Ekonomski Tehničar: Obrazovni Program

OBRAZOVNI PROGRAM
EKONOMSKI TEHNIAR
SADRAJ: OPTI DIO .................................................................................................. 3 1. NAZIV PROGRAMA: EKONOMSKI TEHNIAR....................................................... 3 2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3 POSEBNI DIO ............................................................................................... 6 1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................... 6 1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI..................................................................... 6 1.2. STRUNO TEORIJSKI PREDMETI.................................................................. 7 1.2.1. POSLOVNA EKONOMIJA ......................................................................... 7 1.2.2. POSLOVNA KOMUNIKACIJA I BIROTEHNIKA ............................................... 16 1.2.3. OSNOVI MAKROEKONOMIJE ................................................................. 20 1.2.4. POSLOVNA INFORMATIKA .................................................................... 25 1.2.5. PRAVO............................................................................................ 36 1.2.6. STATISTIKA ...................................................................................... 41 1.2.7. FINANSIJE ....................................................................................... 49 1.2.8. RAUNOVODSTVO.............................................................................. 63 1.2.9. BANKARSKO POSLOVANJE.................................................................... 94 1.2.10. PRAKTINA NASTAVA.......................................................................103 1.2.11. ITALIJANSKI JEZIK...........................................................................130 1.2.12. PREDUZETNITVO I BIZNIS .................................................................142 1.2.13. EKONOMSKA GEOGRAFIJA .................................................................147 1.2.14. MARKETING ...................................................................................152 1.2.15. CARINE, PEDICIJA, OSIGURANJE ........................................................157 1.2.16. FINANSIJSKA TRITA ......................................................................166 2. STRUNI ISPIT.......................................................................................171 2.1. ISPITNI KATALOZI STRUNO-TEORIJSKIH PREDMETA .....................................171 2.1.1. BANKARSKO POSLOVANJE...................................................................171 2.1.2. FINANSIJE ......................................................................................175 2.1.3. RAUNOVODSTVO.............................................................................178 2.1.4. POSLOVNA EKONOMIJA ......................................................................181 2.2. STRUNI RAD .....................................................................................183 3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA .................................................193 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA....................193 5. NAIN PRILAGOAVANJA UENICIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU.......................194 6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH.........................194 7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA .........................194 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .............................195 9. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE......................195 10. PROFESIONALNA PRAKSA .......................................................................196 11. SLOBODNE AKTIVNOSTI .........................................................................196
OPTI DIO 1. Naziv programa: EKONOMSKI TEHNIAR 2. Nastavni plan

