGOVORI Najvazniji izvori medjunarodnog prava o ljudskim pravima u savremeni uslovima. To su najprecizniji i najsigurniji izvori jer su u pitanju pismeni akti koji predstavljaju saglasnost volja dva ili vise subjekata medjunarodnog prava Kodifikacija - popisivanje postojecih obicaja, to predstavljaju savremeni ugovori, progresivan razvoj medjunarodnog prava o ljudskim pravima strane ovlascenih lica, volja slobodno izrazena, ugovor mora biti u skladu sa normama opsteg medjunarodnog prava

da bi proizveo pravno dejstvo, medjunarodni ugovor mora biti potpisan od Paktovi o pravima covjeka (graanskim,politickim,ekonomskim,socijalnim
kulturnim pravima), konvencija o rasnoj diskriminaciji, zenevska konvencija o zastiti zrtava rata, Konvencija o sprijecavanju i kaznjavanju zlocina genocida, o pravima djeteta, Evropska konvencija o ljudskim pravima, Americka konvencija

o ljudskim pravima , protiv mucenja, o sprijecavanju diskriminacije zena, o zastiti ekonomskih i socijalnih prava

Komitet za ljudska prava - formiran na osnovu pakta o gradjanskim i

politickim pravima (raspadom SFRJ sve obaveze i deklaracije preuzimaju na odgovornost novonastale drave) 3. OPSTA PRAVNA NACELA PRIZNATA OD STRANE PROSVIJECENIH NARODA

Oe nije rije o konkretnim pravnim pravilima, vec o veoma uopstenim

nacelima prava, karakteristicnim za sve savremene pravne sistem evropskokontinentalni i anglo-saksonski Veina od ovih naela je formulisana jo u rimskom pravu, kasnije dopunjena u razliitim pozitivno pravnim sistemima civilizovanih naroda zloupotrebe prava, neopravdanog bogacenja, odgovornost za stetu, krivicna odgovornost, pravo na zakonito i pravicno sudjenje, nezavisnost suda, ravnopravnost stranaka, javnost postupaka!

niko ne moze koristiti svoje pravo na racun drugog, zabrana

pravo svakog pojedinca je ograniceno istim takvim pravima drugih ljudi kao i
pravednim i racionalnim interesima drustvene zajednice

standard ljudskih prava univerzalno prihvacena pojmovi cija sadrzina nije

precizno odredjena(masovno i sistematsko krsenje,razuman,najteza krivicna djela,...) SUDSKE PRESUDE Sudska praksa je vazan pomocni izvor pravila medjunarodnog prava o ljudskim pravima oni rjesavajuci konkretne slucajeve samo primjenjuju postojece pravo najegzaktnije sredstvo za utvrdjivanjem pravnog znacenja i smisla pravnih normi u izvorima prava o ljudskim pravima

sudske presude su najvazniji elementi u dokazivanju obicajnog prava i Evropski sud za ljudska prava u Strazburu koji je uspostavljen 4. 11.
1950god. Evropskom Konvencijom o Ljudskim Pravima, time je uspostavljen danas najoperativniji i najefikasniji sistem medjunarodnopravne zatite ljudskih prava, ali samo na regionalnom planu, u okviru drava Savjeta Evrope Sud donosi presude koje su obavezne za sve strane u sporu svojevrsnu sintezu anglo saksonskog i evropsko kontinentalnog pravnog sistema ODLUKE MEUNARODNIH ORGANIZACIJA

sistem presuda Evropskog suda za prava covjeka predstavlja

odluke medjunarodnoh organizacija zavise od njihovih nadleznosti neke odluke su pravno obavezujuce, dok druge imaju karakter
preporuka moralno politicke snage, ali cesto predstavljaju potvrdu obicajnog prava

 Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima 10.12.1948 pravno je

obavezujuca imperativno pravne prirode Pojedinim odlukama medjunarodnih organizacija u formi preporuka se samo blie odredjuje sadraj pravno obavezujuih normi ili se pojacavaju i dodatno afirmisu politicke obaveze drava u cilju njihove primjene. rasne diskriminacije odlukama ovih organa moe se konstatovati da je neka drava prekrsila odredjena ljudska prava, moe se od nje traziti da preduzme odgovarajuce mjere u ciju pravicnog zadovoljenja rtve krsenja, moe se pokrenuti postupak za ispitivanje masovnih i sistematskih krsenja ljudskih prava u pojedinim slucajevima

komitet za ljudska prava, komitet UN za ljudska prava, za ukidanje

Savjet bezbjednosti UN nadlean je za odravanje mira i bezbjednosti

u svijetu, ovlascen poveljom UN a da donosi pravno obavezujuce rezolucije u slucajevima narusavanja mira, ugrozavanja mira ili akta agresije, koje se mogu odnositi na ljudska prava. To su odluke najcesce pojedinacnog karaktera, ali ima i onih koje sadre opsteobavezne norme ili se ne pozivaju na njih u cilju njihove implementacije takva je rezolucija SB 827 1993 godine kojom je uspostavljen meunarodni tribunal u Hagu. JEDNOSTRANI AKT DRAVA odnosu na gradjane koje poticu iz nekog drugog izvora medjunarnog prava - Versajski sistem zastite manjina (nakon II svijetskog rata)

jednostrani akt - ukoliko drzava jednostrano prihvati neke obaveze u MEDJUNARODNA ZASTITA LJUDSKIH PRAVA
ideja medjunarodne zastite ljudskih prava - priznanje I prihvatanje od strane suverenih drzava, kontrola organizovane medjunarodne zajednice nad vrsenjem njihovih vrhovnickih prava u odnosu na pojednce podvrgnute njihovoj jurisdikciji medjunarodno pravo ljudskih prava - pravo koje se bavi zastitom pojedinaca i grupa protiv krsenja njihovih medj.garantovanih prava od strane vlada, kao i unaprijedjivanje tih prava proces internacionalizacije ljudskih prava, proces izgradnje sistema medjunarodne zastite ljudskih prava - nakon II svjijetskog rata ljudska prava bila iskljucivo u nadlenosti drava

vesfalska medjunarodna zajednica neograniceno suverenih drava pojedinac je imao svojstvo objekta medjunarodnog prava, ako je drzava imala
kakve medjunarodne obaveze prema pojedincima, smatralo se da su to bile obaveze prema drzavama cije su drzavljanstvo imali ti pojedinci razvile su se institucije medjunarodne zastite ljudskih prava - humanitarne intervencije, odgovornost drzave za stetu nanijetu strancima, sprijecavanje trgovine robljem, zastita manjina, medjunarodno ratno i humanitarno pravo HUMANITARNA INTERVENCIJA jedna od najstarijih instituta klasicnog medjunarodnog prava, ali i najspornijih

Grocijus je isticao da je to pravo na upotrebu sile od strane jedne ili vise drzava protiv drzave koja zlostavlja svoje drzavljane brutalno i svirepo, da to vrijedja savjest zajednice naroda, pa je cilj legalne i legitimne upotrebe sile da se takvozlostavljanje i brutalno ponasanje sprijeci i pojedinci zastite... tako je promovisana i ideja da suverene drzave nemaju neogranicenu slobodu ponasanja prema sopstvenim drzavljanima odnosno da medjunarodno pravo namece odredjena ogranicenja Medjunarodno krivicni tribunal za bivsu Jugoslaviju - moderni oblik humanitarne intervencije u cilju kaznjavanja pocinilaca masovnih zlocina protiv covjecnosti,genocida,ratnih zlocina SPRIJECAVANJE TRGOVINE ROBLJEM I MANJINSKA ZASTITA do sredine 19v.nista se nije preduzimalo sa medjunarodnom pravu u pogledu zastite pojedinca preduzimale u odnosu na prostore koje nisu bile pod dravnim suverenitetom i takav je sluaj bio sa otvorenim morem to je rezultiralo zakljucenjem dvostranih i visestranih ugovora izmedju vodecih pomorskih sila tim konvencijama ratni brodovi drzava ugovornica ovlasceni su da na otvoreno more zaustavljaju i kontrolisu sve sumnjive brodove i oslobadjaju robove sa brodova. To je dovelo do eliminisanja najbrutalnijeg oblika ropstva France i Rusija - medjunarodni sporazum sa Otomanskom imperijom o zastiti hriscanskog stanovnistva 1878. Berlinski ugovor, manjinske zastite za pojedine vjerske grupe CG i Srbija Versajski sistem manjinske zastite za bivse kolonije drzava koje su porazene u I svijetskom ratu. Te kolonije su postavljene pod mandat Drustva naroda, a upravu su im vrsile u ime drustva pojedine sile pobjednice, uz nacelo da dobrobit i razvoj stanovnistav cini svijetu duznost civilizacije

