Napredni finansijski menadžment

Tema : Tržišni (berzanski)

indeksi

Uradili :
Edin Hodžić
Duško Mitić
Vedad Hindija
Alija Pandur
Adin Trgo Prof. Dr. Adnan Rovčanin
 Pojam i značaj berzanskih indeksa :

• Berzanski indeksi postali nezamjenjivo sredstvo

za iskazivanje kretanja tržišne vrijednosti
pojedinih VP.
• Pod berzanskim indeksom podrazumjeva se
pokazatelj kretanja berzanskih cijena VP.
• U makroekonomskoj sferi značajan pokazatelj
stanja privrede i odnosa na tržištu.
• U mikroekonomskoj sferi značajan kriterij za
donošenje odluke o ulaganju u određene VP.
• Da bi indeks bio autoritativan mora
zadovoljavati sljedeće kriterije :
- da sadrži elemente koji potpuno i
ravnomjerno odražavaju sve bitne elemente
konkretnog tržišta
- da bude transparentan i sadrži jasne,
precizne i tačne podatke.
• Osnovna funkcija je izvještajno –
prognostička, te treba da budu objektivni
indikatori kretanja VP na berzi.
 Vrste berzanskih indeksa :
• U zavisnosti da li ih objavljuju nadležni organi
berze ili ne razlikuju se :
- Službeni berzanski indeksi
- Privatni berzanski indeksi
• Službene indekse objavljuju službeni organi
berze.
• Neslužbene indekse objavljuju učesnici na
berzi, brokerske firme (Salomon Brothers,
Merill Lynch, J.P. Morgan itd.)
• U zavisnosti da li mogu biti predmet
berzanske trgovine razlikuju se :
- Indeksi kojima se ne može trgovati
- Indeksi kojima se može trgovati
• Indeksi kojima se ne može trgovati su
klasični indeksi koji služe za orijentaciju i
odlučivanje.
• Indeksi kojima se može trgovati nisu
brojni, predmet su poslovnih transakcija u
raznim varijantama fjučers i opcijskih
ugovora.
• U zavisnosti od načina računanja razlikuju se :
- Cjenovni ponderisani ili neponderisani indeksi
- Vrijednosno ponderisani indeksi
• Cjenovni indeks je determinisan jedino cjenom
dionice.
• Računa se zbrajanjem tekućih cijena dionica
koje ulaze u indeks i djeljenjem te sume sa
brojem dionica ili djeliocem (divizorom) kojim se
vrši prilagođavanje ili korekcija.
• Najpoznatiji indeks ove grupe je Down Jones
Indusrtial Average (DJIA)
• Vrijednosno ponderisani indeksi se računaju kao
odnos sadašnje tržišne vrijednosti i vrijednosti iz
baznog perioda.
• Bazna vrijednost se generiše izvođenjem
početne ukupne tržišne vrijednosti svih dionica
(trž. vr. =broj dionica x tekuća tržišna cijena) i
dodjeljuje joj se indeksna vrijednost 100.
• Zatim se računa sadašnja tržišna vrijednost, te
se upoređuje sa baznom i određuje promjena
indeksa.
• Vrijednost indeksa zavisi od cijene kao i broja
vrijednosnih papira.
• Kod vrijednosno ponderisanih indeksa
kompanije sa većim brojem dionica i većom
cijenom značajnije utiču na promjene
vrijednosti indeksa od manjih kompanija.
• Indeski ove grupe se mnogo brojniji a
najpoznatiji su S&P 500, NASDAQ itd.
Dow Jones Industrial Average
• DJIA, DOW30, the DOW

• Indeks kreirao Charles Dow 1896 godine

• U početku obuhvatao 12 akcija

• Danas indeks čine 30 “blue chip” kompanija iz

SAD-a

• Najstariji indeks u SAD koji i danas postoji

Dow Jones Industrial Average
• DJIA - cjenovno ponderisan indeks

• U početku DJIA izračunavan kao prosti prosjek

akcija koje su se nalazile u indeksnoj korpi

• Danas se DJIA izračunava tako što se prosječna

cijena 30 akcija dijeli sa određenim brojem, koji
se naziva djelilac ili divizor
Kompanije koje ulaze u sastav
indeksa
 S&P 500
• GSPC, SPX