Redni broj A 1 2 3 4 5 1 2 3 1 2 3 4 sed. god. Opte obrazovni predmeti Maternji jezik i 4 144 knjievnost Matematika 3 108 Strani jezik 3 108 Informatika 2 72 Fiziko vaspitanje 2 72 Drutvena grupa predmeta Istorija 2 72 Sociologija Psihologija Prirodna grupa predmeta Bilogija sa ekologijom 2 72 Hemija 2 72 Geografija 2 72 Fizika UKUPNO A 22 792 2229 Strunoteorijski predmeti Poslovna ekonomija 3 108 Poslovna 2 72 komunikacija i birotehnika Osnovi makroekonomije Poslovna informatika Pravo Statistika Finansije Raunovodstvo Opti smjer Raunovodstvo Finansijski smjer Raunovodstvo Finansije Bankarski smjer Bankarsko poslovanje UKUPNO B (b1+b2) 5 180 Praktina nastava 2 72 Slobodne aktivnosti 1 36 Izborna nastava 2 72 Profesionalna praksa 10 dana Broj asova 32 1152 Nastavni predmetigrupe predmeta I sed. 3 3 3 2 2 II god. 108 108 108 72 72 2 72 2 66 sed. 3 3 3 2 III god. 108 108 108 72 sed. 3 3 3 2 IV god. 99 99 99 66
Ukupno
459 423 423 72 282 144 72 66 72 72 72 72 429
2 15
72 540
13
468
13
B 1 2 3 4 5 6 7 8 9.02. 9.F2. 10.F2 10.B. C D E F G
108
216 72
3 2 2
108 72 72 2 72 2 3 66 99 66 99 33 66 99 330 132 33 132 1056
108 210 72 99 108 210 207 99 138 207 1302 420 141 420 4512
72
3 2 +3 +1 +2
108 72 108 36 72
2 +3 +1 +2 3 10 4 1 4 32
12 432 2 72 1 36 2 72 10 dana 32 1152
3 108 10 360 4 144 1 36 4 144 10 dana 32 1152
Redni broj G1 E 1 2 3 4 5 6
Nastavni predmetigrupe predmeta Broj radnih sedmica Izborna nastava Drugi strani jezik Preduzetnitvo Ekonomska geografija Marketing Carina, pedicija, osiguranje Finansijska trita
I sed. 2 2 2 god. 36 72 72 72 sed. 2 2 2
II god. 36 72 72 72 2 2 sed. 4 2
III god. 36 144 72 sed. 4 2
IV god. 36 132 66
Ukupno
72 72 2 2 66 66
141 420 278 72 72 72 138 66
Napomena: U prvom i drugom razredu uenici biraju po jedan izborni predmet. U treem i etvrtom razredu uenici biraju po dva predmeta. Uenik koji izabere strani jezik II u prvom razredu, izuava ga u sva etiri razreda. Za opti, bankarski ili finansijski smjer uenici se odluuju u drugom polugoditu drugog razreda. 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - produbljivanje i proirivanje opteg obrazovanja u funkciji struke i obezbjeivanje struno-teorijskih i praktinih znanja, neophodnih za samostalno obavljanje poslova, definisanih standardima zanimanja; - planiranje, priprema i organizovanje aktivnosti iz djelokruga svog rada; - racionalno korienje energije, materijala i vremena; - osposobljavanje za obavljanje poslova knjigovodstva analitike kupaca i analitike dobavljaa, materijalnog knjigovodstva, knjigovodstva osnovnih sredstava, bankarskog knjigovodstva, pogonskog knjigovodstva; - sticanje znanja, vjetina i kompetencija za praenje stanja finansijskih obaveza i potraivanja preduzea; - sticanje znanja, vjetina i kompetencija za obavljanje poslova platnog prometa preduzea, poslova plaanja sa inostranstvom, obrauna zarada, poreza i doprinosa na zarade, blagajnikih poslova; - sticanje znanja, vjetina i kompetencija za obavljanje poslova kontrole dokumentacije i obrauna cijena, obaveza i fiskalnih optereenja; - sticanje znanja, vjetina i kompetencija za obavljanje poslova obrauna zarada u banci i poslova bankarskog knjigovodstva; - sticanje znanja, vjetina i kompetencija za uestvovanje u poslovima kontrolora tednje i iro-rauna, kontrole isplate zarada, kontrole tekuih rauna, kontrole platnog prometa i aviza, kreditiranja i kontrole potroakih kredita; - osposobljavanje za pravilnu komunikaciju na jednom stranom jeziku; - razvoj informatike pismenosti i sposobnosti timskog rada; - razvoj sposobnosti socijalne komunikacije, spremnosti za razvijanje kvalitetnih meuljudskih odnosa; - razvoj ekoloke svijesti i svijesti o potovanju mjera zatite na radu i zatite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednju strunu kolu (redovno obrazovanje), radi sticanja srednjeg strunog obrazovanja u etvorogodinjem trajanju mogu se upisati lica koja su zavrila osnovnu kolu i nijesu starija od 17 godina. - Izuzetno, u kolu se mogu upisati lica do 18 godine, uz odobrenje nastavnikog vijea kole. Lica koja su napunila 18 godina ukljuuju se u program za obrazovanje odraslih. - Ako se za upis prijavio vei broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vri prema odgovarajuem pravilniku o upisu uenika u srednju kolu, koji donosi Ministarsvo prosvjete i nauke.
5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Ekonomski tehniar traje etiri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju uenici prelaze u vii razred ako su iz svih predmeta tekue godine postigli pozitivnu ocjenu, odradili slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu. - Odrasli napreduju po programu u skladu sa programom za izvoenje obrazovnog programa za odrasle koji donosi kola, u skladu sa Uputstvom o prilagoavanju obrazovnih programa obrazovanju odraslih. 7. Obrazovanje koje se stie - Zavretkom obrazovnog programa stie se struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju- EKONOMSKI TEHNIAR.
POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. FIZIKA 1.1.10. HEMIJA 1.1.11. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM
1.2. STRUNO TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. POSLOVNA EKONOMIJA 1. Naziv predmeta: POSLOVNA EKONOMIJA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorije Vjebe 108 108 Ukupno 108 108
216
216
3. Opti ciljevi nastave - sticanje znanja o osnovnim ekonomskim pojmovima i odnosima; - upoznavanje sa karakteristikama preduzea kao osnovnog subjekta privreivanja; - sticanje znanja o funkcionisanju i poslovanju privrednog drutva; - upoznavanje sa ulaganjima i rezultatima privrednog drutva kao i nainom njihove raspodjele; - razumijevanje ekonomskih principa privrednog drutva; - osposobljavanje za samostalan rad (obraun trokova, kalkulacija cijena, analiza rezultata); - razumijevanje organizacije funkcija i elemenata privrednog drutva; - upoznavanje sa marketingom i menadmentom kao poslovnom koncepcijom privrednog drutva.
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Uvod u ekonomiku i - uoava povezanost - razvija svijest o organizaciju izmeu ekonomike znaaju ekonomije - upoznaje osnovne i organizacije zadatke poslovne ekonomije - razumije poslovnu ekonomiju kao naunu disciplinu Preduzee kao - analizira odnos osnovni subjekat opteg i privreivanja pojedinanog, - upoznaje i dijela i cjeline, razumije privrede i - osnovne pojmove preduzea privreivanja, - uoava znaaj organizacionu zadovoljavanja strukturu privredepotreba nastanak i razvoj - analizira preduzea organizacionu - navodi vrste strukturu privrede i preduzea, nain razlikuje vrste njihovog osnivanja preduzea i prestanka rada - uporeuje osobine - poznaje elemente pojedinih vrsta preduzea i njihov preduzea uticaj na privredni rast i tehnoloki razvoj - razumije pojam potreba i nain njihovog zadovoljenja Sredstva i izvori - razlikuje osnovna, - razvija pozitivnu sredstava preduzea obrtna i ostala identifikaciju sa - razumije pojmove: sredstva preduzea preduzeem sredstva, imovina, - uspostavlja vezu amortizacija, izvori izmeu nabavne, sredstava sadanje i preduzea amortizovane - definie znaaj vrijednosti sredstava osnovnih sredstava preduzea - izraunava - objanjava amortizaciju za nabavnu, sadanju, pojedina osnovna amortizovanu i sredstva prema trinu vrijednost vremenskom i osnovnih sredstava funkcionalnom i znaaj nainu amortizacije amortizovanja
Preporuke za izvoenje nastave
vjeba: - izraunavanje amortizacije za pojedina osnovna sredstva - izraunavanje koeficijenta obrta obrtnih sredstava
Informativni ciljevi i sadraji uenik - razumije vremenski i funkcionalni nain amortizovanja - definie pojam obrta kapitala - navodi izvore sredstava i objanjava njihovu strukturu Ulaganja u reprodukciju - razumije pojmove utroaka i trokova - objanjava podjelu trokova, objanjava fiksne i varijabilne trokove - shvata uslovljenost angaovanja i troenja - razumije pojam i znaaj kalkulacije - navodi razliite metode kalkulacije i objanjava njihove karakteristike
Formativni ciljevi uenik - izraunava koeficijent obrta obrtnih sredstava - obrazlae uee pojedinih vrsta izvora sredstava u ukupnim izvorima - razlikuje trokove i utroke - izraunava i analizira trokove prema: - elementima procesa rada - mjestu nastanka - nosiocima - izraunava fiksne i varijabilne trokove - analizira ukupne trokove i njihov znaaj pri poslovnom odluivanju - planira smanjenje trokova za zadate uslove - izraunava cijene kotanja koristei pojedine metode kalkulacije - izraunava fiziki obim proizvodnje - izraunava ukupan prihod - izraunava dobit - uspostavlja vezu izmeu ukupnog prihoda i dobiti preduzea - za zadate uslove analizira ostvarene rezultate - analizira faktore koji su uslovili odreene rezultate - planira uslove za postizanje boljih rezultata
Socijalizacijski ciljevi uenik
- razvija osjeaj za racionalno troenje materijalnih dobara
vjeba: - izraunavanje fiksnih i varijabilnih trokova i njihovo grafiko predstavljanje - analiza ukupnih trokova - izraunavanje cijene kotanja i prodajne cijene putem kalkulacije
Rezultati poslovanja preduzea - razumije pojam i objanjava znaaj rezultata poslovanja preduzea, ukupan prihod i dobit preduzea - navodi pojavne oblike izraavanja rezultata poslovanja preduzea i faktore koji na njih utiu
- razvija poslovnu odgovornost pri odluivanju - razvija osjeaj za potovanje principa koji vode uspjenom poslovanju
vjeba: - izraunavanje dobiti
Informativni ciljevi i sadraji uenik
Formativni ciljevi uenik - uporeuje rezultate poslovanja razliitih preduzea
Raspodjela rezultata poslovanja - razumije pojam i objanjava znaaj raspodjele rezultata poslovanja - razlikuje raspodjelu kao jednu od faza reprodukcije - razumije pojam i znaaj zarada, navodi elemente za obraun zarada - objanjava nain obrauna zarade i odnos zaradamotivacija Ekonomski principi poslovanja preduzea - Razumije i objanjava: - princip produktivnosti i uticaj na poslovanje preduzea - princip ekonominosti i uticaj na poslovanje preduzea - princip rentabilnosti i uticaj na poslovanje preduzea - uticaj svakog lana kolektiva na sopstvene rezultate i rezultate rada kolektiva
- planira raspodjelu dobiti - analizira razliite naine raspodjele neto-dobiti - obraunava zarade radnika na bazi zadatih podataka - analizira odnos zarada-motivacija
- razvija svijest o linoj odgovornosti - razvija svijest o pripadnosti preduzeu
vjeba: - obraun zarada radnika
- izraunava za zadate uslove: - produktivnost - ekonominost - rentabilnost - analizira faktore koji utiu na produktivnost, ekonominost i rentabilnost
- razvija osjeaj za potovanje principa koji vode uspjenom poslovanju
vjeba: - izraunavanje produktivnosti - izraunavanje ekonominosti - izraunavanje rentabilnosti
10
Informativni ciljevi i sadraji uenik Razvoj preduzea - navodi faktore koji utiu na razvoj preduzea i objanjava njihov uticaj - razumije znaaj ulaganja u razvoj preduzea
Formativni ciljevi uenik - planira razvoj preduzea za zadate uslove - analizira faktore razvoja preduzea i njihov meusobni uticaj
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija ekoloku svijest - razvija pozitivnu identifikaciju sa preduzeem
11
Razred: DRUGI Informativni ciljevi i sadraji uenik Organizacija poslovanja preduzea - upoznaje organizaciju - poslovanja preduzea - navodi i objanjava - ciljeve poslovanja, mjere i transformaciju ciljeva u zadacima Menadment savremene organizacije - razumije pojam menadmenta i navodi podjelu i karakteristike menadmenta - objanjava komponente menadmenta Organizacioni oblici preduzea - navodi organizacione oblike preduzea i njihove osnovne karakteristike - objanjava drutva lica i drutva kapitala - poznaje opte karakteristike javnih preduzea
Formativni ciljevi uenik - prepoznaje ciljeve preduzea i ciljeve poslovanja - prepoznaje vezu izmeu ciljeva, mjera i zadataka
Socijalizacijski ciljevi uenik - shvata vanost odreivanja cilja u poslovanju
- razlikuje vrste menadmenta od komponenti menadmenta - uoava ulogu menadmenta u razvoju preduzea
- uvia vanost timskog rada
- razlikuje i uporeuje ortako i komanditno drutvo, ogranienu i neogranienu odgovornost - uoava karakteristike drutva kapitala i vri poreenje izmeu akcionarskog drutva i drutva sa ogranienom odgovornou - uoava razlike izmeu drutva lica i drutva kapitala - uoava razlike izmeu ortakog i komanditnog drutva - uoava razlike izmeu drutva sa ogranienom i neogranienom
- razvija sistematinost u radu - razvija ekonominost u poslovanju
12
Informativni ciljevi i sadraji uenik Organizacija elemenata proizvodnje - objanjava organizaciju kolektiva - navodi kriterijume za procjenu sloenosti poslova - nabraja motive zaposlenih i obrazlae ih - objanjava osnovna naela organizacije elemenata proizvodnje - objanjava organizaciju unutranjeg transporta Organizacija funkcija u preduzeu - navodi funkcije preduzea - objanjava funkciju upravljanja - objanjava vertikalnu i horizontalnu podjelu funkcija, funkciju rukovoenja, funkciju izvrenja - obrazlae funkciju proizvodnje, funkciju nabavke, funkciju prodaje, skladinu funkciju, transportnu funkciju - razumije proces kupoprodaje i saradnju sa drugim slubama - identifikuje vrste skladita - uoava znaaj -
Formativni ciljevi uenik odgovornou analizira akcionarsko drutvo razlikuje kriterijume za procjenu sloenosti uoava znaaj motivacije za ostvarivanje ciljeva poslovanja utvruje karakteristike strukturisanja opreme
- razlikuje i karakterie funkcije upravljanja, rukovoenja i izvrenja - razlikuje metode i tehnike u okviru funkcije rukovoenja - razlikuje sekundarnu funkciju u preduzeu - utvruje vidove, sistem, ritam i pripremu proizvodnje za zadate uslove - odreuje zadatke, faktore, organizaciju, politiku, robne zalihe, planiranje nabavke i saradnju sa drugim slubama - utvruje zadatke, organizaciju,
- razvija sistematinost u radu
- razvija samostalnost u radu
13
Informativni ciljevi i sadraji uenik organizacije skladita - prepoznaje tokove robe u skladitu (ulaz i izlaz robe) - poznaje znaaj, zadatke i korienje sredstava transporta Marketing kao poslovna koncepcija savremenog preduzea - objanjava pojam i navodi elemente i vrste trita - navodi pojam, nosioce, predmet i metode istraivanja - razumije potrebe, motive i ponaanje potroaca - upoznaje znaaj marketinga za poslovanje preduzea - razumije marketing kao savremenu poslovnu koncepciju - zna pojam i vrste instrumenata marketinga - razumije kombinovanje instrumenata marketinga
Formativni ciljevi uenik politiku i plan prodaje za zadate uslove
- analizira ponudu, tranju i cijenu i njihov odnos - grafiki prikazuje krivu tranje i ponude - vri izbor predmeta istraivanja - sastavlja plan istraivanja trita, koristei odgovarajue metode istraivanja trita - analizira ulogu marketinga u preduzeu - analizira instrumente marketinga, proizvod i proizvodni program, cijene, kanale prodaje i promociju
- razvija odgovornost u radu
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Gereke Lj., Boi V., Jelevi G., Kisi S.: Ekonomika i organizacija preduzea za II razred ekonomske kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. - Kisi S., Pavlovic M.: Poslovna ekonomija za II razred, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - Mihailovi B.: Marketingprincipi za menadere, Obod, Cetinje, 2000. - Lovreta S., Hami H., Aci J.: Marketing, Zavod za udbenike i nastavna stedstva, Beograd i Novi Sad, 1999. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave Raunar sa programskom opremom i grafoskop.
14
7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi uenika (testovi, referati) i usmeni odgovori uenika. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Trite Instrumenti marketinga Vrste privrednih subjekata Linijski dijagrami Marketing Marketing Pravo Statistika Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Trite Instrumenti marketinga Vrste preduzea Kriva tranje i ponude
15
1.2.2. POSLOVNA KOMUNIKACIJA I BIROTEHNIKA 1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA I BIROTEHNIKA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 Ukupno 72
72
72
3. Opti ciljevi nastave - razvoj linosti uenika, njegovih socijalnih kompetencija, neophodnih za aktivan ivot u graanskom demokratskom drutvu; - usvajanje optih i strunih znanja i strunih kompetencija za rjeavanje problema u svom zanimanju; - upoznavanje sa organizacijom rada u administrativnom poslovanju; - ovladavanje tehnikom rada na tastaturi po sistemu slijepog kucanja; - usvajanje znanja iz oblasti korespondencije; - ovladavanje znanjima i vjetinama poslovne komumikacije; - savladavanje tehnike prepiske uz koritenje savremenih elektronskih sredstava; - razvijanje osjeaja odgovornosti, objektivnosti i poslovne diskrecije; - sticanje navika tanosti i sistematinosti u radu; - osposobljavanje za samostalan rad.
16
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Uvod - analizira primjere - razvija pozitivnu - upoznaje ciljeve, iz prakse orjentaciju prema pojam i zadatke zanimanju predmeta - razumije ulogu i znaaj predmeta u svim oblastima privrednog poslovanja Kancelarijsko - analizira - navikava se na poslovanje neophodne uslove timski rad - shvata pojam i rada - razvija ulogu - demonstrira samodisciplinu kancelarijskog upotrebu sredstava - usvaja i prepoznaje poslovanja i predmeta rada u vanost - obrazlae znaaj kancelariji ekonomisanja i kancelarijskog - koristi raunar kao profesionalnosti u poslovanja sredstvo za rad radu - upoznaje - samostalno - uoava vanost organizaciju rada u odreuje sredstva korienja kancelariji za evidenciju iskustava drugih - informie se o radnih obaveza - formira osjeaj za uslovima rada - demonstrira samostalno - upoznaje sredstva i upotrebu sredstava zakljuivanje predmete rada u za evidenciju kancelariji radnih obaveza - definie sredstva za evidenciju radnih obaveza i poznaje znaaj zatite na radu Komunikacija sa - demonstrira prijem - razvija sposobnosti strankama stranke i poslovni timskog rada - azumije pojam i bonton - vrednuje sopstvene znaaj stranke - primjenjuje fraze vrijednosti i - zna principe oslovljavanja u primjenjuje manire organizacije rada svim fazama lijepog ponaanja sa strankama komunikacije - stvara pozitivnu i - razumije odnos i - analizira oblike tolerantnu nain komunikacije komunikacije poslovnu klimu sa strankama - prepoznaje - upoznaje poslovnu najpovoljniji oblik i kulturu i poslovne sredstva obiaje komunikacije - razumije oblike - priprema, vri i komunikacije formira kljune - obrazlae i shvata elemente za znaaj povratne uspjenu informacije komunikaciju
17
Informativni ciljevi i sadraji uenik Korespondencija - upoznaje pojam i znaaj korespondencije - upoznaje naela i oblike korespondencije - upoznaje poslovnu korespondenciju - poznaje poslovno pismo, djelove poslovnog pisma i forme oblikovanja - poznaje dokumenta robnog prometa - upoznaje dokumenta unutranjeg prometa roba i usluga - upoznaje dokumenta spoljnog prometa roba i usluga - poznaje slubenu korespondenciju - definie slubeni dopis i vrste slubenih dopisa - definise ulogu obrazaca - definie ulogu podnesaka Korespondencija u oblasti poslovnih sastanaka - shvata pojam poslovnog sastanka - razumije organizaciju poslovnog sastanka - definise oblik poslovnog sastanka - razumije tok poslovnog sastanka
Formativni ciljevi uenik - analizira znaaj korespondecije - razlikuje oblike i primjenjuje naela korespondencije - -uoava razlike izmeu razliitih vrsta korespondencije - identifikuje primjere iz prakse - oblikuje poslovno pismo u svim formama - pravi dokumenta unutranjeg i spoljnog prometa roba i usluga - primjenjuje i identifikuje obrazce - koristi skraenice i oznake u poslovnom dopisivanju - izrauje stilizaciju teksta i fraze oslovljavanja - koristi ist knjievni jezik - sastavlja slubeni dopis - -astavlja podnesak - analizira poslovni sastanak - vri prethodne poslovne i tehnike pripreme - sastavlja i prosljeuje poziv za poslovni sastanak - demonstrira tok poslovnog sastanka - analizira elemente zapisnika - vodi zapisnik -
Socijalizacijski ciljevi uenik shvata neophodnost pismene komunikacije razvija osjeaj samostalnosti i usavravanja strunim znanjima uvaava poslovnog partnera i uva poslovnu tajnu razvija spremnost za saradnju razvija kreativnost i snalaljivost preuzima odgovornost
Preporuke za izvoenje nastave vjeba: - radne situacije u kojima se koriste poslovna pisma
- stie inicijativnost i organizacione sposobnosti njegovanjem profesionalne odgovornosti i dunosti - racionalno i efikasno koristi radno vrijeme - razvija komunikativnost i toleranciju
18
5.Okvirni spisak literature i drugih izvora - Gruji M., Stegensek M., arkovi E.: Savremena poslovna korespondencija za prvi razred ekonomske kole i trei razred turisticko-ugostiteljske kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Spasi D., Rakini J.: Korespondencija za III i IV razred pravne i birotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - arkovi E.: Birotehnika za IV razred ekonomske kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Harizanova V., Rakini J., Babi J.: Sekretarsko poslovanje sa daktilografijom, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. 6.Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunari sa internet vezom i odgovarajuom programskom opremom, telefon, telefaks, aparati za kopiranje i umnoavanje, grafoskop, diktafon, interfon, kancelarijski materijal, poslovna dokumentacija. 7.Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Usmena provjeravanje znanja, najmanje jedan put u klasifikacionom periodu i pismene vjebe. - Pismeni zadaci, po jednom u klasifikacionom periodu. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu usmenog provjeravanja znanja, pismenih zadataka i pismenih vjebi. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema, diplomirani ekonomista sa ispitom iz daktilografije. 9. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja Funkcije u preduzeu Organizacija poslovanja Trite Predmet Poslovna ekonomija Znanja Podjela i znaaj funkcija Mjesto poslovnih komunikacija u organizaciji preduzea Dokumentacija unutar preduzea Dokumentacija koja se koristi sa okruenjem Oblikovanje slova Formiranje poslovnih pisama
Formatiranje teksta
Poslovna informatika
19
1.2.3. OSNOVI MAKROEKONOMIJE 1. Naziv predmeta: OSNOVI MAKROEKONOMIJE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 108 108 Ukupno 108 108
3. Opti ciljevi nastave - upoznavanje sa privrednim sistemom zemlje; - razumijevanje procesa proizvodnje i kombinovanje faktora proizvodnje; - poznavanje i razumijevanje trokova; - poznavanje trita i razumijevanje odnosa na tritu; - upoznavanje novca kao sveopteg ekvivalenta; - upoznavanje odnosa potronje i tednje, odnosno potronje i akumulacije; - razumijevanje uticaja meunarodne trgovine na privredni rast i privredni razvoj zemlje; - upoznavanje i razumijevanje dravnog regulisanja ekonomije; - osposobljavanje za samostalan rad.
20
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Privredni sistem - analizira tipove - razvija svijest o - poznaje i razumije privrednog sistema znaaju ekonomije pojam privrednog - razlikuje sastavne za drutveni razvoj sistema komponente - upoznaje ciljeve privrednog sistema privrednog sistema - razlikuje privredni - obrazlae povratne sistem od sprege privrednog drutvenog sistema sistema - analizira optu - nabraja tipove ravnoteu privrednog sistema ("magini etvorougao") - razlikuje potronju i akumulaciju - obrazlae na primjeru kretanje robe i novca - razlikuje trino i plansko regulisanje ekonomije Privredni rast i - razlikuje privredni - razvija usmjerenost privredni razvoj rast i privredni na privredni rast i - definie privredni razvoj razvoj zemlje rast i privredni - izraunava stopu - uoava potrebu razvoj rasta industrijske socijalne sigurnosti - nabraja proizvodnje stanovnistva pokazatelje - uporeuje stope privrednog rasta i privrednog rasta privrednog razvoja razliitih zemalja - razlikuje ekstenzivni i intezivni privredni rast - koristi pokazatelje kvaliteta ivota Faktori proizvodnje - pronalazi veze - razvija svijest o - definie izmeu - potrebi razvoja proizvodnju kao proizvodnje,raspod drutva ekonomsku jele, razmjene i - razvija osjeaj za aktivnost potronje (faze organizaciju posla - nabraja elemente drutvene - razvija usmjerenost proizvodnje reprodukcije) na ekonomsku - objanjava - uspostavlja veze efikasnost povezanost potreba izmeu elemenata - razvija pozitivnu i proizvodnje proizvodnje orjentaciju prema - nabraja i - analizira veze zanimanju objanjava faktore faktora proizvodnje proizvodnje i njihovih dohodaka - utemeljuje - razlikuje
Preporuke za izvoenje nastave diskusija: - "magini etvorougao" (zaposlenost, nivo cijena, privredni rast, spoljna trgovina)-ematski prikaz - potronja i tednja, odnosno potronja i akumulacija
vjeba: - privredni rast (grafiki prikaz)
vjeba: - proizvodna funkcija (grafiki prikaz)
21
Informativni ciljevi i sadraji uenik preduzetnitvo i informacije, kao savremene faktore proizvodnje - objanjava proizvodnu funkciju - navodi i obrazlae zakone proizvodnje Rezultati proizvodnje - nabraja i objanjava pokazatelje proizvodnje - pojanjava strukturu drutvenog bruto proizvoda, drutvenog proizvoda i nacionalnog dohotka Trokovi proizvodnje - upoznaje fiksne i varijabilne trokove - upoznaje ukupne, prosjene i granine trokove - razumije pojam alternativnih ili oportunitentnih trokova
Formativni ciljevi uenik preduzetnitvo od biznisa razlikuje preduzetnika od menadera radi i analizira grafik krive proizvodnih mogunosti uspostavlja vezu izmeu drutvenog bruto proizvoda, druvenog poizvoda i nacionalnog dohotka prema zadatom algoritmu izraunava pokazatelje proizvodnje
- razvija preciznost i samopouzdanje
vjeba: - struktura pokazatelja proizvodnje (izrada ematskog prikaza)
Trite - definie trite - upoznaje elemente trita - (ponuda, tranja, cijene) - poznaje vrste trita
- razlikuje fiksne i varijabilne trokove - razlikuje degresivne, proporcionalne i progresivne varijabilne trokove - grafiki prikazuje osnovnu strukturu trokova - izraunavanje prosjene trokove - izrauje ematski prikaz graninih trokova - analizira oportunitentne trokove - razlikuje vrste trita prema obuhvatu, stepenu konkurencije, vrstama ekonomskih dobara i karakteru prodaje - analizira veze
- razvija ekonominost u poslovanju - razvija sposobnost za timski rad
vjeba: - fiksni i varijabilni trokovi (izrada dijagrama) - granini trokovi (ematski prikaz)
- razvija spremnost za saradnju i timski rad
vjeba: - idealno konkurentno trite (izrada modela)
22
Informativni ciljevi i sadraji uenik - nabraja i objanjava funkcije trita - prouava karakteristike trita - upoznaje trine subjekte i objekte Ponuda, tranja i cijene - pojanjava pojmove individialne ponude i individualne tranje - demonstrira ravnoteu ponude i tranje - objanjava pojam i formiranje cijena na tritu Novac i finansijsko trite - razumije pojam novca - nabraja funkcije novca - poznaje surogate novca - upoznaje strukturu finansijskih sredstava Meunarodna ekonomija - poznaje opte pojmove meunarodne trgovine - poznaje osnove trgovinskog i platnog bilansa - poznaje valutne odnose i valutni kurs
Formativni ciljevi uenik funkcija trita i njihovih mehanizama radi model idealnog konkurentnog trita (potronih dobara) razlikuje trine subjetke i objekte izrauje i analizira krive ponude i tranje analizira ravnoteu ponude i tranje na tritu uoava posljedice promjene ravnotee ponude i tranje
- razvija strunu odgovornost
vjeba: - kriva ponude i tranje (izrada dijagrama) - izrada modela ravnotee ponude i tranje
- razlikuje finansijsko, robno i resursno trite - razlikuje gotov i depozitni novac - uporeuje i analizira obligacije i akcije - razlikuje novano i trite kapitala - pronalazi prednosti i nedostatke meunarodne trgovine - razlike trgovinski od platnog bilansa - sastavlja trgovinski i platni bilans - koristi zvanini valutni kurs
- razvija pravilan stav prema novcu (novac nije cilj, ve sredstvo za ostvarenje cilja)
vjeba: - finansijsko trite
- prihvata globalna kretanja u svijetu - razvija strunost i spremnost za timski rad
vjeba: - izrada trgovinskog i platnog bilansasimulacija - valutni odnosi
23
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Labus M.: Osnovi ekonomije, Jugoslovenska knjiga, Beograd, 1997. - Drakovi V.: Ekonomija za menadere, Fakultet za pomorstvo, Kotor, 2003. - Drakovi V.: Osnovi ekonomije, Fakultet za pomorstvo, Kotor,1996. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - grafoskop, slajdovi, katalozi, prospekti, kompjuter. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi (testovi, referati) i usmeni odgovori uenika. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Osnove trita Podjela trita Elementi trita Rezultati poslovanja preduzea Ulaganja u reprodukciju Devizno poslovanje Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Marketing Trite (vrste trita) Ponuda, tranja, cijene Poslovna ekonomija Finansije Rezultati proizvodnje Trokovi proizvodnje Meunarodna ekonomija
24
1.2.4. POSLOVNA INFORMATIKA 1. Naziv predmeta: POSLOVNA INFORMATIKA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 36 36 33 105 36 36 33 105 Ukupno
72 72 66 210
3. Opti ciljevi nastave - upoznavanje uenika sa raunarom i programskim paketima Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Access; - upoznavanje sa pojmovima poslovne informatike; - upoznavanje razvoja informacione tehnologije; - razvijanje komunikacijskih sposobnosti; - razvijanje logikog miljenja; - shvatanje neophodnosti i vanosti upotrebe programskih paketa; - razvijanje sposobnosti rada u grupi; - razvijanje intersovanja za praenje informacionih tehnologija i razvoja programskih paketa; - ovladavanje metodama i tehnikama pripreme, obrade, prenoenja i korienja informacija; - shvatanje smisla i znaaja kategorije rada, odgovornosti, upornosti, pedantnosti i tanosti; - sticanje samopouzdanja i njegovanja logikog miljenja, preduzimljivosti i komunikativnosti; - osposobljavanje za primjenu steenih znanja, navikavanje na permanentno uenje i praktini rad; - shvatanje neophodnosti uvanja informacija; - razvijanje sposobnosti pravilnog naina prezentovanja informacija; - shvatanje neophodnosti korienja e-poslovanja; - shvatanje neophodnosti globalnog povezivanja.
25
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Tekst editor - koristi programski - upoznaje paket pri obradi karakteristike teksta programskog paketa za obradu teksta i faze rada (Word) Personalni raunari - koristi tastaturu i - razvija - nabraja sve djelove mi prilikom komunikacijske PC raunara, radi pisanja i obrade sposobnosti sa njima i upoznaje teksta i zna kako funkcije i znaaj funkcioniu pojedinih tipki na pojedini djelovi PC tastaturi PC raunara raunara Fontovi - koristi razliite - razvija tanost i - upoznaje, nabraja, vrste fontova u smisao za lijepo imenuje vrste razliite svrhe i vri - razvija inovativnost fontova njihovu promjenu i kreativnost
vjebe: - upoznavanje sa rasporedom slova i tipki na tastaturi
Wordov ekran - upoznaje komande sa ekrana, poznaje kopiranje, pisanje, brisanje, izmjenu, premjetanje
- kopira djelove dokumenata, brie, premjeta, bilo da su novi ili postojei
- razvija preciznost
Rad sa dokumentima - upoznaje rad sa novim dokumentima, postojeim dokumentima i prikazivanje dokumenta u razliitim oblicima Formatiranje - upoznaje: oblikovanje slova,
- odreuje u kom e obliku prikazati dokument
- razvija odgovornost
- oblikuje slova i shvata znaaj razliitih oblika i
- navikava na tanost, preciznost,
vjebe: - praktino upoznavanje sa vrstama fontova - definisanje i promjena vrste, oblika, veliine fonta i ostalih parametara kojima se definiu fontovi vjebe: - izbor komandi sa ekrana - pisanje teksta - kopiranje i premjetanje teksta - brisanje i izmjena teksta - uobliavanje teksta vjebe: - pisanje novog dokumenta - aktiviranje postojeeg dokumenta - rad sa dokumentima iz drugog programskog paketa vjebe: - formatizovanje fonta
26
Informativni ciljevi i sadraji uenik pasusa, teksta, viestubani tekst, donja i gornja zaglavlja, ravnanje, grafike oznake za nabrajanje, korienje lenjira, pretraivanje, zamjena
Formativni ciljevi uenik njihovog korienja - upotrebljava razliite elemente formatiranja kako bi tekst izgledao bolji, itljiviji, sadrajniji i dobio na znaaju
Socijalizacijski ciljevi uenik komunikativnost i odgovornost u radu
Preporuke za izvoenje nastave - formatizovanje pasusa - formatizovanje teksta - viestubani tekst - donja i gornja zaglavlja - vertikalno i horizontalno ravnanje - nabrajanje u tekstu - pretraivanje i zamjena teksta vjebe: - crtanje tabela preko komandi ekrana - crtanje preko komande tabele - dodavanje redova i kolona u tabeli - ureenje izgleda tabele - rad i raunanje sa podacima tabele vjebe: - definisanje parametara tampanja - tampanje cijelog dokumenta ili djelova vjebe: - pravopisna provjera teksta (spelline checker) - gramatika provjera (grammar checker) - korienje renika (thesaurus) vjebe: - pisanje novih pisama - korienje postojeih formi pisama
Tabele - upoznaje crtanje tabela razliitih oblika na razliite naine - upoznaje dodavanje i brisanje redova i kolona i obavlja razliite proste i sloene poslove sa podacima u tabeli tampanje - pregleda dokument prije tampanja, razumije nain i potrebu tampanja itavog teksta i pojedinih djelova u jednom ili vie primjeraka Pravopisna, gramatika i stilska provjera - upoznaje i razumije neophodnost ispravnog pravopisa Pravljenje i ureenje pisama - upoznaje pisanje novih pisama i korienje postojeih formi pisama
- planira i tabelarno ilustruje podatke kako bi informacija bila razumljivija - odreuje kada e podatke tabelarno prikazivati
- shvata neophodnost racionalnog organizovanja radnog vremena
- odreuje ta e tampati, na kom papiru i u kom obliku, bilo da su u pitanju podaci ili tabele
- razvija kreativnost i odgovornost
- ispravlja greke i to one koje je pronaao sam ili ako se radi o tekstu na stranom jeziku uz pomo komande spelling check-a - -koristi komandu grammar check - sastavlja poslovno pismo ili odgovora na primljeno poslovno pismo
- razvija poslovnost i komunikativnost
27
Informativni ciljevi i sadraji uenik Veza Worda sa ostalim programskim paketima - -upoznaje i razumije vezu Worda i ostalih paketa Internet - upoznaje namjenu Interneta i karakteristike pojedinih pretraivaa - poznaje principe elektronske pote
Formativni ciljevi uenik - koristi vezu programskih paketa i razliite podatke koristi kod vie programskih paketa (Word, Excel, Power Point...) - uporeuje naine rada pojedinih pretraivaa - za konkretne zadatke sakuplja podatke i primjenjuje internet servise
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o globalnoj povezanosti
Preporuke za izvoenje nastave vjebe: - povezanost Worda i drugih programskih paketa
vjebe: - Web site, URL, programi za navigaciju, pretraivai, kretanje kroz dokument, elektronska pota
28
Razred: TREI Informativni ciljevi i sadraji uenik Excel okruenje i rad u njemu - prepoznaje Excel okruenje i elemente na njemu - upoznaje kopiranje, brisanje, premjetanje pojedinih elemenata Excel okruenja Izrada radnog lista - upoznaje kreiranje radnog lista i primjenjuje kreiranje - upoznaje ablone i ui da mijenja oblik, visinu i irinu kolona i redova Izrada formula i korienje postojeih - upoznaje se sa postojeim formulama - objanjava kako se prave nove formule i upoznaje korienje postojeih za finansijsko izraunavanje, statistike analize i raunanje kod bilo kakve druge obrade Formatiranje - upoznaje i razumije formatizovanje razliitih elemenata - upoznaje i uoava znaaj pojedinih elemenata (elije, zaglavlja, podnoja) - upoznaje pojam
Formativni ciljevi uenik - planira i koristi Excel okruenje za rad sa podacima - kopira, brie i vjeba u Excel-u
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o neophodnosti poznavanja rada na raunaru
Preporuke za izvoenje nastave vjebe: - upoznavanje sa Excel okruenjem - kopiranje i brisanje u Excelu - premjetanje - rad u Excel okruenju na konkretnom dokumentu (kopiranje, brisanje, premjetanje) vjebe: - kreiranje radnog lista - mijenjanje veliine pojedinih elemenata radnog lista vjebe: - primjena i korienje postojeih formula - izrada novih formula i njihova primjena na konkretnom primjeru
- definie sve elemente radnog mjesta i radi sa njima - koristi ablone
- razvija komunikacijske sposobnosti i kreativnost
- obrauje podatke koristei postojee formule ili pravei nove - vri razliite obraune, finansijska raunanja i statistike obrade
- razvija preciznost u radu
- ureuje po svojoj elji razliite dokumente na kojima radi - na konkretnom primjeru vri sjenenje i oblikovanje pojedinih djelova teksta ili itavog dokumenta, a prilikom obrade
- razvija kreativnost
29
Informativni ciljevi i sadraji uenik rotacije pojedinih elemenata
Formativni ciljevi uenik brojanih podataka vri zaokruivanje brojeva i pravi vizuelno lijepa dokumenta
Rad sa listama i bazama - shvata pojam sortiranja i koristi od tog postupka - poznaje sortiranje po razliitim obiljejima - razumije pojam filtriranja i koristi rada sa filtriranim podacima Pivot tabele - poznaje pivot tabele, nain njihovog pravljenja i rad sa njima (mijenjanje oblika, prikaz) Dijagrami u Excelu - shvata ulogu izraavanja podataka putem dijagrama i koristi od rada sa njima - razlikuje pojedine elemente dijagrama i shvata razliite naine rada i izrade dijagrama - formatizuje i mijenja format dijagrama tampanje - shvata i razumije ulogu tampanog teksta - upoznaje nain pisanja naslova na svakoj strani
- sortira konkretne podatke po jednom ili vie obiljeja, mijenja sortne pojmove - filtrira podatke u tabelama i samostalno odreuje ta e da poslui kao filter - kreira pivot tabelu od postojeih podataka i mijenja oblik i tabelarni prikaz pivot tabele - definie elemente dijagrama i samostalno izraava podatke uz pomo dijagrama - samostalno mijenja oblik i pojedine elemente dijagrama i bira najprikladniji format i boju za izraavanje podataka - tampa itav dokument ili pojedine djelove dokumenta - razvija samostalnost u radu i kreativnost
vjebe: - formirati bazu ili koristiti postojeu - sortiranje konkretne baze - filtriranje baze
- razvija sposobnost samostalnog procjenjivanja, izraavanja i vrednovanja rezultata
vjebe: - pravljenje pivot tabele - korienje pivot tabele na konkretnom primjeru vjebe: - izbor vrste dijagrama - odreivanje pojedinih elemenata dijagrama - mijenjanje pojedinih elemenata dijagrama
vjebe: - definisanje i izmjena pojedinih parametara tampanja
30
Informativni ciljevi i sadraji uenik Veza Excel-a sa ostalim programskim paketima - razumije i shvata povezanost Excel-a i ostalih programskih paketa u informatikom okruenju i neophodnost njihovog meusobnog djelovanja Stvaranje i korienje web-a - upoznaje Web prezentaciju
Formativni ciljevi uenik - koristi Excel i druge programske pakete radi bolje prezentacije podataka
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o vanosti timskog rada
Preporuke za izvoenje nastave vjebe: - povezivanje Excela, Word-a, Power Point-a i drugih programskih paketa - prikazivanje i korienje podataka Ecel-a i drugih programskih paketa
- prikazuje podatke na Web-u
- razvija svijest o globalnoj povezanosti
vjebe: - stvaranje web prezentacije
31
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i sadraji uenik Baze podataka - upoznaje programski paket Microsoft Access - upoznaje pojam baze podataka (DB) u Microsoft Access-u
Formativni ciljevi uenik - razlikuje elemente radnog okruenja, komande i vri njihov izbor - nabraja sve karakteristike M. Access-a kao relacione baze podataka - razlikuje nove i postojee baze podataka (DB) - razlikuje komande baze podataka - nabraja i objanjava objekte baze podataka (DB) - nabraja karakteristike tabela u Microsoft Access-u - razlikuje naine kreiranja tabela - planira i izrauje tabelu u Design view - planira i izrauje tabelu uz pomo arobnjaka (Wizard) - planira i izrauje tabelu uvozom iz programskog paketa Microsoft Word - planira i izrauje tabelu uvozom iz programskog paketa Microsoft Excel - oblikuje i aurira tabelu i podatke u njoj - upotrebljava skrivanje i zamrzavanje kolona - odreuje izgled tabele sortiranjem i filtriranjem
Socijalizacijski ciljevi uenik - shvata neophodnost praenja razvoja tehnike
Preporuke za izvoenje nastave - aktiviranje i deaktiviranje programskog paketa Microsoft Access - otvaranje, zatvaranje i rad sa novim i postojeim bazama podataka
Tabele - upoznaje pojam tabele u programskom paketu Microsoft Access - objanjava kreiranje tabela
- -objanjava modifikovanje tabela
- obrazlae naine i svrhu povezivanja tabela
- kreiranje tabela korienjem komande Design view - kreiranje tabela korienjem komande Wizard - kreiranje tabela uvozom iz programskog paketa M. Word (komanda Import) - kreiranje tabela uvozom iz programskog paketa M. Excel (komanda Import) - na konkretnim tabelama mijenjanje elemenata komandama za formatizovanje, - sortiranje i filtriranje podataka tabele - zamrzavanje i skrivanje kolona tabele - tampanje tabela - povezivanje tabela relacijama 1:1, 1: vie, vie :1
32
Formativni ciljevi uenik - tampa tabelu - planira nain povezivanja tabela i povezuje ih - oblikuje upit i pronalazi podatke uz pomo upita - planira i izrauje upit od postojee tabele uz pomo Dizajn view - planira i izrauje upit od postojee tabele uz pomo komande Wizard
Upiti - upoznaje pojam upita - objanjava kreiranje upita
- shvata sutinu odvajanja bitnog od nebitnog
Formulari - obrasci - upoznaje pojam formulara - obrazlae naine kreiranja formulara
- objanjava formulare i svrhu korienja - -planira i izrauje formular korienjem komande Autoform - -planira i izrauje formular korienjem komande Form wizard - -unosi podatke u formular (Edit, Entry) - utvruje svrhu pravljenja izvjetaja, razlikuje vrste i naine kreiranja izvjetaja - sastavlja i izrauje izvjetaje komandom Report wizard - sastavlja i izrauje izvjetaje komandom Autoreport - razvija preciznost i linu odgovornost u radu
Izvjetaji - upoznaje pojam izvjetaja - obrazlae promjenu izgleda izvjetaja
- kreiranje upita, pronalaenje i odvajanje podataka po zadatom pojmu, grupi pojmova ili po zadatom uslovu komandom Design view - kreiranje upita, pronalaenje i odvajanje podataka po zadatom pojmu, grupi pojmova ili po zadatom uslovu komandom Wizard - pravljenje formulara (obrazaca) raznih oblika za unos podataka (tabular, columnar, datasheet, justified) i unosi podatke - oblikovanje dokumenta do profesionalnog izgleda koristei komande za formatiranje fonta, poravnavanje - kreiranje izvjetaja u razliitim oblicima (columnar, tabular, chart wizard, label wizard) - kreiranje izvjetaja komandom Autoreport - kreiranje izvjetaja komandom Report wizard - koricenje komande Print
33
Formativni ciljevi uenik - planira i vri korekciju izvjetaja u Design view - mijenja font i ostale elemente izvjetaja i vri poravnavanje, - priprema izvjetaj za tampu i tampa ga - Planira stranu na Web-u - Utvrdjuje hiperlinkove - Definise module i makroe i razlikuje ih - razlikuje vrste eposlovanja - pronalazi i prepoznaje na internetu aplikacije za eposlovanje - upotrebljava aplikacije eposlovanja (ebankarstvo, etrgovina)
Preporuke za izvoenje nastave preview - tampanje izvjetaja
Pages, makroi, moduli - Objasnjava pojam strane - Pojam modula i makroa Elektronsko poslovanje - upoznaje pojam i vrste e-poslovanja - upoznaje aplikacije e-poslovanja - zna namjenu i razumije principe rada sistema za samoposluivanje u bankarskom poslovanju, sistema bankomata, homebankong sistema, govorne komunikacione sisteme
- razvija svijest o globalnom povezivanju
- rad na konkretnim aplikacijama eposlovanja - rad na konkretnim aplikacijama ebankarstva - rad na konkretnim aplikacijama etrgovine
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Kelly J.: Microsoft Excel, Korak po korak, CET, Beograd, 2003. - Dragan Marini, Miroslav Sardeli, Poslovna informatika (baze podataka) za trei razred ekonomske skole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Marini D.: Poslovna informatika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - uionica opremljena raunarima sa odgovarajuom programskom opremom, telefonski aparat i linije za Internet vezu, programski paket Microsoft Access u odgovarajuem okruenju. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju praktini radovi na raunaru i usmeni odgovori uenika. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog
34
klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika Visoka struna sprema: - diplomirani ekonomista, smjer Poslovni informacioni sistemi ili srodni smjerovi; - diplomirani matematiar, smjer Raunarske nauke; - profesor tehnike i informatike; - diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer Raunarske tehnike i informatike; - diplomirani inenjer organizacije rada, smjer Kibernetika. 9. Povezanost predmeta Znanja Analiza i prikazivanje statistikih podataka Elektronsko bankarstvo Materjalno, finansijsko, magacinsko i upravljako knjigovodstvo Raunar, Korespondencija Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Statistika Tabele i izvjestaji u Microsoft Access-u, Formule, tabele i grafikoni iz Microsoft Excela Bankarsko poslovanje Elektronsko bankarstvo Raunovodstvo Poslovna komunikacija i birotehnika Pravljenje tabela, izvjetaja obrazaca PC raunar, pravljenje i ureenje pisama
35
1.2.5. PRAVO 1. Naziv predmeta: PRAVO 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 Ukupno 72
72
72
