Zbirka Zadataka Iz Matematike Za 4. Raz. Sr. Kole

ZBIRKA ZADATAKA
IZ MATEMATIKE
za 4. razred srednjih skola
lP "SVJETLOST" d.d.
Zavod za. udZbenike i nastavna sredstva
SARAJEVO, 2004.
lzdavac: IP "SVJETLOST" d.d.
Zavod za udibenike i nastavna sredstva
Direktor: Sefik ZUPCEVIC
Za izdavaca: Abdu:;;elam RUSTEMPASIC

PREDGOVOR
Urcdnik: Ante BAl'."1C
Ova zbirka zadataka namijenjena je ucenicima cetvrtog razreda srednjih skola koji
Rccenzenti: Dr. Hasan JAMAK, Prirodno-matematicki fakultct Sarajevo u svojim nastavnim programima imaju matematiku (girnnazije, tehniCke i srodne
Amira IMAMOVIC, Zenica skole), Nastala je kao plod dugogodisl~jeg rada s ucenicima i potTage za raznim
Omer KURTANOVIC, Bihac prirucnicima koji bi pomogli realizaciju programa.
Leletor: Zulejha TERZIC
Zbirka sadri. osam poglavlja s preko 3000 zadataka. Poglavlja su:
Korektor: Autor 1. Matematicka indukcija i binomna formula
2. Trigonometrijski i eksponencijalni oblik kompleksnog brojll
Tehnicki uredni.k: Fikrct DAlJTOV1C 3. Kombinatorika
4. SkuI' realnih brojeva
Naslovna strana: Mira GOGf(: 5. Nizovi. Arilmct.icki geometrijski nlZ, Grankna vfijednost niza.
Geornetrijski red
I)TP: Autor
6. Funkcija
:Stampa: DOO "C.P.A." TojsiCi-Kaicsija
7. Diferencijalni racon
8. !ntegrnlni raClll1.
Tiraz: 1.500 primjeraka
Zadaci Sll hirani tako da zadovoljc potrebe i interesovanja uccnika cetvrtog razreda
srednjih skala. Njihov raspored jc takav da su jednostavni zadaci stavljeni ns
err Kat[l]ogizllcija U pllhlikaciji pocetak u svakoj grupi jcdnovrsnih zadataka, a zatirn slijede nesto 1"ezi zadac!.
Nacionalna i univerzitetska bibliotcka
Bosne i Hcrcegovine, Sarajevo Zadaci koji su, po mojoj procjenj, nesto "tezi" oznaceni su sa z\~jezdicom iza broja
zadatka. Mnogi zadaci su potpuno rijeseni i njihova ljesenja navedena su 11 c1rugom
,! 51 (075.3) (076.1) dijeiu zbirkc. Za sve zadatkc dati su rczultati, a za pojedine zadatke su navcdene i
"HUSKIC., Adem kljucne upute kojc vode ka jednom nacinn rjesavanja zadatka. Ovo se posebno
I ~?ir~a zadataka iz matc.l~atikc z~ 4. razrcd
srednJlh skola! Adem Huooc. - SaraJevo:
odnClsi na llteze" zadatkc izZbirke.
vjetlos.t, 2004. - 3R4 S.iT': graf. prikazi;
24 em Na pocctku svakog poglavlja navedene su neophodne definic.ije, teoreme i formule
tISBN 9958-10-714-7 koje omogucavaju laksc snaiazenjc prilikom ljdavanja zadataka i koristenja zhirke.
COBTSS_BI-QD 13329670
Nadam se da ce Zbirka korisno posluz.iti uccnicima cetvrtog razreda srednjih skola,
~ ..- . . --- kao i njihovim profesorima matematikc, kao vazan komplemcntaran prirucnik
postojecem udibeniku matematike i olaksati realizaciju programa nastavnog
predrneta i pripre111t1 rnaturskih i drugih ispita.
Fcderalno Ministarstvo obraz!)vanJa, Hauke, kulturc i ~pofta, na OSIlOVU odohrcnji\ Vijeeu za odabir Na kraju posebnu zahvalnosl upucujem recenzelltima koji SD mi pomog!i korisnim
udzbcnika od 01.08.2001. godinc, RjcScnjclTI broj 03-38-32632/02 odobri!o jc ovaj udzbcnik 7.3 npotrcbu.
pdmjedbama i sugestijama i time doprinijeli poboJjsanju kvaIitcta ove Zbirke
SITOgO je zabranjeno svako kopinmjc, umno7..avanjc i prdtampavanje udzhcnika bez odobrenja Izdavaca. zadataka.
Ncovlastcno kopirnnjc, ulTIllof.avanjc i prdtampavanje predstavlju krivic!lo djelo.
Autor
ISBN 9958-10-714-7
3
1. MATEMATICKAINDUKCIJA
BINOMNA FORMULA
1.1. Matematicka indukcija
U dokazirna relaciJa-koje kao vafijablu sadrze ,prirodan broj n,. Cesto se koristi
princip matematic~e lndukcije:
Ak .. rd~j.'a kOja.z-aViS.i {)d vrijednosti. pr.i. r. 0.dnog .brOj 3". iStinl.'.ta ia n
. . 0 jeT.(n) tv
no (2:1) i ako se ua osnovu pretpostavke"da tvrdnja vrijedi za n =-k;;:: Do, dokaze da.
'='1
l!'yrdnaj vrijedi i za n=k+l, ouda je tvrdo,ia istinita,z3 svaki prirodan broj R.
r:a svaki pt'irodan broj n ) po definiciji, vrijedi: n! = 0-(0-1)'(0-2)· ... -3,2,·1.

