Gotika ili gotska umetnost (u arhitekturi), odnosno gotski stil, je bio umetni ki pravac, koji je sledio iza romanike

posle 12. veka (u Francuskoj) do kraja 15. veka (u srednjoj i severnoj Evropi). Najpre je upotrebljavan kao pogrdan izraz (nastao u Italiji), "gotika" je kao ogor enje nad tu im protiv- anti kim importom Gota, koji se odoma io i koji se u prvom redu upotrebljavao za ozna avanje arhitekture i ornamentike gde se u prvom redu i najvi e ova umetnost odrazila i gde je bila najvidljivija. Od 13.-tog veka gotika se ra irila na sve discipline u umetnosti. Kolevka gotike je bila Francuska.

Gotska katedrala (Amijen) Gotska arhitektura se razvila u prvoj polovini 12. veka do 16.-tog veka (u severnoj Evropi). Karakteristika gotike je skeletna konstrukcija i vitkost formi koje je ona omogu ila i koje se kre u prema vertikali- na gore. U svom razvijenom dobu prime ujemo jako razra ene forme, komplikovane svodove koje su poduprte sve njevima vitkih kamenih rebara i sve njevima stupova. Mase se prenose na sve njeve stupova ta omogu ava stvaranje unutra njeg prostora i ne postoje

nose i zidovi kao u romanici. Karakteristi ni znak za gotiku je bio izlomljeni luk koji je za razliku od kru nog luka koji se do tada upotrebljavao u romanici bio mnogo stati kiji odnosno stati ki pravilnije re enje. Ovaj luk se upotrebljavao na prozorskim otvorima (biforama ili triforama), portalima i prilikom re avanja svodova. U gotskom stilu su se gradili sakralni arhitektonski objekti, katedrale, profane zgrade, dvorci, mostovi i drugo. Gotska katedrala je vrhunac razvoja hri anske bazilike. U suprotnosti sa konstrukcijom koja polazi od masivnih nose ih zidova tu se radi o konstrukciji iji je osnovni elemenat stup koji sada ima konstruktivan zadatak. Va an elemenat koji je karakteristi an za gotiku je prozorski otvor koji je dobijen u ovakovom pristupu ka konstrukciji i koji se bogato ukra ava bojenim staklom i naziva se vitra gde se komadi stakla u boji spajaju olovom da bi se dobila slika i dobilo pro arivanje prostora u unutra njosti objekata. Enterijer i eksterijer se bogato ukra avaju skulpturama u kojim se ljudska figura izvija i sve vi e dobija na realizmu. Forme od shematizma idu ka individualizmu.

Krov gotske katedrale (Milano)

Detalj ulaza (Notr Dam, Pariz)

Architecture in France

Architecture in England

Architecture in Germany

Architecture in Italy

Gotska skulptura Skulptura ima neodeljivi zadatak na ukra avanju katedrala i upotrebljava se kao dopuna arhitekturi i ukra avanje arhitektonskih elemenata, kapitela stupova, pilastera i konzola. Baldahinska plastika je bila osnovni elemenat razvoje skulpture kao samostalnog dela u umetnosti. U 12. i 13.-tom veku to je pre svega katedralska plastika, a motivi su iz ivota Hrista i device Marije kao i iz ivota svetaca. Preko reljefa koji je bio u pre u upotrebi skulptura dolazi do izra avanju volumenoznosti i do tipa prostorne skulpture. Glavni zna aj dobija prezentacija ljudskog tela koje se sve vi e konfrontira sa proporcijom i prirodnim oblicima a momenat realizma ozna ili su i oblici koji su od prvobitnog

shematitma dobijali na individualnosti.

Gotska arhitektura je nastala na podrucju Pariza. Karakteristicni objekti za gotiku su pre svega katedrale. *Karakteristike i arhitektonski spomenici* Katedrale: Prostorna kompozicija je pod uticajem romanske, ali ima izduzene oblike: 1) visoke, strme krovove 2) ukrase sa strelastim zavrsecima 3) podupirace. Unutrasnjost tezi ka visinama. Prozori su pravljeni velikih dimenzija sa vitraznim visebojnim staklom. Vitraz izradjuju obojenim staklom koje su lepili topljenim olovom.