• Indeks kreirala firma Standard i Poor’s

• Uveden 1957 godine

• Dio širih indeksa S&P 1500 i S&P Glodal 1200

• “Zvijezda vodilja” američke ekonomije

 S&P 500
• Komponente S&P 500 bira odbor

• Uključuje nekoliko kompanija koje imaju

sjedište izvan SAD-a

• U prošlosti vrijednosno ponderisan index

• Danas indeks uravnotežen preko likvidnosti

Sastav indeksa S&P 500
 DAX
• Index za Njemačko tržište kapitala
• Index frankfurtske berze
• Uveden 1. jula 1988. godine
• Nasljednjik Indexa BZ-Index koji datira još
od 1950. godine
• Sadrži 30 Blue Chip korporacija
• Najveća vrijednost 2008. godine
Kretanje DAX – 2010. godina
Kretanje DAX – 5 godina
 FTSE
• Financial Times Stock Exchange
• FTSE 100 Index najpoznatiji
• FTSE 100 je predstavljen 1984. godine
• Sadži 100 Blue Chip korporacija
Kretanje FTSE – 2010. godina
Kretanje FTSE – 5 godina
Komparacija DAX, FTSE, DOW
Jones
 NASDAQ
-NASDAQ je Američka elektronska berza dionica sa
sjedištem u New Yorku. Vlasnik i operator je The Nasdaq
Stock Market, čije se dionice prodaju na vlastitoj berzi pod
znakom NDAQ, s početkom u 2002. Glavni direktor je Robert
Greifeld.

-NASDAQ je najveća elektronska berza u Sjedinjenim

Američkim Državama, sa otprilike 3.300 kompanija, u
prosjeku izmjenjuje više dionica po danu nego druge
američke berze.

-Kad je počela s radom 8. februara 1971. god. bila je prva

svjetska elektronska berza dionica, ali i nasljednik over-the-
counter (OTC) sistema trgovanja, tj. vanberzanskog
trgovanja, a još uvijek se uobičajeno naziva OTC-om.
-Tokom godina, NASDAQ je postao više od berze zbog
trgovanja i opseznog izvještavanja, a ujedno je bio i prva
berza u Sjedinjenim Američkim Državama za oglašavanje za
širu javnost, s naglaskom na NASDAQ-dioničkim društvima i
zatvaranja s izjavom da je NASDAQ "tržište dionica za
sljedećih stotinu godina."
 
-1992. se pridruzio Londonskoj berzi u obliku prve
interkontinentalne povezanosti tržišta vrijednosnih papira.

 - 17. jula. 1995. NASDAQ index je po prvi put zatvorio dan

iznad 1000$, a svoju najveću razinu je dosegnuo 10. marta
2000. kada se popeo na 5.132,52$. U jednoj godini index je
pao ispod polovine i još uvijek je ispod polovine svoje
najveće vrijednosti.

-1998. g. spajanjem sa American Stock Exchange formirao

NASDAQ-Amex Market Group, a do početka 21. stoljeća
ona je postala najveća elektronska berza (u smislu dolar
vrijednost i udio volumena) u Sjedinjenim Državama
 
 NIKKEI
-Tokijska berza - TSE je osnovana 1878. god. Na njoj se
trguje pretežno domaćim hartijama od vrijednosti. Na ovoj
berzi učestvuju kako velike kompanije i banke tako i sitni
dioničari. Najznačajniji indeks akcija je NIKKEI 225 čija je
polazna osnova 1949. god. i zasniva se na prosječnom
kotiranju dionica oko 225 preduzeća.
 
-Nikkei 225 Stock Average ili jednostavno Nikkei je vodeći i
najznačajniji indeks na japanskom finansijskom tržištu. Riječ
je o cjenovno ponderisanom indeksu koji obuhvata 225
japanskih blue chip (tržišni lideri u svom sektoru) kompanija.
 