l lzraz n! cita se "0 fak.orUel". Po detiniciji vrijedi. i; 11- =_ 1., 01 = 1.
Izracunati vrijednost datog izra7....a:

L La) 4! b) 5! oj 71 d) 8!
9' 2l! 3! 12!
1.2.a) ~
b) c) d)
7! 201 01 iO!
1.3.a) 5' + 6! b) 7! - 5! 0) 12! + 1l! -101
Uprostiti date izraze:

1.4.a) n! b) (n+I)! n!
n n(n+1)
cJ n(n-I)(n·' 2)
(n+1)! b) (211+1)! n!
1.5.a) 0)
(n -I)' (2n -I)! (n - 2)!
1.6.a) ~-~~_ b) ~I~+~_I~ 0) 5! (11+1)!

n' (11+1)1 (n+2)! (n+3)! n(n+I) 3!(n-l)!
6! 1 r (11+ 1)1 n(n-I)!]
1.7.* (n-2)(n-3) '[(I1+I)(n-4)' 5!(n-5)! 12(11-4)!3! .
Dokazati da vrijede identitct.i:

7'+6' 13'-1']' cJ 44!..:1:.'i:5 ! = 441
1.8.a) -'-'~' =6! b) ~·~'·=Il!
8 155 46
1.9.a)
(n+l)!
~~-=n+l b)
n!
~~=n c) (n-2)'= ... L,
n! (n -1)1 (n-l)! 11-1
I.lO.a) ~~-~
1 1
b)
(n-l)! nl /1·(11·-2)! n! (11+1)1 (11-1)!(n+1)
5
(n + 5)! (11-3)! , 2' 3' , _ 11(11 + 1)(2n + 1)(311' + 3n ~ I)
1.l1.a) ~~-- ~(11+5)(n+4)(n+3)(17+2)(n+l) b) - - =(11-3)(n-4) d) 1 + + + ... +n - .
n1 (n-5)! 30
U skupu prirodnih brojeva rijesiti date jednacine Uednadzbe): 1.23. 1.2-3+2.3.4+ ... +n(n+1)(n+2) n(I1+1)(n+2)(n+3).
4
1.12.a) (11+2)'=110 b) _"_'_= 20n!
2
n! (n-5)! (n-3)!
124. _ + 2.3' + 3.4' + ... + (n -I) n 2 = n(n -1)(3n+2) .
1.7'
(x+I)!~42 b) (x+l)!=30 12
1. 13 .a)
1.25. 1+2+22 + ... +2 n - 1 =2n_}.
/
(x I)! (x~l)!
1.14.a) (x + I)! ~ 90 b) (2x)! 40x! 1.26. I' _ 2' + 3 2 _ 42 + _"' + (-1) ,,-J n 2 = (__ I)"-J n(n + 1) .
(x-I)! (2x-3), (x-I)' 2
a n +! "-1
x'-(x-l)!~.1.. x 12x 127. l+a+a 2 + ... +a ll = - - - , a:;t:I.
U5.a) b) ---=--
a-I
(x+l)! 6 (x~4)! -2)!
1 1 1 J n
-.~+-+-+ .. " + - -.. =--~ ,
U skupu prirodnih bn~jev3 rijesiti date nt:jednacine (n~iednadzhe): 1·2 23 3·4 n(I1+1) 11+1
b) ~~l!<!2 -
I 1
+ -"'.~ + -
I
+- » •. j- --:::--c:-c:
n
(n - 4)1 1·3 3·5 5·7 (211-1)(2n+l) 2n+1
I 1 1 I n
1.17.3) _,,_1_>20 b) (11-5)!>20 1.29_a)
2)! (n-7)! ]:4+ 4-7 + 7'IO+"-+(:l~:'2)(311+1) 3n+I'
1.1 8_ 1
-"-·1 _
11
(5
... ---~ -------.-----~-
(/1+1)!
2 ~n+l (n-3)!4! 12(11 3)(n-4)!21/
/1(n-l)! 'J' s:; J " b) -
1 1 1
+ - + - - + ... + "---C~-:-__
1-5 5·9 9·13 (411-3)(4n+l) 4n+l'
n
1 1 1 I n
~+~+--+,..+- ----
Metodom matematickc indukcije dokazati da :&1. svc prirodnc brojeve n vazi: 4-5 5-6 6-7 (n+3)(n+4) 4(n+4)
1.19.a) ]+2+J+.<"+n= n(I~+-t) b) 1+3+5+ ... + (2n -1) = n2 5 13 25 2n2+211+1 11(211+3)
"
1.30_ - + - - + - + ... +=--'-==
1-2 2·3 3·4 l1(n+l) n+1
. 6 l1(n+l)
11(11+1)(n+2)
'.1.20_a) 1+3+ + ... +---= - . 12 22}2 n2
2 6 n(n + 1)
1.3 La) -+-+-+~. c~--:=--
b) -1 + 3 - 5 + 7 - ... + (-1)" (2n -1) = (-It n. 1-3 3·5 5·7 (211-1)(2n+l) 2(2n+ I) -
, 14.2' . n /1(n+l)(112+n+l)
..., 1,. 2, r ~ n(2n- + 9n + l) b) _ · c - - + ... "T- - - - - - = --'..--""--
L + 7 + 4 r.n (n
! -J- ""t- 2n - 1)~: -"--6-----"
1·3 3·5 (211- 1)(211 + I) 6(2/1 + 1)
'"' ,,/~ .~ ~ il(n+1)(n+2) 1 2 3 11 n+2
1.21.'"a) < 2+L"3 -L")< 4+ ... + n(n+ 1) :;:;"~"----'---. 1.32. -+-+-+ .. +~::::2----o
3 2 22 22 211 211
." , ~', ~,n(n+l)(2n+7) 3 5 7 2n+ I J
T ·41-3·5+ ... -rn(n+Ll = - - - - - - - - 1.33. i+·--+~+~-+ ... +-----_ =:2---- •
- 6 4 36 144 n'(n+i}' (n+lY