3. Opti ciljevi nastave - usvajanje osnovnih znanja o dravi i pravu; - upoznavanje sa osnovnim institutima graanskog, stvarnog i obligacionog prava; - upoznavanje sa materijom ugovornog prava i sticanje znanja o ugovoru o prodaji i kreditu; - sticanje znanja o hartijama od vrijednosti i osposobljavanje za njihovu upotrebu u prometu; - upoznavanje sa pojmom, vrstama, organizacijom i registracijom privrednih subjekata; - upoznavanje sa javnim prihodima i njihovom naplatom; - osposobljavanje za samostalni rad.
36
4. Sadraji/Standardi zanimanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Drutvene norme - razlikuje norme - razvija svijest o - upoznaje drutvene koje primjenjuje znaaju i potrebi norme neorganizovano potovanja drutvo od normi drutvenih normi koje primjenjuje organizovano drutvo Pojam, elementi i - razumije pojam funkcije drave drave kao - definie pojam i specifine elemente drave drutvene organizacije Pravni poredak - razumije - upoznaje pravni formiranje i poredak ostvarivanje pravnog poretka Pravne norme - odreuje znaaj - upoznaje pravne pravnih normi, norme njihove elemente i uoava posljedice njihovog nepotovanja Pravni akti - razlikuje pravne - razvija osjeaj i - navodi i objanjava akte po vrstama i motivie da se pravne akte pravnoj snazi potuju pravni akti Pravni sistem - razlikuje pravne - upoznaje pojam i ustanove, grane elemente pravnog prava i pravne sistema oblasti Graansko pravni - razlikuje pravne od odnos drugih drutvenih - objanjava pojam odnosa i razumije graansko-pravnog imovinski karakter odnosa pravnih odnosa - navodi i objanjava - prepoznaje razliku subjekte i objekte izmeu subjekata prava prava - prepoznaje objekte u graanskopravnim odnosima - upoznaje vrste - prepoznaje vrste i subjektivnih karakteristike graanskih prava subjektivnih graanskih prava - definie pojam - prepoznaje i imovine razumije pojam imovine i njen znaaj - definie stvari i - prepoznaje i
37
Informativni ciljevi i sadraji uenik navodi njihove vrste - upoznaje pravo svojine
Formativni ciljevi uenik razlikuje razne vrste stvari kao objekata graanskih prava - uoava ovlaenja iz kojih se sastoji pravo svojine i prepoznaje naine sticanja i prestanka prava svojine - uoava osobine i elemente obligacija - razlikuje izvore obligacija njihovim vrstama i znaaju - uoava uslove za nastanak punovanih ugovora
- razvija svijest o nepovredivosti tue imovine
Pojam i osobine obligacija - upoznaje pojam obligacija - navodi i opisuje izvore obligacija Ugovori - definie pojam ugovora i objanjava opte uslove za zakljuivanje ugovora - objanjava dejstvo i naine prestanka ugovora Ugovor o prodaji - upoznaje ugovor o prodaji
- razvija sposobnost postizanja kompromisa
Ugovori o kreditu - upoznaje ugovor o kreditu Hartije od vrijednosti - upoznaje pojam i vrste hartija od vrijednosti - upoznaje mjenicu
- uoava dejstvo koje ugovor proizvodi i razlikuje naine prestanka ugovora - uoava elemente ugovora o prodaji i razumije prava, obaveze i odgovornosti ugovornih strana - uoava specifinosti i elemente ugovora o kreditu - prepoznaje i razlikuje razne vrste hartija od vrijednosti - prepoznaje vrste i elemente mjenice, shvata njen znaaj i upotrebu - prepoznaje vrste i elemente eka,
38
vjebe: - sastavlja i analizira ugovor o prodaji
vjebe: - sastavlja i analizira ugovor o kreditu
vjebe: - popunjavanje mjenice vjebe: - popunjavanje eka
- upoznaje ek
Informativni ciljevi i sadraji uenik - upoznaje obveznice, akcije, blagajnike, komercijalne i dravne zapise Privredni subjekti - -upoznaje pojam preduzetnika i privrednih drutava - upoznaje pojam ortakog, komanditnog, akcionarskog, drutva sa ogranienom odgovornou i djelove stranih drutava - upoznaje pojam berze, banke i osiguravajueg drutva
Formativni ciljevi uenik razumije znaaj i upotrebu eka - razlikuje pojedine hartije od vrijednosti i razumije njihovo korienje - razlikuje razne oblike obavljanja privrednih djelatnosti - prepoznaje karakteristike i specifinosti pojedinih privrednih drutava
- razvija komunikativnost, samostalnost,inicij ativnost
Javni prihodi - upoznaje pojam javnih prihoda - upoznaje obraun i naplatu javnih prihoda
- razlikuje vrste berzanskih poslova, specifinosti poslovnih banaka i organizaciju osiguravajueg drutva - uoava specifinosti javnih prihoda - razlikuje poreske obveznike prema vrsti poreske obaveze, prepoznaje akte u postupku utvrivana i naplate javnih prihoda
vjebe: - popunjavanje poreske prijave vjebe: - izrada rjeenja o porezu
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Suboti-Konstantinovi N., Mijatovi B.: Pravo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Vasiljevi M.: Privredno pravo, Savremena administracija, Beograd, 1995. - Vasiljevi M.: Poslovno pravo, Savremena administracija, Beograd,1997. - Miladinovi S.: Pravo za ekonomiste, Ekonomski fakultet Podgorica, Podgorica, 2005.
39
6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - raunar sa odgovarajuom opremom, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop, uzorci propisa, ugovora i drugog. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori uenika. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema, diplomirani pravnik. 9. Povezanost predmeta Znanja Preduzee kao osnovni subjekt privreivanja Privredni subjekti Hartije od vrijednosti Berze Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Poslovna ekonomija Pojam i vrste privrednih subjekata Poslovna ekonomija Privredni subjekti Bankarsko poslovanje Pojam i vrste hartija od vrijednosti Berzansko poslovanje
40
1.2.6. STATISTIKA 1. Naziv predmeta: STATISTIKA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
99 99
99 99
3. Opti ciljevi nastave - sticanje osnovnih statistikih znanja potrebnih za primjenu statistikih metoda u praksi; - razumijevanje vanosti statistikih metoda u praenju i analizi poslovanja preduzea; - razvijanje logikog miljenja uenika za samostalno donoenje zakljuka na osnovu dobijenih podataka i analiza; - razvijanje odgovornosti pri radu, discipline, preciznosti i urednosti; - razumijevanje povezanosti statistike sa drugim predmetima iz oblasti ekonomije.
41
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Uvod u statistiku - obrazlae na - razvija pozitivan - upoznaje pojam primjerima stav prema statistike masovne pojave i istraivanju - definie pojam njihov varijabilitet masovnih pojava, - interpretira varijabilitet i zakon upotrebu zakona velikih brojeva velikih brojeva u - upoznaje se sa statistici fazama statistikog - razlikuje faze istraivanja statistikog istraivaja Statistiko - analizira statistiko - razvija posmatranje posmatranje, samostalnost u - definie program program radu posmatranja posmatranja - razumije cilj - razlikuje stvarna, posmatranja i vremenska i predmet prostorna obiljeja posmatranja - razlikuje vrste - nabraja obiljeja statistikog statistikih jedinica posmatranja - objanjava metode - prepoznaje izvore i obuhvatanja naine prikupljanja jedinica podataka posmatranja - izrauje - opisuje izvore i jednostavni naine prikupljanja statistiki upitnik podataka - ilustruje statistiki upitnik Sreivanje i - razlikuje prosto i - razvija osjeaj grupisanje podataka - kombinovano tanosti i - upoznaje pojam, grupisanje preciznosti u radu vrste i faze - podataka sreivanja i - formira - navikava se na grupisanja atributivne, timski rad podataka intervalne i - objanjava neintervalne serije formiranje distribucije numerikih, frekvencija atributivnih, - analizira i razlikuje geografskih i pokazatelje vremenskih vremenskih serija statistikih serija - sastavlja - definie geografske serije kumulativne - odreuje statistike serije kumulativni niz ispod i kumulativni niz
vjebe: - formiranje statistikih serija (rad u grupama)
42
Informativni ciljevi i sadraji uenik Prikazivanje statistikih podataka - poznaje i objanjava statistike tabele - definie pojam i vrste grafikog prikazivanja -
Formativni ciljevi uenik iznad primjenjuje pravila u sastavljanju statistikih tabela rasporeuje podatke u tabeli prikazuje podatke pomou linijskog dijagrama, stubia, krugova i polukrugova razlikuje poligon i histogram frekvencija izvodi zakljuke o pojavama na osnovu na osnovu grafikih prikaza razlikuje izraunate i pozicione srednje vrijednosti izraunava aritmetiku sredinu iz grupisanih i negrupisanih podataka razlikuje osobine aritmetike sredine izraunava geometrijsku sredinu i harmonijsku sredinu dokazuje Koijevu teoremu tumai dobijene rezultate izraunava pozicione srednje vrijednosti (medijanu i modus) uporeuje mjere disperzije uoava vezu disperzije sa srednjim vrijednostima izraunava interval varijacije, srednje apsolutno
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija odgovornosti za tanost u prikazivanju podataka - razvija sistematinost u radu - razvija osjeaj za urednost i pedantnost
Preporuke za izvoenje nastave vjebe: - izrada grafikona i tabela - izrada grafikona i tabela na raunaru
Analiza podataka - upoznaje srednje vrijednosti - definie aritmetiku, geometrijsku i harmonijsku sredinu, medijanu i modus - upoznaje Koijevu teoremu - objanjava pojam i mjere disperzije - objanjava vezu izmeu dvije ili vie pojava pojam korelacije - definie pojam korelacije - upoznaje prostu linearnu regresiju
- razvija osjeaj za preciznost
vjebe: - izraunavanje srednjih vrijednosti i njihovo grafiko prikazivnaje na primjerima iz prakse
- razvija odgovornost i samostalnost u radu
- izrada grafikona i tabela na raunaru - preuzima odgovornost za doneene odluke
- izraunavanje mjera disperzije na primjerima iz prakse
- shvata vanost profesionalnosti u radu
- izraunavanje koeficijenta korelacije
43
Formativni ciljevi uenik odstupanje, standardnu devijaciju i koeficijent varijacije razlikuje apsolutne i relativne mjere disperzije uporeuje disperziju izmeu dvije ili vie statistikih serija analizira jainu veza izmeu dvije pojave izraunava koeficijent korelacije po metodu kovarjansedirektno iz orginalnih podataka tumai dobijene rezultate izrauje dijagram rasturanja podataka odreuje zavisnu i nezavisnu promjenjivu matematiki i grafiki odreuje liniju regresije komentarie dobijene rezultate razlikuje optu i poslovnu statistiku prepoznaje dokumentaciju vezanu za poslovnu statistiku razlikuje i definie izvore podataka poslovne statistike izraunava prosjeni apsolutni nivi i prosjeni apsolutni rast izraunava prosjeni tempo
- izrada dijagrama rasturanja na raunaru
- matematiko i grafiko odreivanje linija regresije
Osnovni pojmovi o poslovnoj statistici - poznaje pojam, predmet i znaaj poslovne statistike - definie preduzee kao statistiku jedinicu Pokazatelji dinamike proizvodnje i prometa - objanjava apsolutni nivo i -
- razvija preciznost i samostalnost u radu
- izraunavanje apsolutnog nivoa, apsolutnog rasta, prosjenog nivoa i prosjenog rasta
44
Informativni ciljevi i sadraji uenik apsolutni rast i prosjeni apsolutni nivo i prosjeni apsolutni rast - definie tempo razvoja i tempo rasta i prosjeni tempo razvoja i rasta - objanjava razvojnu tendenciju pojava trend
Formativni ciljevi uenik razvoja i prosjeni tempo rasta uoava vezu izmeu tempa razvoja i tempa rasta tumai dobijene rezultate odeuje linearni trend po metodu najmanjih kvadrata izrauje dijagram rasturanja podataka razlikuje obraun linearnog trenda za paran i neparan broj perioda vri izolaciju i ekstrapolaciju trenda komentarie dobijene rezultate grafiki prikazuje trend razlikuje obraun linearnog trenda za paran i neparan broj godina razlikuje vrste relativnih brojeva izraunava bazne i lanane indekse tumai dobijene rezultate grafiki prikazuje lanane razlikuje tj. prepoznaje indekse koliina, cijena, vrijednosti proizvodnje i prometa, indekse trokova ivota komentarie dobijene rezultate razlikuje metode izraunavanja sezonskih indeksa izraunava sezonske indekse
Preporuke za izvoenje nastave - izraunavanje prosjenog tempa rasta i prosjenog tempa razvoja - odreivanje linaernog trenda - grafiko prikazivanje linije linearnog trenda na raunaru
Relativni brojevi i pokazatelji strukture - upoznaje vrste relativnih brojeva - objanjava bazne i lanane indekse - definie individualne i grupne indekse koliina, cijena, vrijednosti proizvodnje i prometa, indekse trokova ivota - poznaje sezonske varijacije i njihovo mjerenje - navodi metode izraunavanja sezonskih indeksa
- razvija sposobnost analitikog miljenja
vjebe: - izraunavanje indeksa - grafiko prikazivanje indeksa - grafiko prikazivanje uticaja sezone - izraunavanje sezonskih indeksa
- preuzima odgovornost za predloena rjeenja
45
Formativni ciljevi uenik prema optem kvartalnom prosjeku predvia nivo pojave pomou sezonskih indeksa izrauje dijagrame uticaja sezonskih oscilacija na nivoa pojave razlikuje osnovne pokazatelje zaposlenih radnika izraunava pokazatelje zaposlenih prema osnovnim obeljejima (kvalifikaciona struktura, prema radnom stau, polu i starosti) izraunava broj uslovnih radnika izraunava koeficijent iskorenja radnog vremena izraunava produktivnost rada analizira nain mjerenja produktivnosti rada izraunava individualne indekse produktivnosti rada izraunava grupne indekse produktivnosti rada na bazi nepromijenjenog sastava proizvodnje izraunava grupne indekse produktivnosti rada na bazi promijenjenog sastava proizvodnje tumai dobijene
Statistiko obuhvatanje zaposlenih radnika - upoznaje pojam - zaposlenih radnika - definie brojno stanje radnika - objanjava strukturu zaposlenih prema osnovnim obeljejima - poznaje jedinice i fondove radnog vremena i koeficijent iskorienja radnog vremena Statistiko obuhvatanje produktivnosti rada - poznaje pojam i nain mjerenja produktivnosti rada - definie individualne i grupne indekse produktivnosti rada
- shvata vanost razvoja ljudskih resursa
- izraunavanje pokazatelja zaposlenih
- shvata znaaj produktivnosti rada za uspjeno poslovanje preduzea
vjebe: - izraunavanje produktivnosti rada - izraunavanje indeksa produktivnosti rada
46
Informativni ciljevi i sadraji uenik Statistika zarada - definie nominalne, realne i prosjene zarade - objanjava indekse neto zarada na bazi promijenjenog i nepromijenjenog sastava zaposlenih - objanjava indekse realne, prosjene neto zarade -
Formativni ciljevi uenik rezultate razlikuje nominalne realne i prosjene zarade izraunava nominalne realne i prosjene zarade tumai dobijene rezultate utvruje pokazatelje razlika u neto zaradama razliitih kategorija zaposlenih izraunava indekse neto zarada komentarie dobijene rezultate
Socijalizacijski ciljevi uenik - shvata znaaj socijalne sigurnosti radnika
Preporuke za izvoenje nastave vjebe: - izraunavanje nominalnih realnih i prosjenih zarada - izraunavanje indeksa nominalnih i realnih zarada
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - ii M., Vidi M.: Statistika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Radulovi J.: Statistika, Univerzitet Crne Gore, Podgorica, 2003. - Serdar V., oi I.: Uvod u statistiku, kolska knjiga, Zagreb, 2002. - Kecojevi N.: Metodi statistike analize za medicinare , Univerzitet Crne Gore, Podgorica 2003. - Veljkovi B.: Poslovna statistika, Univerzitetska knjiga, Beograd 2002. - Ivanovi B.: Teorija korelacija u ekonomskom istraivanju 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunar sa odgovarajuom programskom opremom, grafoskop, projektno platno i folije za - grafoskop. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda znanje se provjerava i ocjenjuje kroz usmene odgovore uenika i pismene zadatke (po jedan u II, III i IV klasifikacionom periodu). Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog perioda, od kojih jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika Visoka struna sprema: - diplomirani ekonomista; - profesor matematike, diplomirani matematiar.
47
9. Povezanost predmeta Znanja Tabele i dijagrami u Excel-u Izrada formula Raspodjela rezultata poslovanja preduzea Ekonomski principi poslovanja preduzea Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Poslovna informatika Prikazivanje ststistikih podataka Analiza podataka Poslovna ekonomija Statistika neto zarada Statistika produktivnosti rada
48
1.2.7. FINANSIJE 1. Naziv predmeta: FINANSIJE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno 108* 180** 66** 108* 246** 108* 180** 66** 108* 246** Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
*opti i bankarski smjer, **finansijski smjer 3. Opti ciljevi nastave - upoznavanje sa teorijskim i praktinim aspektima finansijske nauke; - sticanje znanja o osnovnim pojmovima monetarne ekonomije; - sticanje znanja o osnovnim elementima bankarstva; - sticanje znanja iz oblasti javnih finansija; - upoznavanje sa znaajem i ulogom meunarodnih finansija; - osposobljavanje za samostalan rad u korienju instrumenata platnog prometa u zemlju i sa inostranstvom; - upoznavanje sa finansijskim sistemom Crne Gore; - utemeljivanje znanja iz oblasti poslovnih finansija; - osposobljavanje za rad na poslovima finansijskog planiranja, finansijske analize i interne finansijske kontrole; - osposobljavanje za timski rad; - razumijevanje povezanosti finansija sa drugim predmetima iz oblasti ekonomije.
49
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREI - opti i bankarski smjer Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Uvod u finansije - razlikuje finansije - razvija svijest o - upoznaje pojam i kao nauku i kao znaaju finansija sutinu finansija nastavni predmet kao naune - analizira znaaj i discipline i zadatke finansija nastavnog - identifikuje predmeta kriterijume za - pojanjava znaaj i podjelu finansija zadatke finansija - odreuje - obrazlae podjelu karakteristike finansija drutvenog bruto - obrazlae osnovne proizvoda, pokazatelje - bruto proizvoda i proizvodnje nacionalnog dohotka Monetarne finansije - analizira funkcije - shvata znaaj - opisuje pojam, novca vanosti nastanak i razvoj - utemeljuje kroz informacija za novca primjere razvoj privrede - pojanjava funkcije odreivanje novca optimalne novane - objanjava mase monetarnu - analizira uzroke i ravnoteu i posljedice stabilnost inflacije, deflacije, - obrazlae pojave devalvacije i inflacije, deflacije, revalvacije - devalvacije i - razlikuje osnovne revalvacije -opisuje monetarne osnovne monetarne agregate agregate Bankarstvo - uoava ulogu i - razvija svijest o - upoznaje osnovne znaaj banaka u znaaju pojmove nauke o savremenoj informacionih bankarstvu privredi tehnologija - opisuje nastanak, - razlikuje aktivne, razvoj, vrste i pasivne, neutralne ulogu banaka u i sopstvene savremenoj bankarske poslove privredi - analizira ulogu - poznaje pojam i banaka u podjelu bankarskih organizaciji platnog poslova prometa prometa - pojanjava ulogu - uvjebava banaka u finansijske funkcije organizaciji platnog u Excelu i prometa finansijska trita - poznaje osnove na Web informacionog prezentacijama
dijalog: - karakteristike inflacije - karakteristike deflacije (komparativna analiza)
- posjeta banci
50
Informativni ciljevi i sadraji uenik sistema banaka Osiguranje - objanjava pojam i nastanak osiguranja - obrazlae sutinu osiguranja - zna elemente osiguranja, znaaj i vrste osiguranja - poznaje sisitem osiguranja u Crnoj Gori Javne finansije - definie pojam javnih finansija - pojanjava javne prihode i rashode - poznaje pojam budeta i budetskog sistema - obrazlae budetska naela - poznaje osnove poreskog sistema Crne Gore - poznaje budetski sistem Crne Gore i sistem javnih fondova
Formativni ciljevi uenik - analizra sutinu i znaaj osiguranja - pravi komparaciju izmeu pojedinih vrsta osiguranja - razlikuje rizik, vrste rizika premija, naknada za osiguranje - identifikuje bitne elemente sistema osiguranja u Crnoj Gori - razlikuje osnovne kategorije javnih finansija - interpretira osnove budeta i budetskog sistema - razlikuje i uoava znaaj pojedinih budetskih naela - navodi sve vrste poreza u poreskom sistemu Crne Gore i procjenjuje njegovu obuhvatnost - analizira Zakon o budetu i Zavrni raun budeta Crne Gore za prethodnu godinu - prepoznaje znaaj meunarodnih finansija za Crnu Goru - analizira meunarodno kretanje kapitala - vri komparaciju uloge i znaaja pojedinih meunarodnih finansijskih institucija - konkretizuje kroz primjere uticaj evro-trita na privredu Crne Gore
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o znaaju osiguranja
Preporuke za izvoenje nastave vjeba: - izrada primjera likvidacije tete
- razvija osjeaj odgovornosti - za izvravanje obaveza
vjeba: - analiza dravnog budeta i budeta lokalne samouprave
Meunarodne finansije - objanjava pojam meunarodnih finansija i njihov znaaj za Crnu Goru - upoznaje meunarodno kretanje kapitala - navodi i pojanjava ulogu meunarodnih - finansijskih organizacija - uticaj evro-trita na privredu Crne
- razvija svijest o znaaju povezivanja i zajednikog rada
51
Informativni ciljevi i sadraji uenik Gore Poslovne finansije - poznaje pojam i zanaj finansijskog menadmenta - objanjava osnove finansijskog planiranja - obrazlae postupak izrade finansijskih planova - objanjava osnove finansijske analize - i finansijske kontrole - poznaje tehnike finansijske analize - poznaje upravljanje novanim tokovima i zalihama Instrumenti platnog prometa - nabraja i pojanjava instrumente za gotovinska i bezgotovinska plaanja - razumije nain korienja instrumenata platnog prometa - poznaje instrumente obezbjeenja plaanja - poznaje platni promet sa inostranstvom i instrumente platnog prometa sa inostranstvom
Formativni ciljevi uenik - uoava razliku izmeu tradicionalnog - i savremenog pristupa finansijskom - menadmentu - sastavlja finansijske planove - razlikuje tehnike finansijske analize - izraunava pokazatelje likvidnosti i rentabilnosti - izraunava koeficijente obrta novanih sredstava - izraunava koeficijente obrta zaliha i analizira trokove zaliha - popunjava nalog za prenos i nalog za naplatu - popunjava nalog za uplatu i nalog za isplatu - utemeljuje kroz primjere radnje i postupke korienja eka, mjenice i akreditiva - upotrebljava meunarodnu mjenicu, meunarodni ek, meunarodni akreditiv, meunarodnu bankarsku doznaku
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija poslovnu odgovornost
Preporuke za izvoenje nastave vjeba: - primjer finansijskog plana virtuelnog preduzea - (izraunavanje finansijskih pokazatelja)
- razvija osjeaj za potovanja principa koji vode uspjenom poslovanju
- razvija tanost i odgovornost u radu - razvija osjeaj za potrebu korektne komunikacije
vjeba: - popunjavanje obrazaca platnog prometa
52
Razred: TREI - finansijski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Uvod u finansije - razlikuje finansije - upoznaje pojam i kao nauku i sutinu finansija nastavni predmet kao naune - analizira znaaj i discipline zadatke finansija - upoznaje znaaj i - identifikuje zadatke finansija kriterijume za - objanjava podjelu podjelu finansija finansija - analizira osnovne - obarzlae osnovne pokazatelje pokazatelje proizvodnje i proizvodnje: raspodjelu drutveni bruto drutvenog proizvod, drutveni proizvoda proizvod i nacionalni dohodak Monetarne finansije - analizira funkcije - opisuje pojam, novca nastanak i znaaj - utemeljuje kroz novca primjere - pojanjava funkcije odreivanje novca optimalne novane - obrazlae novanu mase ravnoteu i - analizira uzroke i stabilnost posljedice inflacije - pojanjava pojam i i deflacije vrste inflacije i - analizira - antiinflacione antiinflacione mjere mjere - pojanjava pojam - komparira deflacije posljedice i uzroke - -pojanjava devalvacije i devalvaciju i revalvacije revalvaciju - razlikuje osnovne - obrazlae monetarne monetarne agregate agregate - analizira ulogu - obrazlae ulogu bankarskog sektora bankarskog sektora u regulisanju u novanih tokova - regulisanju novanih tokova Bankarstvo - uoava ulogu i - poznaje osnovne znaaj banaka u pojmove nauke o savremenoj bankarstvu privredi - opisuje nastanak, - analizira aktivne, razvoj, vrste i pasivne, neuulogu banaka u - tralne i sopstvene savremenoj bankarske
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o znaaju finansija
Preporuke za izvoenje nastave seminarski rad: - predmet i zadaci izuavanja finansija
- razvija svijest o znaaju tednje
debata: - karakteristike inflacije - karkteristike deflacije (komparativna analiza)
- razvija komunikativnost
- posjeta banci
vjeba: - finansijske funkcije u Excel-u
53
Informativni ciljevi i sadraji uenik privredi - poznaje pojam i podjelu bankarskih poslova - obrazlae ulogu banaka u organizaciji platnog prometa - poznaje informacione sisteme banaka Osiguranje - pojanjava pojam i nastanak osiguranja - definie sutinu osiguranja - -definie elemente osiguranja - obrazlae znaaj i vrste osiguranja - poznaje finansiranje osiguranja - poznaje sistem osiguranja u Crnoj Gori Osnovi javnih finansija - poznaje pojam i funkcije javnih finansija - poznaje pojam i znaaj fiskalne politike - poznaje osnove sistema javnog finansiranja - pojanjava pojam i strukturu javnih potreba Javni rashodi - upoznaje pojam i znaaj javnih rashoda - definie osnovna naela javnih rashoda - obrazlae klasifikaciju javnih
Formativni ciljevi uenik - poslove - analizira ulogu banaka u organizaciji platnog prometa - uvjebava finansijske funkcije u Excelu, pronalazi finansijska trita na Web-u - analizira ekonomski, pravni i tehniki aspekt osiguranja - razlikuje rizik, vrste rizika, premija, naknada za osiguranje - razlikuje vidove osiguranja - analizira proces finansiranja osiguranja - uoava bitne elemente sistema osiguranja u Crnoj Gori - razlikuje osnovne pojmove javnih finansija - analizira pojam i znaaj fiskalne politike - nalizira osnove sistema javnog finansiranja u Crnoj Gori - vri komparaciju javnih potreba i javnih koristi - uoava razliku izmeu klasinog i modernog shvatanja javnih rashoda - identifikuje osnovna naela javnih rashoda - razlikuje
- razvija spremnost za preuzimanje odgovornosti u izvrenju zadataka
vjeba: - primjer likvidacije tete
vjeba: - sastavljanje eme (strukturalnog prikaza) fiskalnog sistema Crne Gore
- shvata naelo opteg interesa
seminarski rad: - klasifikacija javnih rashoda
54
Informativni ciljevi i sadraji uenik rashoda - poznaje ekonomske funkcije javnih rashoda - obrazlae odnos javnih rashoda i osnovnih oblika dravne intervencije Javni prihodi - poznaje pojam i klasifikaciju javnih prihoda - objanjava osnovne pojmove i dejstva oporezivanja - definie osnovna poreska naela i principe - objanjava prevaljivanje i evaziju poreza - poznaje pojam i modele poreskog sistema - objanjava pojam i ulogu akciza - obrazlae porez na dodatu vrijednost - objanjava porez na dobit - objanjava porez na dohodak fizikih lica - objanjava porez na imovinu - objanjava pojam i sutinu taksa - objanjava pojam i sutinu naknada - obrazlae pojam i funkcije doprinosa - poznaje karakteristike javnih zajmova
Formativni ciljevi uenik kriterijume za klasifikaciju javnih rashoda analizira ekonomske funkcije javnih rashoda razlikuje transfere preko javnih rashoda razlikuje kriterijume klasifikacije javnih prihoda analizira osnovne karakteristike i elemente oporezivanja razlikuje finansijska, ekonomska, socijalna i poresko tehnika naela uoava uzroke prevaljivanja i evazije poreza komparira poreski monizam i pluralizam identifikuje elemente obrauna po pojedinim kategorijama poreza:poresku osnovicu, stopu, obuhvat, osloboenja, rokove i nain plaanja uoava razliku izmeu taksi i poreza razlikuje naknade po vrstama komparira karakteristike poreza, doprinosa i taksi analizira karakteristike javnih zajmova
- razvija osjeaj vjeba: odgovornosti prema - primjeri izvravanju prevaljivanja i obaveza prema evazije poreza dravi
55
Informativni ciljevi i sadraji uenik Budetski sistem - poznaje pojam i karakteristike budeta - pojanjava funkcije budeta - definie budetska naela - obrazlae znaaj budetske ravnotee - poznaje budetsku proceduru - poznaje budetski sistem Crne Gore - poznaje pojam i vrste javnih fondova u Crnoj Gori Meunarodne finansije - objanjava pojam i znaaj meunarodnih finansija za Crnu Goru - poznaje meunarodno kretanje kapitala - poznaje zajednika ulaganja (joint venture) - objanjava pojam i ulogu Meunarodnog monetarnog fonda i Meunarodne banke za obnovu i razvoj - pojanjava ulogu Centralne banke Evropske unije - pojanjava ulogu ostalih meunarodnih finansijskih organizacija - obrazlae uticaj valuta drugih zemalja na monetarnu
Formativni ciljevi uenik - analizira pojam i karakteristike budeta - razumije budetska naela - uporeuje budetski deficit i budetsku ravnoteu - -prepoznaje faze u budetskoj proceduri - analizira budetski sistem Crne Gore - razlikuje javne fondove u Crnoj Gori - prepoznaje znaaj meunarodnih finansija za Crnu Goru - analizira meunarodno kretanje kapitala - analizira efekte zajednikih ulaganja na nacionalnu privredu - analizira ciljeve i znaaj meunarodnog monetarnog fonda i Meunarodne banke za obnovu i razvoj - razumije ulogu Centralne banke Evropske unije - prepoznaje ulogu ostalih meunarodnih i regionalnih finansijskih orgnizacija - uoava, kroz primjere, uticaj valuta drugih zemalja na
Socijalizacijski ciljevi uenik - razumije znaaj socijalne sigurnosti
Preporuke za izvoenje nastave vjeba: - analiza budeta drave - analiza budeta lokalne samouprave
- uvia vanost i neophodnost zajednikog rada
debata: - znaaj meunarodnih (regionalnih) finansijskih institucija za Crnu Goru
56
Informativni ciljevi i sadraji uenik stabilnost Crne Gore - pojanjava znaaj i ulogu evro-trita - poznaje vrste poslova na evrotritu i uticaj evro-trita na privredu Crne Gore
Formativni ciljevi uenik monetarnu stabilnost Crne Gore - razumije pojam i ulogu evro-trita - razlikuje vrste poslova na evrotritu - prepoznaje finansiranje platnobilansnih neravnotea
57
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i sadraji uenik Osnovi finansija u preduzeima - poznaje pojam poslovnih finansija - pojanjava funkcije poslovnih finansija - obrazlae finansijsko poslovanje preduzea - obrazlae finansijsku situaciju preduzea - definie faktore i principe finansijske politike
finansijski smjer Formativni ciljevi uenik - analizira pojam i sadraj poslovnih finansija - razlikuje osnovne finkcije i funkcionalna podruja poslovnih finansija - navodi aktivnosti preduzea koje obuhvata finasijsko poslovanje - kroz konkretne primjere obrazlae uravnoteenu,defic itarnu i suficitarnu finansijsku situaciju - analizira faktore i principe finansijske politike - identifikuje kriterijume za grupisanje finansijskih poslova preduzea - razrauje organizaciju finansijske slube u preduzeu - razlikuje finansijsku evidenciju u irem i uem smislu - komparira slinosti i razlike izmeu izvora finansiranja i izvora sredstava - detaljno analizira vrste, ulogu i znaaj akcija, obveznica i kratkoronih hartija od vrijednosti - analizira elemente finansijskog planiranja - analizira primjenu bilansnog i Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o znaaju finansija za uspjeno poslovanje - Preduzea Preporuke za izvoenje nastave vjeba: - sastavlja bilanse finansijske situacije po vrstama
Organizacija finansijskih poslova - navodi finansijske poslove preduzea - opisuje finansijsku slubu preduzea i njen poloaj - poznaje finansijsku evidenciju - obrazlae pojam i izvore finansiranja preduzea - pojanjava akcije, obveznice i kratkorone hartije od vrijednosti - poznaje osnovne elemente finansijskog planiranja - razlikuje metode finansijskog planiranja - obrazlae finansijske planove - obrazlae tehnike finansijske analize
- razvija svijest o znaaju racionalnog korienja finansijskih sredstava
vjeba: - izraunavanje finansijskih pokazatelja - primjena bilansnog i dinamikog modela planiranja novanih tokova
58
Informativni ciljevi i sadraji uenik - obrazlae pokazatelje finansijske analize - definie koeficijente obrta kupaca, zaliha dobavljaa i obrtnih sredstava - razumije pojam i znaaj finansijske kontrole - pojanjava upravljanje novanim sredstvima - obrazlae upravljanje potraivanjima - obrazlae upravljanje zalihama
Formativni ciljevi uenik dinamikog metoda planiranja novanih tokova razlikuje tehnike finansijske analize: horizontalna,vertik alna,trend i racio analiza,analiza obrtnog fonda izraunava pokazatelje likvidnosti izraunava koeficijente obrta kupaca, zaliha,dobavljaa i obrtnih sredstava razlikuje internu i eksternu finansijsku kontrolu izraunava obrt novanih sredstava i minimalni nivo gotovine sastavlja obraun potraivanja kreditnog perioda analizira osnovne odluke o zalihama razlikuje neposredna i posredna, gotovinska i bezgotovinska plaanja razlikuje uesnike i nosioce platnog prometa razlikuje iro raun, tekui raun, uplatni raun javnih prihoda, kliring i iro promet otvara poslovni raun preduzea za vjebu razlikuje vrste instrumenata platnog prometa popunjava nalog za
Pojam platnog prometa - nabraja i pojanjava vrste plaanja - navodi i pojanjava uesnike i nosioce platnog prometa - razlikuje raune za obavljanje platnog prometa - obrazlae postupak za otvaranje poslovnih rauna -
- razvija tanost i odgovornost u radu
vjeba: - otvaranje iro rauna
Instrumenti platnog prometa - poznaje pojam i vrste instrumenata -
- razvija osjeaj za korektnu komunikaciju
vjeba: - popunjavanje obrazaca platnog prometa
59
Informativni ciljevi i sadraji uenik platnog prometa - razlikuje instrumente platnog prometa za gotovinska plaanja - razlikuje instrumente platnog prometa za bezgotovinska plaanja - pojanjava nain korienja instrumenata platnog prometa Instrumenti obezbjeivanja plaanja - poznaje pojam i vrste eka kao i ekovni postupak - poznaje pojam i vrste mjenice i mjenine radnje - poznaje pojam, vrste i bitne elemente akreditiva - poznaje pojam platne i kreditne kartice i cirkularno kreditno pismo
Formativni ciljevi uenik isplatu popunjava nalog za uplatu popunjava nalog za prenos popunjava nalog za naplatu razlikuje vrste transakcija plaanja detaljno poznaje nain korienja instrumenata platnog prometa utemeljuje kroz primjer primjenu ekovnog postupka (popunjavanje, izdavanje i indosiranje-prenos eka) utemeljuje kroz primjer postupak izdavanja, akceptiranja i indosiranja mjenice obrauje cijeli postupak sa akreditivom (otvaranje, korienje, knjienje, podnoenje, dokumentacije, gaenje akreditiva) i popunjava obrazac akreditiva sa svim bitnim elementima analizira devizni sistem i deviznu kontrolu analizira pojmove: valuta, deviza, prenos hartija od vrijednosti, kompenzacija razlikuje uesnike i nosioce platnog prometa sa
- razvija preciznost, odgovornost i aurnost u radu
vjeba: - primjeri korienja eka, mjenice i akreditiva
Platni promet sa inostranstvom - objanjava pojam deviznog sistema i devizne kontrole - poznaje platni promet sa inostranstvom i sredstva plaanja sa inostranstvom - poznaje
- uoava potrebu korektne poslovne saradnje sa svim partnerima
vjeba: - postupak plaanja akreditivom
- shvata potrebu i znaaj timskog
60
Informativni ciljevi i sadraji uenik instrumente plaanja u meunarodnom prometu - pojanjava postupak naplaivanja i plaanja sa inostranstvom
Formativni ciljevi uenik inostranstvom - razlikuje i poznaje postupak korienja: meunarodni dokumentarni akreditiv, inkaso naplata, meunarodna bankarska doznaka, meunarodni ek, meunarodna mjenica - uoava sve bitne elemente naloga koji se koriste u postupku naplate i plaanja sa inostranstvom
Socijalizacijski ciljevi uenik rada
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Goranovi P.: Fiskalna ekonomija, Ekonomski fakultet, Podgorica, 2005. - Radoman R: Uvod u finansijski menadment, Ekonomski fakultet, Podgorica,1996. - Jovanovi-Gavrilovi P. i drugi: Osnovi finansija, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Ivanievi M. i drugi: Poslovne finansije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Bogdanovi D.: Finansijsko poslovanje, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Risti . i drugi: Javne finansije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Mihailovi K: Osnove poreskog sistema Crne Gore, Podgorica, 2006. - Drugi izvori: Zakon o budetu, Zakon o porezu na dodatu vrijednost, Zakon o porezu na dohodak fizikih lica, Zakon o porezu na dobit, Zakon o porezu na nepokretnosti. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunar sa odgovarajuim softverom, aparati za kopiranje i umnoavanje, struni asopisi, obrasci instrumenata platnog prometa, odgovarajua poslovna dokumentacija. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori uenika i pisani radovi uenika. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.
61
8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Viskoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Problemi monetarne ravnotee i stabilnosti Novana masa Bankarski poslovi Pojam i vrste bilansa Evidencija novanih sredstava i hartija od vrijednosti Pojam, vrste i znaaj hartija od vrijednosti Ugovori o osiguranju Znaaj obrta kapitala Ekonomski principi poslovanja Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Bankarsko poslovanje Novana ravnotea i stabilnost Optimalna novana masa Bankarski poslovi Raunovodstvo Izvori finansiranja preduzea Finansijska situacija preduzea Upravljanje novanim sredstvima Pravo Instrumenti obezbjeenja plaanja Elementi osiguranja Poslovna ekonomija Koeficijenti likvidnosti Koeficijenti obrtnih sredstava
62
1.2.8. RAUNOVODSTVO 1. Naziv predmeta: RAUNOVODSTVO 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 72* 72+106** 72+36*** 72* 66+99** 66+33*** 216* 415** 345*** Ukupno 72 72 178 108 72 165 165 216* 415** 345***
Drugi razred je zajedniki za sve smjerove, * bankarski smjer, ** opti smjer, ***finansijski smjer 3. Opti ciljevi nastave - shvatanje znaaja i uloge raunovodstvene funkcije u evidentiranju poslovnih dogaaja; - shvatanje neophodnosti tanog, urednog i pravovremenog davanja raunovodstvenih informacija za poslovno odluivanje; - razvijanje smisla za ouvanje, racionalno korienje i odgovornost za sredstva kojima posluje; - razvijanje vjetina i kompetencija za sastavljanje finansijskih izvjetaja prema meunarodnim standardima i aktuelnoj zakonskoj regulativi; - razvijanje vjetina i kompetencija za obavljanje raunovodstvenih poslova na raunaru; - osposobljavanje uenika za povezivanje steenih teorijsko-strunih znanja sa praksom konkretnih privrednih subjekata.
63
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI - opti, bankarski i finansijski smjer Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenica uenica Pojam - razlikuje sredstva i raunovodstva izvore sredstava - upoznaje pojam, - pravi ematski cilj i zadatke prikaz sredstava i raunovodstva izvora sredstava - upoznaje sredstva i izvore sredstava - opisuje i - identifikuje objanjava knjigovodstvena knjigovodstvena dokumenta dokumenta, - razlikuje oblike njihovu kontrolu i konta uvanje - ematski prikazuje - definie pojam i konta po obliku oblike konta Evidencija - izrauje dnevnik - razvija svijest o poslovanja preko blagajne i konto potovanju pravila blagajne i iro blagajne rauna - vri korekciju - objanjava stvarnog i blagajniko knjigovodstvenog poslovanje stanja blagajne - definie blagajniki maksimum - demonstrira blagajniku dokumentaciju i objanjava blagajniku evidenciju - objanjava iro- knjii na kontu raun i njegovo iro-rauna otvaranje - knjii uporedno na - nabraja blagajni i iroinstrumente raunu platnog prometa - pojanjava knjienje na kontu iro-rauna Evidencije - interpretira pojam - razvija svijest o dobavljaa, kupaca, materijala, vrste i linoj odgovornosti materijala, gotovih cijene u radu proizvoda i robe - razlikuje - definie pojam dokumentaciju u materijala, vrtste i vezi sa nabavkom i cijene troenjem - pojanjava materijala dokumentaciju u - izvodi evidenciju vezi sa nabavkom i na analitikim i
Preporuke za izvoenje nastave - u radu se primjenjuju vaei zakonski propisi
- dokumenta za blagajniko poslovanje
- instrumenti platnog prometa
- dokumentacija za nabavku i izdavanje materijala
64
Informativni ciljevi i sadraji uenik troenjem materijala - objanjava evidenciju na analitikom i sintetikom kontu materijala - opisuje evidenciju obaveza prema dobavljaima - navodi dokumentaciju - objanjava evidenciju i knjienje na analitikim i sintetikim kontima dobavljaa - demonstrira uporedna knjienja
Formativni ciljevi uenica sintetikim kontima materijala
Socijalizacijski ciljevi uenica
Evidencija gotovih proizvoda - pojanjava pojam gotovih proizvoda, cijene i dokumentaciju - objanjava magacinsku evidenciju i knjigovodstvo gotovih proizvoda - objanjava knjienje na analitikim i sintetikim kontima gotovih proizvoda - pojanjava evidenciju potraivanja od kupca - definie pojam dunika i kupca - navodi dokumentaciju - objanjava knjienje na analitikom i
- interpretira evidenciju obaveza prema dobavljaima - razlikuje dokumentaciju - knjii na analitikim i sintetikim kontima dobavljaa - izrauje uporedna knjienja na kontima dobavljaa, materijala i iro rauna - prepoznaje pojam gotovih proizvoda, cijene i dokumentaciju - knjii u magacinskoj evidenciji i knjigovodstvu gotovih proizvoda - razlikuje sintetiku i analitiku evidenciju gotovih proizvoda
- stie radne navike
- dokumentacija za evidenciju gotovih proizvoda
- prepoznaje pojam dunika kupca i potrebnu dokumentaciju - upotrebljava evidenciju potraivanja od kupca - knjii na analitikom i sintetikom kontu
65
Informativni ciljevi i sadraji uenik sintetikom kontu kupca
Formativni ciljevi uenica kupca sastavlja uporedna knjienja na kontima gotovih proizvoda, kupca i iro-rauna razlikuje pojam robe, cijene robe i dokumentaciju knjii evidenciju robe po nabavnim i prodajnim cijenama izrauje uporedna knjienja na kontima robe, iroraunu kupaca i robe u prodavnici knjii snienje i poveanje prodajne cijene u magacinu i prodavnici razlikuje pojam, cilj i organizaciju inventarisanja izrauje inventar ukupne imovine i rezultata knjii i utvruje razliku izmeu knjigovodstvenog i stvarnog stanja
- opisuje pojam robe, cijene i dokumentaciju - objanjava evidenciju robe po nabavnim i po prodajnim cijenama - demonstrira uporedna knjienja na kontima robe, iro-raunu kupaca, knjienje robe u prodavnici
Inventar i inventarisanje - opisuje pojam, cilj, vrste i organizaciju inventarisanja - ilustruje inventarisanje u knjizi osnovnih sredstava i na analitikoj razlici osnovnih sredstava objanjava i uporeuje stvarno i knjigovodstveno stanje i knjienje razlike - pojanjava inventar ukupne imovine i rezultata Pojam bilansa i konta - utvruje pojam i vrste poetnog bilansa i bilansne ravnotee - demonstrira sastavljanje poetnog bilansa
- liste inventara
- razlikuje pojam i vrste poetnog bilansa i bilansne ravnotee - sastavlja poetni bilans na osnovu inventara
66
Informativni ciljevi i sadraji uenik na osnovu inventara - objanjava pojam poslovnih promjena i njihov uticaj na bilans stanja - definie etiri osnovne grupe bilansnih promjena i pojanjava sastavljanje sukcesivnih bilansa - pojanjava ralanjivanje bilansa na konta - definie i nabraja aktivna i pasivna konta - demonstrira otvaranje konta na osnovu bilansa - objanjava sastavljanje bilansa na osnovu stanja na kontima - demonstrira sastavljanje probnog bilansa, zakljuuje konta stanja i pravi krajnji bilans Poslovne knjige u knjigovodstvu prosto i dvojno knjigovodstvo - opisuje prosto i dvojno knjigovodstvo i njihove karakteristike - navodi karakteristike, oblike i metode dvojnog knjigovodstva - opisuje poslovne knjige dvojnog knjigovodstva i nabraja ih: dnevnik, glavna knjiga, pomone
Formativni ciljevi uenica - prepoznaje bilansne promjene i njihov uticaj na bilans stanja - knjii etiri osnovne bilansne promjene i formira sukcesivne bilanse - knjii ralanjivanje bilansa na konta - uporeuje aktivna i pasivna konta - formira konta na osnovu bilansa - izrauje bilans na osnovu stanja na kontima - sastavlja i oblikuje probni bilans, zakljuuje konta stanja i krajnji bilans
- razvija osjeaj samopouzdanja i strpljenja
- razlikuje prosto knjigovodstvo - razlikuje dvojno knjigovodstvo - razlikuje metode prostog i dvojnog knjigovodstva
- shvata vanost postojanja pravila u radu
- identifikuje i upotrebljava knjige dvojnog knjigovodstva - razlikuje dnevnik kao hronoloku
67
Informativni ciljevi i sadraji uenik knjige i knjige propisane za preduzetnike
Formativni ciljevi uenica evidenciju razlikuje glavnu knjigu kao sistematsku evidenciju razlikuje pomone knjige oblikuje i pravi zakljuak dnevnika i glavne knjige sastavlja primjer za hronoloku i sistematsku evidenciju poslovnih knjiga
- objanjava zakljuak dnevnika i glavne knjige - pojanjava primjer za hronoloku i sistematsku evidenciju poslovnih knjiga -
- navikava se na sistematinost u radu
68
Razred: TREI - opti smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Rashodi i prihodi - razlikuje rashode i - upoznaje pojam prihode rashoda i prihoda i - uoava dejstvo pojanjava njihovu rashoda i prihoda podjelu na bilans stanja - objanjava dejstvo - knjii rashode i rashoda i prihoda prihode na na bilans stanja uspjenim kontima - demonstrira - utvruje finansijski knjienje rashoda i rezultat i sastavlja prihoda na zakljuni list i uspjenim kontima bilans uspjeha - objanjava - uoava razliku finansijski rezultat, izmeu konta zakljuni list i rezultata i konta bilans uspjeha stanja - navodi primjer za - vri zatvaranje knjienje rashoda i konta stanja prihoda sa obraunom finansijskog rezultata i sastavljanjem bilansa uspjeha Aktivna i pasivna - knjii na kontima vremenska aktivnih razgranienja vremenskih - objanjava pojam ogranienja konta aktivnih - knjii na kontima vremenskih pasivnih razgranienja i vremenskih evidenciju na tim razgranienja kontima - razlikuje AVR i PVR - objanjava pojam - vri korekciju pasivnih (ravnanje) vremenskih paralelnih konta razgranienja i AVR i PVR evidenciju na tim - uoava znaaj AVR kontima i PVR - objanjava izravnanje paralelnih konta AVR i PVR Evidencija obrtnih - knjii kratkorona sredstava, novanih potraivanja, sredstava i hartija plasmane i od vrijednosti gotovinu - navodi pojam i - knjii potraivanje znaaj obrtnih po osnovi prodaje sredstava - knjii