Stvaranje vojno politikih saveza

Nacionalni suverenitet bio najbitniji, tako da su se prve akcije

pakt Drustva naroda - uspostavljen je sistem mandata Drustva naroda

ODGOVORNOST DRZAVE ZA STETU NANIJETU STRANCIMA

u klasicnom medjunarodnom pravu, drzave su na osnovu nepisanih pravila

imale pravnu obavezu da postupaju sa stranim drzavljanima u skladu sa minimalnim civilizacijama standardima i obzirima pravicnosti stranci su pravno i faktici bili bolje zasticeni od domacih drzavljana postojao je postulat tradicionalnog medjunarodnog prava da je krsenje prava stranom drzavljaninu, pravno i fakticki krsenje prava drzavi ciji je on drzavljanin jedino je drzava ciji je drzavljanstvo imao povrijedjeni pojedinac imala pravo da pokrene akciju na osnovu medjunarodnog prava, protiv drzave prekrsitelja

sporovi su se rijesavali diplomatskim pregovorima, arbitrazom ili sudjenjem (bili su uglavnom imovinske prirode) lica bez drzavljanstva,ili pojedinci koji su imali drzavljanstvo drzave prekrsitelja nisu imali pravo na zastitu osnovna svrha ovih pravila o odgovornosti drzave bila je zastita interesa drzava, a ne pojedinca drzavama je bilo zabranjeno da strance izlozi arbiternoj samovolji, pravnoj nesigurnosti, uskracivanju pravicnosti nije im se smio odbit pristup sudu, ni gradjanskom ni krivicnom postupku, sto nije vazilo za njene gradjane drzava je mogla da nacionalizuje,eksploatise svaciju imovinu,ali strancima je morala isplatiit odgovarajucu i pravicnu nadoknadu razvojem savremenog medjunarodnog pravnog sistema,klasicno pravo o odgovornosti drzava za stetu strancima, pocinje vise da se poziva na krsenje njihovih osnovnih ljudskih prava,a drzave poziva na savremene medjunarodne norme o ljudskim pravima kao osnov zahtjeva za naknadu stete svojim drzavljanima RATNO/HUMANITARNO PRAVO

to je onaj dio medjunarodnog javnog prava koji regulise odnose

zaracenih strana u oruzanim sukobima, uredjuje nacine i metode vodjenja rata kao i zastitu odredjenih kategorija ljudi u ratnim uslovima ratno i humanitarno pravo su sinteza nacela vojne potrebe i nacela humanosti. 1) vojna potreba znaci onakvu i onoliku upotrebu sile koja je neophodna da se postigne legitimni cilj rata,odnosno da se protivnik porazi i da mu se nametne svoja volja 2) nacelo humanosti bi znacilo da se u tom cilju moraju postovati odredjena ogranicenja,nije dozvoljena prekomjerna upotreba sile koja nije neophodna za unistenje neprijateljskih oruzanih snaga primaran cilj tih pravila je zastita interesa drzave kao jedinih subjekata medjunarodnog prava, a tek posredno pojedinaca, ucesnika u sukobima i civilnog stanovnistva. Prva grupa pravila - prvi ugovori i konvencije usvojene u Parizu, Sankt petersburgu, Hagu 1856-1925, Haske mirovne konferencije 1899, 1907., konvencije koje stite ratne zarobljenike, bolesnike...1864. Zenevska konvencija o zastiti medicinskog osoblja,bolnickih objekata,njezi. 1949.Zenevska konvencija o zarobljenicima, ranjenicima, bolesnicima, brodolomcima, civilnom stanovnistvu SAVREMENA MEDJUNARODNOPRAVNA ZASTITA LJUDSKIH PRAVA Rasna suprematija, antisemitski zakoni antihitlerska koalicija pod imenom Ujedinjene Nacije nije htjela samo ugroziti agresore vec i da agresija bude sprijecena ljudska prava i demokratija su bili primarni ciljevi saveznika Ruzvelt - zalaze se za svijet zasnovan na cetiri slobode: 1) slobodu govora i izrazavanja 2) slobodu svakoga da na svoj nacin postuje boga 3) slobodu od siromastva

4) slobodu od straha njegova vizija moralnog poretka postala je moto naroda koji su pobjedili sile Osovine i osnovali UN postovanja prava covjeka i osnovnih sloboda za sve, bez obzira na rasu, pol, jezik i vjeru

medju ciljevima i nacelima, istice se unaprijedjivanje i podsticanje one su se obavezale da ce raditi na unaprijedjenju : napretka i razvoja,
rjesavanju medjunarodnih ekonomskih, socijalnih, zdrastvenih povecanja zivotnog standarda, punog zaposlenja, sveopsteg postovanja i uvazavanja ljudskih prava i osnovnih sloboda za sve, bez ikakve diskriminacije, i da ce sve drzave clanice raditi na preduzimanju zajednickih i pojedinacnih akcija radi postizanja ciljeva tada su ljudska prava internacionalizovana, prestala su biti pitanje iskljucive nadleznosti drzave usvojen citav korpus ljudskih prava - Medjunarodna povelja o ljudskim pravima izgradnja sistema medjunarodnopravne zastite ljudskih prava prolazi kroz tri faze: 1) definisanje,usvajanje zajednickog i minimalno prihvatljivog standarda za sve ljude u svim vremenima (usvajanje Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima 10.12.1948) 2) usvajanje pravno obavezujucih dokumenata o ljudskim pravima (pakt o gradjanskim i politickim,ekonomskim,socijalnim i kulturnim pravima. Ti dokumenti zajedno sa univerzalnom deklaracijom i odredbama povelje o ljudskim pravima cine Medjunarodnu povelju o ljudskim pravima)

3) izgradnja i operacionalizacija sistema kontrole i implementacije

- komisija UN, komitet UN za ljudska prava, razvijanje odgovarajuih pravno politikih procedura UNIVERZALNA DEKLARACIJA O LJUDSKIM PRAVIMA predstavnici razlicitih pravnih skola, religija i kultura imali su zadatak stvaranja Medjunarodne povelje o ljudskim pravima ljudskim pravima, kao prvi dio Medjunarodne povelje o ljudskim pravima i tek nakon 18god. ona je kompletirana usvajanjem ugovora paktova o pravima covjeka i dva fakultativna protokola uz paktove, trebalo je jo 10 godina da bi paktovi stupili na snagu

10.12.1948. Generalna skupstina usvojila je Univerzalnu deklaraciju o

UD je prvi opsti dokument o ljudskim pravima , usvojen od strane

medjunarodne organizacije - kao minimum opste prihvatljivih standarda za cjelokupno covjecanstvo. Vazna je jer je donijeta u okviru meunarodne organizacije (magna, america, france)

sva ljudska bica radjaju se jednaka u dostojanstvu i pravima, svako

ima pravo na drustveni i medjunarodni poredak u kojem prava i slobode objavljeni u ovoj deklaraciji mogu u potpunosti da se ostvare ona sadrzi gradjanska, politicka, ekonomska, socijalna, kulturna prava

ovlascuje drzave da donose zakone kojima mogu ograniciti primjenu propisanih prava, ako je to neophodno radi duznog priznanja i postovanja prava i sloboda drugih ljudi, te zadovoljenja pravicnih zahtjeva morala, javnog poretka, opsteg blagostanja u demokratskom drustvu UD je usvojila Generalna skupstina UN, u formi pravno neobavezujuce preporuke - rezolucije njen osnovni cilj je bio da osigura zajednicko razumjevanje ljudskih prava i sloboda i da posluzi kao zajednicki standard dostignuca za sve narode i drzave tumacenja obaveza o ljudskim pravima iz povelje, iz njenog statusa kao obicajnog prava, iz skupa opstih nacela priznatih od strane posvijecenih naroda

Deklaracija je danas obavezujuca zbog : autoritativnog sredstva

Univerzalna deklaracija je sadrana da u njoj postoji odraz dinaminog

modernog aspekta opstih nacela prava priznatih od strane prosvijecenih naroda

Ekonomski i socijalni savjet UN je 1970 godine usvojio cuvenu

rezoluciju 1503 koja je omogucila da se protiv vlada za koje se osnovano sumnja da masovno i sistematski krse ljudska prava povede postupak pred komisijom UN za ljudska prava Komitet za ljudska prava je postao Savjet za ljudska prava MEDJUNARODNI UGOVORI Druga faza procesa izgradnje medjunarodnopravnog sistema zastite ljudskih prava ukljucivala je donosenje pravno obavezujucih dokumenata, dakle zakljucenje medjunarodnih ugovora ideoloska i hladnoratovska konfrontacija SADa i SSSR. Pravna priroda, mehanizmi implementacije, razlike medju pravima

decembra 1966. godine stvoren je Medjunarodni pakt o gradjanskim i

politickim pravima (PGP), Medjunarodni socijalnim, kultirnim pravima (PESK) pakt o ekonomskim,

stupili su na snagu 1976 kada ih je ratifikovalo 35 drava (broj koji je bio

neophodan za stupanje na snagu) SFRJ je ratifikovala medju prvima. SAD tek 1992.