0
c) 4+2·7 +3- 10+ ... +11 (3n+ 1) ~n(n+ I)' 0
1.34_
1.22:3)
l' +2 '.T 3'
+ ... +n ,n(n+I)(211+1)
=---6-.-····_;
/1(11+ 1) "I- US.a)

b)
<,
1+
2.1 '13
+..;+ ... + }n = --
2 J [
oj 23 + 4' + 6 3 + ... + (2n)3 ~ 2112(n + 1)2
6 7
1 1 1 1
1 c) - - + - - + - - + ... +-->1, nE N.
b) --- + + ... + - - - - - - - 1[1 1. ] n+l n+2 n+3 3n+l
1·2·3·4 2·3·4·5 n(n + lXn+2Xn+3) 3 -;; (n+ IXn+2Xn+3) . 1 I I 1 n-l
1.52. a) b) -+2'+?+"'+2<--
I 1 n 22 3 4- n n
1.36.a) --- + + + ... + ----"---- I I I
a(a+l) (a+l)(a+2) (a + 2)(a+3) (a+n·'I)(a+n) a(a+n) 1.53.a) b) --+--+ ... +-->1.
n+l n+2 3n+1
1 2 4 8 2" 1 2,,+1
b) - - + - - , +--, + - - 8+ ... + - -2" ~--+--:;j'
l+a 1+a J+a l+a i+a a-I 1_a 2
Dokazati da za prirodne brojeve n vaze nejednakosti:
1.37. 1·l!+2 ·2!+ ... + n 'n!~ (n + I)!-I
1.54 .•) 2" >n+3, n>2 b) 2n<n2, n>2
3 7 15 2" -1 ,." J .55.a) 2" >n, n20 b) 2/1 >n2, n:2: 5.
1.38. 1+2+4+8+"'+:z;;:::;-~2 +2(n-l).
1.56.0) 211 > n 3 , n 210 b) 3" >n,
4 n'?:.8.
=> an >b
tl
Dokazati da za sve prirodne brojeve n ~ 1 vrijedi djeljivost: 1.57 .•) (a>h>O) b) n!> 2", n24
~~I)
"1:19) a) 61(7"-1) j b) *n -nl3
c) 481(7'"'-1) J .58.a) 2 , >n!, n>2
(
b) l2--'1 >n, n> I
J'I"
3
n;
1.40.a) 61/13 + Un b) 301n' -n c) 61n +5n .
1.59. (l+x)11 >l-t-J1x, x>-l, X*O, n>l.
IAIca)' 31 511 + 211+1 b} t717.5211-1+231l~i c>," 19j7.S 2n +12'6 11 4" (211)1 4" (2n)1
1.60.a) - - < - - 11'22 b) - - < - - 11>1-
b) 5717 11+2 2 2 -8n~9 11+-1 (n!)2' 2n+1 (n1)2' ,
! .42.0) 1715"+3 + 11'''+' V +8 1'1+11/ c) 64 1 3 /J+2 V
I .4 "J.a ) 5915 n +2 + ')6.5