Osnova gotskih katedrala je bio latinski krst sa 3 ili 5 brodova. Transept (srednji, poprecni brod) je bio posebno naglasen. Konstruktivni elementi koji omogucavaju izgradnju gotskih katedrala: 1) prelomljeni luk 2) prelomljeni rebrasti svod 3) potporni luk 4) potporni zid - kontrafor

Portali Portali imaju arhivolte i timpanone siljastog oblika. Ukrasavani su skulpturama i stepenasto su zaseceni prema ulaznom delu.

Prozori Mozemo reci da su arhitekte gotike posebnu paznju posvecivale prozorima. Prozori su bogato ukrasavani kamenom. Rozete su kruzni prozori, obavezan ukras na ulaznim fasadama, sa vitraznim staklom i zrakastom kamenom ornamentikom.

Skulpture Skulpture gube na svojoj ukocenosti i monumentalnosti. Dekoracija su uglavnom bili listovi vinove loze, lipe... *Gotska arhitektura u Francuskoj* Bogorodicina crkva Notr Dam u Parizu Gradila se 1163 - 1235. Petobrodna katedrala. Transept je iste visine kao i glavni brod a iznad njega je strelasta kula. Visoka je 36m, siroka 48m a duga 130m. Na ulazu se nalaze tri portala, rozeta i dva ne dovrsena tornja. Bocne zidove drze kontrafore.

Bogorodicina crkva Notr Dam u Sartru Osnovna karakteristika ove katedrale jesu dva razlicita tornja. Ona je trobrodna, kao i njen transept. Portali su duboko izvuceni i ispunjeni skulpturama.

Gotika je zahvatila naravno i druge drzave, Veliku Britaniju, Nemacku, Holandiju, Italiju pa i Spaniju. Odlucih se da predstavim gotsku arhitekturu u Francuskoj jer su objekti u Francuskoj po meni najlepsi primeri gotike. Ako neko zeli mogu da napisem i nesto vise o gotici u nekoj drugoj zemlji. Gotskom arhitekturom sam oduvek bio odusevljen, zato sto smatram da njeni objekti imaju ogromnu umetnicku vrednost. Preciznost umetnika koji su radili vitraze i skulpture me odusevljava kao i teznja arhitekata ka visinama objekata.

: , , , . , , . , ': , . . . ,

, , .

", ". , 1345. " , . 1845, . 13. , , 19 . , . , , . . . , . , , , , 84 , , , " 1548. 1163

, . .

Najva nija klasi na goti ka umjetnost prisutna je na skulpturama koje ukra avaju zidove katedrala poput Portala kraljeva (Katedrala u Chartresu). Skulptura koja je u doba romanike i rane gotike bila potpuno u funkciji arhitekture, tijekom gotike se polako osloba a iz arhitektonskog okvira i dobiva sve ve i zna aj. Crkvena skulptura naj e e prikazuje tri glavna motiva: svakida nji ivot (godi nja doba, mjeseci va ni za poljoprivredu); moralni ivot (borba kreposti i mana), i misaoni (slobodni ivot, preuzet iz antike). Skulpture svetaca, kraljeva, alegorijskih i drugih likova na portalima katedrala daju najbolji primjer umjetni kog razvoja koji je prethodio potpunom osloba anju skulpture u renesansi.