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o potovanju pravila
Preporuke za izvoenje nastave - pratea knjigovodstvena dokumentacija
- razvija osjeaj vanosti racionalnog troenja materijalnih dobara
69
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava evidenciju kratkoronih potraivanja plasmana i gotovine - objanjava potraivanja po osnovi prodaje i obezvreivanje potraivanja - navodi druga potraivanja - opisuje evidenciju novanih sredstava na tekuim (poslovnim) raunima - objanjava novana sredstva i akreditive - opisuje hartije od vrijednosti - -objanjava evidenciju hartija od vrijednosti - opisuje finansijske rashode i prihode Kapital i pravne norme preduzea - definie kapital i pravne forme preduzea - navodi pojedinano i objanjava vrste preduzea - opisuje karakteristike i strukturu kapitala - opisuje sopstveni kapital inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - definie pozajmljeni kapital preduzea - objanjava knjigovodstveno obuhvatanje, formiranje i
Formativni ciljevi uenik obezvreivanje potraivanja prepoznaje dokumentaciju kod novanih sredstava i instrumente platnog prometa knjii (evidentira) novana sredstva i promjene na njima knjii novana sredstva u blagajni knjii akontacije po slubenom putu prepoznaje hartije od vrijednosti knjii promjene vezane za hartije od vrijednosti uoava znaaj hartija od vrijednosti knjii finansijske rashode i prihode
- razlikuje kapital i pojavne oblike preduzea - prepoznaje vrste preduzea - uoava karakteristike i strukturu kapitala - uporeuje sopstveni kapital kod inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - prepoznaje pozajmljeni kapital preduzea - knjii formiranje i promjene na kapitalu - na osnovu knjigovodstvene evidencije
- razvija odgovornost za potovanje principa koji vode uspjenom poslovanju
- praenje zakona i propisa
70
Informativni ciljevi i sadraji uenik promjene na kapitalu - objanjava knjigovodstvenu evidenciju kapitala
Formativni ciljevi uenik odreuje do kojih je promjena dolo na kapitalu pravi razliku izmeu pojedinih vrsta kapitala prilikom njihovog evidentiranja razlikuje osnovna sredstva uporeuje i uoava vrijednosti osnovnih sredstava knjii besplatan prijem osnovnih sredstava knjii kupovinu osnovnih sredstava za PDV na ulaznoj fakturi knjii izgradnju osnovnih sredstava sa PDV-om za svaku obraunsku situaciju knjii besplatno ustupanje osnovnih sredstava knjii prodaju osnovnih sredstava sa PDV-om knjii rashodovanje osnovnih sredstava sastavlja i knjii kombinovani primjer pribavljanja i otuivanja osnovnih sredstava razlikuje vrste materijala razlikuje dokumentaciju kod nabavke materijala i izdavanja materijala u proizvodnji knjii nabavku materijala po stvarnoj nabavnoj i
Osnovna sredstva vidovi pribavljanja i otuivanja - definie pojam vrste i vrijednosti osnovnih sredstava - opisuje poslovne knjige osnovnih sredstava - opisuje, evidentira i objanjava vidove pribavljanaja osnovnih sredstava - opisuje, evidentira i objanjava vidove otuivanja osnovnih sredstava - objanjava knjigovostveno obuhvatanje vika i manjka - objanjava kombinovane primjere kod pribavljanaja i otuivanja osnovnih sredstava
- knjige osnovnih sredstava - razvija osjeaj line odgovornosti u radu
Evidencija troenja materijala, sitnog inventara i autoguma - objanjava poslovanje, rashode i prihode - opisuje i objanjava dokumentaciju i evidenciju koja se koristi kod nabavke
- navikava se na sistematian rad
71
Informativni ciljevi i sadraji uenik i troenja materijala - objanjava evidenciju materijala u magacinskom, materijalnom i finansijskom knjigovodstvu
Formativni ciljevi uenik planskoj nabavnoj cijeni knjii nabavku materijala po stvarnoj nabavnoj i planskoj nabavnoj cijeni knjii troenje materijala po planskoj i nabavnoj cijeni razlikuje sintetiku i analitiku evidenciju materijala sastavlja kalkulaciju nabavne cijene materijala razlikuje pojam bruto i neto zarade sastavlja, utvruje i vri obraun zarade u bruto i neto iznosu knjii obraun i isplatu zarada razlikuje pojmove: amortizaciona stopa, amortizacioni iznos, osnovica za obraun amortizacije i revalorizacije izraunava amortizaciju po pravolinijskoj metodi obrauna izraunava amortizaciju po funkcionalnom metodu obrauna izraunava amortizaciju po metodi opadajueg salda knjii amortizaciju razlikuje nematerijalne trokove po
Obraun linog dohotka i evidencija - objanjava obraun i isplatu zarada
- razvija spremnost i sposobnost za saradnju
- praenje propisa
Obraun i evidencija amortizacije - objanjava troak amortizacije i metode obrauna amortizacije -
- praenje propisa
- objanjava nematerijalne trokove
72
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava obraun i knjienje poslovnih prihoda
Formativni ciljevi uenik vrstama knjii nematerijalne trokove knjii poslovne prihode uoava karakteristike proizvodnog procesa pravi klasifikaciju trokova i uinka proizvodnog procesa oblikuje i uoava strukturu predkalkulacije, kalkulacije i naknadne kalkulacije izrauje kalkulaciju cijene kotanja u masovnoj i serijskoj proizvodnji izraunava i knjii zalihe i razlikuje principe procjenjivanja zaliha sastavlja dokumentaciju i istovremeno razlikuje vrste dokumentacije koja prati obraun proizvodnje knjii trokove proizvodnog procesa u sistemu obrauna po stvarnim trokovima knjii proizvodnju na klasi 9 (zna da upotrebljava klasu 9 iz kontnog plana) knjii obraun proizvodnje po stvarnim
Evidencija masovne, serijske i pojedinane proizvodnje - navodi znaaj proizvodnog knjigovodstva (obraun proizvodnje, trokova i uinka) - objanjava kalkulaciju i vrste kalkulacija - opisuje dokumentaciju koja prati obraun proizvodnje - definie i navodi funkciju klase-9 - -objanjava obraun rezultata poslovanja u upravljakom preduzeu - ilustruje i objanjava pogonski obraunski list (masovna i serijska proizvodnja) - objanjava sistem obrauna po standardnim trokovima
- dokumentcija kod proizvodnih preduzea - kontni plan
73
Informativni ciljevi i sadraji uenik -
Formativni ciljevi uenik trokovima sastavlja pogonski obraunski list (POL) u masovnoj proizvodnji sastavlja pogonski obraunski list (POL) u serijskoj proizvodnji izrauje kalkulaciju cijene kotanja proizvoda sastavlja kalkulaciju cijene kotanja glavnih mjesta trokova pravi sisitem obrauna po standardnim trokovima
74
Razred: TREI - bankarski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenica Rashodi i prihodi - razlikuje rashode i - upoznaje pojam prihode rashoda i prihoda i - uoava dejstvo pojanjava njihovu rashoda i prihoda podjelu na bilans stanja - objanjava dejstvo - knjii rashode i rashoda i prihoda prihode na na bilans stanja uspjenim kontima - demonstrira - utvruje finansijski knjienje rashoda i rezultat i sastavlja prihoda na zakljuni list i uspjenim kontima bilans uspjeha - objanjava - uoava razliku finansijski rezultat, izmeu konta zakljuni list i rezultata i konta bilans uspjeha stanja - navodi primjer za - vri zatvaranje knjienje rashoda i konta stanja prihoda sa obraunom finansijskog rezultata i sastavljanjem bilansa uspjeha Aktivna i pasivna - knjii na kontima vremenska aktivnih razgranienja vremenskih - objanjava pojam ogranienja konta aktivnih - knjii na kontima vremenskih pasivnih razgranienja i vremenskih evidenciju na tim razgranienja kontima - razlikuje AVR i PVR - objanjava pojam - vri korekciju pasivnih (ravnanje) vremenskih paralelnih konta razgranienja i AVR i PVR evidenciju na tim - uoava znaaj AVR kontima i PVR - objanjava izravnanje paralelnih konta AVR i PVR Evidencija obrtnih - knjii kratkorona sredstava, novanih potraivanja, sredstava i hartija plasmane i od vrijednosti gotovinu - navodi pojam i - knjii potraivanje znaaj obrtnih po osnovi prodaje sredstava - knjii
- razvija svijest o potovanju pravila
- razvija osjeaj o vanosti racionalnog troenja materijalnih
- pratea knjigovodstvena dokumentacija
75
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava obraun rezultata poslovanja u trokovnom knjigovodstvu - objanjava potraivanja po osnovu prodaje i obezvreivanje potraivanja - navodi druga potraivanja - opisuje evidenciju novanih sredstava na tekuim (poslovnim) raunima - objanjava novana sredstva i akreditive - opisuje hartije od vrijednosti - objanjava evidenciju hartija od vrijednosti - opisuje finansijske rashode i prihode Kapital i pravne forme preduzea - definie kapital i pravne forme preduzea - navodi pojedinano i objanjava vrste preduzea - opisuje karakteristike i strukturu kapitala - opisuje sopstveni kapital, inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - definie pozajmljeni kapital preduzea - objanjava knjigovodstveno obuhvatanje, formiranje i promjene na
Formativni ciljevi uenica obezvreivanje potraivanja prepoznaje dokumentaciju kod novanih sredstava i istrumente platnog prometa knjii (evidentira) novana sredstva i promjene na njima knjii novana sredstva u blagajni knjii akontacije po slubenom putu prepoznaje hartije od vrijednosti knjii promjene vezane za hartije od vrijednosti uoava znaaj hartija od vrijednosti knjii finansijske rashode i prihode
Socijalizacijski ciljevi uenica dobara
- razlikuje kapital i pojavne oblike preduzea - prepoznaje vrste preduzea - uoava karakteristike i strukturu kapitala - uporeuju sopstveni kapital kod inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - -prepoznaje pozajmljeni kapital preduzea - knjii formiranje i promjene na kapitalu - na osnovu knjigovostvene evidencije odreuje do kojih
76
Informativni ciljevi i sadraji uenik kapitalu - objanjava knjigovodstvenu evidenciju kapitala
Formativni ciljevi uenica je promjena dolo na kapitalu - pravi razliku izmeu pojedinih vrsta kapitala prilikom njihovog evidentiranja
77
Razred: TREI - finansijski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Rashodi i prihodi - razlikuje rashode i - upoznaje pojam prihode rashoda i prihoda i - uoava dejstvo pojanjava njihovu rashoda i prihoda podjelu na bilans stanja - objanjava dejstvo - knjii rashode i rashoda i prihoda prihode na na bilans stanja uspjenim kontima - demonstrira - utvruje finansijski knjienje rashoda i rezultat i sastavlja prihoda na zakljuni list i uspjenim kontima bilans uspjeha - objanjava - uoava razliku finansijski rezultat, izmeu konta zakljuni list i rezultata i konta bilans uspjeha stanja - navodi primjer za - vri zatvaranje knjienje rashoda i konta stanja prihoda sa obraunom finansijskog rezultata i sastavljanjem bilansa uspjeha Aktivna i pasivna - knjii na kontima vremenska aktivnih razgranienja vremenskih - objanjava pojam ogranienja konta aktivnih - knjii na kontima vremenskih pasivnih razgranienja i vremenskih evidenciju na tim razgranienja kontima - razlikuje AVR i PVR - objanjava pojam - vri korekciju pasivnih (ravnanje) vremenskih paralelnih konta razgranienja i AVR i PVR evidenciju na tim - uoava znaaj AVR kontima i PVR - objanjava izravnanje paralelnih konta AVR i PVR Evidencija obrtnih - knjii kratkorona sredstava, novanih potraivanja, sredstava i hartija plasmane i od vrijednosti gotovinu - navodi pojam i - knjii potraivanje znaaj obrtnih po osnovi prodaje sredstava - knjii
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o potovanju pravila
- razvija osjeaj o vanosti racionalnog troenja materijalnih dobara
78
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava evidenciju kratkoronih potraivanja plasmana i gotovine - objanjava potraivanja po osnovi prodaje i obezvreivanje potraivanja - navodi druga potraivanja - opisuje evidenciju novanih sredstava na tekuim (poslovnim) raunima - objanjava novana sredstva i akreditive - opisuje hartije od vrijednosti - objanjava evidenciju hartija od vrijednosti - opisuje finansijske rashode i prihode Kapital i pravne forme preduzea - definie kapital i pravne forme preduzea - navodi pojedinano i objanjava vrste preduzea - opisuje karakteristike i strukturu kapitala - opisuje sopstveni kapital inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - -definie pozajmljeni kapital preduzea - -objanjava knjigovodstveno obuhvatanje, formiranje i
Formativni ciljevi uenik obezvreivanje potraivanja prepoznaje dokumentaciju kod novanih sredstava i instrumente platnog prometa knjii (evidentira) novana sredstva i promjene na njima knjii novana sredstva u blagajni knjii akontacije po slubenom putu prepoznaje hartije od vrijednosti knjii promjene vezane za hartije od vrijednosti uoava znaaj hartija od vrijednosti knjii finansijske rashode i prihode
- razlikuje kapital i pojavne oblike preduzea - prepoznaje vrste preduzea - uoava karakteristike i strukturu kapitala - uporeuju sopstveni kapital kod inokosnog preduzea, drutva lica i drutva kapitala - prepoznaje pozajmljeni kapital preduzea - knjii formiranje i promjene na kapitalu - na osnovu knjigovodstvene evidencije
79
Informativni ciljevi i sadraji uenik promjene na kapitalu - -objanjava knjigovodstvenu evidenciju kapitala
Formativni ciljevi uenik odreuje do kojih je promjena dolo na kapitalu pravi razliku izmeu pojedinih vrsta kapitala prilikom njihovog evidentiranja razlikuje osnovna sredstva uporeuje i uoava vrijednosti osnovnih sredstava knjii besplatan prijem osnovnih sredstava knjii kupovinu osnovnih sredstava za PDV na ulaznoj fakturi knjii izgradnju osnovnih sredstava sa PDV za svaku obraunsku situaciju knjii besplatno ustupanje osnovnih sredstava knjii prodaju osnovnih sredstava sa PDV knjii rashodovanje osnovnih sredstava sastavlja i knjii kombinovani primjer pribavljanja i otuivanja osnovnih sredstava
Osnovna sredstvavidovi pribavljanja i otuivanja - definie pojam vrste i vrijednosti osnovnih sredstava - opisuje poslovne knjige osnovnih sredstava - opisuje, evidentira i objanjava vidove pribavljanja osnovnih sredstava - opisuje, evidentira i objanjava vidove otuivanja osnovnih sredstava - objanjava knjigovostveno obuhvatanje vika i manjka - objanjava kombinovane primjere kod pribavljanaja i otuivanja osnovnih sredstava
- razvija osjeaj line odgovornosti u radu
80
Razred: ETVRTI - opti smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Evidencija - uoava poslovanja banakaspecifinosti bilans stanja i bilans knjigovodstva i uspjeha banke poslovnik knjiga - objanjava banke evidenciju - izrauje bilans poslovanja banke stanja banke - izrauje bilans uspjeha banke - prepoznaje pojam funkcije i sadraj konta - upotrebljava kontni plan banke - knjii osnovna sredstva banke (pribavljanje i otuivanje) Evidencija gotovine - knjii evidenciju i gotovinskih gotovinskih ekvivalenata bankedepozita kod devizni raun i narodne banke devizna blagajna - knjii-evidentira - opisuje evidenciju devizna sredstva gotovine i (devizni raun i gotovinskih devizna blagajna) ekvivalenata - prepoznaje platni promet sa inostranstvom i instrumente plaanja Evidencija plasmana - knjii kratkorone i i izvora sredstava dugorone banke plasmane i kredite - objanjava - knjii kratkorone i evidenciju dugorone depozite plasmana i izvora i kredite sredstava banke - evidentira uloge na tednju i ostale poslove sa stanovnitvom Evidencija hartija - prepoznaje hartije od vrijednosti, od vrijednosti nematerijalnih - razlikuje i knjii ulaganja, osnovnih nematerijalna sredstva i drugih ulaganja i druga sredstva banke sredstva banke - opisuje i nabraja hartije od vrijednosti,
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija sposobnost za saradnju
Preporuke za izvoenje nastave - praenje propisa - pratea knjigovodstvena dokumentacija
- navikava se na sistematian rad
81
Informativni ciljevi i sadraji uenik nematerijalna ulaganja, osnovna sredstva i druga sredstva banke Evidencija obaveza iz poslovanja, kapitala i rezervi - objanjava obaveze iz poslovanja, kapitala i rezervi Evidencija rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke - objanjava evidenciju rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke
Formativni ciljevi uenik
Knjigovodstvo budetskih korisnika - specifinosti knjigovodstva budetskih korisnika
- objanjava evidenciju budeta i budetsko raunovodstvo Sistem glavne knjige i trezora - objanjava i ilustruje sistem glavne knjige i trezora
- prepoznaje i knjii obaveze iz poslovnih odnosa kapitala i rezervi - knjii dugorona rezervisanja - knjii rashode banke i vremenska razgranienja - knjii prihode banke - sastavlja i izrauje finansijski rezultat banke - izrauje bilans uspjeha banke - knjii raspodjelu dobiti banke - utvruje i knjii gubitak banke - razlikuje i klasifikuje javne prihode i rashode - prepoznaje budetski sistem - prepoznaje budetski cilj, obim i konsolidovani raun trezora - razlikuje pripremu donoenja i izvrenja budeta - opisuje budetsku klasifikaciju - objanjava kontni okvir za budetski sistem - prepoznaje i knjii nefinansijsku imovinu - knjii nabavke nefinansijske imovine - knjii otuivanje nefinansijske imovine
82
- finansijski izvjetaji poslovne banke
Formativni ciljevi
Zavrni raun i finansijsko izvjetavanje - objanjava zavrni raun i finansijsko izvjetavanje
Evidencija poslovanja trgovinskog preduzea u unutranjem prometu - objanjava raunovodstveni aspekt poslovnih promjena na robi
uenik - knjii-evidentira zalihe - evidentira finansijsku imovinu - knjii aktivna i pasivna vremenska razgranienja - evidentira obaveze - knjii izvore sopstvenih sredstava-kapitala - knjii tekue rashode - knjii tekue prihode - evidentira budetski deficit i suficit - sastavlja i knjii - razvija svijest o potovanju pravila zavrni raun za direktne i u radu indirektne budetske korisnike - sastavlja i oblikuje finansijske izvjetaje za direktne i indirektne budetske korisnike - stie naviku da - prepoznaje planski izvodi nabavku robe na pojedine radne domaem tritu zadatake - knjii-evidentira robu po nabavnim cijenama - knjii-evidentira robu po prodajnim cijenama - prepoznaje porez na dodatu vrijednost (PDV) - razlikuje pojam i znaaj PDV-a - razlikuje predmet oporezivanja, poreski obveznik i poreski dunik - razlikuje ostala opta pitanja PDV-a - izraunava i knjii PDV
- finansijski izvjetaji
- knjiga ulaznih i izlaznih faktura - PDV prijava - praenje propisa
83
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava kretanje i prodaju robe
Formativni ciljevi uenik - knjii interno kretanje robe u trgovinskom preduzeu - knjii prodaju robe na domaem tritu - izraunava i knjii razliku u cijeni robe - vri korekciju i knjienje cijena robe (snienje i poveanje prodajnih cijena) - razlikuje i knjii manjak, viak, otpis i gubitak na zalihama robe - razlikuje i knjii nabavku robe na ino-tritu - razlikuje i knjii prodaju robe na ino- tritu
Preporuke za izvoenje nastave - kalkulacijaobrazac
Evidencija poslovanja trgovinskog preduzea u spoljnoj trgovini - opisuje i objanjava spoljnotrgovinsko poslovanje Utvrivanje i raspodjela finansijskog rezultata - objanjava obraun i raspodjelu periodinog rezultata preduzea
- razvija osjeaj odgovornosti u radu
- dokumentacija izvozno-uvoznih poslova
Godinji obraun i zakljuak poslovnih knjiga - objanjava obraun i raspodjelu poslovnog finansijskog rezltata
- pravi obraun i raspodjelu periodinog rezultata preduzea - razlikuje metode obrauna periodinog finansijskog rezulta preduzea - a)metod ukupnih trokova - b)metod prodatih uinaka - sastavlja obraun i prati raspodjelu poslovnog finansijskog rezultata preduzea - izvodi predzakljuna knjienja
- razvija svijest o potovanju pravila
- zakljuni list - godinji obraun
84
Formativni ciljevi uenik - izrauje zakljuni list - zvodi formalni zakljuak poslovnih knjiga - razlikuje strukturu i sadraj finansijskih izvjetaja - sastavlja i interpretira bilans stanja - sastavlja i interpretira bilans uspjeha - sastavlja i interpretira izvjetaj o promjenama na kapitalu - sastavlja i intrpretira izvjetaj o tokovima gotovine - izrauje i oblikuje finansijske izvjetaje prema MRS-1 i aktuelnoj zakonskoj raunovodstvenoj regulativi (primjeri iz prakse)
- opisuje meunarodni standard I - prezentacija finansijskih izvjetaja
- objanjava i ilustruje primjere sastavljanja finansijskih izvjetaja prema MRS-1 i aktuelnoj zakonskoj regulativi
85
Razred: ETVRTI - bankarski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Evidencija - uoava poslovanja banke specifinosti bilans stanja i bilans knjigovodstva i uspjeha poslovnik knjiga - objanjava banke evidenciju - izrauje bilans poslovanja banke stanja banke - izrauje bilans uspjeha banke - prepoznaje pojam funkcije i sadraj konta - upotrebljava kontni plan banke - knjii osnovna sredstva banke (pribavljanje i otuivanje) Evidencija gotovine - knjii evidenciju i gotovinskih gotovinskih ekvivalenata banke depozita kod devizni raun i narodne banke devizna blagajna - knjii-evidentira - opisuje evidenciju devizna sredstva gotovine i (devizni raun i gotovinskih devizna blagajna) ekvivalenata - prepoznaje platni promet sa inostranstvom i instrumente plaanja Evidencija plasmana - knjii kratkorone i i izvora sredstava dugorone banke plasmane i kredite - objanjava - knjii kratkorone i evidenciju dugorone depozite plasmana i izvora i kredite sredstava plaanja - evidentira uloge na tednju i ostale poslove sa stanovnitvom Hartije od - prepoznaje hartije vrijednosti, od vrijednosti nematerijalna - razlikuje i knjii ulaganja, osnovna nematerijalna sredstva i druga ulaganja i druga sredstva banke sredstva banke - nabraja hartije od vrijednosti, nematerijalna
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija osjeaj odgovornosti u radu
- stie naviku da planski izvodi pojedine radne zadatake
- hartije od vrijednosti
86
Informativni ciljevi i sadraji uenik ulaganja, osnovna sredstva i druga sredstva banke Evidencije obaveza iz poslovanja, kapitala i rezervi - objanjava obaveze iz poslovanja, kapitala i rezervi Evidencija rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke - objanjava evidenciju rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke
Sistem glavne knjige i trezora - objanjava evidenciju budeta i budetsko raunovodstvo - objanjava i ilustruje sistem glavne knjige i trezora
- prepozanje i knjii obaveze iz poslovnih odnosa kapitala i rezervi - knjii dugorona rezervisanja - knjii rashode banke i vremenska razgranienja - knjii prihode banke - sastavlja i izrauje finansijski rezultat banke - izrauje bilans uspjeha banke - knjii raspodjelu dobiti banke - utvruje i knjii gubitak banke - razlikuje i klasifikuje javne prihode i rashode - prepoznaje budetski sistem - prepoznaje budetski cilj, obim i konsolidovani raun terzora - razlikuje pripremu donoenja i izvrenja budeta - opisuje budetsku klasifikaciju - objanjava kontni okvir za budetski sistem - prepoznaje i knjii nefinansijsku imovinu - knjii nabavke nefinansijske imovine - knjii otuivanje nefinansijske imovine
87
Formativni ciljevi uenik - knjii-evidentira zalihe - evidentira finansijsku imovinu - knjii aktivna i pasivna vremenska razgranienja - evidentira obaveze - knjii izvore sopstvenih sredstava-kapitala - knjii tekue rashode - knjii tekue prihode - evidentira budetski deficit i suficit - sastavlja i knjii zavrni raun za direktne i indirektne budetske korisnike - sastavlja i oblikuje finansijske izvjetaje za direktne i indirektne budetske korisnike
Zavrni raun i finansijsko izvjetavanje - objanjava zavrni raun i finansijsko izvjetavanje
- razvija svijest o potovanju pravila u radu
88
Razred: ETVRTI - finansijski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Evidencija - uoava poslovanja banke, specifinosti bilans stanja i bilans knjigovodstva i uspjeha poslovnik knjiga - objanjava banke evidenciju - izrauje bilans poslovanja banke stanja banke i bilans uspjeha banke - prepoznaje pojam funkcije i sadraj konta - upotrebljava kontni plan banke - knjii osnovna sredstva banke (pribavljanje i otuivanje) Evidencija gotovine - knjii evidenciju i gotovinskih gotovinskih ekvivalenata banke depozita kod devizni raun i narodne banke devizna blagajna - knjii-evidentira - opisuje evidenciju devizna sredstva gotovine i (devizni raun i gotovinskih devizna blagajna) ekvivalenata - prepoznaje platni promet sa inostranstvom i instrumente plaanja Evidencija plasmana - knjii kratkorone i i izvora sredstava dugorone banke plasmane i kredite - objanjava - knjii kratkorone i evidenciju dugorone depozite plasmana i izvora i kredite sredstava plaanja - evidentira uloge na tednju i ostale poslove sa stanovnitvom Hartije od - prepoznaje hartije vrijednosti, od vrijednosti nematerijalna - razlikuje i knjii ulaganja, osnovna nematerijalna sredstva i druga ulaganja i druga sredstva banke sredstva banke - opisuje i nabraja hartije od vrijednosti,
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija osjeaj odgovornosti u radu
- stie naviku da planski izvodi pojedine radne zadatake
- hartije od vrijednosti
89
Informativni ciljevi i sadraji uenik nematerijalna ulaganja, osnovna sredstva i druga sredstva banke Evidencije obaveza iz poslovanja, kapitala i rezervi - objanjava obaveze iz poslovanja, kapitala i rezervi Evidencija rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke - objanjava evidenciju rashoda i prihoda i finansijskog rezultata banke
Sistem glavne knjige i trezora - objanjava evidenciju budeta i budetsko raunovodstvo - objanjava i ilustruje sistem glavne knjige i trezora
- prepozanje i knjii obaveze iz poslovnih odnosa kapitala i rezervi - knjii dugorona rezervisanja - knjii rashode banke i vremenska razgranienja - knjii prihode banke - sastavlja i izrauje finansijski rezultat banke - izrauje bilans uspjeha banke - knjii raspodjelu dobiti banke - utvruje i knjii gubitak banke - razlikuje i klasifikuje javne prihode i rashode - prepoznaje budetski sistem - prepoznaje budetski cilj, obim i konsolidovani raun trezora - razlikuje pripremu donoenja i izvrenja budeta - opisuje budetsku klasifikaciju - objanjava kontni okvir za budetski sistem - prepoznaje i knjii nefinansijsku imovinu - knjii nabavke nefinansijske imovine - knjii otuivanje nefinansijske
90
- finansijski izvjetaji
Informativni ciljevi i sadraji uenik Zavrni raun i finansijsko izvjetavanje - objanjava zavrni raun i finansijsko izvjetavanje -
Formativni ciljevi
- objanjava raunovodstveni aspekt poslovnih promjena na robi
uenik imovine knjii-evidentira zalihe evidentira finansijsku imovinu knjii aktivna i pasivna vremenska razgranienja evidentira obaveze knjii izvore sopstvenih sredstava-kapitala knjii tekue rashode knjii tekue prihode evidentira budetski deficit i suficit sastavlja i knjii - razvija svijest o zavrni raun za potovanju pravila direktne i u radu indirektne budetske korisnike sastavlja i oblikuje finansijske izvjetaje za direktne i indirektne budetske korisnike prepoznaje nabavku robe na domaem tritu knjii-evidentira robu po nabavnim cijenama knjii-evidentira robu po prodajnim cijenama prepoznaje porez na dodatu vrijednost (PDV) razlikuje pojam i znaaj PDV razlikuje predmet oporezivanja, poreski obveznik i poreski dunik razlikuje ostala opta pitanja PDV-a izraunava i knjii
91
Formativni ciljevi uenik PDV
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Poznani-Leko V.: Raunovodstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. - Radovanovi R., kari, K.: Finansijsko raunovodstvo, Beograd, 1999. - Maleevi V.: Zbirka testova i zadataka sa reenjima iz raunovodstva, Beograd, 2003. - Radovanovi R.: Raunovodstvo preduzea, Zavod za udbenike i natsavna sredstva Beograd, 1996. - Petrovi Z.: Uvod u raunovodstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd, 1997. - Zakoni i drugi propisi o raunovodstvu i platnom prometu preduzea - Ekonomska enciklopedija I, II 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Uionica opremljena raunarom sa odgovarajuom programskom opremom, grafoskopom, knjigovodstvenom dokumentacijom (nalozi za prenos, isplatu, hartije od vrijednosti, finansijska dokumentacija kod banaka, finansijska dokumentacija kod budetskih ustanova, obrasci godinjih obrauna i drugi). 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori uenika i pisani radovi uenika pismeni zadaci, po jedan u klasifikacionom periodu u svim razredima. Uenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista.
92
9. Povezanost predmeta Znanja Sredstva i izvori sredstava Ulaganja u reprodukciju Rezultati poslovanja preduzea Evidencija u nabavci i poslovanju Evidencija u skladitu Uvoz i izvoz robe Hartije od vrijednosti Bilans banke Evidencija plasmana i izvora sredstava banke Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Poslovna ekonomija Klasifikacija sredstava Kapaciteti sredstava Kapital Dokumentacija u vezi sa nabavkom robe Dokumentacija u vezi sa prodajom robe Dokumentacija u vezi sa uvozom i izvozom robe Vrste hartija od vrijednosti (mjenice, ekovi, ostale hartije od vrijednosti) Platni promet u zemlji i inostranstvu Plasman novanih sredstava Bilans banke
Pravo Bankarsko poslovanje
93
1.2.9. BANKARSKO POSLOVANJE 1. Naziv predmeta: BANKARSKO POSLOVANJE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
108 99 207
108 99 207
3. Opti ciljevi nastave - upoznavanje sa nastankom, osnivanjem i djelatnostima banke; - upoznavanje sa principima poslovanja banke; - sticanje znanja iz oblasti prikupljanja novanih sredstava, odnosno formiranje kreditnog potencijala (poslovi sa novanim, tednim i deviznim depozitima); - osposobljavanje za primjenu pravila, procedura i tehnika otvaranja i voenja depozita po vienju, tednih i drugih rauna komitenata (klijenata); - razvijanje profesionalnosti i efikasnosti u obavljanju poslova sa komitentima; - razvijanje povjerljivosti, preciznosti i pouzdanosti u radu s novcem; - sticanje znanja o kreditnoj aktivnosti banke; - razumijevanje platnog prometa (vrste, sredstva i instrumenti); - osposobljavanje za operativno-izvrne radnje sa instrumentima platnog prometa i sa hartijama od vrijednosti; - osposobljavanje za sprovoenje bankarskih pravila i standarda vezanih za blagajniko-trezorsko poslovanje; - upoznavanje sa elementima poslovne uspjenosti banke.
94
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREI - bankarski smjer Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Pojam i razvoj - razumije bitne - razvija pozitivnu banaka karakteristike identifikaciju - definie pojam bankarstva u prema zanimanju banke razliitim - objanjava vremenskim osnovne periodima karakteristike - razumije ulogu bankarstva (stari, banaka u srednji i novi vijek) savremenim - navodi osnovna uslovima obiljeja ekonomije savremenog bankarstva sa osvrtom na dananji bankarski sistem u CG Banka preduzee- razlikuje poslove u Organizacioni oblici preduzeu banaka - prepoznaje bitne - definise pojam karakteristike i preduzeca ulogu centralne - upoznaje termin banke, poslovne banka-finansijsko banke, preduzee komercijalne i - navodi specifinosti univerzalne banke i slinosti banke sa - razlikuje ostale preduzeima iz vrste banaka drugih privrednih djelatnosti - navodi razlike izmeu privrednih preduzea i banaka - nabraja osnovne kriterijume za razvrstavanje banaka - objanjava ulogu centralne banke - navodi bitne karakteristike poslovne banke - navodi bitne karakteristike komercijalne banke - navodi bitne karakteristike investicione banke - objanjava karakteristike
95
Informativni ciljevi i sadraji uenik univerzalne banke - navodi ostale banke Organizacija rada u banci - upoznaje nain organizacije rada u banci - opisuje organe upravljanja - opisuje organe rukovoenja - opisuje izvrne organe Pravni aspekt banke - objanjava osnivanje banke - definie ugovor o osnivanju banke - obrazlae statut banke - objanjava postupak izdavanja dozvole za rad banke, upis u sudski registar i sticanje svojstva pravnog lica - navodi prava i obaveze banke u pravnom prometu - opisuje djelatnost banke - definise likvidnost banke - upoznaje organizaciju rada i upravljanja - upoznaje znaaj utvrivanja i rasporevanja prihoda i rasporeivanja dobiti banke - opisuje kontrolu poslovanja banaka - upoznaje sanaciju i likvidaciju banke Naela bankarskog poslovanja - upoznaje principe
- analizira program rada banke - - razlikuje organe upravljanja, rukovoenja i uporeuje njihove bitne uloge - uporeuje rad izvrnih organa sa radom ostalih organa u banci - razlikuje i uporeuje naine osnivanja banaka - analizira sadrinu ugovora o osnivanju banke - analizira postupak izdavanja dozvole za rad banke - razlikuje prava i obaveze banke u pravnom prometu - analizira faktore koji utiu na likvidnost banke - uoava znaaj menadmenta i organizacije u banci - uoava prednosti i nedostatke u poslovanju banke - analizira postupak sanacije i likvidacije banke
- razvija osjeaj potovanja propisa
- analizira ciljnu funkciju banke, odnosno
96
Informativni ciljevi i sadraji uenik poslovanja banaka - obrazlae princip likvidnosti, princip sigurnosti, princip rentabilnosti, princip ekonominosti, princip racionalnosti, princip javnosti
Formativni ciljevi uenik maksimiziranje stope prinosa po jedinici akcijskog kapitala analizira bilansnu strukturu banke kao i postupak uravnoteenja priliva i odliva sredstava prepoznaje kreditnu sposobnost dunika vrednuje znaaj ostvarenja vee dobiti kao razlike izmeu prihoda i rashoda razlikuje faktore koji utiu na rentabilnost razlikuje pasivne, aktivne i neutralne bankarske poslove razlikuje depozitne poslove: prema rokovima prema namjeni
Vrste bankarskih poslova - navodi vrste bankarskih poslova - upoznaje pasivne bankarske poslove - navodi depozite po vienju privrede i stanovnitva - obrazlae zaduivanje kod drugih banaka - objanjava izdavanje blagajnikih zapisa - objanjava emisiju hartija od vrijednosti - obrazlae poslove pribavljanja sredstava u vidu dugoronih kredita u zemlji i inostranstvu - upoznaje oroene depozite - objanjava pojam i znaaj aktivnih bankarskih poslova - definie pojam -
- razvija osjeaj odgovornosti u izvravanju radnih zadataka
- oblikuje jednu vrstu blagajnikog zapisa - razlikuje hartije od vrijednosti - razlikuje naine pribavljanja kredita u zemlji i inostranstvu - analizira aktivne bankarske poslove - razlikuje vrste kredita - razlikuje naine odobravanja kredita - razlikuje i uporeuje naine i postupke za - stie radne navike
97
Informativni ciljevi i sadraji uenik kredita - navodi vrste kredita - obrazlae uslove za dobijanje kredita - upoznaje kredite za fizika lica - upoznaje kredite za pravna lica - upoznaje postupak i tehniku odobravanja kredita pravnim licima - upoznaje postupak i tehniku odobravanja kredita fizikim licima - obrazlae tehniku ispitivanja kreditne sposobnosti - obrazlae praenje i kontrolu upotrebe kredita - navodi karakteristike kratkoronih kredita, srednjoronih kredita, dugorone (investicione) kredite, neutralne bankarske poslove - objanjava posrednike, komisione i sopstvene bankarske poslove
Formativni ciljevi uenik odobravanje kredita pravnim licima razlikuje formalnu i materijalnu kreditnu sposobnost razlikuje i uporeuje kratkorone kredite: kredit na tekui raun eskontni kredit lombardni kredit avalni kredit razlikuje dugorone kredite (za osnovna sredstva, stalna i obrtna sredstva)
98
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i sadraji uenik Menadment platnog prometa - navodi vrste platnog prometa - obrazlae poslove, nosioce i uesnike u platnom prometu - navodi instrumente unutranjeg platnog prometa - poznaje obraunska plaanja - upoznaje funkcionisanje meunarodnog platnog prometa
bankarski smjer Formativni ciljevi uenik - analizira unutranji i meunarodni platni promet - razlikuje mjenicu, ek i ostale instrumente - razlikuje obraunska plaanja (kompenzacija, cesija i asignacija); - razlikuje meunarodni dokumentarni akreditv, meunarodnu bankarsku doznaku, meunarodno kreditno pismo, meunarodne kreditne karte, meunarodni ek, mjenica - uoava ulogu i vanost kreditnog posla sa inostranstvom - prepoznaje sisteme meunarodnog plaanja - prepoznaje instrumente plaanja u meunarodnom platnom prometu - razlikuje sisteme meunarodnog plaanja - primjenjuje na primjerima u praksi i razlikuje pojmove: menader, menadment - interpretira rezultat rada uspjenog i neuspjenog menadera Socijalizacijski ciljevi uenik - navikava se na potovanje propisa Preporuke za izvoenje nastave
Poslovi banaka sa inostranstvom - definie kreditni posao sa inostranstvom - navodi sisteme meunarodnog plaanja - objanjava instrumente plaanja u meunarodnom platnom prometu - upoznaje sistem meunarodnog plaanja Bankarski menadment - navodi i obrazlae znaaj bankarskog menadmenta - opisuje planiranje kao polaznu osnovu bankarskog menadmenta - upoznaje funkcije i osobine bankarskog
- razvija strunost i poslovnost u radu
- razvija osjeaj da motivie saradnike na timski rad
- preuzima odgovornost u izvravanju zadataka
99
Informativni ciljevi i sadraji uenik menadmenta
Formativni ciljevi uenik - sastavlja, razrauje i analizira plan kao polaznu osnovu bankarskog menadmenta - izgrauje prepoznatljiv stil i vjetinu u rjeavanju problema svih funkcija koje menader obavlja - razlikuje instrumente marketinga - vri klasifikaciju proizvoda - vri izbor izvora informacije - vri selekciju informacija - koristi elektronsku potu - koristi programe za elektronsko finansijsko trite
Finansijski informacioni sistem - definie finansijski informacioni sistem; - upoznaje elektronsko bankarstvo; - opisuje elektronsko finansijsko trite i baze; - navodi sisteme za prenos podataka sa berze; - upoznaje savremene raunarske mree u bankarstvu; - opisuje sisteme meubankarske komunikacije; - opisuje elektronski platni promet - navodi faktore koji utiu na razvoj elektronskog bankarstva Hartije od vrijednosti - definie hartije od vrijednosti - upoznaje hartije od vrijednosti - navodi hartije od vrijednosti - opisuje poslovanje hartijama od vrijednosti
- razvija komunikativnost i samopouzdanje u radu - razvija pozitivan stav prema savremenim sredstvima komunikacije
- razlikuje namjenu hartija od vrijednosti (akcije, obveznice, blagajniki zapis, certifikat, skladinica konosman)
- seminarski rad: analiza trenutne situacije na naoj i svjetskoj berzi - igra uloga: broker i klijent
100
Informativni ciljevi i sadraji uenik Menadment informacionih sistema u bankarstvu - upoznaje koncept menadmenta informacionih sistema - identifikuje poslovne procese u banci - upoznaje softverske komponente MIS-a u banci
Formativni ciljevi uenik - odreuje osobine poslovnih procesa u banci - analizira elemente modeliranja baze podataka - izvjetava i analitiki obrauje podatke za menadment - simulira finansijski plan banke - precizira podatke veze i metode karakteristinih objekata IS u banci - prevodi u EXEL i analitiki obrauje podatake - razlikuje kriterijume za klasifikaciju finansijskog trita - razlikuje osnovne funkcije trita kapitala - analizira deavanja na tritu kapitala kroz konkretne primjere - prepoznaje ugovor o osnivanju berze - prepoznaje berzansku i vanberzansku trgovinu - razumije pojam i karakteristike bilansa banke - analizira korienje raunovodstvenih izvjetaja za sagledavanje i praenje: likvidnosti banke, uspjenosti banke, kapitala banke
Finansijsko trite - upoznaje pojmove finansijskog trita i novanog trita - upoznaje se sa znaajem deviznog trita - upoznaje trite kapitala - upoznaje ulogu berze i znaaj berzanskih poslova
- navikava se na tanost i aurnost u radu
Poslovna uspjenost banke - upoznaje knjigovodstvo i poslovne knjige banke - pojanjava korienje raunovodstvenih izvjetaja o poslovanju za upravljake svrhe
- razvija osjeaj tanosti i odgovornosti u radu
101
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Kosti B.: Bankarstvo; Radovanovi R.: Raunovodstvo preduzea, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Bjelica V.: Bankarstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - Bankarsko poslovanje, Zavod za udbenike i natavna sredstva, Beograd, 2003. - Petrovi Z.: Uvod u raunovodstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. - Bunjak N.: Finansijski menadment, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - ivkovi A., Kosti B., Bojovi P.: Monetarna ekonomija i bankarstvo za trei i etvrti razred ekonomskog tehniara, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - ivkovi A., Kosti B., Bojovi P.: Bankarsko poslovanje i platni promet, Centar za izdavaku djelatnost Ekonomskog fakulteta, Beograd, 2006. - Dr. Mlaan ljivananin: Banka finansijsko preduzee, Ekonomski fakultet, Univerzitet Crne Gore, 2006. - Zakoni i drugi propisi o bankama, platnom prometu, hartijama od vrijednosti - Ekonomska enciklopedija I, II - Milivojevi D.: Leksikon finansijskih trita, Beograd 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunar sa odgovarajuom programskom opremom, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Usmjena provjera znanja, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Naela bankarskog poslovanja Vrste bankarskih poslova Poslovi sa hartijama od vrijednosti Hartije od vrijednosti Menadment informacionih sistema u bankarstvu Finansijsko trite Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Raunovodstvo Evidencija poslovanja banaka i specifinosti bankarskog knjigovodstva Raunovodstvo Evidencija rashoda, prihoda i finansijskog rezultata banke Raunovodstvo Evidencija hartija od vrijednosti, nematerijalnih ulaganja, osnovnih sredstava i drugih sredstava banke Pravo Hartije od vrijednosti Poslovna informatika Rad sa listama i bazama Finansije Finansiranje, planiranje i praenje novanih tokovavrste novanih tokova
102
1.2.10. PRAKTINA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTINA NASTAVA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Vrste nastave Razred I II III IV Ukupno Teorija Vjebe Praktina nastava 72 72 144 132 420 Ukupno 72 72 144 132 420
Praktina nastava - odjeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika 3. Opti ciljevi nastave osposobljavanje uenika za poslove korespondencije; ovladavanje znanjima i vjetinama iz oblasti poslovne komunikacije; ovladavanje tehnikama prepiske uz korienje savremenih elektronskih sredstava; sticanje znanja o osnivanju preduzea; sticanje znanja o upravljanje malim privrednim drutvom; osposobljavanje uenika za samostalno obavljanje poslova platnog prometa; osposobljavanje uenika za korienje instrumenata obezbjeenja plaanja; ovladavanje metodama i tehnikama plaanja sa inostranstvom; razvoj sposobnosti za samostalno obraunavanje i plaanje poreskih obaveza; temeljno ovladavanje postupcima obrauna zarada; osposobljavanje za rad na blagajnikom poslovanju i poslovima likvidature; sticanje sposobnosti za individualni i timski rad na izradi finansijskih planova i poslovima finansijske analize; sticanje neophodnih znanja vezanih za poslove prikupljanja novanih sredstava; osposobljavanje uenika za primjenu pravila, procedura i tehnika otvaranja i voenja depozita po vienju, tednih i drugih rauna komitenata; sticanje neophodnih znanja vezanih za kreditnu aktivnost banke; osposobljavanje uenika za primjenu znanja u operativnim aspektima raunovodstva; osposobljavanje uenika da kontinuirano prate i primjenjuju sve zakonske promjene raunovodstvene problematike; razvijanje sposobnosti kod uenika za povezivanje steenih teorijsko-strunih znanja sa praksom konkretnih privrednih subjekata).
103
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Uvod u predmet - analizira primjere - razvija pozitivnu - upoznavanje iz prakse o orjentaciju prema uenika sa radnim zatiti na radu i radu prostorom, zatiti okoline sredstvima za rad, - pronalazi i analizira zatitom na radu i primjere utede zatitom okoline energije Kancelarijsko - prepoznaje uslove - formira osjeaj za poslovanje rada u kacelariji timski rad - razumije - razlikuje sredstva kancelarijsko za rad poslovanje kancelarijskog - upoznaje poslovanja organizaciju rada u - demonstrira - shvata vanost kancelariji upotrebu sredstava profesionalnosti u - upoznaje sredstva i predmeta rada u radu za rad i predmete kancelariji rada u kancelariji - koristi raunar kao - upoznaje sredstva sredstvo rada u za evidenciju kancelariji - demonstrira - razvija pravilan poloaj samopouzdanje tijela pri radu sa raunarom - demonstrira i savladava sistem slijepog kucanja - razvija smisao za - razlikuje osnovni saradnju red i osnovna slova - koristi I, III i IV red tastature - vri prepis pripremljenog teksta - primjenjuje pravila pravopisa i jeziku ispravnost - demonstrira upotrebu razliitih tehnika pisanja - pravilno primjenjuje znakove mainske interpunkcije - vri centriranje naslova i podnaslova - tampa tekst - vjeba diktat
Preporuke za izvoenje nastave - organizacija rada u kancelariji ili kabinetu za praktinu nastavu
- organizacija rada u kancelariji ili kabinetu za praktinu nastavu
- knjige za evidenciju pote i akata - akti u poslovanju preduzea i ustanova
104
Formativni ciljevi uenik - vjeba memoriju - demonstrira upotrebu sredstava za evidenciju
Komunikacija sa strankama - upoznaje organizaciju rada sa strankama - razumije odnos sa strankama - navodi oblike komunikacije sa strankama - poznaje sredstva veze u poslovnoj komunikaciji - razumije i obrazlae povratnu informaciju i njen znaaj Korespondencija - definie korespondenciju - upoznaje poslovno pismo i navodi njegove djelove - upoznaje forme oblikovanja tekstova - upoznaje dokumenta unutranjeg i spoljnog robnog prometa - razumije ulogu poslovnih pisama - upoznaje obrasce - upoznaje slubeni dopis i vrste slubenih dopisa - razumije ulogu podnesaka Korespondencija u oblasti poslovnih sastanaka - upoznaje poslovni sastanak - navodi oblike poslovnog sastanka - razumije tok