-Indeks Nikkei 225 je ponderirani prosjek 225 najvećih
japanskih poduzeća uvrštenih u kotaciju burze u Tokiu.
Nikkei Index Tokijske berze se najviše posmatra od svih
azijskih indeksa, jer je pravi reprezent azijskog trzišta
vrijednosnih papira.
-Izračunava se vrsi dnevno od 1971.god. a revizija
jednom godišnje i to od strane Nihon Keizai Shimbun
novina po čijem je skraćenom nazivu, Nikkei, indeks i
dobio ime. Nikkei uključuje 225 dionica Tokyo Stock
Exchange čime predstavlja stanje na japanskom
tržištu.

-Uzrokovano finansijskom krizom, TSE je doživjela

najgoru godinu ikada (2008), sa padom prosječne
vrijednosti akcija indeksa Nikkei 225 od 42 %.

-Nikkei nastavlja sa umerenim slabljenjem ali je tim

tempom u ponedeljak stigao do najniže vrednosti u
2010
 Indeksi na Ljubljanskoj berzi
• Slovene Stock Exchange Index – mjeri stanje
cjelokupnog slovenačkog tržišta vrijednosnih
papira, usmjeren prvenstveno na dionice
najvećih i najlikvidnijih kompanija;
• Slovene Blue Chip Index – uključuje samo
najlikvidnije dionice na LJSE
• Investment Funds Index,
• Bond Index
 BERZANSKI INDEKSI U BIH
• Indeksi na SASE
– Bosnian Investment Fund Index (BIFX)
– SASX-10
• Indeksi na BLSE
– Berzanski indeks Republike Srpske (BIRS)
– Indeks investicionih fondova Republike Srpske (FIRS)
– Indeks preduzeća Elektroprivrede RS-a (ERS10)
BIFX – Bosnian Investment Fund
Index
• Prati kretanje kurseva investicionih fondova
listiranih na SASE
• Ponderisan tržišnom kapitalizacijom dionica
• Formula prema kojoj se računa:

p i ,t  qi , R
BIFX  i 1
n
 1000  C t
p
i 1
i ,0  qi , R
 Struktura BIFX-a prema učešću u indeksu

Red Emitent Učešće u indeksu

broj
1. Big d.d. Sarajevo 25,6301%
2. Mi-Group d.d. Sarajevo 11,5584%
3. Prof-Plus d.d. Sarajevo 10,3986%
4. Naprijed d.d. Sarajevo 10,2338%
5. Eurofond-1 d.d. Tuzla 7,7521%
6. Bosfin d.d. Sarajevo 7,7386%
7. Crobih Fond d.d. Mostar 6,4143%
8. Bonus d.d. Sarajevo 6,1500%
9. Herbos Fond d.d. Mostar 5,8676%
10. Fortuna Fond d.d. Bihać 4,7043%
11. Prevent-Invest d.d. Sarajevo 3,5522%
 SASX-10
• Prati kretanje kurseva dionica emitenata na
slobodnom tržištu SASE
• Čine ga:
1. JP ''Elektroprivreda'' d.d. Sarajevo
2. ''BH-Telecom'' d.d. Sarajevo
3. JP ''Elektroprivreda HZHB'' d.d. Mostar
4. ''Energoinvest'' d.d. Sarajevo
5. ''Fabrika duhana Sarajevo'' d.d. Sarajevo
6. ''Bosnalijek'' d.d. Sarajevo
7. ''Sarajevo-osiguranje'' d.d. Sarajevo
8. ''Energopetrol'' d.d. Sarajevo
9. ''ABS-Banka'' d.d. Sarajevo
10. ''Hidrogradnja'' d.d. Sarajevo
BIRS – Berzanski indeks Republike
Srpske
• Cjenovni, težinski indeks (ponderisan tržišnom
kapitalizacijom)
• Opšti i posebni uslovi za uvrštavanje dionica u
sastav BIRS-a
• Formula za računanje:
n