njihove zajednicke odredbe : kolektivna, grupna prava naroda, zabrana

diskriminacije zasnovane na rasi, boji koze, polu, jeziku, pol. opredjeljenju, nacionalnom ili socijalnom porijeklu, imovini i rodjenju, Clan 1. u oba pakta pravo na samoopredjeljenje, slobodno raspolaganje svojim prirodnim bogatstvom, ne smiju biti liseni sopstevnih sredstava za opstanak

PGP obavezuje drzave clanice da garantuju primjenu propisanih prava,

sistem mjera implementacija na unutrasnjem i medjunarodnom planu PESK obavezuje sve drzave clanice da gradjanima priznaju propisana prava, predvidjajuci sistem postepenog ostvarenja priznatih prava i implementacije na medjunarodnom planu PAKT O GRAANSKIM I POLITICKIM PRAVIMA (PGP)

derogaciona klauza Cl. 4, pravo drzava clanica da u vanrednim

okolnostima, odnosno kada zaprijeti opasnost opstanku drave,

suspenduju ili privremeno obustave od primjene vecinu gradjanskih i politickih prava

sedam najosnovnih civilnih sloboda ne mogu biti predmet suspenzije

cak ni u vanrednim okolnostima

pakt predvidja i ogranicavajucu klauzulu kao i deklaracija, pa daje pravo

dravama clanicama da uzivanje pojedinih prava ogranice zakonom u interesu javne bezbjednosti, poretka, zdravlja ili moralom, ili osnovnih prava i sloboda drugih drzave clanice se u paktu obavezuju da garantuju, postuju i obezbjede sva propisana prava ljudska prava (18 clanova) koji biraju drzave clanice, ali predstavnici u komitetu djeluju u licnom svojstvu, najvisih su moralnih i strucnih kvaliteta, a ne u svojstvu drzave clanice Komitet kontrolise kako drzave clanice postuju i primjenjuju odredbe kroz tri aktivnosti:

u cilju medjunarodne kontrole, drzave clanice su Paktom formirale Komitet za

1) sprovodjenje sistema periodicnih izvjestaja koje su drave lanice dune

da podnose svake dvije godine 2) primjena mehanizama medjudrzavnih zalbi 3) prihvatanjem i razmatranjem zalbi pojedinaca u odsnou na drave koje su ratifikovale Fakultativni protokol br.1, uz PGP osnovna funkcija je da razmatra izvjetaje koje su drave lanice duzne da podnose periodicno, svake dvije godine. Izvjetaji se odnose na mjere koje su drave preduzele u cilju ostvarivanja prava sadranih u Paktu, kao i u napretku u uzivanju tih prava. dokaze kojima raspolazu, ali nema tu sudjenja nego neke vrste mirenja, prijateljskog rjesavanja problema na osnovu postovanja ljudskih prava i osnovih sloboda priznatih u paktu. Nevladine organizacije dostavljaju cesto izvjestaje o stanju ljudskih prava sankcija, nego samo usvaja komentare u kojima moze konstatovati da izvjestaj ne odgovara stvarnom stanju stvari, ili moze da ukaze na ozbiljne probleme u postovanju preuzetih obaveza iz pakta, upucuje preporuke. Sastavlja godisnji izvjestaj koji dostavlja generalnoj skupstini UN. Komitet takodje usvaja tzv. Opste komentare kojima blize razjasnjava znacenje razliciti odredbi pakta

rjesavanje problema krsenja odredbi ugovora - obje drzave izlazu cinjenice i

Povodom izvjestaja komitet ne donosi nikakve konkretne odluke u vidu pravnih

Komitet moe da formira i komisiju za mirenje koji djeluju u licnom

svojstvu da bi se spor rijeio Fakultativni protokol br.1. dodatni ugovor kojim se upotpunjuju medjunarodne mjere implementacije PGP, ovako fizicka lica koja tvrde da su im povrijedjena prava propisana paktom mogu da pokrenu postupak protiv sopstvenih drzava pred komitetom za ljudska prava. Tuzba se moze podnijeti protiv drzava koje su ratifikovale ovaj ugovor...stupio 1976

Komitet ispituje dopustenost albe, nakon pozitivne odluke prelazi na drugu fazu postupka Fak.protokol br.2, otvoren za potpisivanje 1989, stupio na snagu 1991, dopuna je pakta i to odredba koja garantuje pravo na zivot jer predvidja ukidanje smrtne kazne. Jedino vazi u ratu za najtea krivicna djela PAKT O EKONOMSKIM, SOCIJALNIM I KULTURNIM PRAVIMA ,socijalnu sigurnost, socijalno osiguranje, zastitu porodice, odgovarajuci zivotni standard, najveci stepen fizickog i mentalnog zdravlja, skolovanje i ucesce u kulturni zivot predvidja odredjene korake i mjere kako bi se prava konkretno ostvarila prava su priznata clanice potpisnice pakta trebaju u skladu sa maksimumom svojih raspolozivih materijalnih resursa,preduzeti neophodne mjere i korake u ostvarenju priznatih prava no sva ta prava zavise od nivoa ekonomskog i socijalnog razvoja dvije vrste neposrednih pravnih obaveza : 1) ugovornice garantuju da ce se prava priznata paktom vrsiti bez diskriminacije 2) obaveza preduzimanja mjera iz lana 2, stava1. postoji obaveza ugovornica da podnesu izvjestaj o mjerama i napretku ekonomskom i socijalnom savjetu UN a

pravo na rad, pravicnu platu, uslove rada, sindikalno organizovanje

za razliku od gradjanskih i politickih prava koja su garantovana, ova

potrebna su velika materijalna sredstva, strane investicije i ulaganja

ne predvidja nikakav sistem individualne i medjudrzavne zalbe

uspostavljen komitet za ekonomska, socijalna i kulturna prava (18

clanova u licnom svojstvu) REGIONALNI SISTEM ZA ZASTITU LJUDSKIH PRAVA sastavni dio sistema medjunarodnopravne zastite ljudskih prava u cilju pravne operacionalizacija i konkretizacije deklaracije

univerzalne

Evropski sistem zastite ljudskih prava - stvoren je 1949. u okviru

Savjeta Evrope, prve organizacije, politicko ideoloskog karaktera zapadnoevropske integracije, svaka clanica se obavezala da prihvati nacela vladavine prava i postovanja ljp i osnovnih sloboda u odnosu na sve pojedince pod njihovom jurisdikcijom pravnu osnovu cine dva medjunarodna ugovora : 1. EVROPSKA KONVENCIJA O LJUDSKIM PRAVIMA garantuje : pravo na zivot, zabranu mucenja i ropstva, licnu slobodu, bezbjednost, pravicni sudski postupak, privatni i porodicni zivot, slobodu misljenja, savjesti i vjeroispovjesti, izrazavanja i mirnog okupljanja, svojinu, slobodne i tajne izbore, kretanja... PROTOKOLOM 6. ukinuta smrta kazna, PROTOKOLOM 7. Predvidja prazlicite pravne garancije za pravicno postupanje prema strancima prije protjerivanja

(usvojena 4.11.1950, obavezuje sve osim Bjelorusije,BIH i SRJ),

Ustanovljava specifican i osoben sistem implementacije, medjunarodne kontrole primjene preuzetih obaveza

odnosno

Najvaniji organi implementacije do nedavno su bili EVROPSKA KOMISIJA

ZA LJUDSKA PRAVA I EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA, a danas je to samo SUD. Odredjene nadlenosti u ovom kontekstu ima i Komitet ministara Savjeta Evrope, koje je izvrsno tijelo savjeta Evrope. Komisija se sastojala od onoliko clanova koliko je drava ugovornica koje je birao komitet ministara na period od 6 godina u licnom svojstvu Sud se takoe sastoji od onoliko sudija koliko je lanova Savjeta Evrope, koje bira parlamentarna skupstina savjera evrope na period od 9 godina i oni, kao ni prvi, ne moraju biti dravljani drava clanica savjeta evrope. Sjedista ovih organa se nalaze u Strazburu U velikom broju drava ugovornica konvencija ima status unutranjeg prava, sto znaci da je neposredno primjenljiva ustanovljen je tzv. Novi Evropski sud za ljudska prava, kao jedini organ implementacije koji razmatra zalbe drava clanica, pojedinaca i NVO Izvrni nadzorni organ suda za provedje odluka za sprovodjene odluka Evropskog suda u Strazburu? Pitanje sa asa. --- To je Komitet ministara --- ?? 2. EVROPSKA SOCIJALNA POVELJA Savjeta Evrope. Dopunjen je sa dva protokola, od kojih je jedan stupio na snagu pravo na rad, jednake radne uslove, sigurnost na radu, pravicnu naknadu, udruzivanje i kolektivno dogovaranje, zastita djece, omladine, zena, porodice, radnika migranata i njihovih porodica, profesionalnu orjentaciju i strucno usavrsavanje, zdravlja i socijalne sigurnosti, socijalne i zdrastvenu pomoc, pravo hendikeparnih lica na strucno usavrsavanje i rehabilitaciju ova prava su priznata u formi politickih ciljeva koje ce drzave ugovornice nastojati da ostvare svim odgovarajucim sredstvima, na unutrasnjem i medjunarodnom planu drzave clanice su se obavezale na podnosenje izvjestaja o preduzetim mjerama na unutrasnjem planu, koje razmatraju razlicita tijela Savjeta Evrope