- stie samopouzdanje i sigurnost u svakodnevnom ivotu i radu - koristi telefon, fax i internet - vri evidenciju obavljanja komunikacije
- prepoznaje razliite oblike korespondencije - sastavlja poslovno pismo (upit, ponudu, porudbinu, dostavnicu, raun, komisijski zapisnik, reklamaciju, bonifikaciju, urgenciju) - oblikuje podnesak
- razvija osjeaj potovanja poslovnog partnera
- organizacija rada u kancelariji ili kabinetu za praktinu nastavu
- analizira poslovni sastanak - organizuje poslovni sastanak - demonstrira tok poslovnog sastanka - vodi zapisnik
- razvija osjeaj odgovornosti i sistematinosti u radu
105
Informativni ciljevi i sadraji uenik poslovnog sastanka
106
Razred: DRUGI Informativni ciljevi i sadraji uenik Blagajniko poslovanje i blagajnika dokumentacija - opisuje blagajniko poslovanje i blagajniku dokumentaciju - pojanjava knjienje na iro raun
Formativni ciljevi uenik - demonstrira knjienje - izrauje knjigu blagajne i dnevnik blagajne
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija pozitivnu orijentaciju prema radu
Preporuke za izvoenje nastave - blagajnika dokumentacija
Evidencija materijala - objanjava evidenciju materijala u magacinskom, materijalnom i finansijskom knjigovodstvu
Evidencija dobavljaca - objanjava knjienje na kontima dobavljaa
Evidencija gotovih proizvoda - objanjava evidenciju na kontu gotovih proizvoda Evidencija kupaca - opisuje evidenciju i objanjava
- knjii poslovne promjene na iroraunu - uporedo knjii na kontima irorauna i blagajne i sastavlja blagajniki dnevnik - upotrebljava i prepoznaje instrumente platnog prometa - sastavlja i izraunava kalkulaciju nabavne cijene materijala - knjii uporedno u magacinskom materijalnom i finansijskom knjigovodstvu evidenciju materijala - razlikuje pasivna konta i knjii na kontu dobavljaa - uporedno knjii na kontima dobavljaa, materijala i irorauna - sastavlja i izraunava kalkulaciju cijene kotanja gotovih proizvoda - knjii na kontu gotovih proizvoda - knjii na kontu kupaca - uporedno knjii na
- navikava se na sistematinost u izvravanju radnih zadataka
- dokumentacija magacinskog, materijalnog i finansijskog knjigovodstva
- dokumenti i obrasci koji se koriste u preduzeu
- stie radne navike
107
Informativni ciljevi i sadraji uenik knjienje na kontu kupaca Evidencija trgovinske robe - opisuje i objanjava evidenciju trgovinske robe Inventarisanje - objanjava inventarisanje u preduzee i ilustruje nain i pripremu inventarisanja Bilans - definie poetni bilans i objanajva poslovne promjene koje utiu na bilans -
Formativni ciljevi uenik kontu kupaca gotovih proizvoda i iro-rauna knjii na kontu robe knjii uporedno na kontu robe, dobavljaa, kupaca i iro-rauna izrauje inventar sredstava preduzea izraunava i uporeuje razliku izmeu stvarnog i knjigovodstvenog stanja izrauje poetni bilans izrauje sukcesivne bilanse na osnovu proknjienih promjena formira konta na osnovu bilansa izrauje probni bilans izrauje krajnji bilans knjii poslovne promjene na dnevniku knjii poslovne promjene u glavnoj knjizi pravi zakljuak dnevnika i glavne knjige izrauje i sastavlja primjer knjienja na dnevniku i glavnoj knjizi
- dokumentacija za inventarisanje
- navodi namjenu poslovne knjige i objanjava evidenciju poslovnih promjena -
- dnevnik i glavna knjiga
108
Razred: TREI Informativni ciljevi i sadraji uenik Uvod - upoznaje pojam i nain rada preduzea za vjebu - upoznaje pojam i nain rada servis centra preduzea za vjebu - upoznaje domae i meunarodno trite preduzea za vjebu - upoznaje pojam partnerskog preduzea - demonstrira upotrebu kancelarijske opreme (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, tampa, raunar) Biznis ideja i biznis plan Poslovna ideja - nabraja i opredjeljuje se za poslovnu ideju
Formativni ciljevi uenik - pronalazi slinosti i razlike izmeu preduzea za vjebu i realnog privrednog drutva - upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, tampa, raunar) u novim situacijama
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju
Preporuke za izvoenje nastave - posjeta internet sajtovima preduzea za vjebu u zemlji i okruenju - posjeta internet sajta servis centra
Biznis plan - objanjava pojam biznis plan
Elementi biznis plana - opisuje pojmove: vizija, misija, strategija
- suoavajui argumente kritiki procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima trinog poslovanja - opredjeljuje se za vrstu djelatnosti - analizira znaaj izrade biznis plana u kontekstu obezbjeivanja pordke kako unutar samog privrednog drutva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora) - kroz primjere obrazlae pojmove: vizija, misija, strategija
- razvija sposobnost postizanja kompromisa
- rad u grupama: uenici predlau mogua rjeenja, a nakon toga kroz diskusiju donose odluku - razvija sposobnost za pravilno rasudjivanje i zakljuivanje - organizovati posjetu predstavnika realnog privrednog drutva - kao model treba da poslui biznis plan realnog privrednog drutva
109
Informativni ciljevi i sadraji uenik - opisuje ciljeve privrednog drutva i planirane rezultate - opisuje postupak istraivanja trita
Formativni ciljevi uenik - sprovodi aktivnosti na oblikovanju ciljeva privrednog drutva i planiranju rezultata poslovanja - prati stanje na domaem i meunarodnom tritu preduzea za vjebu - sagledava potencijalnu konkurenciju na tritu preduzea za vjebu - procjenjuje potencijalne kupce/korisnike usluga preduzea za vjebu - oblikuje proizvod/uslugu - kroz primjere opisuje postupak sprovoenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge i izrade marketing plana i plana prodaje - kroz primjere opisuje postupak izrade finansijskog plana - kroz primjere opisuje postupak izrade plana ouvanja ivotne sredine - oblikuje dinamiku realizacije biznis plana - suoavajui argumente kritiki procjenjuje slabosti sainjenog biznis plana - opredjeljuje se za naziv privrednog drutva u skladu sa
Preporuke za izvoenje nastave - primjena tehnika za unaprjeenje razmiljanja, npr. eksperiment "est eira" - pripremiti integralnu cjelinu od elemenata biznis plana privrednog drutva
- objanjava pojmove: marketing plan i plan prodaje
- stie radne navike
- navodi elemente finansijskog plana privrednog drutva - objanjava neophodnost ouvanja ivotne sredine - rezimira biznis plan
- uoava vanost ouvanja zdrave ivotne sredine
Osnivanje preduzea za vjebu
110
Informativni ciljevi i sadraji uenik - Naziv privrednog drutva - nabraja mogua rjeenja za naziv privrednog drutva Vizuelni identitet privrednog drutva - navodi elemente i znaaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog drutva Registracija privrednog drutva - opisuje postupak registracije privrednog drutva
Formativni ciljevi uenik - propisima i potujui principe jednostavnosti i jedinstvenosti - oblikuje vizuelni identitet privrednog drutva
Socijalizacijski ciljevi uenik - stie samostalnost u radu
- razvija analitiko miljenje - kroz primjere opisuje mogue oblike organizovanja privrednog drutva - popunjava obrasce za registraciju privrednog drutva - obavlja postupak registracije privrednog drutva potujui aktuelne propise u toj oblasti - sprovodi aktivnosti na pribavljanju peata i tambilja - popunjava formulare za otvaranje rauna kod poslovne banke - obavlja postupak otvaranja rauna kod poslovne banke - kroz primjer oblikuje poslovni kodeks privrednog drutva
- rad u paru: uenici predlau mogua rjeenja, a nakon toga kroz diskusiju donose odluku
- rad na raunaru: uenici koriste programe za obradu teksta i slika - rad na raunaru: uenici koriste internet pretraivae
Otvaranje rauna kod poslovne banke - opisuje postupak otvaranja rauna kod poslovne banke Poslovni kodeks preduzea za vjebu - upoznaje pojam poslovni kodeks privrednog drutva - nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog drutva Organizaciona struktura preduzea za vjebu - upoznaje pojam organizaciona struktura privrednog drutva
- kroz primjer se opredjeljuje za organizacionu strukturu privrednog drutva - vri opis radnih mjesta u
- vjeba: izrada organograma privrednog drutva
111
Informativni ciljevi i sadraji uenik - upoznaje pojam sistematizacija radnih mjesta - upoznaje pojam tip menadmenta - upoznaje pojam menadment srednje linije
Formativni ciljevi uenik privrednom drutvu i odreuje karakter odnosa izmeu njih kroz primjere obrazlae prava i obaveze top menadment tima kroz primjere obrazlae prava i obaveze menadera srednje linije vri kontrolu obavljanja poslova iz svoje nadlenosti rasporeuje poslove za neposredno izvravanje obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar preduzea za vjebu u skladu sa informacionim sistemom obavlja usmenu i pisanu komunikaciju sa eksternim partnerima u zemlji i inostranstvu kreira i odrava baze podataka preduzea za vjebu odrava internet sajt preduzea za vjebu formira i vodi personalni dosije zaposlenih u preduzeu za vjebu brine o peatu i tambilju preduzea za vjebu i njihovoj upotrebi vodi disciplinske
- razvija sposobnost snalaenja u hijerarhiji socijalnih odnosa
- uenici biraju upravljaki tim - (uenik generalni direktor je osoba odgovorna za - razvija tolerantnost cjelokupan rad i kolegijalnost preduzea za vjebu)
Rad u sektorima i poslovanje preduzea za vjebu Sluba optih poslova - nabraja aktivnosti u okviru slube optih poslova - opisuje aktivnosti iz domena: interne i eksterne komunikacije, pravno administrativnog poslovanja, ahiviranja, tehnike pripreme materijala i informatike podrke
- razvija samopouzdanje u svakodnevnom ivotu
- rad u grupama od tri do pet uenika - uenici periodino mijenjaju sektor kako bi stekli iskustvo u radu u razliitim sektorima privrednog drutva - upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, tampa) - rad na raunaru: uenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku komunikaciju
112
Formativni ciljevi uenik postupke organizuje sastanke i vodi zapisnik vri poslove zavoenja i uvanja slubene dokumentacije alje, prima i rasporeuje potu i druge slubene materijale vri nabavku potronog kancelarijskog materijala planira i sprovodi istraivanje trita preduzea za vjebu suoavajui argumente kritiki procjenjuje strukturu i obim asortimana proizvoda formira cijene proizvoda/usluga odreuje osobine i kritiki procjenjuje kvalitet reklamnog slogana privrednog drutva odreuje osobine i kritiki procjenjuje kvalitet reklamne poruke privrednog drutva izrauje jednostavne vizit karte zaposlenih u preduzeu za vjebu, reklamne broure i kataloge proizvoda iz proizvodnog asortimana donosei odluku o dizajnu i sadrini istih planira i sprovodi aktivnosti
Sektor Marketing - opisuje postupak istraivanja trita preduzea za vjebu - nabraja i obrazlae strukturu asortimana proizvoda - opisuje postupak formiranja cijene proizvoda - obrazlae vanost i naine promocije - nabraja mogua rjeenja za reklamni slogan i reklamnu poruku privrednog drutva - opisuje mogue forme i sadraj reklamnog materijala - nabraja mogue naine reklamiranja preduzea za vjebu, odnosno proizvoda - opisuje mogue naine distribucije proizvoda iz proizvodnog asortimana - upoznaje postupak evaluacije
- razvija analitinost u radu
- razvija komunikativnost i spremnost za saradnju sa poslovnim okruenjem
- rad u grupama od tri do pet uenika - uenici periodino mijenjaju sektor kako bi stekli iskustvo u radu u razliitim sektorima privrednog drutva - upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, tampa) - rad na raunaru: uenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku komunikaciju
- vjeba: izrada reklamnog materijala
113
Informativni ciljevi i sadraji uenik marketing aktivnosti u kontekstu njegovog doprinosa poboljanju rejtinga preduzea -
Formativni ciljevi uenik reklamiranja preduzea za vjebu, odnosno proizvoda iz proizvodnog asortimana kroz primjer odluuje o nainu distribucije proizvoda iz proizvodnog asortimana kroz primjer utvruje efekte marketing aktivnosti preduzea za vjebu sprovodi aktivnosti pripreme za uee na sajmu preduzea za vjebu sprovodi postupak istraivanja trita nabavke i prodaje izrauje plan nabavke i prodaje sirovina, materijala, robe i/ili usluga izrauje ponudu, porudbenicu, predraun, upit, raun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje oblikuje jednostavne kupoprodajne ugovore sprovodi postupak kupovine i prodaje u internet prodavnicama sprovodi postupak nabavke i prodaje sa poslovnim partnerima u zemlji i
Sektor Komercijala - opisuje postupak istraivanja trita nabavke i prodaje - nabraja vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje - upoznaje postupak poslovnog pregovaranja - nabraja elemente kupoprodajnog ugovora - upoznaje pojam internet prodaja
- razvija samostalnost u radu
- rad u grupama od tri do pet uenika - uenici periodino mijenjaju sektor kako bi stekli iskustvo u radu u razliitim sektorima privrednog drutva - upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, tampa) - rad na raunaru: uenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku komunikaciju - vjeba: izrada reklamnog materijala
114
Formativni ciljevi uenik inostranstvu potujui zakonsku regulativu u toj oblasti izrauje poetni bilans stanja otvara glavnu knjigu i dnevnik evidentira poslovne promjene vri obraun zarada vri obraun poreza i doprinosa obavlja blagajnike poslove formira i odrava raunovodstvenu dokumentaciju obavlja poslove plaanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraivanja izrauje periodine i godinje raunovodstvene izvjetaje sprovodi jednostavnu analizu raunovodstvenih izvjetaja i vri raspodjelu dobiti uporeujui planirano i ostvareno ocjenjuje uspjenost realizacije biznis plana preduzea za vjebu izrauje jednostavan godinji izvjetaj o radu oblikuje jednostavan konkurs za prijem u radni odnos popunjava prijavu o slobodnom
Sektor Finansije i raunovodstvo - upoznaje primjenu zakonske regulative u oblasti finansija i raunovodstva
- razvija tanost, preciznost i urednost u radu
- upoznaje i koristi elektronsko bankarstvo
- stie pravilan odnos o preuzimanju odgovornosti
Primopredaja preduzea za vjebu - upoznaje postupak izrade godinjeg izvjetaja o radu
- razvija nepristrasnost i transparentnost u radu
- kao model treba da poslui konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj tampi
- opisuje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom drutvu
115
Formativni ciljevi uenik radnom mjestu - sprovodi postupak provjere radnih sposobnosti i intervju sa zainteresovanim kandidatima za posao - vri izbor kandidata imajui u vidu uslove konkursa
116
Razred: ETVRTI - bankarski smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Banka preduzee- razlikuju sredstva i organizacioni oblici izvore sredstava u banaka privrednim - objanjava slinosti preduzeima i i razlike privrednih bankama preduzea i banaka - razlikuju: - pojanava centralnu, organizacione poslovnu, oblike banaka komercijalnu, investicionu, univerzalnu i ostale banke Pravni aspekt banke - sastavlja ugovor o - objanjava osnivanju banke zakljuivanje - prepoznaje ugovora o normativna akta osnivanju banke banke - pojanjava - formira steajnu djelatnost banke dokumentaciju - objanjava banke organizaciju rada u banci - opisuje postupak sanacije i likvidacije banaka Naela bankarskog - izraunava stopu poslovanja likvidnosti - definie naela - utvruje bonitet bankarskog traioca kredita poslovanja - utvruje odnos - likvidnost izmeu rashoda i - rentabilnost prihoda - sigurnost Vrste bankarskih - popunava nalog za poslova uplatu novanog - nabraja pasivne depozita bankarske poslove - prepoznaje - opisuje aktivne blagajniki zapis, bankraske poslove obveznicu, dionicu - objanjava i zalonicu neutralne - popunjava formular bankraske poslove za odobravanje - pojanjava kredita sopstvene - razlikuje bankarske poslove posrednike i komisione bankarske poslove - razlikuje poslove arbitrae i poslove berzanskih
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija pravilan stav prema novcu
- samokritiki se odnosi prema poslovima koje izvrava
- razvija osjeaj odgovornosti prema ouvanju materijalnih dobara, energije i vremena - posjeta banci - posjeta berzi
117
Informativni ciljevi i sadraji uenik Menadment platnog prometa - objanjava instrumente unutranjeg - platnog prometa - obrazlae instrumente u meunarodnom platnom prometu - pojanjava sistem meunarodnog plaanja - nabraja vrste meunarodnog akreditiva - objanjava meunarodno kreditni pismo
Formativni ciljevi uenik transakcija - popunjava nalog za uplatu, nalog za isplatu, nalog za prenos i nalog za naplatu - popunjava instrumente plaanja: - ek, mjenica - platne kartice - akreditivi - popunjava - Nostro i Loro akreditive: opozive i neopozive, prenosive i neprenosive - razlikuje vrste kreditnih pisama i kreditnih kartica - popunjava meunarodni ek i meunarodnu karticu dijalog: - menader-saradnici (simulacija) - menader-klijent (simulacija) - pravi novane transakcije uplata - utvruje stanje na izvodu po klijentima i po danima - obavlja line transakcije (plaa porez) - upotrebljava bankomat - upotrebljava platne kartice - analizira pojedinano hartije od vrijednosti (akcije, obveznice, blagajnike zapise, sertifikate, skladinice,
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija osjeaj tanosti i strune odgovornosti
Bankarski menadment - pojanjava poslove menadmenta i ulogu menadera u bankarstvu Finansijski informacioni sistem - obrazlae elktronsko bankarstvo - pojanjava trite kapitala - pojanjava faktore koji utiu na razvoj elektronskog bankarstva Poslovi sa hartijama od vrijednosti - definie pojam finansijskog trita kao i pojam i vrste hartija od vrijednoisti
- razvija komunikativnost i samopouzdanje
- rad u grupama i parovima
- razvija svijest o vanosti informacionih tehnologija
- razvija osjeaj potovanja propisa i dosljedno ih sprovodi - razvija osjeaj
118
Informativni ciljevi i sadraji uenik - opisuje pravila i procedure prilikom poslovanja sa hartijama od vrijednosti - opisuje operativno izvrne radnje pri poslovanju sa hartijama od vrijednosti
Formativni ciljevi uenik konosman) razumije proceduru otvaranja i voenja rauna hartija od vrijednosti razumije postupak zakljuivanja ugovora o zastupanju klijenata razumije postupak novane transakcije prilikom kupoprodaje hartije od vrijednosti razumije postupak vanberzanske kupoprodaje hartje od vrijednosti sastavlja tabelu za kriterijume i vrste finasijskih trita izrauje emu uesnika na novanom tritu i tritu kapitala razlikuje uesnike na berzi prate kotizaciju hartije od vrijednosti prate odnos aktivnih i pasivnih konta banke
Socijalizacijski ciljevi uenik potovanja pravnih akata
Finansijsko trite - pojanjava finansijsko i novano trite - obrazlae znaaj deviznog trita i trita kapitala - objanjava ulogu berze i znaaj berzanskih poslova Poslovna uspjenost banke - pojanjava korienje raunovodstvenih izvjetaja
- razvija svijest o poslovnoj etinosti
- razvija svijest o znaaju raunovodstva
119
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i sadraji uenik Poslovi obrauna zarada, poreza i doprinosa na zarade - poznaje pojam neto i bruto zarade, nadoknade zarade, poreza i doprinosa na zarade Blagajniki poslovi - poznaje pojam i sutinu blagajnikog poslovanja - poznaje pojam stvarno i raunsko stanje novca u kasi - poznaje pojam dnevni pazar i naine uplate
finansijski smjer Formativni ciljevi uenik - sastavlja obraun neto i bruto zarada za radnike preduzea za vjebu - koristi propisane obrasce za obraun zarada - sastavlja dnevnik blagajne i blagajniki izvjetaj - izvodi stanje novca u blagajni - utemeljuje na primjerima postupak kontrole dnevnih evidencija o blagajnikim saldima i stavkama - koristi dokumentaciju za uplatu i isplatu iz blagajne - uoava greke i nepravilnosti u sastavljanju dokumentacije po raznim vrstama obrauna - prepoznaje i koristi propise koji reguliu oblast finansija i raunovodstva - sastavlja kalkulaciju cijene kotanja uinaka - sastavlja kalkulaciju nabavne i prodajne cijene trgovake robe - sastavlja obraun amortizacije i revalorizacije stalnih sredstava - obraunava zatezne kamate Socijalizacijski ciljevi uenik Preporuke za izvoenje nastave - praktian rad: obraun zarada za uposlene u koli
- razvija samopouzdanje i spremnost na preuzimanje odgovornosti
- praktian rad: blagajniko poslovanje preduzea za vjebu
Poslovi kontrole i obrauna dokumentacije - poznaje sutinsku, formalnu i raunsku kontrolu - poznaje postupak izrade kalkulacije cijene kotanja, nabavne i prodajne cijene - poznaje pojam i postupak obrauna amortizacije revalorizacije
- razvija svijest o potrebi i nunosti potovanja propisa
- praktian rad: sastavljanje kalkulacije prodajne vrijednosti trgovake robe
120
Informativni ciljevi i sadraji uenik Poslovi platnog prometa - poznaje pojmove: platni promet, nosioci platnog prometa, poslovni raun i vrste plaanja - poznaje instrumente platnog prenosa - poznaje postupak prenosa novanih sredstava putem elektronskih transakcija Poslovi sa instrumentima obezbjeenja plaanja - poznaje: ek, mjenicu, akreditiv, platnu i kreditnu karticu - blie pojanjava postupke i radnje sa instrumentima obezbjeenja plaanja
Formativni ciljevi uenik - prikuplja i selektira dokumentaciju i otvara poslovne raune preduzea za vjebu - popunjava nalog za uplatu i nalog za isplatu - popunjava nalog za prenos i nalog za naplatu - sastavlja kompenzacione naloge - koristi softver za sistem elektronskih plaanja - obrazlae na primjeru postupak popunjavanja, izdavanja i indosiranja eka - obrazlae na primjeru postupak izdavanja, popunjavanja, indosiranja i eskontovanja mjenice - obrauje cijeli postupak sa akreditivom (otvaranje, korienje, knjienje, podnoenje dokumentacije i gaenje akreditiva) - popunjava nalog za otvaranje meunarodnog dokumentarnog akredativa - popunjava nalog za naplatu i opti devizni nalog - prepoznaje karakteristike svjetskog sistema elektronskih plaanaja (SWIFT)
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija komunikativnost i spremnost na saradnju sa poslovnim okruenjem
Preporuke za izvoenje nastave - praktian rad: popunjavanje originalnih instrumenata platnog prometa
- razvija marljivost i preciznost u ispunjavanju radnih obaveza
- praktian rad: postupak sa akreditivom
Poslovi plaanja sa inostranstvom - navodi uesnike i nosioce platnog prometa sa inostranstvom - poznaje instrumente platnog prometa sa inostranstvom
- razvija svijest o poslovne korektnosti u odnosima sa inopartnerima
121
Informativni ciljevi i sadraji uenik Poslovi obrauna i plaanja fiskalnih obaveza - poznaje osnove poreskog sistema Crne Gore
Formativni ciljevi
uenik - utemeljuje kroz primjere postupak obraunavanja, evidentiranja i plaanja poreza na dodatu vrijednost - obraunava porez na dobit i obrazlae postupak akontativnog mjesenog plaanja - obrazlae na primjeru postupak obrauna poreza na dohodak fizikih lica - uporeuje iznose akciznih optereenja po vrstama akciznih proizvoda - koristi propisane obrasce za obraun i evidentiranje po vrstama poreza Poslovi finansijske - izrauje analize i planiranja finansijske - poznaje osnove planove finasijskog - izraunava planiranja, pokazatelje finansijske analize i likvidnosti, finansijske kontrole pokazatelje - poznaje osnove rentabilnosti i upravljanja finansijske novanim strukture sredstvima, - izraunava potraivanjima i koeficijente obrta zalihama - kupaca, zaliha, dobavljaa i obrtnih sredstava - izraunava stopu prinosa na uloena sredstva - izraunava obrt novanih sredstava i minimalni nivo gotovine - modelira mogunosti poveanja
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija osjeaj odgovornosti za blagovremeno izvravanje obaveza
Preporuke za izvoenje nastave - praktian rad: obraun, evidencija i plaanje PDV-a
- razvija efikasnost, radnu i strunu odgovornost
- praktian rad: sastavljanje finansijskog plana preduzea za vjebu
122
Formativni ciljevi uenik efikasnosti upravljanja gotovinom
123
Razred: ETVRTI opti smjer Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik - poznaje gotovinske - knjii na raunaru ekvivalente gotovinske depozite kod Narodne banke - knjii na raunaru devizna sredstva i sastavlja deviznu blagajnu - identifikuje platni promet sa inostranstvom, prepoznaje i popunjava instrumente platnog prometa - objanjava - uporeuje evidenciju kratkorone i plasmana i izvora dugorone sredstava banke plasmane, kredite i depozite - knjii na raunaru kratkorone i dugorone plasmane i kredite - izraunava uloge na tednju i ostale plasmane sa stanovnitvom - navodi i objanjava - popunjava hartije hartije od od vrijednosti vrijednosti, - knjii na raunaru nematerijalna obaveze iz ulaganja i druga poslovnih odnosa, sredstva banka kapitala i rezervi, kao i dugorona rezervisanja - obrazlae o - identifikuje rashodima i rashode i prihode prihodima banke i banke opisuje njihovu - knjii na raunaru evidenciju rashode, prihode banke i vremenska razgranienja - izrauje i sastavlja finansijski rezultat banke - izrauje na raunaru bilans uspjeha banke - knjii na raunaru
Socijalizacijski ciljevi uenik - navikava se na sistematian rad
Preporuke za izvoenje nastave - u radu primjenjivati vaee propise
- razvija sposobnost za saradnju
124
Informativni ciljevi i sadraji uenik - zna javne prihode i rashode i opisuje budetske korisnike -
Formativni ciljevi
- opisuje poslovne promjene na robi
- obrazlae periodini rezultat preduzea i njegovu raspodjelu
uenik raspodjelu dobiti banke knjii gubitke banke - razvija prepoznaje samopouzdanje i budetske korisnike prepoznaje spremnost za budetski sistem, saradnju sa pripremu, poslovnim donoenje i okruenjem izvrenje budeta pravi kontni okvir na raunaru za budetski sistem upoznaje i knjii nefinansijsku imovinu, finansijsku imovinu i evidentira zalihe na raunaru knjii na rauanru tekue prihode i rashode izraunava budetski deficit i suficit izrauje zavrni raun za direktne i indirektne budetske korisnike izrauje kalkulaciju - uvia znaaj nabavne i prodajne ekonominosti u cijene robe svakodnevnom knjii na raunaru ivotu i radu nabavke robe na domaem tritu izraunava PDV po ulaznim fakturama knjii na raunaru prodaju robe izraunava razliku u cijeni izraunava PDV po izlaznim fakturama sastavlja poresku prijavu poreza na dodatu vrijednost izrauje obraun i - shvata vanost raspodjelu profesionalnosti u periodinog radu rezultata
125
Formativni ciljevi
- objanjava meunarodni standard i finansijske izvjetaje -
- zna statistiko ispitivanje pojava u preduzeu
uenik preduzea razlikuje i sastavlja obraun periodinog finansijskog rezultata preduzea po metodu mapnih trokova i metodu prodatih uinaka vri korekciju i knjii predzakljuna knjienja izrauje zakljuni list izvodi formalni zakljuak poslovnih knjiga uoava strukturu - razvija svijest o finansijskih potovanju pravila izvjetaja u radu izrauje i sastavlja na raunaru bilans stanja izrauje i sastavlja na rauanru bilans uspjeha sastavlja izvjetaj o promjenama na kapitalu sastavlja i interpretira izvjetaj o tokovima gotovine na raunaru izraunava indekse - stie naviku da proizvodnje i planski izvodi prometa u pojedine radne preduzeu zadatake ispituje tendenciju i predvia dinamiku pojedinih promjena proizvodnje i prometa u preduzeu vri komparaciju i statistiko istraivanje zarada predvia statistikim
126
Formativni ciljevi uenik metodama kretanje zaposlenih - predvia statistikim metodama kretanje produktivnosti u preduzeu - tabelama prikazuje rezultate prethodnih ishoda
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Romanovi, D.: Administrativno poslovanje sa birotehnikom, Zavod za udbenike i nastavna sredstava, Beograd, 2003. - Gruji, M., Stegensek M., Sarkovi, E.: Savremena poslovna korespondencija, za prvi razred ekonomske kole i trei razred turistiko ugostiteljske kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Spasi D., Rakini J.: Korespondencija, za trei i etvrti razred pravne i birotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - Baralija A., Blai R: Poslovna korespondencija, za drugi razred ekonomske kole, Izdavaka kua Ljiljan, Sarajevo, 2002. - Mihailovi K.: Poreski sistem Crne Gore, Podgorica, 2006. - Dragana Bogdanovi D.: Finansijsko poslovanje, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Krasulja D.,Ivanievi M.: Poslovne finansije, Ekonomski fakultet, Beograd, 2004. - Poznani-Leko V.: Raunovodstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,Beograd 2006. - Vukoti V.: Preduzetnitvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - Publikacija Moj biznis, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Namjenski kabinet, raunari sa internet vezom i odgovarajuim softverima, aparati za kopiranje i umnoavanje, telefonski aparat sa telefaksom, kancelarijski materijal, originalni obrasci i poslovna dokumentacija. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori uenika (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu); - praktini rad na vjebama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom periodu. Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije, diplomirani ekonomista.
127
9. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja Evidencija blagajnikog poslovanja Evidencija zarada Evidencija trokova amortizacije Evidencija nabavke i prodaje robe Instrumenti platnog prometa Instrumenti obezbjeenja plaanja Instrumenti platnog prometa sa inostranstvom Poreski sistem Crne Gore Finansijsko planiranje Finansijska analiza Trokovi poslovanja Ekonomski principi poslovanja Evidencija blagajnikog poslovanja Evidencija zarada Evidencija trokova amortizacije Evidencija nabavke i prodaje robe Upotreba kancelarijske opreme Interna i eksterna komunikacija Pravnoadministrativno poslovanje Postupak registracije privrednog drutva Otvaranje rauna kod poslovne banke Postupak zasnivanja radnog odnosa Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog drutva Usmena i pisana komunikacija Odravanje internet sajta Izrada reklamnog materijala SWOT analiza Postupak istraivanja trita Predmet Raunovodstvo Znanja Obraun zarada Blagajniko poslovanje Obraun amortizacija Kalkulacija prodajne vrijednosti robe Poslovi platnog prometa Poslovi platnog prometa sa inostranstvom Poslovi obrauna i plaanja fiskalnih obaveza Poslovi finansijskog planiranja i analize Sastavljanje kalkulacije uinaka Poslovi finansijskog planiranja i analize Obraun zarada Blagajniko poslovanje Obraun amortizacija Kalkulacija prodajne vrijednosti robe Kancelarijsko poslovanje Korespondencija u oblasti poslovnih sastanaka Postupak sa tekuom potom u poslovnoj korespondenciji Korespondencija u robnom prometu Poslovno dopisivanje sa organizacijom za platni promet Poslovno dopisivanje u vezi sa zasnivanjem i prestankom radnog odnosa Informacije u tekstualnom vidu Multimedijalno predstavljanje informacija Internet Korienje raunarskih programa kao vida komuniciranja Osnove trita Istraivanje trita
Finansije
Poslovna ekonomija
Raunovodstvo
Poslovna komunikacija i birotehnika
Informatika
Marketing
128
Povezanost sa predmetom Znanja Marketing plan i plan prodaje Oblici organizovanja privrednih drutava Organizaciona struktura privrednog drutva Finansije i raunovodstvo Osnovi makroekonomije Predmet Znanja Planiranje marketing aktivnosti Instrumenti marketinga Preduzee kao osnovni subjekt privreivanja Organizacija poslovanja preduzea Rezultati poslovanja preduzea Ekonomski principi poslovanja preduzea Bilans i bilansne promjene Konto i vrste konta Evidencija novanih sredstava Evidencija kupaca i dobavljaa Evidencija materijala Evidencija gotovih proizvoda Evidencija trgovinske robe Evidencija stalnih sredstava Evidencija tekuih obaveza Evidencija predmeta rada
Blagajniko knjigovodstvo Materijalno knjigovodstvo Finansijsko knjigovodstvo Pogonsko knjigovodstvo
Raunovodstvo
129
1.2.11. ITALIJANSKI JEZIK 1. Naziv predmeta: ITALIJANSKI JEZIK 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 72 72 66 282 Ukupno 72 72 72 66 282
3. Opti ciljevi nastave - razvijanje komunikativnih sposobnosti na italijanskom jeziku; - razvijanje tolerantnog odnosa prema razliitim jezicima i kulturama; - podsticanje radoznalosti, duhovitosti i kulture dijaloga; - sticanje radnih navika, marljivosti, odgovornosti i motivisanosti; - razvijanje kulture lijepog ponaanja; - razvoj ekoloke svijesti i ljubavi prema ivotnom okruenju; - podsticanje uenika na aktivno uee u nastavi i uee u timskom radu; - stvaranje pozitivnog odnosa prema prostoru i kulturi stanovanja.
130
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Fonetica e - pronalazi slinosti i - razvija sposobnost ortografia uoava razlike u pravilnog izgovoru glasova i izraavanja i glasovnih skupova pisanja italijanskog jezika - stie u odnosu na samopouzdanje pri maternji jezik komunikaciji na - analizira i usvaja stranom jeziku izgovor rijei sa adekvatnim akcentom ( e-, a) - pravilno izgovara i pie Nomi - razlikuje rod - razvija osjeaj za - genere e numero imenica preciznost u - plurale irregolare - razlikuje forme izraavanju - concordanza degli imenica i - aggettivi e dei adekvatno ih slae nomi u rodu i broju
Preporuke za izvoenje nastave - u toku kolovanja obavezno je obraditi tekstove ISP i to: 10% ukupnog fonda asova; 15% u toku drugog razreda; 20% u toku treeg razreda; 25% u toku etvrtog razreda
Articolo - determinativo - indeterminativo - partitivo
Aggettivi - genere e numero - posizione - gradi dell' aggettivo - superlativo assoluto - comparativi e superlativi - irregolari
- uoava razlike izmeu italijanskog i maternjeg jezika - poredi sa rodom u maternjem jeziku - odreuje i pravilno koristi adekvatni lan (rod i broj) uz imenice i pridjeve - odreuje formu saetog lana - ilustruje primjerima i adekvatno koristi forme pridjeva uz imenice u cilju opisivanja eljenih pojmova - pravilno upotrebljava prisvojne pridjeve sa lanom ili bez - daje opis jednostavne situacije - kvantitativno se
- razvija osjeaj za jasnost i odreenost u komunikaciji - prevazilazi probleme i eventualne nejasnoe u komunikaciji - prevazilaenje problema u komunikaciji - primjereno se obraa i oslovljava sagovornika
vjebe: - korienje kancelarijskog potronog materijala - izbor formata i kvaliteta hartije - organizovanje rada u kancelariji vjeba: - komunikacija sa strankom
teme koje se mogu obraivati: - Famiglia - Sport e tempo libero - La scuola - Sistema economico dell' Italia - Tanti auguri... (canzone)
131
Informativni ciljevi i sadraji uenik Verbi - le tre coniugazioni - indicativo presente essere/avere - verbi modali - passato prossimo, verbi irregolari - verbi riflessivi e pronominali - imperfetto - trapassato prossimo - condizionale semplice dei verbi regolari e di alcuni irregolari - condizionale composto passivo -
Formativni ciljevi uenik izraava, poredi pravilno koristi prezent pravilnih i nepravilnih glagola pravilno koristi i kombinuje particip proli uoava greke u upotrebi pomonog glagola pravilno koristi modalne glagole, koristi ih u novoj situaciji i na adekvatan nain ih kombinuje sa infinitivom adekvatno koristi povratne glagole pravilno koristi neke forme kondicionala u cilju izraavanja elje i kulturnog obraanja utivo formulie zahtjev, izraava miljenje ili stav i sumnju na jednostavan ali smiljen nain utivo formulie elju koja se odnosi na prolost, sumnju i nepotvrene vijesti, slaganje i neslaganje prepoznaje u tekstu i u govornom iskazu forme navedenih zamjenica razlikuje funkcije prepoznaje i pronalazi slinosti i razlike u maternjem jeziku, kombinuje i pravilno koristi na novim primjerima i
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija slobodu u izraavanju linog stava i osjeanja - razvija osjeaj spremnosti za sluanje, razumijevanje i uvaavanje drugih - razvija osjeaj za timski rad
Preporuke za izvoenje nastave - grupni rad uenika, frontalni i u parovima
Gerundio
Pronomi - pronomi diretti (deboli o atoni) - pronomi diretti (forti o tonici) - pronomi indiretti dativi (forti o tonici) - pronomi indiretti e diretti accoppiati - pronomi diretti con i tempi composti
- prevazilazi probleme i mogue nejasnoe u komunikaciji - razvija samostalnost u upotrebi jezika - stvara radne navike
- sluanje audio zapisa, kratkih tekstova tipa: pjesme, dijaloga, razgovora, intervjua, kratke prie - Qvestionnario - Vero o falso korelacija: - Maternji jezik (fonoloki, pravopisni, gramatikosintaksiki sistem)
132
Formativni ciljevi uenik to: naglaene i nenanaglaene zamjenice i zdruene forme prepoznaje i analizira forme prijedloga pravilno upotrebljava najfrekventnije prijedloge uoava znaaj prijedloga za realizaciju padenih znaenja u italijanskom jeziku pravilno odreuje mjesto ili poloaj neega ili nekoga u prostoru pravilno upotrebljava naglaene zamjenice u poziciji poslije prijedloga vlada pisanjem i izgovorom osnovnih i rednih brojeva pravilno kombinuje redne brojeve sa imenicom i pridjevom i slae ih u rodu i broju brojano izraava eljenu koliinu
Preposizioni - di, a, da, in, su, con, per, tra, fra, - a destra, a sinistra, drito - preposizioni articolate
- razvija snalaljivost u razliitim situacijama - razvija osjeaj otvorenosti i komunikacije
Numeri - cardinali - ordinali
- razvija osjeaj za tolerantnost
- slue kao tematska podloga za razvijanje jezikih znanja i vjetina
133
Razred: DRUGI Informativni ciljevi i sadraji uenik Verbi - imperativo (imperativo e pronomi, imperativo di verbi iregolari) - congiuntivo presente - congiuntivo passato - congiuntivo imperfetto e trapassato - congiunzioni o locuzioni da cui dipende il congiuntivo - passato remoto, verbi irregolari particolari trapassato remoto i modi indefiniti infinito infinito passato participio presente participio passato gerundio presente gerundio passato
Formativni ciljevi uenik - prepoznaje u tekstu i govornom iskazu, pronalazi i pravilno koristi navedene glagolske oblike, vlada njihovim formama - pronalazi slinosti i razlike u korienju prolih vremena u italijanskom i maternjem jeziku - pravilno koristi na novim primjerima navedena glagolska vremena i naine, tako da zna da ispria neku priu, izrazi miljenje, uzdranost, neizvjesnost, bojazan - prepoznaje stavove, emocije i okolnosti interakcije - umije da savjetuje, preporuuje i predlae - povezano govori o stvarima koje poznaje i prenosi neije miljenje ili informacije - treba da odbrani svoje miljenje
Socijalizacijski ciljevi uenik - stie svijest o povezivanju razliitih kultura - razvija sposobnost da slua, razumije i uvai druge
Preporuke za izvoenje nastave teme koje se mogu obraivati: - Elementi di civilit - Giornali e TV - Tradizioni, feste e folclore la lingva in versi uenici: - sluaju autentine tekstove - popunjavaju praznine u tekstu - rjeavaju zadatke viestrukog izbora - odgovaraju na pitanja - prepriavaju - uestvuju u diskusiji - daju naslov djelovima teksta - sastavljaju formalno i neformalno pismo - rade na projektnim zadacima korelacija: - Maternji jezik i knjievnost (morfologija, sintaksa, opta knjievnost) - prvi strani jezik (morfologija, sintaksa) - psihologija (crte linosti, vrste komunikacije, stavovi, vrijednosti, podsticanje samostalnosti i kreativnosti)
- razvija smisao za komunikaciju i za timski rad - razvija osjeaj za odgovornost
- futuro anteriore - forma passiva - "si " passivante - discorso diretto - discorso indiretto Periodo ipotetico - magari - condizionale semplice + che + congiuntivo - condizionale composto + che + congiuntivo Pronomi relativi - che, cui, chi, ci che Numeri
- uoava specifine informacije u izlaganju - uestvuje u
- razvija osjeaj za
134
Informativni ciljevi i sadraji uenik - frazioni - numeri decimali
Formativni ciljevi uenik razgovoru koristei pravilna jezika sredstva uz manja oklijevanja - bez pripreme uestvuje u razgovoru na temu - koristi odreene fraze i izraze iz govornog jezika i iz strune literature - jednostavnim rijeima i izrazima opisuje svoj budui profesionalni angaman
Socijalizacijski ciljevi uenik jasnost i odreenost u komunikaciji
Gradi dell' aggettivo - comparativo di uguaglianza - comparativo di maggioranza - comparativo di minoranza - superlativo relativo
135
Razred: TREI Informativni ciljevi i sadraji uenik Alfabeto - accento, apostrofo, - "D", eufonica, segni di punteggiatura, segni ortografici
Formativni ciljevi uenik - koristi prethodno steena znanja iz gramatike, poredi i analizira njihovu pojavu u novim konstrukcijama gdje uoava greke, pronalazi slinosti i razlike
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija osjeaj za komunikativnost
Preporuke za izvoenje nastave - teme koje se mogu obraivati: - Elementi di civilit: - Il lavoro - Scienza e tecnologia - Come sposarsi in italia - La cucina italiana - Il mondo giovanile - grupni rad uenika, frontalni i u parovima - projektni zadaci - pjevanje pjesmica na italijanskom jeziku - sastavljanje kraih tekstova na zadate strune teme - uenici sluaju autentine tekstove i piu biljeke, popunjavaju praznine u tekstu - uenici podnose usmeni izvjetaj - analiziraju knjievni tekst
- razvija osjeaj za timski rad
Nomi - genere del nome - formacione del femminile - plurale del nome alterato e del composto Aggettivi - accordo, posizione, gradi - aggettivi e pronomi dimonstrativi e pronomi indefiniti - pronomi relativi e interrogativi
- prepoznaje pri sluanju izlaganje u kome se poznati jezik javlja u novom kontekstu - uoava specifine informacije u sloenijem govornom iskazu - prati tok dogaaja prilikom dueg izlaganja
- razvija osjeaj za lijepo ponaanje - razvija osjeaj za pravilnije i preciznije izraavanje
136
Informativni ciljevi i sadraji uenik Pronomi personali soggeto - complemento diretto - complemento indiretto - posizione del pronomi - pronomi allocutivi - particelle pronominali Articolo - determinativo - indeterminativo - partitivo - preposizioni semplici e articolate
Formativni ciljevi uenik - razdvaja argumente za i protiv nekog stanovita - govori o sopstvenom iskustvu uz upotrebu ve usvojenih fraza, izraza i gramatikih pravila - argumentovano iznosi svoje miljenje za i protiv - zapone, odrava razgovor i mijenja temu - izraava emocije razliitog intenziteta, vjerovatnou - preuzima inicijativu u razgovoru i naglaava bitne elemente - ita due i kompleksnije tekstove i u njima izvodi bitne informacije - prepoznaje skriveno znaenje reenice ili izraza - poznaje jezik struke - pie razliite vrste tekstova (formalno i neformalno pismo, CV, esej) u kojima ugrauje uobiajene fraze - pravilno koristi odgovarajue jezike strukture, vokabular uz naglasak na pravilnu inerpunkciju i pravopis,
Verbi - modi indefiniti: infinito, participio, gerundio - formazione degli averbi - verbi riflessivi intransitivi e pronominali - forma impersonale, "si" impersonale - congiuntivo - locuzioni - congiunzone "che" - concordanza del congiuntivo - periodo ipotetico concordanza di modi e di tempi
korelacija: - Maternji jezik i knjievnost (morfologija, sintaksa, opta knjievnost) - prvi strani jezik (morfologija i sintaksa) - Sociologija (kultura, mediji) - Ekonomija i pravo (struni termini, izrazi i fraze, struni tekstovi) raditi zadatke tipa: - Scelta multipla - Fare le domande - Completare liberamente le frasi - Combinare nome e definizione - Scrivere un testo (circa iso parole) - Pro et contra
137
Formativni ciljevi uenik - pie o svom pozivu - u svom tekstu iznosi prednosti i mane razliitih tekstova na uvjerljiv nain
138
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik Alfabeto - izdvaja pri sluanju - divisione in sillable potrebne - accento informacije u neto - elisione duem izlaganju - troncamento - prepoznaje - punteggiatura poznate jezike pojave koje se javljaju u novom kontekstu, kako na teme iz svakodnevnog ivota tako i iz strune oblasti
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija komunikativnost - razvija osjeaj za timski rad
Preporuke za izvoenje nastave - teme koje se mogu obraivati: - Elementi di civilit - Realta sociale italiana - Realt sociale italiana - Realt politico amministrativa dell ' italia - Assistenza sociale - Posizione strategica dell ' italia - L' italia del turismo - Ecologia - Opera lirica uenici: - itaju razliite vrste teksta i reaguju verbalno - rezimiraju - slijede uputstva - itaju strune tekstove i analiziraju iste - opisuju - vre poreenja, prepriavaju
Verbi - Mondo indicativo: - idea di passato, presente, futuro - indicativo presente - indicativo futuro semplige e anteriore - usi " modali " del futuro - uso degli ausiliari - accordo del participie passato - Imperativo - forma e uso - imperativo negativo, - forme alternative, - discorso diretto - discorso indiretto
- uoava sutinu sadraja kao i pojedinosti nekog sloenijeg teksta ukljuujui strune tekstove - prati i razumije dokumentarni film, igrani film, dramu - u govoru uspijeva da recituje, pjeva, nabraja, rezimira, donosi zakljuke - govori o svom iskustvu i stvarima koje poznaje iz svakodnevnog ivota i iz strune oblasti
139
Informativni ciljevi i sadraji uenik - verbi introduttivi - dal discorso diretto all' indiretto - discorso diretto libero - Periodo ipotetico - realt - possibilit - impossibilit
Formativni ciljevi uenik kritikuje, savjetuje, ulae albu i daje primjedbe uestvuje u razgovoru o strunoj temi i pri tome eksplicitno izraava svoje miljenje i brani ga dajui objanjenja, argumente i komentare ita i brzo prelazi sloeniji tekst (npr. odlomak iz knievnog djela, struni tekst) uoava ideje i objanjenja iz teksta uz pomo rjenika prepoznaje poruku strunog teksta pronalazi u duem tekstu traene informacije i objedinjuje ih kako bi ispunio zadatak sastavlja i pie kratku biografiju, molbu pie izvjetaj, referat, rezime na temu iz strune oblasti i iznosi svoje miljenje uz pravilnu interpunkciju i pravopis
