Zavod za unapre ivanje obrazovanja i vaspitanja

AAutor NNastavni

rada: Tanja Radakovi , Mihajlo Pupin, Novi Sad.

predmet: predmet:


Matematika Proporcinalnost du i, Talesova teorema

UUzrast: UUzrast: PPotrebna

tehnologija: Prvi razred Ra unar i projektor

Kliknite ovde za unos prikaza asa u Word dokumentu!

Proporcionalnost du i i Talesova teorema

Definicija: Definicija Ako su date du i a,b,k gde je k jedini na du , i ako je a=mk, b=nk, tada koli nik m:n nazivamo razmerom du i a i b, to ozna avamo a:b=m:n. Ako se radi o paralelnim orijentisanim du ima, npr. a i b, pod njihovom razmerom podrazumeva e se broj k, takav da je a=kb. Iz osobina vektora odavde sledi a:b= k ,gde je a= a b= b . Na taj na in, ako je k<0, dobija se negativna razmera suprotno usmerenih orijentisanih du i. Ako dva para du i imaju jednake razmere, onda se ka e da su one proporcionalne, tj. ako je a:b=c:d.

Tales iz Mileta (oko 625-547. pre n.e.), jedan od sedmorice helenskih mudraca,filozof, fizi ar, astronom i matemati ar. Pripisuju mu se dalekovidost u politi kim stvarima i svakodnevnim poslovima, izvanredna dovitljivost u re avanju geometrijskih problema i filozofska generalizacija iskustava. Takva orijentacija je omogu avala napredak od razlomljenih pojedina nih znanja prema celovitoj koncepciji nauke. Tako Talesova otkri a u izra unavanju visine piramide pomo u njene senke vi e nemaju karakter pukih radnih pravila.

Osnova Keopsove piramide je kvadrat ivice 233 m, a bo ne ivice su jednake me u sobom. Kolika je visina piramide, ako tap visine 2 m baca senku du ine 2 m? Udaljenost tapa do piramide je 28,5m.

h : 2 = 147 : 2 2 h = 294 h = 147m h

2m

Talesova teorema : Ako paralelne prave a i b presecaju pravu p u ta kama A i B, a pravu q u ta kama A1 i B1, i ako je S zajedni ka ta ka pravih p i q,tada va i:

p B A AA1 SA SA1 = = BB1 SB SB1

A1 a

B1

Dokaz: B A

Vektori AA1 i BB1 su kolinearni, p pa je AA1=kBB1 , odakle je AA1 = k . BB1 U SAA1 va i: AA1=SA1-SA
=>

U SBB1 va i: BB1=SB1-SB A1 B1 SA1-SA=k(SB1-SB), odnosno

q SA1-kSB1=SA-kSB. a b Prave p i q nisu paralelne pa je ova jednakost mogu a samo ako su leva i desna strana jednakosti nula vektori: SA1-kSB1=0 i SA-kSB=0. SA1=kSB1 i SA=kSB => SA AA1 SA1 = k = SB = BB1 SB1

-va i i obrnut stav: Teorema: Teorema Ako su poluprave Sp i Sq prese ene dvema pravim a i b tako da su odse ci Sp i Sq proporcionalni, onda su prave a i b paralelne. p b a` B a A

Dokaz:

SA SA1 . = SB SB1 Ako nije a b, tada postoji prava a`. Po pretpostavci je Tada je, prema Talesovoj teoremi SA SA` = SB SB1

A` A1

B1

Uzimaju i u obzir pretpostavku proizlazi SA1=SA`. Tada prema prema aksiomi A14 (egzistencija para ta aka podudarnog sa zadatim) sledi A1=A`. Odatle sledi a`= a, odnosno a b

ZADACI ZA VE BANJE: BANJE: 1. U trouglu ABC du DE je paralelna sa AB. Na i du inu du i BE, ako je AC = 15, AD = 3, BC = 25.

A D Iz AC : CD = BC : CE sledi

AC : (AC-CD) = BC : (BC-CE), C 25 E B odnosno AC : AD = BC : BE . AD BC 3 25 = =5. AC 15

Odavde je BE =

2. Simetrala unutra njeg ugla trougla ABC kod temena A deli naspramnu stranicu BC na odse ke proporcionalne ostalim dvema stranicama, tj. AB : AC. Dokazati.

Neka je AD simetrala ugla CAB, a CE AD. D Tada su jednaki uglovi: BAD i AEC, DAC i ACE , pa je trougao ACE jednakokrak. Zato je AC = AE.

B BD AB AB = = , odnosno DC AE AC

Na osnovu Talesove teoreme va i: BD : DC = AB : AC .

3. Dat je trapez ABCD sa osnovicama AB = a i CD = b. Odrediti du inu odse ka koji dijagonale trapeza odsecaju na srednjoj liniji trapeza.

D E

C Na osnovu Talesove teoreme va i: X Y F DE EY = DA AB B => 1 1 EY = AB = a 2 2 i 1 1 EX = CD = b 2 2 AE EX = AD DC

(ab) pa je XY = EY EX = . 2

4. Dat je trougao ABC. Prava p koja je paralelena stranici BC du i AB i AC redom u ta kama D i E. Prava q koja sadr i ta ku C i paralelna je pravoj BE se e pravu AB u ta ki F. Dokazati da je AB = ADAF . q

p E

BC ED AB AC = AD AE

FC BE AF AC = AB AE

AB AF = AD AB

=>

AB = ADAF .

TEST ZADATAK U trouglu ABC du DE je paralelna sa AB. Na i du inu du i AC, ako je AD = CE, CD = 4, BE = 9. A D Iz AC : CD = BC : CE sledi ( AD + 4 ) : 4 = ( AD + 9 ) : AD C E B AD ( AD + 4 ) = 4 ( AD + 9 ) AD + 4AD = 4AD + 36 AD = 36 AD = 6 odakle je AC = AD + DC = 6 + 4 = 10.

DOMA I ZADATAK: Zbirka zadataka: strana 123, zadaci: 884 a), v), 889, 891.

DOMA I ZADATAK (TEKST) 1. U trouglu ABC du DE je paralelna sa AB. a) Na i du inu du i CE, ako je AC = 12, CD = 4, BC = 24. b) Na i du inu du i BC, ako je AD = 6, CD =14, CE = 7. 2. Dokazati da simetrala spolja njeg ugla kod temena A trougla ABC deli stranicu BC u odnosu AB : AC ( AB BC ). 3. Prava koja sadr i presek dijagonala trapeza ABCD i paralelna je sa osnovicama a i b, se e krake AD i BC redom u ta kama M i N. Odrediti du inu MN.