PROTOKOLOM 11. Krajem 1998, Komisija je prestala da postoji, a

stupila na snagu 1965, a prihvatlo ga je vise od polovine clanice

dvogodisnje izvjestaje razmatra Komitet eksperata, sa zakljuccima se

dostavljaju vladinom komitetu Savjeta Evrope, koji svoje nalaze podnose Komitetu ministara. zakljucci Komiteta eksperata podnose se i parlamentarnoj skupstini savjeta evrope Na osnovu svih nalaza Komitet ministara formulise potrebne preporuke bilo kojoj strani ugovornici. MEUAMERIKI SISTEM ZATITE LJUDSKIH PRAVA

ovaj sistem razvijen je u okviru Organizacije Americkih Drzava (OAD),

najstarije regionalne, medjunarodne politicke organizacije (35 drava sjeverne u june amerike)

 pravni okvir : povelja OAD, Americka deklaracija o pravima i

duznostima covjeka 1948, americka konvencija 1969.

konvencija ustanovljava Medjuamericku komisiju za ljudska prava i

medjuamericki sud za ljudksa prava, u cilju kontrole primjene ispunjavanja obaveza koje su clanice preuzele

oba organa imaju po 7 clanova u licnom svojstvu. Komisiju biraju

clanice OAD, a sudije drave ugovornice americke konvencije

komisija razmatra predstavke, predlaze poravnanje, daje preporuke

Sud rijesava sporove izmedju drava ugovornica koje izricito prihvate njegovu nadlenost Presuda je konacna i protiv nje nije dopustena alba donosi deklarativne presude, ali je ovlascen da dosudi i novcane odtete rtvama krsenja AFRIKI SISTEM ZATITE LJUDSKIH PRAVA

posljednji je konstituisan, jer je Africka povelja o ljudskim pravima i

pravima naroda stupila na snagu 4.11.1986.

povelju je usvojila Organizacija africkog jedinstva, regionalna i

medjuvladina organizacija stvorena 1963 i ima 53 drave znatno se razlikuje od evropskog i americkog narod, gradjanska, politicka, ekonomska, kulturna podrazumjeva mnogo sire restrikcije i ogranicenja

africka povelja sadrzi ne samo prava vec i obaveze za pojedinca i

povelja poziva na vrijednosti i vrline africke istorijske tradicije najsiri katalog individualnih prava, prava trece vrste + pravo naroda na
samopredjeljenje, puni suverenitet naroda nad njihovim prirodnim bogatstvom, pravo na razvoj, mir i zadovoljavajuce stanje prirodne okoline

obaveza da se postuju roditelji i da se o

njima brine, da se stiti i jaca nacionalna i drustvena solidarnost, unaprijediti i jacati africke kulturne vrijednosti sistem ne predvidja postojanje suda i naglaava postupke pregovaranja i mirenja kao glavni organ kontrole izvrsenja preuzetih obaveza CINI JE 11 clanova, bira skupstina sefova drzava i vlada OAJ, period od 6 godina u licnom svojstvu

povelja ustanovljava Africku komisiju za ljudska prava i prava naroda -

ima dvije funkcije : 1) unaprijedjenja ljudskih prava (sazivanje konferencije, objavljivanje

publikacija, informisanje i dr.

2) kvazisudske funkcije za rijesavanje sporova (ovlascenje za tumacenje

odredbi Africke povelje)

formalnim saopstenjem komisiji drzava moze skrenuti paznju drzavi na

navodno kresenje ljudskih prava

tuzena drzava ima rok od 3 mjeseca da odgovori na optuzbu

 komisija prima saopstenja i informacije o pojedincima, NVO - u, no bavi se

samo masovnim i sistematskim krsenjem ljudskih prava ako utvrde da je zalba dopsutiva,upucuju je skupstini sefova drzava i vlada Oaj jedine sankcije supredovacanje javnosti i pritiska javnog mnjenja SISTEM KONTROLE I IMPLEMENTACIJE

pod

sistemom medjunarodne implementacije podrazumijevamo organizovanu kontrolu i nadzor organa medjunarodne zajednice nad izvrsavanjem pravnih obaveza drzava u pogledu postovanja i primjene osnovnog korpusa ljudskih prava i sloboda garantovanih i priznatih pomenutim medjunarodnopravnim dokumentima

pored mehanizama implementacije, postoje organi i procedure zasnovane na

povelji UN KOMISIJA UJEDINJENIH NACIJA ZA LJUDSKA PRAVA

je organ ekonomskog i socijalnog savjeta, 53 clana koji djeluju kao

predstavnici vlada, a ne u licnom svojstvu

Glavno tijelo za unaprijedjenje i zastitu ljudskih prava na univerzalnom

planu

glavni je organizator i koodinator mnogobrojnih institucija i programa za ljudska

prava, glavni forum UN kome se podnose zalbe zbog krsenja ljudskih prava

politicki organ, ne donosi pravno obavezujuce odluke u formi sankcija,

ali moze da skrene paznju svjetskog javnog mnjenja na slucajeve krsenja ljudskih prava PODKOMISIJA ZA SPRIJECAVANJE DISKRIMINACIJE I ZASTITU MANJINA

pomocni organ komisije UN za ljudska prava, formiran 1947. Ima 26

clanova koji djeluju u licnom svojstvu. Razmatra i priprema razlicite studije i izvjestaje, ucestvuje u izradi pravnih institucija, zasluzna za izradu deklaracije UN o pravima lica koja pripadaju nacionalnim ili etickim, vjerskim i jezickim manjinama, koju je usvolija generalna skupstina UN, 1992 godina KOMISIJA ZA POLOAJ ENA komisija je osnovana 1947 godina, kao pomocni organ ekonomskog i socijalnog savjeta UN-a. Ima 46 clanova, koji djeluju kao predstavnici drava, a prilikom izbora vodi se racuna da budu zastupljeni svi regioni svijeta. problemima u vezi sa ljudskim pravia zena

Osnovna funkcija joj je da priprema studije, izvjestaje i preporuke o Pocetkom osamdesetih ekonomski i socijalni savjet UN je ovlastio Komisiju da u
ogranicenom obimu ispituje zalbe o optuzbama za krsenje zenskih prava. Komisija koristi te podatke za izradu studija o problematici zenskih prava PROCEDURE ZA RAZMATRANJE MASOVNIH I SISTEMATSKIH KRSENJA LJUDSKIH PRAVA

Obicajno - pravni standard da drzava koja vrsi teska i masovna krsenja

ljudskih pravima predvidjenim Univerzalnom Deklaracijom i drugim instrumentima, pravno i fakticki krsi obaveze iz povelje Ujedinjenih Nacija

 Jo 1947 godine, Komisija za ljudska prava UN, dreci se strogo slova Povelje
UN je konstatovala da nema ovlascenja da preduzima bilo koju radnju u pogledu bilo koje prituzbe koja se odnosi na ljudska prava Rezolucijama 1235 i 1503, komisija je dobila ovlascenja da razmatra teska krsenja ljudskih prava i postupa po njima krsenja ljudskih prava

1235 usvojena 1967, dopusta komisiji da ispituje odredjena teska 1503 usvojena 1970, ustanovljava ogranicen sistem prestavki koja se
odnose na masovna i sistemska krsenja ljudskih prava Rezolucija 1235 ovlascuje Komisiju UN za ljudska prava i njenu Podkomisiju za sprijecavanja diskriminacije nad manjinama da ispituju informacije relevantne za teska krsenja ljudskih prava i osnovnih sloboda VISOKI KOMESAR UN a ZA LJUDSKA PRAVA Funkcija ustanovljena rezolucijom 48/141 generalne skupstine UN-a 7 januara 1994 godine

sluzbenik UN koji je odgovoran za aktivnosti UN u domenu ljudskih

prava, pod rukovodstvom Generalnog sekretara. Po polozaju je podsekretar UN - a

igra aktivnu ulogu u otklanjanju aktuelnih smetnji i u suocavanju sa

izazvovima punom ostvarenju svih ljudskih prava i sprijecavanju nastavljanja krsenja ljudskih prava sirom svijeta

on rukovodi centrom UN - a za ljudska prava, koordinise aktivnostima svih

organa UN - a

njegova efikasnost zavisi od spremnosti drzava clanica da rade na

unaprijedjivanju i zastiti ljudskih prava LJUDSKA PRAVA

kriterijumi za klasifikovanje ljudskih prava jesu : 1) pravno - politicka priroda (prve,druge i trece generacije) 2) vrste njihovih nosilaca (ind i kol) Gradjanska ili prava prve generacije predstavljaju primarna i
sustinska ogranicenja drzavne vlasti u odnosu na pojedinca i njegovu urodjenju autonomiju i dostojanstvo. To su gradjanska prava ili civilne negativne slobode, pravo na ljudski zivot, dostojanstvo, misljenje, privatnost...