Preporuke za izvoenje nastave uenici: - sluaju autentine tekstove (razgovor, intervju, opis, priu, pjesme) - igraju uloge
Aggettivi - formazione, genere, numero, sostantivo, accordo, gradi -
korelacija: - Maternji jezik i knjievnost (sintaksa, lirika, roman, drama) - prvi strani jezik (morfologija i sintaksa) - Informatika - Likovna umjetnost - Fiziko vaspitanje (sport) raditi zadatke tipa: Scelta multiplaCompletar e liberamente le trasi Fare le domande Composizione scrita (circa zoo parole)
140
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Chiuchiu, F. Minciarelli, M.Silvestrini: In Italiano 1, 2, Edizioni guerra, Perugia, 1999. - M. Silvestrini, C. Bura, E. Chiacchella, V. Armani, R. Pavese: L' Italiano e L' Italia, Edizioni guerra, Perugia, 1999. - P. Balboni: Educazione bilingue, Edizioni guerra, Perugia, 1999. - P.Diadori: Insegnare Italiano per stranieri, La nouva Italia, Firenze, 2001. - M.Vedovelli: Guida all ' italiano per stranieri, Carocci, Roma, 2002. - T. Teacher: Insegnare la lingua straniera, Bologna II Mulino, 1986. Rjenici: - Ivan Klajn, Italijansko-srpski rijenik, Nolit, Beograd 2003. - M. Dejanovi, J.Jernej: Hrvatsko-italijanski rijenik, kolska knjiga, Zagreb 2003. - M. Dejanovi, J.Jernej: Italijansko-hrvatski rijenik, kolska knjiga, Zagreb 2003. - Zingarelli: Vocabulario della lingua italiana, Zanichelli, Bologna - De Mauro: Vocabulario della lingua italiana, Utet, Torino Gramatike: - J. Jernej: Konverzacijska italijanska gramatika, kolska knjiga, Zagreb, 1982. - M. Dardano, P. Trifone: Grammatica italiana con nozioni di linguistica, Firenze, 1988. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunar, grafoskop, projektno platno, dijaprojektor i folije za grafoskop. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika U toku klasifikacionog perioda znanje se provjerava i ocjenjuje: - usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu; - pismeno - pismeni zadaci (rade se dva pismena zadatka, po jedan na kraju polugodita, u svakom razredu). Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionom periodu. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema, diplomirani profesor stranog jezika Italijanski jezik. 9. Povezanost predmeta Znanja Imenice, zamjenice, glagoli, pridjevi, prilozi, brojevi Korespondencija Komunikacija sa strankama Poslovno dopisivanje Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Maternji jezik i knievnost Imenice, zamjenice, glagoli, pridjevi, prilozi, brojevi Poslovna komunikacija i Komunikacija sa poslovnim birotehnika partnerima i strankama Telefonski razgovori Sastavljanje CV-a, poslovnog pisma
141
1.2.12. PREDUZETNITVO I BIZNIS 1. Naziv predmeta: PREDUZETNITVO I BIZNIS 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 Ukupno 72
72
72
3. Opti ciljevi nastave - sticanje osnovnih znanja o preduzetnitvu i biznisu; - osposobljavanje uenika da razlikuje koncept biznisa i preduzetnitva s jedne strane i menadment koncept s druge; - osposobljavanje uenika da prepoznaje optimalne uslove za biznis i preduzetnitvo; - upoznavanje uloge drave u stvaranju uslova za biznis i preduzetnitvo; - razvijanje logikog miljenja i prihvatanje savremenog koncepta razvoja; - osposobljavanje uenika da sam izvodi zakljuke, uoava greke, obrazlae i predlae rjeenja; - sticanje samopouzdanja, samostalnosti i kreativnosti; - razvijanje interesovanja uenika prema proirivanju i produbljivanju znanja; - prihvatanje globalizacije i ukidanje granica slobodnom protoku roba, ljudi, kapitala i informacija.
142
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Pojam - razlikuje biznis i - razbijanje preduzetnitva i preduzetnitvo stereotipa biznisa - razlikuje "sigurnog" dravnog - upoznaje pojam preduzetnitvo i posla preduzetnitva i menadment - razvija biznisa - uporeuje rad motivisanost za - upoznaje pojam (radno mjesto) u preduzetnitvo menadmenta dravnom sektoru sa biznisom i uoava osnovne razlike Osnovne postavke - analizira osnovne - usvaja globalne biznisa postavke biznisa vrijednosti - upoznaje osnovne - navodi primjere - razvija miljenje postulate biznisa sopstvenih potreba - razvija (potrebe, i uspostavlja veze samostalnost u upravljanje sa biznisom donoenju odluka novcem, poslovna - uspostavlja vezu - preuzima ideja, sloboda izmeu slobode odgovornost izbora, izbora i - istrauje i informacija, rizik, preuzimanja pronalazi rjeenja motivacija, odgovornosti za - razvija pozitivan inovacija, realizaciju biznis stav prema novcu individualizam, ideje ("novac nije cilj, globalizacija, - radi piramidalnu ve sredstvo da se sinergija) emu hijerarhije cilj ostvari") - uoava zavisnost potreba biznisa od potreba - uspostavlja - obrazlae prioritet izmeu hijerarhiju potreba biznis ideje i novca - uoava vezu biznis za njeno ideje i njenog finansiranje finansiranja - navodi primjere - razumije dilemu: poslovnih ideja i "imati poslovnu njihovog ideju" ili "imati finansiranja novac" - uspostavlja vezu - razumije dilemu: izmeu globalizacija ili globalizacije i zatvorenost razvoja biznisa nacionalne privrede - razumije dilemu: ili-ili sa viestrukim izborom Biznis u - analizira - uoava znaaj informatikoj ekonomsku informacija ekonomiji ravnoteu i - razvija osjeaj za
seminarski rad: - Razrada poslovne ideje
143
Informativni ciljevi i sadraji uenik - poznaje mehanistiki i holistiki pristup u ekonomiji - poznaje ekonomsku ravnoteu - objanjava kljune postulate holistikog pristupa (kompleksnost, haos, sinergija) - objanjava osnovne postavke nove ekonomske paradigme - prepoznaje nematerijalne resurse u ekonomiji (informacije, vrijeme, prostor) Uloga drave u stvaranju ambijenta za efikasan biznis i preduzetnitvo - poznaje kljune istorijske uloge drave u ekonomiji - obrazlae uticaj monetarne politike na razvoj preduzetnitva - obrazlae uticaj fiskalne politike na razvoj preduzetnitva - obrazlae uticaj spoljnotrgovinske politike na razvoj preduzetnitva Korporacija-najvii nivo u razvoju preduzetnitva - upoznaje pojam korporacije kao oblika preduzetnitva - obrazlae proces razvitka
Formativni ciljevi uenik potpunu konkurenciju - razlikuje materijalne i nematerijalne resurse (uporeuje manuelni rad i informacije)
Socijalizacijski ciljevi uenik zajednitvo (sinergija) i usklaivanje interesa
- analizira poeljnost i stepen uloge drave u ekonomiji (uoava prednosti i nedostatke) - analizira politiku "jeftinog novca" i restriktivnu monetarnu politiku, kao i njihov uticaj na biznis i preduzetnitvo - -uporeuje direktne i indirektne poreze i uticaj na biznis i preduzetnitvo - analizira uticaj izvoza na preduzetnitvo - analizira odvajanje svojine od upravljanja u korporaciji - uporeuje inokosnog vlasnika, partnersku firmu i korporaciju sa stanovitva
- shvata ulogu drave kao subjekta koji odreuje "pravila igre", dajui jednake anse svim uesnicima
debata: - uloga drave u ekonomiji i biznisu
- razvija svijest o potrebi ulaganja novanih sredstava za kupovinu akcija
seminarski rad: - Formiranje akcionarskog kapitala - Odvajanje vlasnita od upravljanja u akcionarskom drutvu
144
Informativni ciljevi i sadraji uenik korporacije - upoznaje akcionarsku svojinu - objanjava uzroke i potrebu depersonalizacije svojine - objanjava pojam svojinske demokratije - poznaje pojam glasanja nogama (prodaja akcija od strane malih akcionara) - obrazlae i poznaje institucionalne investitore - poznaje nevlasnike grupe u korporaciji (radnici, potroai) - poznaje formiranje upravnih odbora u korporacijama
Formativni ciljevi uenik preduzetnitva analizira slinost savremenih akcionara i rentijera razlikuje aktivne i pasivne akcionare analizira uticaj prodaje akcija na poslovni uspjeh korporacije uporeuje institucionalne investitore kao vlasnike akcija analizira uticaj nevlasnikih grupa na preduzetnitvo analizira suprotstavljene interese vlasnika akcija i preduzetnika
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukoti V.: Preduzetnitvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - Drakovi V.: Ekonomija za menadere, Fakultet za pomorstvo, Kotor, 2003. - Vukoti V.: Psihofiziologija biznisa, Ekonomski fakultet, Podgorica, 2003 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Uionica opremljena raunarom sa odgovarajuom programskom opremom i prikljukom za Internet, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - U toku klasifikacionog perioda znanja se provjeravaju usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema sa podruja ekonomije, diplomirani ekonomista.
145
9. Povezanost predmeta Znanja Dravno regulisanje ekonomije Faktori prizvodnje Preduzetnitvo i menadment Preduzetnik i preduzetnika djelatnost Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Osnovi makroekonomije Opta uloga drave u stvaranju ambijenta za efikasan biznis Osnovi makroekonomije Pojam preduzetnitva Pravo Privredni subjekti
146
1.2.13. EKONOMSKA GEOGRAFIJA 1. Naziv predmeta: EKONOMSKA GEOGRAFIJA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe 72 Ukupno 72
72
72
3. Opti ciljevi nastave - pruanje znanja o prirodnim i antropogenim iniocima ekonomsko-teritorijalnog kompleksa i zakonitostima u razvitku i geografskom rasporedu; - sticanje znanja o najnovijim ekonomskim i geografskim promjenama u svjetskoj proizvodnji i trgovini i uticaju politikih faktora na te promjene; - upoznavanje karakteristika trita roba i usluga; - razumijevanje poloaja Crne Gore u svjetskoj trgovini i podjeli rada; - razvijanje osjeaja internacionalizma na osnovu poznavanja i razumijevanja ekonomsko-geografskih osobenosti savremenog svijeta; - upoznavanje osnovnih karakteristika najvanijih grupacija i trita u kojima se odvija robna razmjena i trgovina na primjerima pojedinih zemalja svijeta; - upoznavanje ekonomskih kretanja u meunarodnoj trgovini, posebno na relaciji razvijeni- nerazvijeni; - razumijevanje ekonomsko-geografskog i politiko-geografskog poloaja svoje zemlje u savremenom svijetu i na meunarodnom tritu; - shvatanje pravaca razvoja meunarodne trgovine.
147
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadraji ciljevi izvoenje nastave uenik uenik uenik Regionalna trita - analizira osnovne - razvija svijest o diskusija: svijeta i Crne Gore pojmove o ekonomsko- politiki faktori u - upoznaje osnovne regijama i politikoj podjeli svjetskoj trgovini pojmove o regionalnim svijeta i o poloaju regijama i tritima svoje zemlje u problemu - analizira politike takvoj podjeli regionalizacije uticaje na - upoznaje osnovne meunarodnu pojmove o trgovinu regionalnim - savladava osnovne tritima i pojmove politikoj podjeli regionalizacije svijeta svijeta - informie se o uticaju pojedinih ekonomskih i politikih faktora u svjetskoj trgovini - upoznaje se sa znaajem saobraaja u meunarodnoj trgovini Trita Evrope i ZND - analizira - shvata znaaj - upoznaje regionalnointegrativnih regionalnu i politiku podjelu procesa integracijsku Evrope podjelu Evrope - analizira na - prihvata razlike - upoznaje trite EU primjerima zemalja meu ljudima na primjerima Evrope pojedina razvijenih zemalja trita sa njihovim - razvija pripadnost - uporeuje trita karakteristikama savremenim zemalja EU i - predvia budue ekonomskonjihovu procese na politikim tokovima komplementarnost meunarodnom - upoznaje i tritu u skladu sa uporeuje dostignutim nivoom dostignuti nivo na primjerima integracije i pojedinih zemalja trgovine izmeu zapadnih i istonih zemalja Evrope - poznaje znaaj pristupanja regionalnim organizacijama na temelju robne razmjene i njenog nivoa u evropskim
148
Informativni ciljevi i sadraji uenik okvirima - upoznaje trite istone Evrope na primjerima razvijenih zemalja Trita vanevropskih razvijenih zemalja - upoznaje trite razvijenih vanevropskih zemalja - upoznaje trita razvijenih zemalja i izvodi zakljuke o dostignutom nivou - upoznaje pojedina trita i njihov udio u svjetskoj trgovini - upoznaje osnovne odlike razvijenih vanevropskih zemalja - poznaje znaaj razvijenih zemalja u svjetskoj trgovini Trita nerazvijenih zemalja svijeta - upoznaje poloaj nerazvijenih zemalja u svjetskoj trgovini - upoznaje trite nerazvijenih zemalja i njihove odlike - upoznaje odnose razvijenih i nerazvijenih zemalja na meunarodnom tritu Trite Crne Gore - upoznaje trita pojedinih proizvoda u Crnoj Gori - navodi udio pojedinih proizvoda na tritu
- analizira trita vanevropskih razvijenih zemalja - analizira znaaj i udio razvijenih zemalja u svjetskoj trgovini - procjenjuje komplemetarnost trita razvijenih zemalja - uporeuje robnu razmjenu razvijenih zemalja
- razvija kritiko miljenje prema savremenim tendencijama u meunarodnoj trgovini
- analizira osnovne odlike trita nerazvijenih zemalja - definie i uporeuje znaaj trita nerazvijenih zemalja
- razlikuje znaaj privrednog razvoja na socijalnu ureenost drave i opte uslove ivota
- analizira trite u Crnoj Gori - identifikuje znaaj ukupne razmjene roba u Crnoj Gori
- razvija kritiki odnos prema ekonomskim prilikama u Crnoj Gori
istraivaki rad: - Odlike turizma u Crnoj Gori
149
Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadraji uenik uenik - upoznaje odlike turizma u Crnoj Gori - upoznaje unutranju trgovinu u Crnoj Gori Ekonomsko - analizira odnose geografske osnove nae zemlje sa integrativnih inostranstvom procesa u Crnoj Gori - analizira mjesto i Evropi Crne Gore u - upoznaje glavna meunarodnim obiljeja odnosima i udio u regionalnih meunarodnoj grupacija i veze trgovini Crne Gore sa njima - upoznaje spoljnu trgovinu u Crnoj Gori - upoznaje ekonomske odnose Crne Gore sa EU, i u meunarodnoj trgovini i uopte
- razvija osjeaj pripadnosti irim evropskim integracijama
diskusija: - Poloaj Crne Gore u odnosu na meunarodnu zajednicu
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Radojii B.: Geografija Crne Gore, DANU, Podgorica, 2002. - Baki R., Popovi S., Radojii B., Kasalica S.: Ivanovi S., Vukoti M., Buri M.: Geografija Crne Gore, knjiga I, Unireks, Niki, 1991. - uri V.: Ekonomska geografija, Nauna knjiga, Beograd, 1980. - Gri M.: Industrijska geografija, Nauna knjiga, Beograd, 1993. - Gri M.: Politika geografija, Geografski fakultet, Beograd, 2000. - Tomi P., Romeli J., Lazi L.: Ekonomska geografija svijeta, Institut za geografiji PMF, Novi Sad, 1996. - Kellerman A.: The Internet on Earth A Geography of Information, Wiley, London, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Geografske karte, raunar sa odgovarajuom programskom opremom i prikljukom za internet, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Usmena provjera znanja, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema: profesor geografije, diplomirani geograf, profesor istorije i geografije.
150
9. Povezanost predmeta Znanja Trite Spoljnotrgovinski poslovi Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Osnovi makroekonomije Regionalna trita Osnovi makroekonomije Meunarodna ekonomija
151
1.2.14. MARKETING 1. Naziv predmeta: MARKETING 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
72 72
72 72
3. Opti ciljevi nastave - sticanje znanja o marketingu; - shvatanje savremene tendencije voenja marketing politike; - sticanje osnova za primjenu marketing koncepta u praksi; - sticanje znanja o ciljevima marketinga, znaaju i metodologiji istraivanja trita; - integralno sagledavanje instrumenata marketing miksa i njihov uticaj na potroaku tranju; - razvijanje sposobnosti za primjenu metoda marketinga radi poveanja profita preduzea i zadovoljenja interesa potroaa; - razvijanje sposobnosti za elektronsku trgovinu; - osposobljavanje uenika da praktino primjenjuje znanja marketinga u uslunim djelatnostima; - sagledavanje pojma meunarodni marketing.
152
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Marketing, trite i - analizira ponudu, - razvija trgovina tranju i cijene komunikativnost i - razumije pojam - prepoznaje uslove samostalnost u marketinga za nastanak radu - opisuje nastanak i konkurencije razvoj marketinga - razlae skup - upoznaje pojam i potroaa na podjelu trita pojedine segmente - upoznaje elemente trita: - ponuda - tranja - cijene - pojanjava konkurenciju na tritu - obrazlae segmentaciju trita Informaciona osnova - razvija upravljanja interesovanje - sastavlja plan marketingom prema istraivanja trita - objanjava pojam, istraivanjima - nabraja primjenu sadraj i proces primarnih i istraivanja trita sekundarnih izvora - objanjava plan informacija istraivanja trita - vri istraivanje na - navodi izvore konkretnom tritu podataka u primjenjujui istraivanju trita metod posmatranja - obrazlae metode i ispitivanja prikupljanja - vri izbor izvora podataka informacija - objanjava nunost - vri selekciju, informisanja saima i klasifikuje - opisuje marketing informacije informacioni sistem - nabraja vrste informisanja Planiranje, - odreuje poetnu - preuzima organizovanje i fazu u procesu odgovornost za kontrola marketinga planiranja doneene odluke - upoznaje - sastavlja plan planiranje marketinga marketinkih - pravi eme aktivnosti organizacije - nabraja elemente marketinga i plana marketinga odreuje ih u - pojanjava odnos marketingu
Preporuke za izvoenje nastave - domai zadatak: praenje kretanja cijena odreenog proizvoda na posmatranom tritu
- domai zadatak: sastavljanje plana istraivanja konkretnog trita - prikupljanje i selekcija informacija o konkretnom proizvodu na tritu
- domai zadatak: sastavljanje plana realizacije proizvoda konkretnog preduzea - sastavljanje godinjeg i operativnog plana
153
Informativni ciljevi i sadraji uenik plana marketinga i drugih planova - upoznaje princip organizovanja marketinkih aktivnosti - obrazlae klasini i savremeni sistem organizacije - upoznaje forme organizovanja marketinga - objanjava svrhu stalne kontrole marketinkih aktivnosti - obrazlae svrhu revizije marketinkih aktivnosti Instrumenti marketinga - definie pojam i podjelu marketinga - objanjava pojam proizvoda - nabraja potroake i industrijske proizvode - obrazlae ivotni ciklus proizvoda - pojanjava uvoenje novog proizvoda i usluga u trgovini - nabraja faktore politike cijena - obrazlae izbor metoda za formiranje cijena - nabraja kanale distribucije - vri izbor kanala distribucije - strategija distribucije - opisuje proces komuniciranja - navodi oblike promocije
Formativni ciljevi uenik - koristi raunovodstvene podatke i vri analizu trokova - vri reviziju i predlae izmjene u marketing aktivnostima
Preporuke za izvoenje nastave realizacije proizvoda posmatranog preduzea
- razumije instrumente marketinga - vri klasifikaciju proizvoda - uoava znaaj uvoenja novog proizvoda u proizvodni program - crta grafikon ivotnog ciklusa proizvoda - vri prikupljanje, selekciju i testiranje odabranih ideja - analizira faktore cijena - vri formiranje cijena - vri diferenciranje cijena na konkretnom proizvodu - vri izbor kanala prodaje - bira lokaciju objekata prodaje i skladita - uoava znaaj procesa
- razvija analitinost u radu - stie radne navike
domai zadatak: - izrada grafikona ivotnog ciklusa proizvoda na osnovu datih podataka
154
Informativni ciljevi i sadraji uenik Ekonomska propaganda - upoznaje motive tranje i kupovine - objanjava ponaanje potroaa (ekonomski, socioloki i psiholoki model) - nabraja prednosti i nedostatke propagandnih medija - objanjava pojam i podjelu ekonomske propagande - obrazlae trokove ekonomske propagande - opisuje metode planiranja trokova ekonomske propagande - razumije neophodnost zajednike promocije proizvodnih trgovinskih preduzea -
Formativni ciljevi uenik komuniciranja utvruje znaaj elemenata promocionog miksa vri kreiranje propagandne poruke vri izbor najefikasnijeg medija sastavlja oglas analizira zajedniku promociju trgovinskog preduzea planira trokove propagande mjeri elastinost prodaje u odnosu na ekonomsku propagandu
- izgrauje profesionalnu etiku
- domai zadatak: sastavljanje propagandne poruke za odabrane proizvode
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Mihailovi B: Marketing- principi za menadere, Obod, Cetinje, 2000. - Lovreta S., Hami H., Ai J.: Marketing, Zavod za nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad, 1990. - Milisavljevi M.: Marketing, Ekonomski fakultet, Beograd, 1999. - Radulovi D.: Marketing- trina politika preduzea, I.C.I.M., Kruevac, 1996. - Grupa autora: Osnovi marketinga, Svjetlost, Sarajevo, 1996. - Rakita B.: Meunarodni marketing, Ekonomski fakultet, Beograd, 1993. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Uionica opremljena raunarom sa prikljukom za Internet i odgovarajuom programskom opremom, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop.
155
7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Znanja se provjerava i ocjenjuje usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije - diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Trite Ponuda, tranja, cijene Analiza podataka Pojam preduzetnitva i biznisa Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Osnovi makroekonomije Osnove trita Statistika Preduzetnitvo i biznis Istraivanje trita Kanali prodaje Mehanizam djelovanja ekonomske propagande
156
1.2.15. CARINE, PEDICIJA, OSIGURANJE 1. Naziv predmeta: CARINE, PEDICIJA, OSIGURANJE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
72 66 138
72 66 138
3. Opti ciljevi nastave - sticanje osnovnih znanja o postavljanju organizacije osiguranja; - osposobljavanje uenika da primjenjuju carinske zakone, zakone o osiguranju i poslove pedicije; - upoznavanje uloge osiguranja u spoljnoj trgovini i u zatiti imovine i lica; - savladavanje pojma carina, vrsta carina, carinskih propisa u Crnoj Gori i carinskih propisa u svijetu; - osposobljavanje za razvrstavanje robe po carinskoj tarifi i prepoznavanje potrebnih dabina u spoljnoj trgovini; - upoznavanje pojmova: carinsko podruje, carinsko-pogranini pojas, morske zone i carinski reim u morskim zonama; - razumijevanje pojma i vrste carinskog postupka, smjetaja carinske robe, svih vrsta carinjenja komercijalne i nekomercijalne robe; - prepoznavanje pravnih sredstava u carinskom upravnom postupku; - upoznavanje znaaja pedicije, znaaja transporta, podjele transporta; - prepoznavanje INCOTERMS klauzule (EXW, FCA, FAS, FOB, CFR, CIF, CPT, CIP, DAF, DES, DDU, DDP); - poznavanje unutranje organizacije pediterskog poslovanja (poslovi akvizicije, zakljuivanje ugovora o pediciji, reklamacija, provizija); - upoznavanje sa poslovima uvoza i izvoza robe, transportnim poslovima i specijalnim pediterskim poslovima; - osposobljavanje uenika da na praktinim primjerima i originalnoj dokumentaciji obavljaju posao osiguranja, carinjenja i pedicije; - osposobljavanje uenika za samostalan rad.
157
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Opte karakteristike - analizira - razvija svijest o osiguranja mehanizam potrebi ouvanja - uoava znaaj osiguranja i dobara osiguranja njegovu tehniku - nabraja opasnosti osnovu koje ugroavaju - prepoznaje imovinu i lica funkciju osiguranja - rezimira istorijski - detaljno obrazlae razvoj osiguranja podjelu (klasifikaciju) osiguranja u CG Organizacija - razlikuje pojam - razvija analitinost osiguranja osiguravaa u u radu - upoznaje subjekte svijetu i kod nas osiguranja - razlikuje pojmove - upoznaje elemente osiguranika i osiguranja osiguravaa - objanjava pojam - razlikuje pojmove premije osiguranja ugovaraa i - upoznaje korisnika ekonomska naela osiguranja osiguranja - razlikuje posrednike u osiguranju - detaljno obrazlae brokere i havarijske komesare - detaljno obrazlae rizik i upravljanje rizicima - uoava razliku izmeu bonusa, malusa, franize i zone rizika - razlikuje sigurnost i likvidnost Izvori prava i - analizira dokumenti zakljuivanje osiguranja ugovora o - upoznaje osiguranju poslije dokumenta osiguranja i list osiguranja pokria Oblici osiguranja - analizira osiguranje - preuzima - upoznaje za tui raun, odgovornost za osiguranje za tui detaljno obrazlae donoenje odluke raun obaveze - objanjava osiguranika, plaanje premije odnosno ugovaraa
- rad na raunaru (izrada digitalne dokumentacije)
- izrada obrazaca na raunaru za razne oblike i vrste osiguranja
158
Informativni ciljevi i sadraji uenik - objanjava obavjetavanje osiguravaa o izmjenama rizika - navodi vrste osiguranja i objanjava karakteristike: - osiguranja imovine, - osiguranja civila, - osiguranja motornih vozila, - osiguranja transporta i kredita
Formativni ciljevi uenik osiguranja razlikuje polisu osiguranja, list pokria, certifikat osiguranja, potvrdu o sklopljenom osiguranju Slip i Cover note detaljno obrazlae osiguranje u industriji detaljno obrazlae osiguranje objekata u izgradnji i u montai analizira osiguranje opasnosti od prekida rada usljed poara i drugih opasnosti (omazno osiguranje) detaljno obrazlae osiguranje od odgovornosti iz djelatnosti analizira osiguranje uskladitenja robe detaljno obrazlae osiguranje graevinskih objekata i opreme na ugovorenu vrijednost detaljno obrazlae osiguranje zaliha razlikuje osiguranje od provalne krae i razbojnitva razlikuje pojmove: prijavljivanje tete i njeno evidentiranje, izviaj i procjenu, likvidaciju i formiranje predmeta detaljno obrazlae postupak po prigovoru
Preporuke za izvoenje nastave - izrada ugovora na raunaru
Procjena i likvidacija tete - upoznaje znaaj procjene i likvidacije tete
- razvija analitinost u radu
159
Informativni ciljevi i sadraji uenik Reosiguranje - upoznaje pojam reosiguranja - navodi vrste reosiguranja - upoznaje dokumenta u reosiguranju
Formativni ciljevi uenik osiguranika - detaljno obrazlae podjelu reosiguranja (aktivna i pasivna) - detaljno obrazlae i analizira pojam samopridraja po riziku (poar, transport, kargo i kasko, lina nezgoda, provalna kraa, avijacija, motorna vozila itd.)
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija samopouzdanje
160
Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i sadraji uenik Meunarodna pedicija - upoznaje osnovne karakteristike meunarodne pedicije - razumije ekonomsku funkciju meunarodne pedicije - detaljno obrazlae podjelu transporta - upoznaje pojam transportne djelatnosti - upoznaje pravnu regulativu u domaoj i meunarodnoj pediciji - razumije poslove akvizicije - poznaje unutranju organizaciju pediterskog poslovanja - upoznaje tarifnokonjukturne poslove - upoznaje poslove uvoza - upoznaje poslove izvoza - upoznaje dokumenta u meunarodnoj pediciji - upoznaje specijalne pediterske poslove - razumije pojam skladitenja i pakovanja robe - upoznaje sajamske poslove - razumije poslove organizovanja, prihvata, pakovanja i
Formativni ciljevi uenik - analizira organizaciju petiterskih djelatnosti - detaljno obrazlae transportne klauzule kupoprodajnih ugovora - analizira postupke istraivanja trita - radi na izradi dostavljanja ponude - izrauje predkalkulacije pediterskog posla i poslove vezane za zakljuivanje ugovora - vri kontrolu dokumenata (reklamacija) - razlikuje pojmove dispozicije i instradicije - radi na izradi faktura - detaljno obrazlae poslove ispostavljanja prevoznih isprava, organizovanja otpreme, carinjenja, osiguranja i zbirnog prometa
Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o znaaju saradnje
- razvija pravilan stav prema interesima preduzea
- popunjava peditersku potvrdu - vri obraun trokova i fakturisanja - razlikuje pojam istovara, utovara i pretovara robe
- potuje interese preduzea kao line interese
- uzorci originalne dokumentacije
161
Informativni ciljevi i sadraji uenik otpreme eksponata - upoznaje ugovore o vaganju i sortiranju robe
Formativni ciljevi uenik - popunjava tovarni list - popunjava konosman - vri zakljuivanje sajamskih poslova - vri obraun trokova i fakturisanje - samostalno vri zakljuivanje ugovora o pakovanju - samostalno vri zakljuivanje ugovora o vaganju i sortiranju - odluuje kada i kako treba izdati garantna pisma - samostalno obavlja poslove kvalitativnog i kvantitativnog prijema robe - razlikuje pojam praenja transporta i prevoz specijalnih tereta - razlikuje carinski sistem i carinsku politiku i meunarodne carinske konvencije - detaljno obrazlae carinsku vrijednost, pojam, znaaj i vrste - detaljno analizira nae carinske tarife i meunarodne obaveze - analizira zakon o carinskoj tarifi CG - razlikuje oslobaanje od plaanja carine i posebne dabine - analizira pojam carinske linije, pravni znaaj
Carine i carinska tarifa - upoznaje pojam carina i carinske tarife
- navikava se na timski rad
Carinsko poslovanje - upoznaje osnovne pojmove carinskog
162
Informativni ciljevi i sadraji uenik poslovanja - upoznaje morske zone i carinske reime u njima - upoznaje carinske zone - upoznaje pojam carinske robe i vrste - objanjava carinski nadzor - poznaje pojmove carinske obaveze i carinskog obaveznika
Formativni ciljevi uenik ustanove carinske linije analizira pojam carinskog podruja i posebne oblike carinskog podruja analizira carinskopogranini pojas (vrste, irina carinskopograninog pojasa) analizira morske zone i njihov pravni poloaj razlikuje carinsku luku i carinsku zonu prepoznaje carinske robe i njihove vrste detaljno obrazlae pojam carinskog nadzora razumije vrste carinskog sredstva za vrenje carinskog nadzora detaljno obrazlae osnovne principe o podlonosti plaanja carine - razlikuje pojam carinske obaveze, carinskog obveznika kao i pravni osnov za naplatu carine i drugih dabina detaljno analizira carinski postupak u eljeznikom i drumskom saobraaju detaljno obrazlae carinski postupak pri prevozu robe preko inostranog carinskog podruja detaljno analizira carinski postupak u
Carinski postupak - upoznaje postupak carinjenja robe u meunarodnom kopnenom saobraaju - upoznaje postupak carinjenja robe u vodenom saobraaju - upoznaje postupak carinjenja robe u
163
Informativni ciljevi i sadraji uenik vazdunom saobraaju - prepoznaje postupak ili nain smjetaja carinske robe - upoznaje carinjenje komercijalne i nekomercijalne robe
Formativni ciljevi uenik saobraaju na moru, graninim jezerima, graninim rijekama i carinski postupak pri prevozu domae robe, graninim rijekama i jezerima detaljno analizira vazduni saobraaj i vazduni prevoz analizira carinsko vazduhoplovni nadzor kao i vazduhoplovni manifest analizira prijem carinske robe detaljno analizira smjetaj carinske robe u carinske magacine razlikuje smjetaj robe u carinska skladita i carinska smjestita analizira smjetaj robe u konsignaciona skladita i slobodne carinske prodavnice detaljno analizira carinjenje robe koju putnici uvoze i izvoze, carinski nadzor u putnikom prometu, carinjenje robe koju putnici nose sa sobom pri ulasku u Crnu Goru kao i postupak sa trgovakim uzorcima
- upoznaje carinska skladita i carinska smjestita - upoznaje konsignaciona skladita i slobodne carinske prodavnice - prepoznaje pojam privremenog uvoza i izvoza, privremenog uvoza opreme (lizing) - prepoznaje pojam carinskog obiljeja
164
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Marovi B.: Osiguranje i pedicija, Ekonomski fakultet, Beograd, 1999. - Stankovi M.: Carine i carinsko poslovanje, Ekonomski fakultet, Podgorica, 2004. - Jankovi J.,Jovanovi V.,Slavni J.: Komentar zakona o osnovama osiguranja imovine i lica - S. Cari: Meunarodni transport robe, pedicija, osiguranje i carine, Ineotemus Merkur, Beograd - Zakon o carinskoj teoriji Slubeni list RCG br. 17/2003. - Pravilnik o obliku i sadraju, nainu podnoenja carinske deklaracije Slubeni list RCG br. 16/2003. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunari sa odgovarajuom programskom opremom, telefonski aparat sa telafaksom i internet linijama, aparati za kopiranje i umnoavanje, oprema za multimedijalnu prezentaciju, softveri za oblikovanje dopisa i dokumentacije, katalozi proizvoda, poslovna dokumentacija u spoljnotgovinskom poslovanju. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Usmena provjera znanja, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije - diplomirani ekonomista. 9. Povezanost predmeta Znanja Ugovor o Ugovor o Ugovor o Ugovor o skladitenju pediciji prevozu osiguranju Pravo Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Osiguranje pedicija
165
1.2.16. FINANSIJSKA TRITA 1. Naziv predmeta: FINANSIJSKA TRITA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave Razred I II III IV Ukupno Vrste nastave Teorija Vjebe Ukupno
66 66
66 66
3. Opti ciljevi nastave - upoznavanje uenika sa pojmom, vrstama i karakteristikama finansijskih trita; - ovladavanje osnovnim znanjima o instrumentima finansijskih trita; - usvjanje osnovnih znanja o institucijama finansijskih trita (berza, OTC trita, posrednici); - razumijevanje osnovnih procesa na finansijskom tritu (emisija, sekundarni promet, odravanje i kreiranje portfolia); - upoznavanje uenika sa osnovnim elementima teorije trita i bazinim elementima investicione matematike; - povezivanje struno teorijskih znanja sa kompetencijama u praktinom obrazovanju; - razvijanje strunih kompetencija za rad u institucijama finansijskog trita; - stvaranje uslova za dalje profesionalno usavravanje u ovoj i srodnim oblastima.
166
4. Sadraji / Standardi znanja predmeta / Operativni ciljevi Razred: ETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadraji ciljevi uenik uenik uenik Osnovni pojmovi - analizira principe - razvija svijest o - poznaje osnovne funkcionisanja znaaju pojmove, ulogu i finansijskih trita finansijskog razvoj finansijskih - analizira specifine sistema kao trita aspekte prinosa i sastavnog dijela - razumije ulogu rizika privrednog sistema finansijskih trita - konkretizuje svake zemlje - pojanjava osnovne primjere rizika principe akcija i mjerenja funkcionisanja rizika finansijskih trita - vrednuje znaaj - obrazlae prinose i efikasnosti rizike na finansijskih trita finansijskim tritima - blie pojanjava efikasnost finansijskig trita Segmenti finsnijskog - simulira modele - shvata znaaj trita prinosa i cijena procedure i - pojanjava kratkoronih organizacije u radu funkcije, strukturu finansijskih i ekonomsku ulogu instrumenata novanog trita - interpretira - pojanjava prinos, osnovne elemente promet i cijene trita kapitala kratkoronih - komparira finansijskih promptna i instrumenata terminska trita - obrazlae osnovne - -utemeljuje na elemente trita novim primjerima kapitala proceduru - upoznaje osnovne primarne emisije i karakteristike investicioni trita finansijskih prospekt derivata - razrauje modele - obrazlae utvrivanja cijena funkcionisanje na sekundarnim primarnih trita i tritima proceduru primarne emisije - upoznaje pojam i znaaj sekundarnih trita Instrumenti - identifikuje: - razvija - finansijskog bankarski kredit i motivisanost i trita lizing, komercijalni spremnost za - definie zapis, certifikat o preuzimanje rizika kratkorone depozitu, bankarski
Preporuke za izvoenje nastave diskusija: - principi funkcionisanja finansijskog trita
grupni projekat: - izrada investicionog prospekta
vjebanje: - primjer analize prinosa i rizika investiranja u obveznice
167
Informativni ciljevi i sadraji uenik finansijske instrumente duga - upoznaje finansiranje akcijama i inicijalne javne prodaje - objanjava osnovne elemente finansiranja obveznicama i analizira - rizike i prinose investiranja u obveznice - nabraja i definie finansijske derivate, promptna i terminska trita, fjuerse i opcije - upoznaje osnove portfolio analize, selekcije i menadmenta Instrumenti i regulacija finansijskog trita - upoznaje znaaj i ulogu Centralne banke i depozitnih finansijskih institucija - objanjava znaaj i ulogu osiguravajuih zavoda i penzionih fondova na finansijskom tritu - poznaje znaaj i ulogu investicionih kompanija i brokersko dilerskih drutava - pojanjava regulativu i regulatorna tijela na finansijskom tritu - pojanjava probleme i modele regulacije
Formativni ciljevi uenik akcept, sporazum o reotkupu - prati berzanske izvjetaje o akcijama i razumije inforamacionu efikasnost i alokaciju kapitala u funkciji inicijalne javne ponude - utemeljuje na primjerima nain rangiranja i amortizovanja obveznica - analizira funkcionisanje fjuersa u praksi
Socijalizacijski ciljevi uenik - razumije kauzalitet odnosa rizik-prinos
- interpretira znaaj i ulogu depozitnih finansijskih instiucija - komparira sektor osiguranja sa bankarskim sektorom - analizira znaaj i ulogu penzionih fondova - ilustruje na primjrima iz prakse mehanizme funkcionisanja investicionih kompanija i brokersko-dilerskih drutava - analizira konkretne sluajeve i komparira modele regulacije kod nas i u svijetu
- razvija svijest o znaaju samoinicijativnosti u poslovanju - razvija spremnost za preuzimanje odgovornosti
seminarski rad: - analiza rada brokersko-dilerskog drutva
- razvija svijest o potrebi regulisanja radnih procesa
- metodom dodijeljenih uloga simulirati berzansko poslovanje
168
Informativni ciljevi i sadraji uenik - poznaje pojam i vrste berzi - objanjava organizaciju i rad berze - poznaje organizacione forme berze efekata - poznaje pravila i vrste berzanskog poslovanja - poznaje terminske berze, terminsko berzanske poslove - pojanjava berzanske oscilacije
Formativni ciljevi uenik - simulira primjere berzanskog trgovanja (u formi igre) - problematizuje primjere i sluajeve iz prakse berzanskog poslovanja - dijagnostifikuje razloge berzanskih oscilacija
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Boko ivkovi, Dejan oki: Finansijska trita i institucije, Beograd, 2005. - Dr. Branko Vasiljevi: Osnovi finansijskog trita, Zavet, Beograd, 2005. - Dr. Dejan Eri, Finansijska trita i instrumenti, Nauna knjiga, Beograd, 2003. - Dr. ivota Risti, Trite kapitala, Nauna knjiga, Beograd, 1990. - Dr. Petar Ivanovi, Terminska trita, Unireks, Podgorica,1996. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Raunari sa internet vezom i odgovarajuom programskom opremom,oprema za video produkciju. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Usmena provjera znanja, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Praenje praktiog rada na asu. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu usmenog provjeravanja znanja i praktinog rada. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u toku tog perioda. - Zakljuna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Visoka struna sprema iz podruja ekonomije - diplomirani ekonomista.
169
9. Povezanost predmeta Znanja Fond penzijskog i invalidskog osiguranja. Osiguranje: znaaj, vrste, uloga i elementi. Uloga bankarskog sistema u regulisanju novanih tokova. Kreditni poslovi. Poslovi sa hartijama od vrijednosti. Fond penzijskog i invalidskog osiguranja. Osiguranje: znaaj, vrste, uloga i elementi. Povezanost sa predmetom Predmet Znanja Finansije Uloga penzionih fondova na finansijskom tritu. Uloga osiguravajuih zavoda na finansijskom tritu. Bankarsko poslovanje Uloga centralne banke i depozitnih finansijskih institucija. Kratkoroni finansijski instrumenti duga. Finansije Uloga penzionih fondova na finansijskom tritu. Uloga osiguravajuih zavoda na finansijskom tritu.
170
2. STRUNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI STRUNO-TEORIJSKIH PREDMETA 2.1.1. BANKARSKO POSLOVANJE 1. Naziv ispitnog kataloga: BANKARSKO POSLOVANJE 2. Ciljevi ispita Provjera nivoa postignua standarda znanja iz oblasti bankarskog poslovanja. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu Sadraji Znanja i vjetine Pojam i razvoj banaka - Objanjava osnovne karakteristike bankarstva (stari, srednji i novi vijek). - Navodi osnovna obiljeja savremenog bankarstva sa osvrtom na dananji bankarski sistem u CG. - Analizira bitne karakteristike bankarstva u razlicitim vremenskim periodima. - Analizira ulogu banaka u savremenim uslovima ekonomije. Banka preduzee- Definise pojam preduzea. Organizacioni oblici banaka - Objanjava termin banka-finansijsko preduzee. - Navodi specifinosti i slinosti banke sa preduzeima iz drugih privrednih djelatnosti. - Navodi razlike izmeu privrednih preduzea i banaka. - Navodi i objanjava osnovne kriterijume za razvrstavanje banaka. - Objanjava ulogu centralne banke. - Navodi bitne karakteristike poslovne banke. - Navodi bitne karakteristike komercijalne banke. - Navodi bitne karakteristike investicione banke. - Objanjava karakteristike univerzalne banke. - Razlikuje poslove u preduzeu. - Prepoznaje bitne karakteristike i ulogu centralne banke, poslovne banke, komercijalne i univerzalne. Organizacija rada u banci - Objanjava nain organizacije rada u banci. - Opisuje ulogu organa upravljanja. - Opisuje ulogu organa rukovoenja. - Opisuje ulogu izvrnih organa. - Uporeduje rad izvrnih organa sa radom ostalih organa u banci. Pravni aspekt banke - Objanjava postupak osnivanja banke. - Objanjava ugovor o osnivanju banke. - Obrazlae statut banke. - Objanjava postupak izdavanja dozvole za rad banke, upis u sudski registar i sticanje svojstva pravnog lica. - Navodi prava i obaveze banke u pravnom prometu. - Opisuje djelatnost banke. - Analizira likvidnost banke. - Objanjava organizaciju rada i upravljanja banke. - Analizira znaaj utvrivanja i rasporedivanja prihoda i rasporeivanja dobiti banke. - Opisuje kontrolu poslovanja banaka.
171
Sadraji Vrste bankarskih poslova -
Naela bankarskog poslovanja
Znanja i vjetine Analizira sanaciju i likvidaciju banke. Razlikuje i uporeuje naine osnivanja banaka. Poznaje sadrinu ugovora o osnivanju banke. Poznaje postupak izdavanja dozvole za rad banke. Razlikuje prava i obaveze banke u pravnom prometu. Zna faktore koji utiu na likvidnost banke. Analizira znaaj menadmenta i organizacije u banci. Navodi i objanjava principe poslovanja banaka. Obrazlae princip likvidnosti. Obrazlae princip sigurnosti. Obrazlae princip rentabilnosti. Obrazlae princip ekonominosti. Obrazlae princip racionalnosti. Obrazlae princip javnosti. Razumije ciljnu funkciju banke, odnosno maksimiziranje stope prinosa po jedinici akcijskog kapitala. Razumije bilansnu strukturu banke kao i postupak uravnoteenja priliva i odliva sredstava. Prepoznaje kreditnu sposobnost dunika. Vrednuje znaaj ostvarenja vee dobiti kao razlike izmeu prihoda i rashoda. Razlikuje faktore koji utiu na rentabilnost. Navodi vrste bankarskih poslova. Upoznaje pasivne bankarske poslove. Navodi depozite po vienju privrede i stanovnitva. Obrazlae zaduivanje kod drugih banaka. Objanjava izdavanje blagajnikih zapisa. Objanjava emisiju hartija od vrijednosti. Obrazlae poslove pribavljanja sredstava u vidu dugoronih kredita u zemlji i inostranstvu. Objanjava oroene depozite. Objanjava pojam i znaaj aktivnih bankarskih poslova. Definie pojam kredita i navodi vrste kredita. Obrazlae uslove za dobijanje kredita. Obrazlae uslove za dobijanje kredita za fizika lica. Obrazlae uslove za dobijanje kredita za pravna lica. Upoznaje postupak i tehniku odobravanja kredita pravnim licima. Upoznaje postupak i tehniku odobravanja kredita fizikim licima. Obrazlae tehniku ispitivanja kreditne sposobnosti. Obrazlae praenje i kontrolu upotrebe kredita. Analizira karakteristike kratkoronih kredita. Analizira karakteristike srednjoronih kredita. Objanjava posrednike bankarske poslove. Objanjva komisione bankarske poslove. Objanjava sopstvene bankarske poslove. Razlikuje pasivne, aktivne i neutralne bankarske poslove. Razumije cilj pasivnih bankarskih poslova. Uporeuje depozitne poslove prema rokovima i prema namjeni. Razlikuje karakteristike hartija od vrijednosti. Zna i razlikuje naine pribavljanja kredita u zemlji i
172
Sadraji Poslovi banaka sa inostranstvom Bankarski menadment Finansijski informacioni sistem Hartije od vrijednosti -
Finansijsko trite
Znanja i vjetine inostranstvu. Analizira aktivne bankarske poslove. Razlikuje vrste kredita. Razlikuje naine odobravanja kredita. Razumije tehniku odobravanja potroakih kredita. Razlikuje i uporeuje naine i postupke za odobravanje kredita pravnim licima. Razlikuje formalnu i materijalnu kreditnu sposobnost. Uporeuje karakteristike kratkoronih kredita: kredit na tekui raun, eskontni kredit, lombardni kredit, avalni kredit. Objanjava srednjorone kredite (potroaki, stambeni). Objanjava dugorone kredite (za osnovna sredstva, stalna i obrtna sredstva). Objanjava kreditni posao sa inostranstvom. Navodi sisteme meunarodnog plaanja. Objanjava instrumente plaanja u meunarodnom platnom prometu. Objanjava sistem meunarodnog plaanja. Analizira karakteristike kreditnog posla sa inostranstvom. Navodi sisteme meunarodnog plaanja i objanjava instrumente plaanja u meunarodnom platnom prometu. Uporeuje sisteme meunarodnog plaanja. Obrazlae znaaj bankarskog menadmenta. Opisuje planiranje kao polaznu osnovu bankarskog menadmenta. Zna funkcije i osobine bankarskog menadmenta. Na primjerima u praksi objanjava pojmove: menader i menadment. Interpretira rezultate rada uspjenog i neuspjenog menadera. Sastavlja, razrauje i analizira plan kao polaznu osnovu bankarskog menadmenta. Objanjava finansijski informacioni sistem. Upoznaje elektronsko bankarstvo. Opisuje elektronsko finansijsko trite i baze. Navodi sisteme za prenos podataka sa berze. Opisuje sisteme meubankarske komunikacije. Opisuje elektronski platni promet. Navodi faktore koji utiu na razvoj elektronskog bankarstva. Razlikuje karakteristike i objanjava instrumente marketinga. Objanjava ulogu izbora izvora informacije. Definie pojam hartije od vrijednosti. Navodi i objanjava namjenu hartija od vrijednosti. Opisuje poslovanje hartijama od vrijednosti. Objanjava pojedinano namjenu hartije od vrijednosti: akcije, obveznice, blagajniki zapis, certifikat, skladinica, konosman. Objanjava pojmove finansijskog trita i novanog trita. Objanjava znaaj deviznog trita. Obrazlae trite kapitala.