1
~
11
+ 8 2n+ 1 b) 11130" +4"(3'" -2"')-1. 1.61.a) (2)"
2
> n! > (;)", n?::6.
• \J
b) n! ~N
}.44.:a) 5412211+1_9n2 +3n-2 b) 1716'''' + 19'" .. 2,,+1 1.62. 2"" (a" +b") > (a+ b)", a+b > 0, a" b,n > 1, 11 EN.
145. a) 1053 1 3
2n +2 .5 2n _3 3n+ 2 _2211 ill' 27110" + 18n-l Primjenom matematicke indukcije dokazati:
1.46.a) 9111.4"''' -(n+ 1)·4'" + 1 b) 914" +1511-1. 1.63. (coso.. + isioo..)" :::;; cosna + isin na - Moivret-ova formula.
"'''''', . (n+l)a . nfJ.
147.:a) 25i, 2"+2 ·3" +5n-4
. bi 1116 211 +3 11 +2 +3 11 , .... · ..,..-sm . --'-
sm~····
1.64. sina +sin2ct. +.,.+sinna 2 2 Cl. *- 2krt,ke z .

lAS.a) ]712511+3 + 5!1 . r+ 2 b) 371211+5 <3411 +5 31'1+1 < .a
sm-
2
1.49.a) (a b)1 (a" b"') b) 30 1 (a 4 "" -a) • 2
' . 3x + sm
. 5 x + ... + Sin Sin nx
. ('L.H-l ) x = ---:--
1•65 . SInX + sm
i .50. *a) 481 n 3 + 20n, n parwI braj. smx
8 4 (n + i)a . na
b) 512! n12 _n _n + 1, n neparan braj. cos ------. sm-
1.66. cosa + cos 2et + .. + cos na = 2 2 u -:j: 21m, k E Z
1001(7+72 +7 +7'+ ... +7"') ,zan~4k,kEN.
3 . a
c) sm-
I
2
sin 2nx
Dokazati da Sll tacnc nejednakosti: 1.67. caSK + cos2x + cos3x + ... + cos(2n-l)x = --.- .
1 1 I 1 1 2smx
1.51.a) --+-----+--+ ... +->-, n?:2; 2 2 2 n sinna·cos(n+l)cx
n+1 11+2 n+3 2n 2 1.68. cos a + cos 2a..+ ... +cos na:;::--+ , C/..:;t.2krt,kEZ.
1 1 1 1 13 2 2sina
0) --+-~+--+ .. ,+-->~, n:?2.
n+1 n+2 n+3 l1+n 24 I'" Abraham de Moivre (1667 ~ 1754.) - t:tlg!Cski matematicar
8 9
x x x x x sinx
1.69,
(Ta+~J (Ta-~J (~+~)'
cos-cos---cos~cos-· cos~:;;::;----,
2 22 23 24 '">11 ....
1.83,a) c)
L 211 sin ~.:"_ b)
r
n
2
1.70. coscx·cos2a·cos4a·cos8a· ... ·cos2 a

n sin 211+1a
= - - ,- - .
1.84.a) (.Ja+b +ra=b)" b) (..Ia+.Ja+b)4 cJ ( )a 2 -1 +1
2"+ sina
1.85. Napisati prva dva clana u razvqju binorna:
L71.* _1___ + _1_ + __1_ +- ... + __1_ = ctg:x _ ctg2 11 x. aJ (X+I)50 b) (3a+5)l!w c) (2a-b)"
sin 2x sin 4x sin 8x sin 211 x 1.86. Napisati dva posljednja clana u razvoju binorna:
lxlx1x ]x1 x a) (a+2)3O b) (x-I)" c) (2a+7b)"
1,72, !gx+-Ig-+-tg-+_·tg-+.,,+-Ig- = -ctg--2ctg2x.
2 2 4 4 8' 8 2" 2" 2" 2n 1.87. Koriste6i binomnu formulu izracunati:
a) 1,02' b) 0,99' c) 1,01 G
Sffi--sm n- I )
. IIX ' (a+-------··.x
1,88, Izracunati 1,00SI2 s tacnoscu do 0,01.
1.73.* sinC'J.+sin (c:.+x)+sin (a+2-x)+ .. +sin[(x+(n-J)x}=-_2 _____ .J.__ , 41
1.89. Izracunati 1,0004 s tacnosctl do 0,001.
. x 18
1.90. Tzracunati 1,0005 s tacnoscu do 0,00 J.
sm--
2 1.9 L Tzracunati O,851~ s tacnoscu do 0,01.
x:f:.21m. kEZ, 1.92. Tzracunati pribliznu vrijednost izraza:
a) (2,003)10 b) JI,003 0) \/1,002
1.93. izraCllnati (1 "~J2r1 s tacnoscu do O,OOL
BillOmll2! formula 1.94. Odn:-diti jedanacsti clan u razvijenom oblikll binoma {a + X)15 .
1.95. Odrediti oS111i clan u razvljcnOl'D obliku binoma (x + 3);0.