Politicka prava - prava participacije - pravo gradjana da ucestvuju u

formiranju, vrsenju, kontroli i smjeni vlasti, opredjeljujuci njen legitimitet i legalitet, aktivno i pasivno biracko pravo, jednak pristup javnim sluzbama i funkcijama pravo na kritiku vlasti

Izmedju gradjanskih i politickih prava nalaze se prava i slobode mjesovitog

karaktera - sloboda izrazavanja, informisanja, okupljanja, udruzivanja Ova prava predstavljaju ontoloski izraz nacela slobode drustvenog blagostanja

Ekonomska, socijalna i kulturna prava su prava II generacije ili prava

 njihov cilj je stvaranje sirih uslova za efektivno i sustinsko uzivanje

gradjanskih i politickih prava, ako je neko siromasan i nezaposlen dzaba mu prava prve generacije

covjeku treba obezbjediti jednaka prava ova prava su ontoloski izraz nacela jednakosti i solidarnosti koncept ljudskih prava treba da obezbjedi cjelinu ljudskog dostojanstva moraju se posmatratikao jedinstvena cijelina, jer je licnost jedinstvena i nedjeljiva okolinu, na razvoj, hranu, na raspolaganje prirodnim bogatstvom i resursima

Prava trece generacije - pravo na mir, zdravu i ocuvanu prirodnu Ljudska prava su individualna ili prava pojedinaca i kolektivna prava
s obzirom na vrste nosilaca, odnosno titularna prava, ali i nacine ostvarenja pojedinih prava. Ljudska prava su u biti individualna prava ili prava pojedinaca, ali se mnoga ostvaruju u zajednici sa drugim ljudima, kao npr. Sloboda vjeroispovjesti, izborna prava ili prava politickog organizovanja

covjek ne moze uzivati individualna prava ako je grupa u kojoj zivi

obespravljena. Zato mora imati kolektivna ili prava naroda, zajednice, eticka, vjerska, rasna i nacionalna - npr. pravo na samoopredjeljenje, manjinska prava, zabrana diskriminacije

GRAANSKA I POLITIKA PRAVA

OPTI POJAM I PRAVNA PRIRODA

Graanska i politika prava (prava prve generacije) predstavljaju

primarna ogranienja dravne vlasti, da namee svoju volju i samovolju graanima pod njenom jurisdikcijom, u odnosu na takva dobra kao to su ivot, sloboda, integritet, miljenje pojedinaca. Prava su usmjerenja protiv drave jer ona raspolae monopolom za fiziku silu, koji se lako moe zloupotrijebiti protiv koncepta uroenog ljudskog dostojanstva i autonomije. Ona predstavljaju pravnu garanciju i branu za takve zloupotrebe koje su imanentne svakoj dravi i vlasti. Graanska prava prava se odreuju kao negativne slobode, imuniteti od dravne vlasti, slobode od zloupotreba dravne vlasti. Drava ima pravnu obavezu da se uzdri od posezanja u ova dobra svojim monopolom za fizicki prinudu, a graani imaju pravo da to zahtijevaju od nje graanima da slobodno biraju, vre, kontroliu i smjenjuju vlast ciji je osnovni cilj postovanje prava I sloboda pojedinaca

Politika prava su pozitivne slobode jer je drava duna da omogui Zahtijevi protiv drave I drustva koji se nalaze u osnovi gradjanskih I
politickih prava nijesu zahtijevi protiv opstih drustvenih interesa, vec samo protiv onih interesa koji nastaju zloupotrebom dravne vlasti

Primjena graanskih i politikih prava nije uslovljena izvrenjem obaveza od

strane pojedinaca prema dravi i drutvu, jer pojedincu drava ne podaruje ni

ivot ni autonomiju ni dostojanstvo, a to su vrijednosti iz kojih proizilaze ljudska prava. Neka najelementarnija kao sto su zivot, fizicki I duhovni integritet, sloboda misljenja I vjeroispovjesti, pravo na zakonit I pravican sudski postupak, drava mora potovati ak iako pojedinac djeluje protiv sistema dravne vlasti Graanska i politika prava su neotuiva, jer su svojstvena ljudskoj, humanoj prirodi i njenoj uroenoj autonomiji. Ova prava su fundamentalna i nepikosnovena, ali nisu apsolutna kategorija jer mogu biti privremeno suspendovana i ograniena ukoliko je to u interesu zajednice. PRAVO NA IVOT Pravo na ivot je preduslov za ostvarenje svih ostalih prava, pa se tretira kao najosnovnije, uroeno ljudsko pravo. godine, u odnosu na zarobljenike, ranjenike, bolesnike, brodolomnike i civilno stanovnitvo u oruanim sukobima, Konvencijom o sprjeavanju i kanjavanju zloina genocida, kao i odgovarajuim principima.

Pravo na ivot je zatieno odredbama enevskih konvencija od 1949.

Ovo pravo se ne moe suspendovati ni u vandrednim okolostima, ovo je

obiajno pravo imperativnog karaktera. Pravo na ivot znaci da je drava duna da gradjane zastiti od samovoljnog, nezakonitog I arbiternog, ali ne I svakog drugog lisavanja ivota pravno regulisano. To su: smrtna kazna, nuna odbrana i krajnja nuda, liavanje ivota u zakonitim policijskim akcijama liavanja slobode, suzbijanja nereda, pobuda, akata terorizma i nasilja.

Postoje sluajevi u kojima je liavanje ivota dozvoljeno, zakonito i

Ovo pravo se kvalifikuje kao negativna sloboda i imunitet od jurisdikcije

dravne vlasti, sloboda od zloupotrebe i posezanja dravne vlasti u dobro Drava ima I pozitivne obaveze, a to je da svojim monopolom za prinudu I zakonom zastiti svako ljudsko bice od nezakonitog I arbiternog lisavanja zivota, a eventualne prekrsioce pronadje I kazni, bez obzira jesu li u pitanju njeni sopstveni sluzbenici, paradravni agenti ili privatna lica slobodne da je propisuju, izriu i izvravaju. Po miljenju Ekonomskog i socijalnog savjeta UN ovdje spadaju samo umiljajni zloini sa smrtnim i krajnje tekim posljedicama. Smrtna kazna se moe izrei samo ako je propisana zakonom koji je vaio u trenutku izvrenja krivinog djela. Pravo da niko ne moe biti primoran da svjedoi protiv sebe i prizna krivicu. trdunicama.

Smrtna kazna je u domenu unutranje nadlenosti drava koje su

Smrtna kana se ne moe itrei mlaima od 18, a ne moe se izvriti nad Svi osueni na smrt imaju pravo da trae pomilovanje i zamjenu kazne. PGP I Evropska konvencija ostavljaju mogucnost dravama da zakonom propisu
smrtnu kaznu, uz prethodno pomenuta ogranicenja. Savjet Evrope je 1983. Usvojio PROTOKOL 6 kojim se smrtna kazna ukida sem za najtee

delikte izvrsene u ratu ili stanju neposredne opasnosti (ogranicavan se presudjivanje I izvrsenje smrtne kazne) Protokol 13 apsolutno zabranjuje smrtnu kaznu se obavezale da e je eliminisati iz svojih pravnih sistema, uz mogucnost njenog izricanja u ratu, za najtea krivicna djela vojne prirode U Evropskoj konvenciji pie da je dozvoljeno oduzeti ivot u policijskovojnoj akciji ukoliko je rije 1) odbrani lica radi nezakonitog nasilja 2) zakonitom hapenju ili bjekstvu lica zakonito lienog slobode 3) zakonitog akta suzbijanja nasilja, pobuna i ustanaka. U ovim sluajevima upotreba sile mora biti apsolutno neophodna (zastita drustvenih vrijednosti), proporcionalna (srazmjera upotrebe sile) i selektivna (prema naoruanim objektima I ciljevima) U enevskoj konvenciji pie da je zabranjeno ubijanje civila, ena, djece, zarobljenika, ranjenika, bolesnika i onih koji su poloili oruje