173
Sadraji
Poslovna uspjenost banke
Znanja i vjetine - Navodi ulogu berze i znaaj berzanskih poslova. - Razlikuje kriterijume za klasifikaciju finansijskog trita. - Analizira osnovne funkcije trita kapitala i deavanja na tritu kapitala. - Uporeuje karakteristike berzanske i vanberzanske trgovine. - Objanjava knjigovodstvo i poslovne knjige banke. - Analizira korienje raunovodstvenih izvjetaja o poslovanju za upravljake svrhe. - Objanjava pojam i karakteristike bilansa banke. - Analizira korienje raunovodstvenih izvjetaja za sagledavanje i praenje: likvidnosti banke, uspjenosti banke, kapitala banke.
4. Tip ispita - USMENO. Nastavnik/aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datog u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najvie 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa. 5. Dozvoljena pomagala Pomagala nijesu dozvoljena. 6. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu rada nastavnika.
174
2.1.2. FINANSIJE 1. Naziv ispitnog kataloga: FINANSIJE 2. Ciljevi ispita Provjera nivoa postignua standarda znanja iz oblasti finansija. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu Sadraji Znanja i vjetine Uvod u finansije - Objasniti podjelu finansija. - Obrazloiti osnovne pokazatelje proizvodnje: drutveni bruto proizvod, drutveni proizvod i nacionalni dohodak. - Analizirati osnovne pokazatelje proizvodnje i raspodjelu drutvenog proizvoda. Monetarne finansije - Opisati pojam, nastanak, funkcije i znaaj novca. - Obrazloiti novanu ravnoteu i stabilnost. - Pojasniti pojam i vrste inflacije i antiinflacione mjere. - Pojasniti pojam deflacije. - Analizirti uzroke i posljedice inflacije i deflacije. - Uporediti onsovne monetarne agregate. - Analizirati ulogu bankarskog sektora u regulisanju novanih tokova. Bankarstvo - Definisati nauku o bankarstvu. - Objasniti nastanak i razvoj banaka. - Analizirati ulogu banaka u savremenom privreivanju. - Objasniti pojedine vrste banaka. - Definisati bankarske poslove. - Objasniti pojedine vrste bankarskih poslova. - Analizirati ulogu banaka u organizaciji platnog prometa. - Pojasniti znaaj informacionog sistema za banke. Osiguranje - Definisati osiguranje. - Objasniti nastanak i sutinu osiguranja. - Analizirati znaaj osiguranja. - Objasniti pojedine vidove osiguranja. - Obrazloiti finansiranje osiguranja. - Analizirati sistem osiguranja u Crnoj Gori. Osnovi javnih finansija - Definisati predmet prouavanja javnih finansija. - Objasniti pojmove fiskalni sistem i fiskalna politika. - Analizirati osnovne funkcije javnih finansija. - Analizirati osnove sistema javnog finansiranja u Crnoj Gori. - Obrazloiti pojam i strukturu javnih potreba. - Objasniti pojedine vrste javnih koristi. Javni rashodi - Definisati javne rashode. - Uporediti klasine i moderne teorije javnih rashoda. - Objasniti osnovna naela javnih rashoda. - Obrazloiti klasifikaciju javnih rashoda. - Analizirati obim, granice i efekte javnih rashoda. - Analizirati ekonomske funkcije javnih rashoda. - Objasniti javne rashode kao sistem dravne intervencije. Javni prihodi - Definisati javne prihode. - Obrazloiti klasifikaciju javnih prihoda. - Obrazloiti osnovne karakteristike i elemente poreza. - Objasniti osnovne ciljeve i dejstva oporezivanja.
175
Sadraji Pojam platnog prometa -
Budetski sistem
Meunarodne finansije
Osnovi finansija u preduzeima
Organizacija finansijskih poslova
Znanja i vjetine Objasniti osnovna poreska naela. Analizirati prevaljivanje, transformaciju i evaziju poreza. Objasniti pojam i sutinu taksi. Objasniti pojam i funkcije naknada. Opisati pojam, karakteristike i razvoj javnih zajmova. Objasniti pojam i sutinu doprinosa. Uporediti poreze i takse. Analizirati poreski sistem Crne Gore. Definisati pojam i sutinu budeta. Objasniti osnovne karakteristike budeta. Objasniti osnovne funkcije budeta. Analizirati principe (naela) budeta. Obrazloiti budetsku ravnoteu. Objasniti budetsku proceduru. Obrazloiti strukturu i izvravanje budeta. Analizirati budetski sistem Crne Gore. Analizirati javne fondove u Crnoj Gori. Definisati meunarodne finansije. Objasniti pojam i djelove platnog bilansa. Analizirati znaaj meunarodnih finansija za Crnu Goru. Objasniti meunarodno kretanje kapitala. Objasniti zajednika ulaganja. Nabrojiti i objasniti meunarodne finansijske organizacije. Definisati evrotrite. Objasniti vrste poslova na evrotritu. Analizirati uticaj evrotrita na privredu Crne Gore. Analizirati pojam i sadraj poslovnih finansija. Objasniti funkcije poslovnih finansija. Razlikovati osnovne funkcije i funkcionalna podruja poslovnih finansija. Obrazloiti finansijsko poslovanje preduzea. Analizirati oblike finansijske situacije preduzea. Definisati finansijsku politiku preduzea. Analizirati faktore i principe finansijske politike preduzea. Razlikovati kriterijume za podjelu finansijskih poslova preduzea. Analizirati organizacioni poloaj finansijske slube u preduzeu. Odrediti zadatke finansijske slube u preduzeu. Razlikovati finansijsku evidenciju u irem i uem smislu. Obrazloiti pojam i izvore finansiranja preduzea. Analizirati vrste, ulogu i znaaj hartija od vrijednosti u finansiranju preduzea. Analizirati elemente finansijskog planiranja. Razlikovati primjenu bilansnog i dinamikog metoda u planiranju novanih tokova. Razlikovati tehnike finansijske analize. Obrazloiti pokazatelje finansijske analize. Izraunati pokazatelje likvidnosti. Objasniti upravljanje novanim sredstvima, potraivanjima i zalihama. Definisati platni promet. Objasniti vrste plaanja. Razlikovati uesnike i nosioce platnog prometa.
176
Sadraji
Instrumenti platnog prometa
Instrumenti obezbjeivanja plaanja Platni promet sa inostranstvom
Znanja i vjetine - Odrediti karakteristike iro i tekueg rauna i uplatnog rauna javnih prihoda. - Obrazloiti postupak otvaranja poslovnih rauna. - Razlikovati vrste instrumenata platnog prometa. - Popuniti instrumente gotovinskih plaanja. - Popuniti instrumente bezgotovinskih plaanja. - Obrazloiti transakcije plaanja. - Obrazloiti detaljno nain korienja instrumenata platnog prometa. - Obrazloiti instrumente obezbjeenja plaanja. - Obrazloiti u cjelini ekovni postupak. - Analizirati pojam i vrste mjenice i mjenine radnje. - Obrazloiti postupak sa akreditivom. - Objasniti upotrebu kreditne kartice. - Definisati platni promet sa inostranstvom. - Objasniti pojmove devizni sistem i devizna kontrola. - Analizirati sredstva plaanja sa inostranstvom. - Razlikovati nosioce i uesnike platnog prometa sa inostranstvom. - Obrazloiti postupak korienja meunarodnog dokumentarnog akreditiva i drugih instrumenata platnog prometa sa inostranstvom. - Objanjava postupak naplaivanja i plaanja sa inostranstvom.
4. Tip ispita - USMENO. Nastavnik/aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja datog u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najvie 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa. 5. Dozvoljena pomagala Pomagala nijesu dozvoljena. 6. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu rada nastavnika.
177
2.1.3. RAUNOVODSTVO 1. Naziv ispitnog kataloga: RAUNOVODSTVO 2. Ciljevi ispita Provjera nivoa postignua standarda znanja iz oblasti raunovodstva. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu Sadraji Znanja i vjetine Sredstva i izvori sredstava - Razlikuje i uoava razliku izmeu osnovnih i obrtnih sredstava. - Pravi ematski prikaz sredstava i izvora sredstava. Evidencija blagajnikog - Objanjava blagajniko poslovanje i blagajniki maksimum. poslovanja - Izrauje dnevnik blagajne. - Vri korekciju izmeu stvarnog i knjigovodstvenog stanja. Evidencija poslovanja - Opisuje iro-raun i njegovo otvaranje. preko iro-rauna - Nabraja instrument platnog prometa. - Uporedno knjii na kontu iro-rauna i blagajne. Evidencija materijala - Definie pojam i vrste materijala. - Navodi dokumentaciju. - Objanjava evidenciju materijala u magacinskom, materijalnom i finansijskom knjigovodstvu. Evidencija obaveza prema - Opisuje evidenciju obaveza prema dobavljaima. dobavljaima - Razlikuje dokumentaciju. - Objanjava knjienje na analitikom i sintetikom kontu dobavljaa. Evidencija potraivanja od - Prepoznaje pojam dunika-kupca. kupca - Knjii na analitikom i sintetikom kontu kupaca. Evidencija gotovih - Prepoznaje pojam gotovih proizvoda cijene i proizvoda dokumentaciju. - Knjii u magacinskom, materijalnom i finansijskom knjigovodstvu gotove proizvode. Evidencija trgovinske robe - Razlikuje pojam robe, cijene i dokumentaciju. - Knjii evidenciju robe po nabavnim i prodajnim cijenama. - Knjii snienje i poveanje prodajne cijene robe. Poetni bilans i poslovne - Razlikuje pojam poetnog bilansa i bilansne ravnotee. promjene koje utiu na - Sastavlja poetni bilans na osnovu inventara. bilans - Prepoznaje etiri osnovne bilansne promjene i njihov uticaj na bilans stanja. Prosto i dvojno - Opisuje prosto i dvojno knjigovodstvo. knjigovodstvo i poslovne - Razlikuje metode prostog i dvojnog knjigovodstva. knjige dvojnog knjigovodstva Pojam i evidencija - Pojanjava podjelu rashoda i prihoda. rashoda i prihoda - Uoava dejstvo rashoda i prihoda na bilans stanja. - Knjii rashode i prihode na uspjenim kontima. - Utvruje finansijski rezultat i sastavlja zakljuni list. Vremenska razgranienja - Objanjava pojam konta aktivnih vremenskih razgranienja. - Objanjava pojam pasivnih vremenskih razgranienja. - Knjii na kontima aktivnih i pasivnih vremenskih razgranienja. Novana sredstva - Objanjava evidenciju kratkoronih potraivanja plasmana i gotovine.
178
Sadraji
Evidencija kaitala i pravne forme preduzea
Evidencija poslovanja banke Evidencija gotovine i gotovinskih ekvivalenata Evidencija plasmana i izvora sredstava banke Evidencija hartija od vrijednosti, nematerijalnih ulaganja, osnovnih sredstava i drugih sredstava banke Godinji obraun i finansijski izvjetaj banke
Znanja i vjetine - Objanjava potraivanje po osnovu prodaje i obezvreivanje potraivanja. - Knjii novana sredstva u blagajni. - Knjii akontacije po slubenom putu. - Prepoznaje hartije od vrijednosti. - Knjii promjene vezane za hartije od vrijednosti. - Definie kapital i pravne forme preduzea. - Objanjava knjigovodstvenu evidenciju kapitala. - Knjii formiranje i promjene na kapitalu. - Pravi razliku izmeu pojedinih vrsta kapitala prilikom njihovog evidentiranja. - Uoava specifinosti knjigovodstva i poslovnih knjiga banke. - Prepoznaje pojam, funkcije i sadraj konta. - Knjii osnovna sredstva banke (pribavljanje i otuivanje). - Opisuje gotovinu i gotovinske ekvivalente. - Knjii evidenciju gotovinskih depozita kod Narodne banke. - Prepoznaje platni promet sa inostranstvom i instrumente plaanja. - Knjii kratkorone i dugorone plasmane i kredite. - Evidentira uloge na tednju i ostale poslove sa stanovnitvom. - Prepoznaje hartije od vrijednosti. - Razlikuje i knjii nematerijalna ulaganja i druga sredstva banke. Knjii rashode banke i vremenska razgranienja. Knjii prihode banke. Sastavlja i izrauje finansijski rezultat banke. Izrauje bilans uspjeha banke. Izrauje i knjii gubitak banke. Razlikuje i klasifikuje javne prihode i rashode. Prepoznaje budetski cilj, obim i konsolidovan raun trezora. Opisuje budetsku klasifikaciju. Objanjava kontni okvir za budetski sistem. Prepoznaje i kjiii finansijsku i nefinansijsku imovinu. Evidentira obaveze. Knjii izvore sopstvenih sredstava i kapitala.
Specifinosti knjigovodstva i budetskih korisnika Evidencija budeta i budetsko raunovodstvo Sistem glavne knjige i trezora
179
4. Tip ispita: USMENO. Nastavnik/aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datog u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najvie 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa. 5. Dozvoljena pomagala: digitron, kontni plan. 6. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu rada nastavnika.
180
2.1.4. POSLOVNA EKONOMIJA 1. Naziv ispitnog kataloga: POSLOVNA EKONOMIJA 2. Ciljevi ispita Provjera nivoa postignua standarda znanja iz oblasti poslovne ekonomije. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu Sadraji Znanja i vjetine Preduzee kao osnovni - Objasniti nastanak, razvoj, organizacionu strukturu subjekat privreivanja preduzea I vrste preduzea. - Objasniti osnivanje i prestanak rada preduzea. - Nabrojiti elemente preduzea i objasnii uticaj elemenata preduzea na privredni rast i tehnoloki razvoj. - Objasniti potrebe i nain zadovoljenja potreba. Sredstva i izvori sredstava - Objasniti pojmove: sredstva, imovina, amortizacija, preduzea izvori sredstava. - Definisati osnovna, obrtna i ostala sredstva i analizirati razlike izmeu njih. - Uspostaviti vezu izmeu nabavne, sadanje, amortizovane i trine vrijednosti osnovnih sredstava. - Objasniti vremenski i funkcionalni nain amortizovanja osnovnih sredstava. - Izvriti obraun amortizacije osnovnih sredstava prema vremenskom i funkcionalnom nainu amortizovanja. - Izraunati koeficijent obrta osnovnih sredstava. - Objasniti strukturu izvora sredstava preduzea. Ulaganja u reprodukciju - Definisati utroke i trokove i prepoznati razliku izmeu utroaka i trokova. - Navesti podjelu trokova prema razliitim kriterijumima. - Izraunati trokove prema: elementima procesa rada, mjestu nastanka i nosiocima. - Objasniti razliku izmeu fiksnih i varijabilnih trokova. - Izraunati fiksne i varijabilne trokove. - Analizirati ukupne trokove i njihov uticaj kod poslovnog odluivanja. - Izraunati cijenu kotanja, koristei odreene metode kalkulacije. Rezultati poslovanja - Definisati rezultate poslovanja preduzea (ukupan preduzea prihod i dobit preduzea). - Uspostaviti vezu izmeu ukupnog prihoda i dobiti preduzea. Raspodjela rezultata - Objasniti raspodjelu rezultata poslovanja preduzea. poslovanja - Objasniti pojam zarada. - Analizirati naine raspodjele neto-dobiti. - Obraunati zarade radnika. - Analizirati odnos zarade-motivacija. Ekonomski principi poslovanja - Nabrojiti i objasniti ekonomske principe poslovanja. preduzea - Izraunati produktivnost rada. - Izraunati rentabilnost rada. - Izraunati ekonominost rada.
181
Sadraji Razvoj preduzea Organizacija poslovanja preduzea
Menadment savremene organizacije Organizacioni oblici preduzea
Organizacija funkcija u preduzeu
6. Marketing kao poslovna koncepcija savremenog preduzea
Znanja i vjetine - Analizirati faktore koji utiu na produktivnost, ekonominost i rentabilnost. - Objasniti potrebu razvoja preduzea. - Analizirati faktore koji utiu na razvoj preduzea. - Objasniti organizaciju radnog kolektiva. - Nabrojiti motive zaposlenih. - Analizirati kriterijume za procjenu sloenosti . - Utvrditi karakteristike strukturisanja opreme. - Analizirati organizaciju unutranjeg transporta. - Objasniti pojam i podjelu menadmenta. - Objasniti vrste i komponente menadmenta. - Navesti organizacione oblike preduzea i njihove osnovne karakteristike. - Uoiti razlike izmeu drutva lica i drutva kapitala. - Uoiti razlike izmeu ortakog i komanditnog drutva. - Uoiti razlike izmeu drutva sa ogranienom i neogranienom odgovornosti. - Analizirati akcionarsko drutvo. - Navesti karakteristike javnih preduzea. - Navesti funkcije preduzea. - Objasniti funkciju upravljanja. - Analizirati metode i tehnike u okviru funkcije rukovoenja. - Objasniti postupak organizacije funkcije izvrenja. - Objasniti funkciju nabavke. - Objasniti funkciju prodaje. - Objasniti funkciju proizvodnje. - Objasniti pojam, znaaj i vrstu trita. - Sastaviti plan istraivanja trita za zadate uslove. - Objasniti potrebe, motive i ponaanje potroaa. - Objasniti metode istraivanja trita. - Analizirati instrumente marketinga.
4. Tip ispita: USMENO. Nastavnik /aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datog u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najvie 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa. 5. Dozvoljena pomagala Pomagala nijesu dozvoljena. 6. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu rada nastavnika.
182
2.2. STRUNI RAD 1. Naziv ispitnog kataloga: Ispitni katalog praktinog dijela strunog ispitastruni rad 2.Ciljevi ispita Na praktinom dijelu strunog ispita kandidat treba da pokae: - prepoznavanje i analizu privrednih procesa i problema sa razliitih apekata; - poznavanje i potovanje vaeih zakona i drugih propisa u dravi; - pravinu upotrebu strune terminologije; - stepen povezanosti strunoteoretskih i praktinih znanja; - samostalnost u uoavanju problema, njihovom rjeavanju, predstavljanju i vrednovanju predloenih rjeenja; - samostalnost u korienju literature i drugih izvora, sistematinost u radu; - poznavanje propisa za obezbjeenje zatite na radu i zatite okoline; - racionalno korienje materijala, vremena, energije; - samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova. 3. Uputstvo za sprovoenje praktinog dijela strunog ispita Kandidat za praktini dio strunog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak. Zadaci se odnose na materiju predmeta: Raunovodstvo, Finansije, Osnovi makroekonomije, Poslovna ekonomija ili Statistika. Sadraj ispitnih zadataka odreen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definiu konkretne, pojedinane zadatke, koji treba da su ujednaeni po teini za sve kandidate, usaglaeni izmeu nastavnika strunoteorijskih predmeta i praktine nastave. Sastavni dio praktinog dijela strunog ispita je odbrana uraenog zadatka. Kandidat radi zadatak samostalno, u toku kolske godine u kojoj zavrava razred. Ispitni odbor propisuje poetak, zavretak i rok predaje radova. 4. Znanja koja obuhvata projektni zadatak/seminarski rad Sadraj Pokazatelji proizvodnje Opis, zahtjevi Pokazatelji proizvodnje: drutveni bruto proizvod, drutveni proizvod i nacionalni dohodak Raspodjela drutvenog proizvoda i nacionalnog dohotka Objasniti dio dohotka za dravne potrebe, javnu potronju i akumulaciju Pojam, nastanak i razvoj novca Vrste i vrijednost novca Navesti funkcije novca Objasniti novanu ravnoteu i stabilnost Kako se izraunava koliina novca u opticaju Definisati inflaciju Objasniti uzrono-posljedinu vezu inflacije Podjela inflacije Analizirati antiinflacione mjere Objasniti i uporediti devalvaciju i depresijaciju Objasniti i uporediti revalvaciju i apresijaciju
Novac
Inflacija
183
Sadraj Novana masa
Opis, zahtjevi Definisati novanu masu ta podrazumijeva kreiranje novane mase Definisati optimalnu novanu masu i matematiki je prikazati Uloga centralnih i poslovnih banaka u regulisanju novanih tokova Likvidnost banaka Definisati nauku o bankarstvu Objasniti nastanak i razvoj banaka Analizirati ulogu banaka u savremenoj privredi Objasniti pojedine vrste banaka ta su bankarski poslovi i kako se dijele Objasniti pojedine vrste bankarskih poslova Uloga banaka u organizaciji platnog prometa U emu je znaaj informacionih sistema za banke Pojam osiguranja Objasniti nastanak i sutinu osiguranja U emu se ogleda znaaj osiguranja Objasniti pojedine vrste osiguranja U emu se sastoji finansiranje osiguranja Analizirati sistem osiguranja u Crnoj Gori Pojam i predmet nauke o javnim finansijama Objasniti pojam fiskalne politike Koji su ciljevi fiskalne politike i kako se ostvaruju Budet kao instrument fiskalne politike Pojam i znaaj javnog sektora Objasniti osnovne funkcije javnih finansija Analizirati sistem javnog finansiranja u Crnoj Gori ta su javne potrebe a ta javne koristi ta su javni rashodi i u emu se ogleda njihova specifinost Objasniti razliku izmeu klasinog i modernog shvatanja javnih rashoda Navesti tri grupe potreba za javnim rashodima u savremenoj dravi Osnovna naela javnih rashoda Rashodi u novcu i rashodi u naturi Redovni, vanredni i godinji rashodi Primarni i sekundarni rashodi Lini i materijalni rashodi Rashodi prema objektu i prema subjektu Produktivni i neproduktivni rashodi Rentabilni i nerentabilni rashodi Proizvodni i transferni rashodi Funkcionalna klasifikacija rashoda Klasifikacija rashoda prema ekonomskom sadraju Problem utvrivanja minimuma rashoda Gornja granica javnih rashoda Osnovni uzroci porasta javnih rashoda i Zakon stalnog porasta javnih rashoda Objasniti kada je neophodno ograniiti javne rashode Koji su osnovni efekti javnih rashoda u privredi
Bankarstvo
Bankarski poslovi
Osiguranje Vrste i finansiranje osiguranja Javne finansije
Javne finansije i javni sektor Javni rashodi
Klasifikacija javnih rashoda
Obim, granica i efekti javnih rashoda
184
Sadraj Javni rashodi i osnovni oblici dravne intervencije Javni prihodi
Opis, zahtjevi Objasniti naine usmjeravanja javnih rashoda kao sistem dravne intervencije Oblici dravnih preduzea Objasniti osnovne kategorije transfernih rashoda Pojam javnih prihoda Nabrojiti klasifikacije javnih prihoda Pojam poreza Objasniti karakteristike poreza Koja je klasifikacija poreza danas prihvaena u savremenoj finansijskoj teoriji Navesti line i materijalne elementi oporezivanja Definisati osnovne ciljeve oporezivanja Objasniti uticaj poreza na nacionalni dohodak, potronju, akumulaciju i investicije Objasniti dejstvo poreza na uvoz i izvoz, na ekonomsku strukturu i stabilizaciono dejstvo poreza Objasniti finansijska naela Objasniti socijalno-politika naela Objasniti poresko tehnika naela Razlika izmeu prevaljivanja i transformacije poreza i ta je evazija poreza Pojam poreskog sistema Navesti modalitete poreskog sistema Objasniti poreski sistem Crne Gore Zato postoji interesovanje u javnosti kada se donosi budet ta je budet i iz ega se sastoji Navedite osnovne karakteristike budeta Objasniti ekonomsku funkciju budeta Objasniti pravnu i politiku funkciju budeta Objasniti princip javnosti Princip o veliini budeta Princip pokria budetskih rashoda Princip budetskog pluralizma Princip potpunosti i realnosti Princip budetske realnosti Princip jednogodinjosti budeta Princip budetske ravnotee Objasniti u emu se ogleda nesavrenost teorije ciklinih budeta, teorije stabilizacionih budeta i teorijesi stematskog budetskog deficita Kakvo miljenje postoji u savremenoj ekonomskoj teoriji kod nas Kako je problematika budetske ravnotee rijeena u naim propisima ta se podrazumjeva pod budetskom procedurom i ta ona obuhvata Prijedlog budeta i ta sadri opti, a ta posebni dio budeta Objasniti izvravanje budeta Objasniti kontrolu izvrenja budeta Budetski sistem kao osnov za finansirenje dravnih funkcija Obajsniti budetski sistem Crne Gore Analizirati budet Crne Gore
185
Elementi, ciljevi i dejstva oporezivanja
Poreska naela
Poreski sistem Budet
Budetska naela i principi
Budetska ravnotea
Budetska procedura
Budetski sistem
Sadraj Finansiranje budetskih potreba Meunarodne finansije
Opis, zahtjevi Pojam i vrste fondova Finansiranje budetskih potreba posredstvom organizacija obaveznog socijalnog osiguranja Prihodi fondova i potrebe koje se iz njih finansiraju Definisati meunarodne finansije Objasniti znaaj meunarodnog finansiranja za nau zemlju Objasniti meunarodno kretanje kapitala ta su zajednika ulaganja Meunarodni monetarni fond Meunarodna banka za obnovu i razvoj Ostale meunarodne finansijske organizacije Evrotrite Pojam i funkcije poslovnih finansija Objasniti finansijsko poslovanje preduzea Finansijska situacija preduzea Finansijska politika preduzea: faktori i principi finansijske politike Finansijski poslovi preduzea Finansijska sluba u preduzeu i njen organizacioni poloaj Finansijska evidencija Definisati pojam finansiranja preduzea Izvori finansiranja preduzea Akcije Obveznice Kratkorone hartije od vrijednosti Navesti osnovne elemente finansijskog planiranja Objasniti predmet i metode finansijskog planiranja Razvrstavanje finansijskih planova Objasniti planski bilans uspjeha Plan prihoda od prodaje Plan proizvodnje i zaliha Planiranje rashoda Plan dugoronih ulaganja Plan novanih tokova Pomou kojih pokazatelja se ocjenjuju finansijski poloaj i aktivnost preduzea Kako se izraunava i analizira koeficijent obrta kupaca i koeficijent obrta zaliha Kako se izraunava i tumai koeficijent obrta dobavljaa i koeficijent obrta obrtnih sredstava Kako se utvruje stopa prinosa na uloena sredstva Definisati finansijsku kontrolu preduzea Objasniti znaaj finansijske kontrole u preduzeu Interna kontrola Uloga raunovodstva u kontroli finansija Eksterna finansijska kontrola Pojam i karakteristike upravljanja novanim sredstvima Kako se utvruje koeficijent obrta gotovine Kako se utvruje minimalni nivo gotovine Kako se moe poveati efikasnost upravljanja gotovinom
Meunarodne finansijske organizacije Poslovne finansije
Organizacija obavljanja finansijskih poslova Finansiranje preduzea
Finansijsko planiranje Vrste finansijskih planova
Pokazatelji finansijske analize
Finansijska kontrola
Upravljanje gotovinom
186
Sadraj Upravljanje potraivanjima Upravljanje zalihama
Opis, zahtjevi Razliiti aspekti upravljanja kupcima Kreditni standardi i njihova analiza Kreditni uslovi Obraun efekata uvoenja kasa skonta Vrste zaliha Koje su osnove vrste trokova zaliha Kako se moe utvrditi optimalna veliina porudbine Kako se utvruje momenat za plasiranje porudbine Pojam i vrste platnog prometa Vrste plaanja Uesnici i nosioci platnog prometa Objasniti razliku izmeu iro i tekueg rauna Na koji nain se vri plaanje preko rauna Razlika izmeu klirinskog prometa i iro-rauna Pojam i vrste instrumenata platnog prometa Instrumenti platnog prometa za gotovinska plaanja: - nalog za uplatu - nalog za isplatu - elektronski nain obavljanja platnog prometa - popunjavanje elemenata instrumenata platnog prometa Nalog za prenos Nalog za naplatu Transakcije plaanja Zbirni nalog za prenos Interni nalog Popunjavanje elemenata instrumenata platnog prometa Pojam eka Vrste eka Izdavanje eka Podnoenje eka Opoziv eka Indosiranje eka Pojam, karakteristike i vrste mjenice Elementi mjenice Prenos mjeninih prava Akceptiranje mjenice Aval mjenice Plaanje mjenine obaveze Naplata i obraun mjenice Pojam i vrste akreditiva Bitni elementi akreditiva Korienje i gaenje akreditiva Upotreba kreditne kartice Prednosti i postupak plaanja kreditnom karticom Vrste platnih kartica u zemlji i inostranstvu Upotreba cirkularnog kreditnog pisma Devizni sistem i devizna kontrola Sredstva plaanja u meunarodnom prometu Uloga banaka u deviznom poslovanju
Platni promet
Instrumenti platnog prometa
Instrumenti platnog prometa za bezgotovinska plaanja
Instrumenti obezbjeenja plaanja - ek
Mjenica
Akreditiv Platna i kreditna kartica, cirkularno kreditno pismo Finansijsko poslovanje sa inostranstvom
187
Sadraj Platni promet sa inostranstvom
Opis, zahtjevi Sredstva plaanja u platnom prometu sa inostranstvom Nosioci i uesnici platnog prometa sa inostranstvom Instrumenti platnog prometa sa inostranstvom: - meunarodni dokumentarni akreditiv - meunarodna dokumentarna inkaso naplata - meunarodna bankarska doznaka - postupak naplaivanja i plaanja Meunarodni ek Meunarodna mjenica Meunarodno kreditno pismo i kreditna kartica Meunarodna bankarska garancija Postupak naplaivanja i plaanja Objasniti pojam, vrste i vrijednosti stalnih sredstava Poslovne knjige osnovnih sredstava Amortizacija osnovnih sredstava Primjeri obrauna revalorizacije i amortizacije Pojam i oblici pribavljanja stalnih sredstava Izvori finansiranja stalnih sredstava Besplatan prijem stalnih sredstava Kupovina osnovnih sredstava Izgradnja stalnih sredstava Kombinovani primjeri pribavljanja stalnih sredstava Pojam i oblici otuivanja stalnih sredstava Besplatno ustupanje stalnih sredstava Kupovina stalnih sredstava Rashodovanje stalnih sredstava Kombinovani primjeri otuivanja stalnih sredstava Osnovni pojmovi i vrste Potraivanja po osnovu prodaje Sumnjiva, sporna i nenaplativa potraivanja iz poslovanja Druga potraivanja Pojam i vrste materijala Cijene materijala Dokumentacija za evidenciju materijala Evidencija nabavke materijala Evidencija potronje materijala Osnovni pojmovi i vrste rashoda Evidencija poslovnih rashoda Evidencija finansijskih rashoda Evidencija neposlovnih i vanrednih rashoda Evidencija revalorizacionih rashoda Prenos rashoda i zakljuna knjienja Osnovni pojmovi i vrste prihoda Evidencija poslovnih prihoda Evidencija finansijskih prihoda Evidencija neposlovnih i vanrednih prihoda Evidencija revalorizacionih prihoda Prenos prihoda i zakljuna knjienja Evidencija zaliha trg. robe po nabavnoj cijeni Evidencija zaliha trg. robe po prodajnoj cijeni sa ukalkulisanim PDV-om Evidencija robe u obradi, doradi i manipulaciji
188
Instrumenti platnog prometa sa inostranstvom
Evidencija stalnih sredstava Pribavljanje stalnih sredstava i izvori finansiranja
Otuivanje stalnih sredstava
Evidencija kratkoronih potraivanja Evidencija materijala
Evidencija rashoda
Evidencija prihoda
Evidencija nabavke trgovinske robe
Sadraj
Opis, zahtjevi Evidencija internog kretanja robe Poveanje i snienje cijena robe Vikovi i manjkovi trgovinske robe Pojam bankarskog poslovanja i bankarskih poslova Specifinost knjigovodstva i poslovnih knjiga u bankama Bilans stanja i bilans uspjeha banke Pojam, funkcije i sadraj konta Osnovni pojmovi o bankarskim plasmanima i izvorima sredstava banke Evidencija dugoronih i kratkoronih plasmana i kredita Evidencija kratkoronih i dugoronih depozita i kredita Evidencija uloga i drugih poslova sa stanovnitvom Pojam i podjela prihoda Poslovni prihodi (prihodi finansiranja i operativni prihodi) Neposlovni i vanredni prihodi Prihodi i vremenska razgranienja Primjeri evidencije prihoda Pojam i podjela rashoda Poslovni rashodi (rashodi finansiranja, operativni rashodi) Rashodi i vremenska razgranienja Primjeri evidencije rashoda Pojam i vrste obaveza Evidencija dugoronih obaveza Evidencija kratkoronih obaveza Obaveze prema dobavljaima Obaveze po izdatim hartijama od vrijednosti Ostale kratkorone obaveze Osnovni pojmovi i evidencija Evidencija novanih sredstava na iro-raunu Evidencija novanih sredstava u blagajni Devizni raun Otvoreni akreditivi i sredstva za isplatu ekova Hartije od vrijednosti Pojam, oblici i vrste konta Pravila knjienja na kontima Primjeri sastavljanja konta na osnovu poetnog bilansa Pojam i vrste realizacije robe Dokumentacija koja je vezana za realizaciju robe Evidencija realizacije robe kada se zalihe evidentiraju po nabavnoj cijeni i prodajnoj cijeni sa PDV-om Pojam i znaaj spoljnotrgovinskog prometa Kalkulacija izvoza i uvoza robe Dokumentacija vezana za spoljnotrgovinski promet Primjeri evidencije uvoza robe Primjeri evidencije izvoza robe Uticaj poslovnih promjena na bilans stanja etiri osnovne grupe bilansnih promjena Pojam i sastavljanje sukcesivnih bilansa- primjeri knjienja sa analizom uticaja na bilans stanja
Evidencija poslovanja banke Evidencija plasmana i izvora sredstava banke
Evidencija prihoda banke
Evidencija rashoda banke
Evidencija obaveza
Evidencija novanih sredstava
Knjigovodstveni raunikonta Evidencija realizacije robe Evidencija izvoza i uvoza robe
Uticaj poslovnih promjena na bilans stanja
189
Sadraj Poslovne knjige dvojnog knjigovodstva
Opis, zahtjevi
Dnevnik-hronoloka evidencija Glavna knjiga-sisitematska evidencija Pomone knjige Primjeri knjienja kroz poslovne knjige i sastavljanje probnog bilansa Evidencija komisionih i Karakteristike komisione i konsignacione trgovine konsignacionih poslova Dokumentacija za komisionu i konsignacionu trgovinu Evidencija komisionih poslova Evidencija konsignacionih poslova Evidencija trokova Pojam trokova trgovine trgovine Vrste trokova trgovine Evidencija trokova trgovine Prenos trokova trgovine Vremenska razgranienja Pojam i vrste vremenskih razgranienja prihoda i rashoda Evidencija na kontima vremenskih razgranienja Bilans stanja i vremenska razgranienja Zavrni obraun banke Pojam i organizacioni djelovi bilansiranja Sadrina godinjeg obrauna Bilans stanja Bilans uspjeha Ostali godinji finansijski izvjetaji Evidencija zaliha Nabavka materijala po stvarnim i planskim cijenama proizvodnog preduzea Utroak materijala Obraun i evidencija odstupanja od planskih cijena Nabavka i utroak sitnog inventara i ambalae Primjeri knjienja nabavke i utroka materijala Obraun rezultata Prihodi trgovinskih preduzea poslovanja u trgovinskim Rashodi trgovinskih preduzea preduzeima Obraun rezultata u trgovinskom preduzeu Primjer poslovanja trgovinskog preduzea Utvrivanje i rasporeivanje dobiti Gubitak i pokrie gubitka Evidencija blagajnikog Pojam i vrste blagajne poslovanja Blagajniko poslovanje i blagajniki maksimum Dnevnik blagajne Stvarno i knjigovodstveno stanje Evidencija obaveza prema Pojam povjerilac-dobavlja dobavljaima Dokumentacija vezana za evidenciju dobavljaa Analitika i sintetika evidencija dobavljaa Usaglaavanje anlitike i sintetike evidencije Popunjavanje dokumentacije i primjeri za knjienje Evidencija potraivanja Pojam dunika kupca od kupaca Dokumentacija vezana za evidenciju kupaca Analitika i sintetika evidencija kupaca Usaglaavanje analitike i sintetike evidencije Popunjavanje dokumentacije i primjeri za knjienje Evidencija gotovih Pojam gotovih proizvoda proizvoda Dokumentacija za evidenciju gotovih proizvoda Cijene gotovih proizvoda Knjienje gotovih proizvoda
190
Sadraj Pojam i evidencija rashoda i prihoda Evidencija kapitala i pravne forme preduzea Evidencija hartija od vrijednosti, nematerijalnih ulaganja, osnovnih sredstava i drugih sredstava banke Specifinosti knjigovodstva budetskih korisnika Sistem glavne knjige i trezora Preduzee kao osnovni subjekat privreivanja
Opis, zahtjevi Podjela rashoda i prihoda Dejstvo rashoda i prihoda na bilans stanja Knjienje rashoda i prihoda na uspjenim kontima Finansijski rezultat i sastavljanje zakljunog lista Kapital i pravne forme preduzea Knjigovodstvena evidencija kapitala Knjienje formiranja i promjena na kapitalu Specifinosti evidentiranja pojedinih vrsta kapitala Evidentiranje hartija od vrijednosti Vrste nematerijalnih ulaganja i njihovo knjienje Evidencija upisanog neuplaenog kapitala Evidencija osnovnih sredstava bankarskih organizacija Evidencija drugih sredstava banke Klasifikovanje javnih prihoda i rashoda Budetski cilj, obim i konsolidovan raun trezora Budetska klasifikacija Kontni okvir za budetski sistem Evidentiranje finansijske i nefinansijske imovine Evidencija obaveza Knjienje izvora sopstvenih sredstava i kapitala Nastanak, razvoj, organizaciona struktura preduzea i vrste preduzea Osnivanje i prestanak rada preduzea Elementi preduzea i uticaj elemenata preduzea na privredni rast i tehnoloki razvoj Potrebe i nain zadovoljenja potreba Sredstva, imovina, amortizacija, izvori sredstava. Osnovna, obrtna i ostala sredstva i razlike izmeu njih Veza izmeu nabavne, sadanje, amortizovane i trine vrijednosti osnovnih sredstava Vremenski i funkcionalni nain amortizovanja osnovnih sredstava Obraun amortizacije osnovnih sredstava prema vremenskom i funkcionalnom nainu amortizovanja Koeficijent obrta osnovnih sredstava Struktura izvora sredstava preduzea Utroci i trokovi i razlika izmeu utroaka i trokova Podjela trokova prema razliitim kriterijumima Trokovi prema elementima procesa rada, mjestu nastanka i nosiocima Razlika izmeu fiksnih i varijabilnih trokova Fiksni i varijabilni trokovi Ukupni trokovi i njihov uticaj kod poslovnog odluivanja Cijena kotanja izraunata odreenim metodama kalkulacije Rezultati poslovanja preduzea (ukupan prihod i dobit preduzea) Veza izmeu ukupnog prihoda i dobiti preduzea Raspodjela rezultata poslovanja preduzea Zarada Naini raspodjele neto-dobiti Obraun zarade radnika Odnos zarade-motivacije
191
Sredstva i izvori sredstava preduzea
Ulaganja u reprodukciju
Rezultati poslovanja preduzea Raspodjela rezultata poslovanja
Sadraj Ekonomski principi poslovanja preduzea
Opis, zahtjevi Ekonomski principi poslovanja Produktivnost rada Rentabilnost rada Ekonominost rada Faktori koji utiu na produktivnost, ekonominost i rentabilnost Organizacija radnog kolektiva Motivi zaposlenih Kriterijumi za procjenu sloenosti Karakteristike strukturisanja opreme Organizacija unutranjeg transporta Pojam i podjela menadmenta Vrste i komponente menadzmenta Organizacioni oblici preduzea i njihove osnovne karakteristike Razlike izmeu drutva lica i drutva kapitala Razlike izmeu oratakog i komanditnog drutva Razlike izmeu drutva sa ogranienom i neogranienom odgovornou Akcionarsko drutvo Karakteristike javnih preduzea Funkcije preduzea Funkcija upravljanja Metode i tehnike u okviru funkcije rukovoenja Postupak organizacije funkcije izvrenja Funkcija nabavke Funkcija prodaje Funkcija proizvodnje Pojam, znaaj i vrsta trita Plan istraivanja trita za zadate uslove Potrebe, motivi i ponaanje potroaa Metode istraivanja trita Instrumenti marketinga
Organizacija poslovanja preduzea
Menadment savremene organizacije Organizacioni oblici preduzea
Organizacija funkcija u preduzeu
Marketing kao poslovna koncepcija savremenog preduzea
Usmeni odgovori, odnosno odbrana zadatka/rada traje najvie 20 minuta. 5. Ocjenjivanje znanja i vjetina Ispitni odbor priprema kriterijume za ocjenjivanje. U sljedeoj tabeli daje se prijedlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konanoj ocjeni: Oblast ocjenjivanja Plan obrade teme Izbor i upotreba odgovarajuih metoda rada Analiza, interpretacija i vrednovanje rezultata Predstavljanje problema Usmena odbrana Ukupno Udio 20% 10% 40% 20% 10% 100%
192
6. Dozvoljena pomagala Na odbrani strunog rada nijesu dozvoljena pomagala. 7. Literatura i drugi izvori Za uenike je preporuena literatura objavljena u katalogu znanja i godinjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA Red. Naziv predmeta br. 1. Poslovna ekonomija Poslovna komunikacija i 2. birotehnika 3. Osnovi makroekonomije Poslovna informatika 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Bankarsko poslovanje Praktina nastava Drugi strani jezikitalijanski jezik Preduzetnitvo Ekonomska geografija Marketing Carina, pedicija, osiguranje Finansijska trita Pravo Statistika Finansije Raunovodstvo ZNANJA Obavezni naini provjeravanja znanja - usmeno, pismeno - usmeno, pismeno usmeno usmeno praktini rad usmeno usmeno pismeni zadaci, po tri u toku kolske godine usmeno, pismeno usmeno pismeni zadaci, po jedan za svaki klasifikacioni period, u svakoj godini praktini rad usmeno, pismeno praktini rad, usmeno usmeno pismeni zadaci, po jedan u toku polugodita, za svaku godinu usmeno usmeno pismeno (kontrolni zadaci i testovi) usmeno pismeno (pismena vjeba) usmeno usmeno
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA U sljedei razred prelaze uenici koji su na kraju kolske godine pozitivno ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda i ako su obavili profesionalnu praksu, koja je predviena nastavnim planom obrazovnog programa Ekonomski tehniar. Za zavretak srednjeg strunog obrazovanja u etvorogodinjem trajanju za obrazovni program Ekonomski tehniar, potrebno je zavriti etvrtu godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta i poloiti struni ispit. Struni ispit za obrazovni program Ekonomski tehniar sastoji se iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i knjievnosti; - pismenog /usmenog ispita iz Matematike ili stranog jezika, po izboru uenika;
193
- usmenog ispita iz Raunovodstva, Finansija ili Bankarskog poslovanja (u zavisnosti od usmjerenja uenika) ili Poslovne ekonomije (nezavisno od usmjerenja); - strunog rada sa odbranom. 5. NAIN PRILAGOAVANJA UENICIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU Za uenike sa smetnjama u razvoju, odnosno sa posebnim obrazovnim potrebama obrazovni program se izvodi: - prilagoavanjem uslova izvoenja uz dodatnu strunu pomo, u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama. kola treba da u roku od 30 dana uradi individualni plan, na osnovu vaeeg, uzimajui u obzir stav da uenici treba da postgnu iste standarde znanja u svim nastavnim predmetima; - prilagoavanjem programa tako da se odreeni sadraji zamjenjuju njihovim ekvivalentima koji omoguavaju dostizanje istog strunog standarda, odnosno strunih kompetencija. Obrazovanje uenika sa smetnjama u razvoju moe se produiti najvie za jednu godinu. 6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Programi iz strunog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za odrasle, u skladu sa polaznim osnovama za prilagoavanje izvoenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih, tako da: - iz nastavnog plana izostavljaju se predmeti Fiziko vaspitanje i Slobodne - aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za zavretak obrazovanja. kola je - obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti kojima se oni mogu dobrovoljno prikljuiti; - kola izradi prilagoen program praktinog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja uesnik obrazovanja; - za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su odreeni u programima, nego uslovi koje utvrdi kola u nacrtu izvoenja obrazovnog programa za odrasle; - provjeravanje znanja izvodi se putem ispita, pri emu se uzimaju u obzir naini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vjebe, praktini rad) odreeni obrazovnim programom. 7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I Struna Red.br. Nastavni predmeti sprema 1. Poslovna ekonomija VSS 2. Poslovna komunikacija i VSS birotehnika 3. Osnovi makroekonomije VSS 4. Poslovna informatika VSS STRUNIH SARADNIKA Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista, smjer Poslovna informatika Profesor matematike Diplomirani matematiar Profesor tehnike i informatike Diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer Raunska tehnika i Informatika Diplomirani inenjer organizacije rada Diplomirani pravnik Diplomirani ekonomista Profesor matematike Diplomirani matematiar Diplomirani ekonomista
5. 6. 7.
Pravo Statistika Finansije
VSS VSS VSS
194
Red.br. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.
Nastavni predmeti Raunovodstvo Bankarsko poslovanje Praktina nastava Drugi strani jezikitalijanski jezik Preduzetnitvo Ekonomska geografija Marketing
Struna sprema VSS VSS VSS VSS VSS
Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Profesor italijanskog jezika Diplomirani ekonomista Profesor geografije Diplomirani geograf Profesor istorije i geografije Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista Diplomirani ekonomista
Carina, pedicija, VSS osiguranje Upravljako raunovodstvo Finansijska trita VSS
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA kolski oblik. 9. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE Red. broj 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Naziv premeta Poslovna ekonomija Poslovna komunikacija i birotehnika Osnovi makroekonomije Poslovna informatika Pravo Statistika Finansije Raunovodstvo Razred I, II I II II, III i IV II IV III i IV (O, B) III i IV (F) II, III, IV (B) II, III, IV (O) II, III, IV (F) III, IV I, II, III, IV I, II, III, IV Ukupno asova 216 72 108 210 72 99 108 246 216 415 345 207 420 282 207 420 420 72 99 Vrsta nastave T 316 72 108 P(V) Broj asova kod kojih se odjeljenje dijeli na grupe T P(V)
9. 10. 11.
Bankarsko poslovanje Praktina nastava Drugi strani jezikitalijanski jezik
195
Red. broj 12. 13. 14. 15. 16.
Naziv premeta Preduzetnitvo Ekonomska geografija Marketing Carina, pedicija, osiguranje Finansijska trita I II
Razred
Ukupno asova 72 72 72 138 66
Vrsta nastave T 72 72 72 138 66 P(V)
Broj asova kod kojih se odjeljenje dijeli na grupe T P(V)
III III, IV IV
10. PROFESIONALNA PRAKSA Uenici I, II i III razreda nakon zavretka nastavne godine obavljaju profesionalnu praksu u trajanju od 10 dana, u skladu sa nastavnim planom. Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajuim preduzeima. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zaduena je kola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom struno teorijskih predmeta i praktine nastave. O realizaciji programa profesionalne prakse uenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse. U dnevniku uenik po danima upisuje sadraje rada. Dnevnik profesionalne prakse potpisuje lice zadueno za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime uenika, mjesto i vrijeme izvoenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za zavretak razreda. 11. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti uenika su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinesu rastereenju uenika, da pomognu njihovoj socijalizaciji, ali i da upotpune, proire i prodube znanja i kompetencije uenika. Program slobodnih aktivnosti radi kola, polazei od utvrenog broja asova u nastavnom planu (u I, II i III razredu po 36 asova, a u IV-33 asa godinje). Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godinjeg plana rada kole. Uspjenost uenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su uenici obavezni da realizuju sadraje slobodnih aktivnosti. Okvirni program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godinjeg plana rada kole, a sastoji se iz tri cjeline: - sadraji vezani za opteobrazovno podruje: dani sporta, ekoloke aktivnosti, filmske, pozorine, muzike predstave i likovne izlobe, posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr; - obavezni sadraji vezani za struno-teorijsko podruje: posjete institucijama i preduzeima koja su struno vezana za obrazovni program koji se realizuje, posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, uee na strunim predavanjima i takmienjima u poznavanju odreenih oblasti; - sadraji po izboru uenika: uee u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzika, likovna, informatika, prva pomo, saobraajni propisi, Internet klub i dr); socijalni rad uenika; organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
196