r":z;- svaki pri::odan -bn~j- n i k~n vrije.di fonmila 1.96> Odrediti cctvrti clan u razvijcnom obliku binoma (a + 1i.)8 .
I (a + b)"
I
"let +\["Ia,,-jb
=[\OJ. lj
+ (nla b +"'+[ " I)a b,,·j +(")I.,n
2) \n-l
nC2 2
11
1.97. Odrcdi!i pctnaesli clan u razvijeno111 obliku binoma (a+~r,
I leo]a je pdzna!a pod nazivombinomn2 formula, pri cemu 50 binomni koetki,ient(: 1
po
1.98. Odrediti peti c_Ian u razvijenom obliku bino111a (2x£ -
Odrediti srcdfui clan u razvoju hinoma:

if;;) g .
I dcfiniciJ';: (n\j n(I1-·1)(71-2)· ··(/l···k+. .2. 1.99,a) (1 + a)20 b) (I-li)'o c) (a - .[3)50

!
L 'k
\. -J k!
--------- 1.100,a) (a+I)3O b) (x'+ax)" 0) (V4 +lfi)66
(217+2"b)"
.74.* Metodom matcmaticke indukcUe dokazati istinitost binomne formule.
LIOLa) b) ( a-bJ3'" c) (x' +xv)16
Primjenom binomne fonnu1e razviti:
L75.a)
1.76.a)
(3+b )2
(a+l/
b) (a+b)J
0) (a-I)'
c)
0)
(a-bi
(l +X)7
b) (l2aFa VaT
"sa
+ 0)
va 3 ,;c,\
[ r
---,
3 Va)
Lna)
\.78,a)
(a_2)4
(
Ia+-l
I ,4
b) (x+3)' oj
oj
(2+x)'
(r "
2
.103,a) ( -·+h \
,'"
b)
( r ('(J;' rr
Va-_~
\fa
c) -~ 2~'{
r
b) (I+J2)' ,'1/3 - I) x /
, a}
1,79,a) ( ] + i )6 b) (J - i)' oj ( i - 3)5
(1_ 2i)8
104, *a) rFa + _I J'O b) ( sinx+--
I 0)
sm x
I-~+--
x
1.80,a) (a+i)7 b) (a + 2ii
(a'_b2 )'
0) l a Fa cosx \ x cosx
1.8 La) (x2+2a)' bJ c) (3a'-2y)'
I,82,a) Cia + Vb)7 0) (Va _Vb)7 0) (!.Jx +iY)'
10 11
Odrediti dva srednja clana u razloZenom obliku binoma: 1000 •
1.121. U razvijenom obliku binorna ( x 5 + )0

r
(l/5+~i)41 c) (a+J3)IOl naci clan koji ne zavisi od x.
Ll05.a) (2x+I)" b) )
(a'~b' +)h'~
b \"
L 106_a) b) ( a+'4) 1.122. Odrediti clan u razvijenom obliku binorna koji
(a~+b~)'
21
sadrzi b ,
b)
1.123. Odrediti n ako je binomni koeficijent treceg ciana u razvoju binoma
( _~ ,/I
1.108.* Koeficijent treeeg claoa u razvijenom obliku binoma
(l '~J" jednak je 66. Odrediti srednji clan tog razvoja.

a" . 'fx .. ax'
19a- Ii J jednak 105.
1.109'* Koeficijent treceg clana u razvijenom obliku binoma (aFa + a'} J 1.124. Koeticijenti cetvrtog i trinaestog Clana u razvoju binoma
medusobno su jednaki. Koji clan ovog razvoja ne sadrZi x ?