Fakultativnim protokolom 2 uz PGP 1991 godine, drave potpisnice su

OBLICI NEZAKONITOG I SAMOVOLJNOG LIAVANJA IVOTA Najcesci nacin negiranja prava na zivot jesu tzv vansudske likvidacije ili nestanci, obicno politickih protivnika I neistomisljenika u raznim autoritarnim sistemima Umjesto da uvode ili prosiruju smrtne kazne, oni jednostavno likvidiraju Ubijanje ratnih zarobljenjika, ranjenih bolesnika, civilnog stanovnistva predstavlja krsenje ljudskih prava na zivot I izvrsenje najteih ratnih zlocina protiv covjecnosti DRUGA SPORNA PITANJA U VEZI SA PRAVOM NA IVOT ploda (fetusa) Uticaj crkve U praksi preovladava glediste da se ne moe priznati apsolutno pravo na pobacaj, ali ni apsolutno pravo na ivot fetusa Nasilni prekid trudnoe se dozvoljava u odreenim slucajevima od 8 do 12 nedjelje starosti ploda sopstveni zahtjev. Obicno se odnosi na teske I neizlijecive bolesnike, kod kojih je to pravno jedini nacin da se okonca nepodnosljivi zivot ZABRANA MUENJA I SVIREPIH, NEHUMANIH I PONIAVAJUIH POSTUPAKA I KANJAVANJA Poslije prava na ivot ovo je najvaznije ljudsko pravo kojim se stiti fizicki I mentalni integritet licnosti svirepih, nehumanih ili ponizavajucih postupaka I kaznjavanja

Pobaaj (abortus) predstavlja nasilni prekid trudnoce uz zrtvovanje ubistvo

Eutanazija ili ubistvo iz milosra je liavanje ivota ljudskog bica na njegov

1986. godine je usvojena posebna Konvencija protiv muenja i

Niko ne moe biti podvrgnut ovome ili medicinskim i naunim eksperimentima bez sopstvenog pristanka. Ova zabrana se ne moe suspendovati ni pod kojim okolnostima Istorijski gledano (smrtna kazna pred svima) U pravnom smislu obzirom na intenzitet naneenih bolova razlikujemo dvije grupe slucajeva U prvu grupu spadaju muenje, neovjeno postupanje i kanjavanje, poniavajue postupanje. priznanja, dobijanja drugih relevantnih informacija, prinudjivanja na saradnju, zastrasivanja U pravnom smislju u praksi Drave imaju meunarodnopravne obaveze da tite od muenja i kanjavaju ga bez obzira ko ga je poinio. Iskazi dobijeni muenjem se ne mogu koristiti kao relevantni dokazi niti proizvoditi pravno dejstvo, a krenje ovog predstavlja krenje prava na zakonito i pravino suenje. Nanoenje svirepih duhovnih patnji i bolova je takoe muenje (npr. kada je neko primoran da gleda kako mue lana porodice). Neovjeno i svirepo postupanje i knjavanje se od muenja razlikuje po koliini bola i u odnosu izmeu isljednika i osumnjienih (kod neovjenog ponaanja dolazi do mnogo manje direktnog fizikog kontakta). 1) Dranje azbestne kapuljace na glavi 2) Izlaganje dugotrajnoj buci I neprijatnim zvucima 3) Lisavanja sna 4) Ogranicavanje ishrane 5) Primoravanje osumnjicenih da satima stoje na prstima, okrenuti glavom uza zid u oima same rtve da bi se ona ponizila kako bi se slomio njen fiziki i moralni otpor (amaranje, pljuvanje, psovanje, vrijedjanje, izlaganje, ianje do glave Zabrana nedobrovoljnog podvrgavanja naucnim I medicinskim eksperimentima. Monstruozna iskustva II svijetskog rata protiv muenja koji je sastavljen od 10 visoko-moralnih strunjaka, izabranih u linom svojstvu, na period od 4 godine Komitet razmatra izvjestaje koje su ugovornice duzne da redovno podnose o preduzetim mjerama, u cilju ostvarenja obaveza iz konvencije. Na te izvjestaje Komitet daje opste komentare I primjedbe I saopstava ih doticnoj dravi ugovornici. Moze komitet I istrage podnosi, posjete dravi vec dokumenti koji autenticno razradjuju I tumace postojeca pravila I principe sadrane u medjunarodnim instrumentima o ljudskim pravima ZABRANA ROPSTVA I SLINIH USTANOVA

Muenjem se nanose najvee fizike i mentalne patnje u cilju dobijanja

Poniavajue postupanje imaju za cilj negiranje ljudskog dostojanstva

Konvencijom UN (koja je usvojena 26.6.1986) je fromiran Komitet

Ovo nisu medjunarodni ugovori, dakle pravno obavezujuci dokumenti,

 U okviru Drutva naroda 1926. godine je usvojena Konvencija o ukidanju

ropstva i trgovine robljem. Nakon 2. svj. rata je pod okriljem OUN-a prihvaena Dopunska konvencija o ukidanju ropstva, trgovine robljem i ustanova i prakse slinih ropstvu iz 1956 godine Drave se obavezuju da preduzmu sve neophodne pravne I fakticne mjere radi potpunog ukidanja, kako klasicnih institucija ropstva, tako I duznickog ropstva ili kmetstva Prema odbredbama ovih ugovora, rob je ljudsko bie nad kojim se u potpunosti ili djelimino vre atributi prava svojine, to znai da je on objetak prava svojine drugoga ili drugih ljudi obezbijedili ishranu, odjecu, sjeme

Ropstvo zbog duga mnogi seljaci u Juznoj Americi, stalno se zaduzuju da bi Kmetstvo karakteristican za feudalizam, ali postoji I u pojedinim djelovima
svijeta Ustupanje zena I djece od strane roditelja I staratalje prijetnjom kazne PRAVNI INEGRITET LINOSTI Svako ima pravo da bude priznat kao subjekat prava je jedan od uslova za uzivanje svih ostalih urodjenih prava Ovo pravo se moe ograniiti iz uobiajenih razloga (maloljetstvo, duevna bolest) Pravo na priznavanje pravne linosti znai zabranu dravnoj vlasti da pojedinca tretira kao objekat prava, to je posebno znaajno u kontekstu zabrane ropstva. Ovo pravo se ne moe ukinuti ni u vanrednim sluajevima PRAVO NA DRAVLjANSTVO Dravljanstvo je pravna veza izmeu pojedinca i drave o uzajamnim pravima i obavezama. Ono je neophodan pravni preduslov za uivanje znatnog broja ljudskih prava i sloboda. ko i pod kojim okolnostima ga moe stei. Prema Univerzalnoj deklaraciji, svako ima pravo na jedno dravljanstvo, odnosno niko ne smije biti samovoljno lien svog dravljanstva ni prava da promijeni dravljanstvo. Dva naina sticanja dravljanstva: 1) roenjem 2) naturalizacijom stice rodjenjem

Prinudni rad zahtijeva se od nekoga bez njegovog pristanka da radi pod

Drvljanstvo nije pravo pojedinca ve pravo drave koja suvereno odluuje

prema neevropskom modelu, neevropskih imigracionih drava, dravljanstvo se Apatridi ljudi bez dravljanstva Bipatridi ljudi sa dva ili vie dravljanstava
PRAVO NA ZAKONIT I PRAVIAN SUDSKI POSTUPAK Predvieno je PGP om, Evropskom i Amerikom konvencijom o ljudskim pravima

Res judicata presudjena stvar. Ne moze se dva puta suditi o istoj stvari (sem ako se ne pojave novi dokazi) Ovo pravo je jedno od najvanijih temelja ljudskih prava Ono znai obavezu dravne vlasti da svakom pojedincu obezbijedi pristup sudu i zakonit i pravian tretman pred sudom, bez obzira zbog ega i protiv ega se neko sudi, ak i kada su u pitanju najtea krivina djela. Da bi sud bio zkonit i pravian, on mora biti nezavisan, ustanovljen zakonom i nepristrasan. On mora biti kompetentan, nadlean nadlean (predhodno uspostavljen zakonom) Nepristrasnost suda ukljucuje dvije vrste garancija: 1) Niko ne smije biti sudija u sopstvenom sporu ili u sporu koji ga se direktno tie 2) Sud sve stranke treba da tretira jednako, objektivno i ravnopravno, bez obzira ko se protiv koga sudi. konkretnom slucaju I ona se po pravilu mora predpostaviti dok se ne dokae suprotno

Treba postojati jaki sistem nezavisnih sudova

Sud mora biti kompetentan (strucno osposobljen za sudjenje), nezavisan,

Subjektivna nepristrasnost se odnosi na licno ubjedjenje sudije u Objektivna nepristrasnost koja je vrlo bliska nezavisnosti suda, se odnosi na
sastav I organizaciju suda, kao I na pitanje da li odreenja funkcija nekog od clanova suda moe izazvati sumnju u nepristrasnost suda ili njegovog clana Ravnopravan pristup sudu i njihovog privatnog ivota, ukoliko se sudi tekim zloinima koji mogu biti uznemiravajui za javnost i kada se sudi maloljetnim licima.