p i ,t  qi , R
BIRS  i 1
n
 1000  C t
p
i 1
i ,0  qi , R
 Struktura BIRS-a
1. Telekom Srpske Banja Luka
2. Hidroelektrane na Trebišnjici
3. Hidroelektrane na Drini
Višegrad
4. R i Te Gacko
5. R i Te Ugljevik
6. Rafinerija nafte Bosanski Brod
7. Elektrokrajina Banja Luka
8. Hidroelektrane na Vrbasu
M.Grad
9. Rafinerija ulja Modriča
10. NLB Razvojna banka B. Luka
11. Birač Zvornik
12. Nova banka Bijeljina
13. Elektro-Bijeljina
14. Elektro Doboj
15. Željeznice RS Doboj
16. Elektroprivreda Pale
17. Banjalučka pivara Banja Luka
18. Vitaminka Banja Luka
19. Tržnica Banja Luka
20. Elektrohercegovina Trebinje
21. Boksit Milići
22. ZTC Banja Vrućica
23. Jelšingrad livnica čelika Banja
Luka
24. Kosig Dunav Osiguranje
Banja Luka
25.Metal Gradiška
FIRS – Indeks investicionih fondova
Republike Srpske
• Težinski, cjenovni indeks
• Čine ga:
1. BLB ProfitBalkan Investment
2. Bors Invest Fond
3. Euroinvestment Fond
4. Aktiva Invest Fond
5. Invest Nova Fond
6. Jahorina Kon. Invest
7. Kristal Invest
8. Polara Invest Fond
9. Privrednik
10. VB Fond
11. VIB Fond
12. Zepter Fond
 ERS10 – Indeks preduzeća
Elektroprivrede RS-a
• Čini ga 10 preduzeća Elektroprivrede Republike
Srpske koja se bave proizvodnjom i distribucijom
električne energije:
1. Elektrodistribucija AD Pale
2. Elektrokrajina AD Banja Luka
3. Elektrohercegovina AD Trebinje
4. Elektro-Bijeljina AD Bijeljina
5. Elektro Doboj AD Doboj
6. Hidroelektrane na Drini AD Višegrad
7. Hidroelektrane na Vrbasu AD M. Grad
8. Hitroelektrane na Trebišnjici AD Trebinje
9. R i Te Gacko AD Gacko
10. R i Te Ugljevik AD Ugljevik
 Kretanje indeksa na SASE i BLSE
• FIRS vs. BIFX

• BIRS vs. SASX-10

 Vrijednost

1.000,00
2.000,00
3.000,00
4.000,00
5.000,00
6.000,00
7.000,00

0,00
2.mar.06

3.apr.06

8.maj.06

6.jun.06

6.jul.06

3.avg.06

31.avg.06

28.sep.06

30.okt.06

27.nov.06

26.dec.06

Period
26.jan.07

20.feb.07

15.mar.07

10.apr.07

7.maj.07

1.jun.07

25.jun.07
Kretanje BIRS-a i SASX-10
(mart 2006. – august 2007.)

17.jul.07

8.avg.07

30.avg.07
BIRS

SASX-10
 Vrijednost

10.000,00
12.000,00
14.000,00

2.000,00
4.000,00
6.000,00
8.000,00

0,00
11.jan.05

24.mar.05

25.maj.05

18.jul.05

5.sep.05

24.okt.05

13.dec.05

8.feb.06

3.apr.06

31.maj.06

Period
24.jul.06

11.sep.06

31.okt.06

19.dec.06

8.feb.07

22.mar.07
Kretanje FIRS-a i BIFX-a

8.maj.07
(januar 2005. – august 2007.)