(a' +~r
jednakje 66. Odrediti :
a) Treei Clan b) Pet, clan cJ Osmi clan j .125. Odrediti n aka peti clan 1I razvijenom obliku binoma ( ',Ix +
. \
~x)r ne
1.1 ! O. U razvoju binoma
a) ,,3
~x
b) x7
)
(~ + 3x " odrediti koeficijent uz:
cJ
zavisi od x.
1.126. Odrediti n ako je zbir binomnih koeficijenata prvog,drugog i tre6eg
ciana u razvoju binoma (a -J +- a 2 ) n jednaka 46.
[V x·J; r
1.11 I. Odrediti clan koji ne saddi x u binomnom razvoju:
.127. Zbir binomnih koeficijenata drugog i treceg cIana u razlozenom
a) 1 )"
( x + Xl b) (
I)?
x 2 +- c)
x obliku binoma + je 153. Odrediti clan koji ne sadrzi x.
112. Odrediti clan koji ne sadrii a u razvoju clatog binoma:
a) ( Fa+.~-
1
\ ta
)' b) c)
Va ")"
(-+a'
a ."
1.128. Na6i peti clan u razvijenom obliku binoma ( [; + ~r, ako je
.113. Odrediti clan koji ne sadrii b u razvoju datog binoma (.Jb - Jt)' _ odnos koeficijenata treceg i drugog clana jednak
-
.!2..
2
1.129.* Odrediti Clan koji ne sadrZi xu razvoju binoma (x -1 + Fx)" , ako .Ie
Ll14. Odrediti clan u razvijenom obliku binoma (x + 2)14 koji sadrii x 7
adnos binomnih koeficijenata cetvrtog i sestog ciana jednak 5: 18.
1.115. Odrediti clan 1I (E + I)" koji saddi ,,4
razvijenom oblikll binoma
! .116. Odrediti Clan u razvijenom obliku binoma (Fa -+. .Jb )11 koji sadrzi as. 1.\30. U razvoju binoma (I
\.. 6
:!_Va + I~~J" zbir kocficijenata prva tfi cIana
~a28
1.1 17. Odrcditi clan 1I razvijenom obliku binoma [J _)) 18 koji sadrZi x 10
je 79. Odrediti clan koji ne sadrZi a.
(aV;
I . I "J 1. U'razvoJu
. b'moma I ) " Zb'If koe fi"
- - + ,-----_ ICIJenata pos I'Jed'
fiJa tn.
6 l.{j aL8
,.118. Nati koeficijcnt liZ x 8
1I razvoju binoma (~ __;)'o clanaje 79_ Odrediti clan koji ne sadrzi a.
1.119. U razvijenom obliku binoma (E + ',Ix) 9 naci clan koji sadrZi X4.
1.132. U razvoju binoma (V;;- - ~ Jzbir koeficijenata prvog i trecog
'\"
(\
[.120. U razvijenorn obliku binoma Fx +~) naci clan koji saddi x 3 •
Vx clanaje l37. Odrediti clan koji ne sadrzi a.
2 13
1. I 33'.* U razvoju binoma (l U - ~ YrazIika binomnih koeficijenata 1.145. Odnos binornnih koeficijenata cetvrtog i drugog clana u razvijenom
. va)
treceg i drugog clana je 35. Odrediti clan koji sadrii a'. obliku binoma [
Vb'
1 + ,Y!,)" je I 87. Koji Clan sadrii b ?
'Va3
6
(l.[;?" + Fa) 7
r
I. I 34. * U razvoju binoma odrediti Clan koji sadri'; a. 1,146. Sum a binomnih koeficijenata drugog ciana od pocetka i treceg
1. J3 5. * U razvoju binoma
\
, ~)" zbir svih binomnih koeficijenata
(,Ix + \IX ciana sa kraja u razloienom obliku binoma (xV-; - J;, jednaka
je za 240 manji od zbira binomnih koeficijenata od (a+b)2n. je 78. Koji clan ne sadrzi x ?
Odrediti treci clan u razvoju prvog binoma. l.147. Odnos koeficijenata petog i treceg clana u razvoju binoma
1. I 36. * Koji clan II razvoju binoma r 7a +: a- \)10 ne sadrzi a? [x~ -V x2~r jednakje 14:3. Odrediti sedmi clan razvoja.
\a _a +1
2 3 a-a 2
1. T37, Za koju vrijednost varijable x je treei clan u razvQju binorna 1.148. * Zbir binomnih koeficijenata tri posljednja clana u razvijenom
(x''''"' + x)' jednak IOO?
L 138. Za koju vrljednost varijable xje sesti clan u razvoju binorna obliku binoma ( ~ +
\
I
v2 x - 1
b )" jednakje 22, a zbir treceg i petog
['1"./3.J; + ifJ)" jednak 2772 ?

61anaje 135. Odrediti vrijednost varijable x.
("~
6
+ ;,,)1
, ..
1.139.* Devetl clan u razvoJu bmoma
[.JlO f'
210'-1:;:'1'°
+ -_,-)1 Je 450.
l.l49.* Treei clan u razloienom obliku binoma
{.t2 4-{t4
je 240.
(';X)50 g x x- Odrediti x.
Odrediti vrijednost varijable x. 1.150.* Prvi, tree! i cetvrti clan u razlozenom obliku binoma (r+ yY,
1. 140. * Cetvrti cian u razvoju binoma
(
I01o,E +_1_1'
"'110 )
je 3500000.
redom, su 8, 6 i ]. Odrediti vrijednosti varijabli x, y i z.
151. * Dmgi, tre6i i cetvrti clan u razlo.zenorn obliku binoma (x + y r'
Odrediti vrijednost varijable x. redom, su 240, 720 i 1080. Odrediti vrijednost varijabIi x, y i z.
1.14 L * Za koju vrijednost varijable xje koeficijent cetvrtog clana u
razvijenom obliku binoma (a + b) IOgl--·2 jednak eksponentu binoma?
.152.* Odrediti peti clan u razvoju binoma (ifi.- J~J, akoje posljednji
1.142. Peti clan u razvijenam obliku binoma (if; + x-I)' jednakje :5.. clan tog razvojajednak (3!JCn -lo"S.
9
Odrediti vrijednost varijable x. t53.* Odnos tre6eg i petog koeficijenta u razvoju binoma a-'2'
[
~a31 J" jednakje ~.
1.143. KQji clan u razvijenom obliku datog binoma, sadrZi a i b na isti
eksponent: ,
Odrediti clan koji sadrzi a -2.
154. * U raziozenom obliku binoma (Xh + x-4) 11 binomni koeficijent
r
treceg clanaje za 44 veci od koeficijenta drugog< Koji clan ne sadrzi x ?
1.144. lJ razvijenom obliku binoma [ai J;; + zbir svih binomnih