Postupak je javan. Javnost se moe iskljuiti u sluaju zatite interesa stranki Svako je nevin dok se ne dokae da nije to je civilizacijsko nacelo svakog
pravnog poretka Sud mora da predpostavi nevinost svakog optuzenog bez ikakvih predrasuda I moze ga osuditi ili osloboditi na osnovu dokaza izvedenih I utvrdjenih na sudjenju Mediji mogu da pokvare tu sliku, optuzivajuci unaprijed nekoga ko mozda I nije kriv Prava optuenog u krivicnom postupku: 1) U najkracem roku da je upoznat sa optuzbom I razlozima za nju na jeziku koji razumije 2) Mora imati dovoljno vremena I mogucnosti da se pripremi za odbranu I izabere branioca, ako ne, namece mu se 3) Sudjenje otpoceti bez odugovlacenja, a optuzeni ima pravo da ucestvuje u pretresu, a moe mu se I u odsustvu suditi 4) Evropski sud je razmatrao razumnost perioda za donosenje presuda graanskim parnicama od 3 do 17 godina, u krivicnim od nekoliko nedjelja do 17 godina 5) Optueni ima pravo da zahtijeva od suda da pozove svjedoke koje on predlaze u cilju svoje odbrane

6) Ukoliko ne razumije jezik na kome se vodi postupak, optuzeni ima pravo da angazuje besplatnog prevodioca 7) Nijedan optuzeni ne smije biti primoran da svjedoci protiv sebe, da prizna krivicu

Pravo na albu I druge pravne lijekova, redovni ( alba npr) ili vanredni
(revizija postupka) pravni lijekovi u slucaju povrede ljudskih prava u okvuri unutranjih, nacionalnih, dravnih mjera implementacije odnosno kontrole primjene ljudskih prava Onoguciti zalbu visem sudu radi preispitivanja prvostepene presude porotni sud U praksi medjunarodnih tijela za kontrolu primjene ljudskih prava preovladava stanoviste da je pravo na zalbu efektivno, ako postoji dvostepenost postupka, odnosno ako se optuba razmatra dva puta maloljetnike, u drugim se sudi pred redovnim sudovima, ali se javnost vazda iskljucuje

U nekim dravama pravo na albu ne postoji ako je tu odluku donio

Poseban postupak za maloljetnike . Nee postoje posebni sudovi za Pravo na nadoknadu stete u slucaju neosnovane presude ima pravo na
obestecenje, ako se naknadno utvrdi sudska zabluda ili otkriju nove cinjenice

Zabrana ponovnog sudjenja (ne bis in idem) ponovno sudjenje je

moguce ako se otkriju nove cinjenice ili ako se naknadno utvrde bitne povrede postupka koje su mogle da uticu na ishod sudjenja

Dispozicija sankcija ponasanja Restitucija - povracaj u predjasnje stanje

NAELO LEGALITETA I ZABRANA RETROAKTIVNE PRIMJENE ZAKONA Niko ne moe biti odgovoran za radnje i aktivnosti koje u momentu izvrenja nijesu bile zakonom propisane kao krivino djelo, niti moe biti osuen na kaznu koja nije bila zakonom propisana u momentu izvrenja ili na kazni stroiju od nje. Zakonom takodje mora unaprijed biti propisana kazna, odnosno krivicna sankcija Novopropisana kazna e se primijeniti samo ako je bila blaa od one propisane u vrijeme izvenja krivinog djela. Drave mogu donositi retroaktivne unutranje propise da bi omoguile kanjavanje lica koja su izvrila zloine po meunarodnom pravu. SLOBODA I BEZBJEDNOST LICNOSTI, SLOBODA KRETANJA ZABRANA NEZAKONITOG I SAMOVOLjNOG LIAVANjA SLOBODE Fizicka sloboda je jedan od najvaznijih elemenata ljudske slobode uopste Nezakonito hapsenje I samovoljno lisavanje slobode su najcesci nacini krsenja ne samo fizicke slobode, vec ljudskih prava uopste Niko ne moe biti izloen samovoljnom hapenju ili zatvaranju, niko ne moe biti lien slobode osim iz razloga predvienih zakonom i u skladu sa postupkom predvienim zakonom, a svako ko je zakonski lien slobode ima odreena prava i garancije univerzalna deklaracija, pgp, evropska konvencija

Zakonito je samo ono lisenje slobode zasnovano na razlozima predvidjenim zakonom I sprovedeno po postupku koji predvidja zakon, sve ostalo je samovoljno Evropska konvencija preciznije od Univezalne deklaracije I pgp a taksativno nabraja slucajeve zakonitog lisenja slobode radi : 1) Nepostovanja zakonskog naloga suda 2) Ispunjenja obaveze propisane zakonom 3) Privodjenja zbog sumnje da je izvrseno krivicno djelo 4) Sprecavanja izvrsenja krivicnog djela 5) Privodjenja maloljetnika na osnovu zakonite odluke o vaspitnom nadzoru 6) Sprijecavanja sirenja zaraznih bolesti 7) Zakonitog hapsenja dusevno poremecenih lica, alkoholicara 8) Sprijecavanja neovlascenog ulaza u zemlju ili obezbjedjivanja zakonitog protjerivanja ili ekstradicije djelo I kada je tu sumnju neophodno provjeriti u istranom postupku, su najcesci razlozi zakonitog lisenja slobode

Pritvor I istrani zatvor kada se osnovano sumnja da je neko izvrsio krivicno Prava I garancije lica lienih slobode - svako lice lieno slobode se mora
odmah upoznati sa razlozima hapenja i u najkraem roku zbog ega se optuuje. U najkraem roku se mora izvesti pred sudi koji e ga u razumnom roku osloboditi ili osuditi.

Zabrana zatvaranja zbog duga lisavanje slobode zbog nemogucnosti

ispunjenja neke ugovorne obaveze je bila dugo vremena siroko prihvacena mjera u razlicitim pravnim sistemima Medjunarodni instrumenti apsolutno zabranjuju ovu vrstu lisenja slobode jer je duznicki zatvor slican ropstvu SLOBODA KRETANjA I ZABRANA PROTJERIVANjA Pravo svakog lica koje zakonito boravi na teritoriji jedne drave da se u njoj slobodno kree i slobodno izabere mjesto boravka Pravo svakog lica da napusti bilo koju zemlju ukljuujui i svoju sopstvenu, kao i pravo d ase vrati u svoju zemlju Sloboda kretanja unutar dravne teritorije I slobodnog izbora mjesto boravka vai za sva lica koja tu zakonito borave Ova prava se mogu ograniiti u skladu sa zakonom, iz razloga nacionalne bezbjednosti, javnog poretka, javnog zdravlja, javnog morala ili prava i sloboda drugih lica. Omogueno je ogranienje slobode kretanja u pojedinim djelovima dravne teritorije radi zatite javnog interesa u demokratskom drutvu. Sloboda medjunarodnog kretanja, preko dravnih granica, zavisi od volje drava Svako ima pravo da napusti sopstvenu dravu I u tom smislu dravne vlasti su dune da im izdaju putnu ispravu, odnosno paso Ko slobodno napusti dravu takodje moe u nju slobodno da se vrati niko se ne moe samovoljno lisiti prava da dujde u svoju sopstvenu zemlju zabraniti progonstvo sopstvenih gradjana

Cetvrti protokol uz evropsku konvenciju omogucava ogranicenje slobode kretanja u pojedinim djelovima dravne teritorije, radi zastite javnog interesa u demokratskom drustvu Svaka drava ima suvereno pravo da potjera stranca koji ne boravi zakonito na njenoj teritoriji, uz uslov da time ne kri opta, najee obiajna pravila meunarodnog prava o ljudskim pravima. Zabranjeno je vraanje izbjeglica u dravu u kojoj mu prijeti opasnost od proganjanja. predstavlja postupak izdavanje lica optuenog za izvrenje krivinog djela, drugoj dravi na njen zahtjev, radi voenja krivinog postupka protiv njega Primjenjuje se na bazi reciprociteta izmedju odnosnih drava zakonodavstava zabranjuje izrucivanje sopstvenih dravljana PRAVO NA AZIL (UTOITE)