Kiparski motivi gotike su prvenstveno ograni eni na crkvenu skulpturu s religijskim i moralizatorskim prizorima. No ovo doba donosi i pojavu prvih individualnih portreta i autoportreta, naj e e crkvenih gra evinara i kipara te pokrovitelja umjetnosti. Ljudske figure se prikazuju sa sve ve im realizmom, a prigu en utjecaj klasi ne anti ke umjetnosti vidljiv je u ekspresivnosti izraza, nagla avanju emotivnog stanja i u pa ljivom oblikovanju draperija prikazanih likova. Slikarstvo rane gotike obilje eno je isprva sporim razvojem, ve inom se svodilo na umjetnost vitraja koja je potisnula prija nje iluminacije samostanskih rukopisa. Oslanjaju i se na romani ku tradiciju i pod utjecajem crkvene skulpture, u vitrajima se razvio plo ni, ornamentalan stil bez trodimenzionalnosti. Tijekom 13.stolje a u Francuskoj se razvio "elegantni stil" vidljiv u iluminacijama molitvenika, pri emu se ljudske figure prikazuju uz sve vi e pa nje i detalja i s nagla enijim volumenom. U Italiji toga vremena slikarstvo je obilje eno "novobizantskim" stilom koji je uslijedio nakon kri arskog osvajanja Carigrada godine 1204. Preokret u slikarstvu 14.stolje a donosi talijanski umjetnik Giotto di Bondone. Njegovi prethodnici bili su Cimabue i Duccio , koji ve krajem 13.stolje a po inju prirodnije prikazivati likove te nagla avaju voluminoznost tijela i prostornost slike. Slikarstvo Giotta ozna ava prekid s dotada njom pti jom i obrnutom perspektivom a tako er uvodi novu narativnost u vjerske prizore. Giotto zapostavlja ulogu arhitektonskih okvira, dubinu prostora oblikuje polo ajem i veli inom ljudskih figura, nagla avaju i time prostorne planove slike. Giotto je izvr io velik utjecaj na druge umjetnike a njegovi najpoznatiji radovi nalaze se u Firenzi, Padovi i Assisiju. Slikari srednje i sjeverne Europe preuzeli su od talijanskih umjetnika narativnost, prikaze krajolika i prostornost slike. Francusko goti ko slikarstvo po etka 15.stolje a obilje ili su Flamanci, bra a izLimbourga koji su bogato oslikali molitvenik vojvode od Berryja (Tres riches du Duc de Berry). Pritom su vrlo detaljno prikazali kalendarske mjesece sa svim popratnim ljudskim radovima i promjenama prirode. Oko 1400.godine u Europi se spajanjem sjevernih i talijanskih tradicija razvio tzv. me unarodni stil, koji je obuhva ao slikarstvo i kiparstvo. Obilje ava ga naturalizam prikaza s nagla avanjem detalja, va nost dubine prostora te meko oblikovanje ljudskih figura i draperija. Najva niji talijanski slikar me unarodnog stila bio je Gentile da Fabriano, koji je uz naturalizam detalja i elemente fantasti nog, unio i novu upotrebu svjetlosti na slici.

Skulpture [uredi]

Ranogoti ke skulpture kraljeva

Kasnogoti ke skulpture kraljeva

Vitraji ju nog portala

Vitraji sjeverne apside

Na fasadi katedrale u Chartresu nalazi se toliko kiparskih detalja da bi mogli ispuniti cijelu knjigu, ali najkarakteristi niji su na zapadnoj i ju noj strani katedrale. "Kraljevski portal" (Zapadni portal) tipolo ki predstavlja kr ansku povijest. Desni, ju ni portal, sadr i sceneKristovog ro enja i mladosti oko vrata, a u timpanu se nalazi skulptura okrunjene Djevice s Kristom, okru eni sa Sedam srednjovjekovnih umjetni kih vje tina (gramatika,retorika, dijalektika, aritmetika, geometrija, astronomija iglazba). One predstavljaju va nost obrazovanja i katedrale kao mjesta u enja. Na sjevernom portalu nalaze se sceneUza a a i astronomski simboli sezonskih radova vezanih za 12 kalendarskih mjeseci. Sredi nji portal sadr i starozavjetne kraljeve i kraljice na dovratnicima i apokalipti nu viziju sv. Ivana u timpanu iznad vrata. Ovi dovratnici su najstariji primjeri rano-goti ke skulpture (1140.-1150.); svaka figura