1.155* Odrediti onaj cian u raziozenom obliku trinoma (1 + x' + :2 )12
koji ne sadrzi x.
koeficijenatajednakje 128. Odrediti clan koji sadrii a 5
1.I56. * Naci koefieijent uz x' u razloienam obliku izraza (I + x
2
_ x') 9 .
14 15
5
1.157.* Naci koeficijent uz x u razlozenom obliku izraza (1-x+x5io.
Odrediti clanove koji su cijeli brojevi u razvoju datog binoma:

L158.*a) (.J3+1)' b) (2+\15)13 c) (.J3+.Ji)1O
1.159.*a) (';/3+'«2)18 b) (ifs +\12)20 c) (if?, +!J2)IOO
1.160. Dokazatidaje (l+.Ji)" + (l-.Ji)" c\jelibroj.
Odrediti clanove koji ne sadr.ze iracionalnc brojeve u razvijenom obliku binoma:

l.J61*a) (Vi +.Ji)' b) (ifj +7.fi)24 c) (Vs +..[3)5
1.162.*a) (Vs +..[3)" b) (Vs +7./12)17 c) (Vi +.Ji)14
Odrediti sve racionalne clanove u razvijenom obliku binoma:
1.163.*a) l3
(13 +22 'J5 b)
[~.1J24
3 5 +2' c) (.J5 _.Ji)1O
Koliko racionalnih clanova irna razloieni oblik binoma

1.165.*a) (.Ji + if?,)lOO b) (7.fi+if?,)'OO c) (ifz + 1!J3) 100 ?
i.166.*a) (..[3+'15)'24 b) (.Ji+V3)'00 c) (if7+'I5)30?
1.167. Zbir binomnih koeficijenata treceg clana od pocetka i tre6eg s
kraja u razlozenom obliku binoma (if?, + V4)" je 9900.
Odrediti racionalne clanove ovog razvoja.
1.168.* NaCi najveci clan u razlozenom obliku binoma:
1.181.
a) (l+.J2)'o b) (fi+.J2)'01
] .169. Izracunati vrijednost izraza:
(~J+ 2(~) +22( ~)+ 23m+ 24(!J+2 5(:)+2 0(:). 1.182.
170. Odrediti zbir koeficijenata polinoma koji se dobije razvojcm datog binoma:
a) (2x+I)' b) (4x+2)1G c) (l-3x)21 1.1 83.
!.l7l.a) 1.184.
!.l72.a)
1.185*
16
17
[KORJENOVAN,IE:
J.] 86* i z = r( co, s(p+i sillcp),

..
OJ,/I = V; = {f;l(cos <p -+n2/~ + i sin q)' +n2J..7t ,j"'I, k=O",1 ...,n-1.
1 1 2~ ,
Ij OperaCl1,t:' s komplcksnim brojevima u eksponencijalnom obliku:
--- + + ----- + ... -+ ~-- ::::: - - , n paran broJ.
(n-I)' 31(n-3)! 5'(n-5)! (n-])' n' I MNOZEN,m I DlJELJENJE:
+.l)" I Akoje z, =1) ("~", :::~ :::... '1 C,07 ' _ tada vflJcdl'
1.188.* Dokazati da za n?: 2 vrijcdi 2 «1
.1 89, * Dokazati da za n ? 3 vriiedi nejednakost