Od protjerivanja treba razlikovati ekstradiciju (izrvuivanje) koja

Ekstradicija se uglavnom odnosi na strane dravljane., jer vecina nacionalnih Svako ima pravo da tri i uiva u drugim zemljama azil od proganjanja
LAN 14 Univerzalne deklaracije Nije uroeno ljudsko pravo Azilant koji to postaje stice odredjena prava To nije pravo pojedinca ve pravo drave da na svojoj teritoriji ili na mjestu pod njenom jurisdikcijom pruzi utociste strancu kojem prijeti opasnost progona od svoje ili neke druge drave Nema prava albe ako se nekome ukine azil zgradama diplomatskih predstavnistava Zatraziti azil ali bez sigurnog prava da ce ga dobiti Konvencija o statusu izbjeglicapredvia minimalne garancije za progonjene u formi zabrane vraanja izbjeglica u dravu u kojoj im prijeti opasnost od progona. Azil se ne daje pojedincima koji su izvrili neko od meunarodnih krivinih djela. LINI I MORALNI INTEGRITET POJEDINCA PRAVO NA POTOVANJE PRIVATNOG IVOTA PRIVATNOST Privatni ivot kao najintimnija sfera ovjekovog dostojanstva i njegvoe humane prirode Razvoj tehnologija poboljsao standard zivljenja, ali je povecao SMANJENJE privatnosti (posebno je to smetalo diktatorskim rezimima) Pomenute odredbe medjunarodnih instrumenata sadre tri vrste stavova : 1) Prvim stavom se definisu zasticena prava, odnosno da niko ne moe biti izloen proizvoljnom mijesanju u privatni zivot, porodicu, stan ili prepisku, niti protivzakonitim napadima na cast I ugled 2) Zakonska zatita protiv svakog mijeanja u privatnost 3) Treci stav sadri tzv ogranicavajucu klauzulu odnosno uslove pod kojima se u skladu sa zakonom moze ograniciti vrsenje ovih prava

Diplomatski azil posebno popularan u Junoj Americi pruanje utocista u

Ovo se moe ukinuti u mjeri koja je u skladu za zakonom i koja je potrena u demokratksom drutvu radi zatite nacionalne bezbjednosti, javne sigurnosti ili ekonomske dobrobiti zemlje, radi sprjeavanja nereda i kriminata, radi zatite zdravlja ili morala, radi zatite prava i sloboda drugih. Posebna zatita djece i maloljetnika omoguce djeci da rastu u porodicnoj sredini u atmosferi srece, ljubavi I razumijevanja, da stite prava djece na misljenje I izrazavanje

Konvencijom o pravima djeteta drave su preuzele dodatne obaveze da U okviru prava na potovanje privatnosti ulaze i: pravo na zatitu
porodinog ivota, seksualne odnose, porodice i djece, na potovanje doma, komunikacije, asti, ugleda, tajnosti podataka o graanima. PRAVO NA POTOVANJE IMOVINE Po klasicnim individualno liberalistickim koncepcijama prirodnih prava pojedinaca Loka I Rusoa posebno, pravo na imovinu (svojinu) je jedno od najtemeljnijih I najautonomniji, garancija ne samo licnog, vec I ekonomskog I politickog integriteta licnosti Ovo pravo znai pravo na zatitu svakog lica, fizikog ili pravnog od akta dravne vlasti ilid rugih lica kojim se ukidaju, ometaju ili ograniavaju prava vlanika na korienje, raspolaganje ili plodouivanje imovime. koja otud proizilaze, posebno hipoteke, zaloge, jamstva, dionice, akcije i obaveznice drutava i kamate na njih i u njihovoj svojini, novana ili druga materijalna ili robna potraivanja obligacionog karaktera,prava iz ugovora o zakupu, prava intelektualne svojine, patentni, licence, prava iz ugovora o transferu tehnologije i znanja, pravo poslovanja pod imenom kupljene ili registrovane firme, poslovne koncesije, koncesije za istraivanje i korienje prirodnih bogatstava, investicije i investiciona sredstva, sva sredstva steena investicionim sredstvima kao is vi prihodi i sredstva steeni korienjem imovine. Evropska konvencija prua zatitu u pogledu mirnog uivanja u imovini. Svako ima pravo da posjeduje imovinu, niko ne moe biti samovoljno lien imovine. Pravo na potovanje imovine moe biti prekreno iskljuivo u zakonom predvienim sluajevima i u sluajevima od javnog interesa Svojina je prije svega drustveni odnos izmedju ljudi povodom njihove vlasti nad stvarima da posjeduje imovinu sam I u zajednici sa drugima, I da niko ne moze biti samovoljno lisen svoje imovine. Americka konvencija kae da je lisavanje imovine opravdano I zakonito samo uz placanje pravicne nadoknade I ako je to nuzno radi zadovoljenja opstih potreba I drustvenih interesa utvrdjenih zakonom Protokol br 1 od 1952 godine, uz evropsku konvenciju garantuje svakome pravo mirnog uivanja u svojoj imovini, zabranjuje lisavanje, osim u javnom interesu I pod uslovima predvidjenim zakonom I opstim nacelima medjunarodnog prava

Imovinu ine sva stvarna prava na pokretnim i nepokretnim stvarima, prava

Univerzalna deklaracija je neprecizna I predvidja da svako ima pravo

Mirno uzivanje u imovini Pravicna nadoknada u slucaju lisavanja imovine ZABRANA DISKRIMINACIJE Jednaka ili nediskriminatorska primjena prava je temeljna pretpostavka funkcionisanja ne samo sistema ljudskih prava, vec svakog pravnog sistema uopste. Nerijetko se istice da je potpuno neprimjenjivanje prava, cak manje zlo od diskriminatorske primjene istog Zbog toga je zabrana diskriminacije istovremeno vrlo vazna, posebno ljudsko pravo, ali I opsti uslov uzivanja ljudskih I svih ostalih prava I sloboda Nejednakom primjenom prava, osporava se covjeku pravo da je on subjekt prava Diskriminacija u pogledu osnovnih prava I sloboda nije obicna povreda pravnog poretka, vec sustinsko osporavanje samih temelja drzavno pravnog sistema kao takvog Razne diskriminatorske politike razlikovanje, iskljucivanje, ogranicavanje ili davanje prvenstva zasnovano na nekom od nedozvoljenih razloga kao sto su boja koze, porijeklo, vjera, jezik, politicko uvjerenje, a ima za cilj I posljedicu ugroavanje ili onemogucavanje ljudskih prava I osnovnih sloboda Diskriminacija je sinonim za pravno nedozvoljeno razlikovanje I podvajanje ljudi u pogledu uzivanja ljudskih I ostalih prava I sloboda drugoj recenici clana 7 Univerzalne deklaracije, cl.2st1 PGP I clan 14 Evropske konvencije. U ovom smislu zabranjena je diskriminacija po pomenutim osnovama u pogledu uzivanja ljudskih prava I sloboda sadranih u ovim dokumentima

Pojam I vrste diskriminacije Pod diskriminacijom se podrazumijeva svako

Uzi vid zabrane diskriminacije sadran je clanu 2 Univerzalne deklaracije, u

iri ili opsti vid zabrane diskriminacije je sadran u prvoj recenici clan 7
Univerzalne deklaracije I u clanu 26 PGP garantuku opstu jednakost pred zakonom i zabranu svake diskriminacije Pored pomenutih odredbi medjunarodnih instrumenata o ljudskim pravima, zabranu specificnih vidova diskriminacije predvidjaju mnogobrojni medjunarodni ugovori : Konvencija o rasnoj diskriminaciji, Konvencija o diskriminaciji ena, Konvencija o suzbijanju I kaznjavanju zlocina Aparthejda 137 Dravljanima se priznaje siri korpus ljudskih prava nego strancima I to ne predstavlja diskriminaciju Diskriminacija nije razlikovanje na osnovu licnih osobina (upis na faks, stipendiranje) Diskriminacija moe biti: 1) Direktna(cinjenje ili necinjenje) 2) Indirektnaili suptilna (nije vidljiva, npr naizgled neutralna odredba) pojedince I grupe koji se nalaze u fakticki nejednakim, razlicitim

Prikrivena diskriminacija jednaka primjena pravnih propisa na

uslovima I situacijama, odnosno nejednakom drustvenom polozaju takodje moe rezultirati diskriminacijom.

Pozitivna diskriminacija Afirmativna akcija da bi se sprijecila, tj

otklonila kako otvorena, tako I prikrivena diskriminacija, ponekad je odredjenim pojedincima I grupama potrebno priznati vise prava nego sto imaju ostali gradjani. Najcesce su u pitanju manjine I pojedinci koje su u proslosti bile podvrgnute neravnopravnom tretmanu u pravnom, ekonomskom, kulturnom ili nekom drugom pogledu. Priznanje odredjenog viska prava ovim pojedincima I grupama vazan je preduslov njihove pune ravnopravnosti sa ostalim gradjanima ovakve mjere se cesto nazivaju preferencijalni tretman ili afirmativna akcija Clan1,stav 4 Konvencije o rasnoj diskriminaciji predvidja usvanjanje posebnih mjera koje se ne smatraju diskriminacijom, radi obezbjedjenja odgovarajuceg napretka izvjesnih rasnih ili etnickih grupa ili lica kojima je potrebna zastita radi garantovanja, uzivanja, I ostvarivanja ljudskih prava I osnovnih sloboda pod jednakim uslovima Primjer u finskoj je pripadnicima domorodackog stanovnistva Laponcima priznat monopol na gajenje irvasa, jer je to njihovo tradicionalno zanimanje od kojeg zavisi njihov opstanak Mjere pozitivne diskriminacije su privremene, sto znaci da se ukidaju kada se pripadnici zanemarene grupe u prosjeku izjednace sa ostalima