je visoka i vitka, odra avaju i oblik stupova iza njih. Izme u njih su cvjetni uzorci koji ih uokviruju. Kao i u ranokr anstvu i bizantskim mozaicima, oni su frontalni, ruke su im priljubljene uz tijelo, a aureole su tanjuraste iza glava. Stopala im vise prema dole stvaraju i dojam da figure lebde, a ne stoje. Draperija na odje i odra ava umjetnikovo zanimanje za uzorke i dekoraciju svojim stiliziranim uvijanjem i paralelnim linijama, poput onih na stiliziranoj kosi i bradama. Posljednji sud u timpanu prikazuje Krista u slavi koji se nalazi u mandorli okru en s etiri apokalipti na simbola evan elista. Krist gleda frontalno kao da opominje promatra a katedrale na njegovu sudbinu kada nastupi posljednji as. Ispod timpana, na arhitravu, 12 apostola su poredani u etiri grupe po trojica. Svaka grupa je odvojena stupom koji nosi polukru ne arkade koje svojim oblikom podsje aju na aureole. Na svakom kraju grede stoji po jedan prorok koji dr i svitak. Od triarhivolte, dva vanjska sadr e 24 starca apokalipse, a unutarnji 12 an ela (sredi nja dva dr e krunu iznad glave Krista). Usporedba skulptura sa zapadnog portala s onima s ju nog transepta otkriva razlike izme u rane i kasne Gotike. Sveci koji tvore lijevi dovratnik portala ju nog transepta stoje manje uko eni, a njihove noge po ivaju prirodno na oblikovanim bazama. Figure su ire i doimlju se realisti nijim. Razli itih su visina, izraza lica i nisu vi e strogo frontalni njihove glave su blago pokrenute, a poze pokreti i odore variraju. Na figuri sv. Teodora, na primjer, desni kuk je blago uvijen u skladu s njegovim oslanjanjem na desnu nogu. Dijagonala njegova pojasa prati te inu korica od ma a, ali i poja ava taj opu teni pokret. Op enito, ovaj poja ani osje aj za dubinu jo je istaknut dubljim klesanjem, ne samo lica nego i dijelova arhitekture oko figura.

Interijer [uredi]
Unutra njost po prvi put pokazuje novine: napu taju se empore, a ra lanjivanje zidova svodi se ponovo na tri savr eno uravnote ena kata. Ona je najstariji primjer visoko-goti ke umjetnosti koja je te ila velikim visinama svodova. Visina je ostvarena novom konstrukcijom nadsvo ivanja kri no-rebrastim lukovima koji stoje na snopastim stubovima. Kako je konstrukcija olak ana stubovima ostale su velike povr ine slobodnog zida koji su mogli biti zamijenjeni prozorima. Iznad prizemniharkada prote e se horizontalna galerija s lu nim otvorima, nad kojima se di e, to je tako er novina, zona visokih prozora, koji ispunjavaju svu irinu raspolo ivog zidnog polja. Iznad su produ eni okruglim prozorom sve do svoda. Svjetlo koje prolazi kroz ove vitraje boje cijelu unutra njost veli anstvenim bojama. Vitraji na 176 prozora, te rozetama iznad svake bifore, pokrivaju 2,420 m, ukra eni Biblijskom tematikom, danas su najslavniji vitraji na svijetu. U sredi tu rozete sjevernog transepta (promjera 12,8 metara) nalazi se slika Djevice Marije s malim Isusom, okru eni s 12 manjih krugova koji sadr e 4 golubice i 8 an ela. Dvanaest starozavjetnih kraljeva, u kvadratima, predstavljaju Kristove pretke. Dvanaest etverolisnih oblika ispunjeni su zlatnim ljiljanima na plavoj pozadini simbolima francuskih kraljeva. Vanjski polukrugovi sadr e 12 starozavjetnih proroka koji su pandan novozavjetnim apostolima. Od etiri duga

vitraja ispod rozete, sredi nji predstavlja sv. Anu s mladom Djevicom, na lijevima su sve enik Melhizedek i kralj David, a desno kralj Solomon i sve enik Aaron. Svaki lik s ovih vitraja povezan je vertikalno s prikazima na rozeti.