Ekonomski Tehničar: Obrazovni Program

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ekonomski Tehničar: Obrazovni Program

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPTI DIO 1. Naziv programa: EKONOMSKI TEHNIAR 2. Nastavni plan

459 423 423 72 282 144 72 66 72 72 72 72 429

B 1 2 3 4 5 6 7 8 9.02. 9.F2. 10.F2 10.B. C D E F G

108 72 72 2 72 2 3 66 99 66 99 33 66 99 330 132 33 132 1056

12 432 2 72 1 36 2 72 10 dana 32 1152

3 108 10 360 4 144 1 36 4 144 10 dana 32 1152

I sed. 2 2 2 god. 36 72 72 72 sed. 2 2 2

III god. 36 144 72 sed. 4 2

141 420 278 72 72 72 138 66

Preporuke za izvoenje nastave

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija osjeaj za racionalno troenje materijalnih dobara

vjeba: - izraunavanje dobiti

Informativni ciljevi i sadraji uenik

Formativni ciljevi uenik - uporeuje rezultate poslovanja razliitih preduzea

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija svijest o linoj odgovornosti - razvija svijest o pripadnosti preduzeu

vjeba: - obraun zarada radnika

- razvija osjeaj za potovanje principa koji vode uspjenom poslovanju

vjeba: - izraunavanje produktivnosti - izraunavanje ekonominosti - izraunavanje rentabilnosti

Preporuke za izvoenje nastave

Socijalizacijski ciljevi uenik - shvata vanost odreivanja cilja u poslovanju

Preporuke za izvoenje nastave

- uvia vanost timskog rada

- razvija sistematinost u radu - razvija ekonominost u poslovanju

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija sistematinost u radu

- razvija samostalnost u radu

Formativni ciljevi uenik politiku i plan prodaje za zadate uslove

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija odgovornost u radu

Preporuke za izvoenje nastave

vjeba: - privredni rast (grafiki prikaz)

vjeba: - proizvodna funkcija (grafiki prikaz)

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija preciznost i samopouzdanje

vjeba: - struktura pokazatelja proizvodnje (izrada ematskog prikaza)

- razvija ekonominost u poslovanju - razvija sposobnost za timski rad

- razvija spremnost za saradnju i timski rad

vjeba: - idealno konkurentno trite (izrada modela)

Socijalizacijski ciljevi uenik

Preporuke za izvoenje nastave

- razvija strunu odgovornost

vjeba: - finansijsko trite

- prihvata globalna kretanja u svijetu - razvija strunost i spremnost za timski rad

vjeba: - izrada trgovinskog i platnog bilansasimulacija - valutni odnosi

Preporuke za izvoenje nastave

vjebe: - upoznavanje sa rasporedom slova i tipki na tastaturi

- kopira djelove dokumenata, brie, premjeta, bilo da su novi ili postojei

- odreuje u kom e obliku prikazati dokument

- oblikuje slova i shvata znaaj razliitih oblika i

- navikava na tanost, preciznost,

Socijalizacijski ciljevi uenik komunikativnost i odgovornost u radu

- shvata neophodnost racionalnog organizovanja radnog vremena

- razvija kreativnost i odgovornost

- razvija poslovnost i komunikativnost

Socijalizacijski ciljevi uenik - razvija svijest o globalnoj povezanosti