20.jun.07

30.jul.07
BIFX
FIRS
INDEX BIH TRŽIŠTA – BIHnex-15
• Obuhvata 15 kompanija sa SASE i BLSE
• Cjenovni indeks, ponderisan prema tržišnoj
kapitalizaciji
• Osnovni kriterij za ulazak u sastav indeksa –
promet na berzi
• Sekundarni kriteriji – broj transakcija i broj
dionica kojima se trgovalo u prvoj polovini 2007.
• Bazni period – 27. juli 2005.
 Struktura BIHnex-15
Red Emitent Promet
broj
1. Big d.d. Sarajevo 68.255.750,64
2. Bosnalijek d.d. Sarajevo 60.950.484,00
3. Fabrika duhana Sarajevo d.d. Sarajevo 56.900.558,55
4. Energoinvest d.d. Sarajevo 44.661.021,22
5. BH-Telecom d.d. Sarajevo 41.937.179,444
6. Rafinerija nafte d.d. Bosanski Brod 41.483.720,34
7. Hidrogradnja d.d. Sarajevo 37.163.510,61
8. Elektroprivreda d.d. Sarajevo 33.026.311,39
9. Telekom Srpske d.d. Banja Luka 31.107.385,32
10. PIF Zepter fond d.d. Banja Luka 26.765.557,05
11. Energopetrol d.d. Sarajevo 25.053.392,46
12. PIF Kristal Invest fond d.d. B. Luka 21.966.255,00
13. R i Te Gacko d.d. Gacko 21.355.042,06
14. Rafinerija ulja d.d. Modriča 14.302.468,09
15. Birač d.d. Zvornik 13.175.151,61
• Formula za računanje:
15

p i ,t  qi , R
BIHnex  15  i 1
15
 1000
p
i 1
i ,0  qi , R

• Prilagođavanje broja dionica

 Vrjednost

2.

2.600,00
2.650,00
2.700,00
2.750,00
2.800,00
2.850,00
2.900,00
2.950,00
3.000,00
3.050,00
3.100,00
3.150,00
7.
20
07
5.
7.
2 00
7
10
.7
.2
00
7
13
.7
.2
00
7
18
.7
.2
00
7
23
.7
.2
00
7
26
.7
.2
00
7
31
.7
.2
00
7
3.
8.
2 00
7
8.
8.
20
07
13
.8
.2
00
7

Datum
16
.8
.2
00
7
21
.8
.2
00
7
24
Kretanje BIHnex-15

.8
.2
00
7
29
.8
.2
00
7

3.
9.
20
(02. juli – 14. septembar 2007.)

07
6.
9 .2
00
7
11
.9
.2
00
7
14
.9
.2
00
7
 Vrijednost

2.
7.
2

1.000,00
2.000,00
3.000,00
4.000,00
5.000,00
6.000,00
00
7.

0,00
5.
7 .2
00
10 7.
.7
.2
00
7.
13
.7
.2
00
7.
18
.7
.2
00
7.
23
.7
.2
00
7.
26
.7
.2
00
7.
31
.7
.2
00
7.
3.
8.
20
07
.
8.
8.
20
07
13 .
.8
.2
00
7.

Datum
16
.8
.2
00
7.
21
.8
.2
00
7.
24
.8
.2
00
7.
29
.8
.2
00
7.
3.
9.
2 00
7
6.
9.
20
07
11
.9
.2
00
7
14
.9
(02. juli – 14. septembar 2007.)

.2
00
7
Kretanje SASX-10, BIRS-a i BIHnex-15

BIRS
SASX-10

BIHnex-15
 Kretanje BIFX-a. FIRS-a i BIHnex-15
(02. juli – 14. septembar 2007.)
12.000,00

10.000,00

8.000,00

FIRS
Vrijednost

6.000,00 BIFX

BIHnex-15

4.000,00

2.000,00

0,00

07
.
.

.
.

07
07

07

7
07

7.

7.
.

7.

7.
07

07

07

07

00
20
00

00

00

00
0
20

0
20

0
.2
.2

2
9.
2

2
.2

.2

.2

.2

2
7.

9.
7.

8
8
7.

7.

8.

8.

6.
.7

.7

.8

.8
9.
6.

3.

.
2.

12
.

.
24

30
12

18

15

21

27

31

Datum
 Značaj BIHnex-15
• Jedinstveni indeks BiH tržišta

• Najveći značaj sa stanovišta investitora

 ZAKLJUČAK
• Indeksi – veoma važni pokazatelji stanja na
tržištima širom svijeta
• Značajan kriterij za donošenje odluka od
ulaganju u određene vrijednosne papire.
• Specifična situacija u BiH – tržište kapitala još
uvijek na početnom nivou
• Kretanje indeksa na BiH berzama – ima isti
trend
• Neracionalno i nepotrebno imati 2 berze na
ovako malom tržištu
Hvala na pažnji !!!