, n
< 3.
/1"+' > (n + 1)" ,

I Z, '2, =(IJ '1"2),,''',+<1,)'
I
i
,STEPENOVANJE 1 KOJUENOVANJE:
.190. '" Dokazati da za n ? 3 vrljedi nejednakost I!j;;?: n+.;j n + 1 .
I Akoje =,riF ,t,ada vfijedi:
Z
I
,::,/1 =r;! I:,~m'"i; ~,~ V;.~ ~;~i., k=O,I, .. :,n-L I
I Zaz=x+i)1 vriJ"edi' (_,,~, __ ,x+ty_ I
I . . ,- ---L- -C"
x( _ . ' ',,'
,COS:V+lsmy).
I, Sj)ed·jillno.'ako
. ,i,e:' x, - 0 pre t"tloclna rclacij<l ',JOSt8J'C
'
THJGONOMETRUSKI I EKSPONENCUALNJ e" .'
= cos J ~: Ism)"
I'"
10Ju JC jJ0Z11ili';; pC'\d
I 118Zivoll1 Euler-en'l]""
F
fohml!a,
KOMI>L:U,~KSNOG RROJA i Z<l trigono!l1ctrijskc funkcijc vrijedi:
, -- e-::!
I< ompl*.szm hr0j z = a+bi u G811SS~()VOj ravni predstavljen je- rackom M(a, b). ! i sinz - ,
~I' I ~ if 2
:I
be'; ~M([j!}) a = r·coscp r-irio'dl11 od z
II 1"'-lIz1' b = r-Sill(p «I-argument od z I Odrcditi modul i glDvnu \-Tijcdllost arrmmCllta daton I-Oml)"."'S
")1'" '~I' ,
b) z = -1
-'
". ' ,
'z:,<".,-",\',110g,)lOj3.
I~,
~. .<1.) Z -- ' . --,_,
~7- , C)Z-,)
b (1f. 1 2'" L~,a) z,=] b) z:--.:.:2 '
I 1/ 't' tg(r=~·,·(ij~I~-;::;'~).1
a \ L
'IT
2.3.a) z = -5i
c) z= 3;
1
-~---¥.;...- I ..--..--..:> __ b) z= l+i c) z ,co. 2~2i
z= -3 b) z= I
i
~-
c) z = -2+21 J3
I a x ! = J;F;-;l ] -j
I /\jgcb~dski obiik komp!eksnog hl'Dja z:

2 4i
•
z= -., b) z= --~
z = a+hi. c) z= 4+31
! Trigm10111ctl'ijsid ohlik komilie.ksl1og broja z: z ",,", r(cos(p+isincp). 2+1
. IT n
2.6.a) z= slJl~-"icos--- b) z= sin~-ico;,!.~,-
Ekspoltencijaini otHk i\ompkksnog hroja z: ;:::=; r·c <e' 4 4 8 8
2.7.a) z= 3sin 2TC_5fC()S_2.~
7 7 z--=c 1-s1no:,,+,',r-_os'c',,_
b) ' . ri,'::::'-(0 rr'l
i ,_.,!
.-----.' J<,. _ _ •• _ ,_. • \ 2j
MNI:JZF;NJF ; DUELJEN,n:: :U~_ udreC.llll S\'C \T1Jl.'dnCd! ::1rgurncnt8 dmih komplcksnih broje,,/a:
Akn jc 71:O~ 1", (c.OS(rl+i siner), 72=
7.1£]= K'1 1"2 [COS(CI)1'+<P2)
r~ (cos(p,~+i
+ i sin(<rri-tP2)J.
sin(pJ. tad8 vrijccli: a) z=-3 b) z= 1--] c) ;= l+iJ]-
STET'ENO'.rAN.lE:
1\1\0 jc z -= r (COS(P+ i Si!1Cp), 'tRda vrij6di zn= rn (coSlltp+i"sinmr) .
i Spcc\jalno, aka jt l'_='l,"t::lcb vrijcdi: (COS(P'F i s'in tp) 11 ;:':;. cos mp + f sin ncr , nEON sto
Ul<.1zivmno M(l.~-vre::.2~ formula ~' __ '__ "'~ __ '_____ ~ ___ .~~~~',.~ __
IS 19
n n
2.29.a) 2+113 +i b) 1- (2+J3)i c) cos-- i sin-
S 5
<3"
-
4 2.30.a) z = 1- cosa +i sina b) z = 1+ cosa +i sina
c) 1 <Izl <3, -"-4 «I' <"-4 d) Izl>2, 0 «p <"-2 2.31.a) z= 2-2i b) z=-J3-1
2. i 1. Dataje tacka z, = 3+4i. Odrediti skup tacaka u kompieksuoj ravui z, za
c) z =-2+2iJ3 d) -213 -2i
koje vrijedi nejednakost Zl! <5. Iz - - (l+iJ3T
2.32.a) z = l- b) . 7l:
Z=Stn-+lSIn-.
.' n:
\, 2 6 6
2.12. Odrediti skup tacaka u kompieksnoj ravni koje odgovaraju
kompleksnom broju z, aka je:
2.33.a) z =(1 + 2i)(I -i) b) z=2+isin~
a) Iz-21=3 . b) IZ-3il=2 c) Iz-l-il <;4 6
i --1 2+i
2.34.a) z= b) Z=--
Odrediti skup taoaka z kompleksne ravni koje zadovoljavaju uslov:
1t n 3n
2( cOS- n.n)
4
'+lS1n
4
l-i
213a)aro-z=- 4 b)argz=n c) --<argz<-

4 4
235. Ako je z = r(cosqJ + isin<p)) napisati u trigonometrijskom obliku
•• b
1I 1t 5" . -. 1
2.14.a) O<aprz<- b) - < argz<- b roJcve Z I - .
b 6 6 6
z
2.15. Akojez=x+yi i r=j;i +y? =consl. kojemskupukompleksne
2.36. Akoje Izl = 1, dokazati daje z=-.
ravni pripadaju tacke z - 3 ? z
2.16. Kojem skupu kompleksne ravni pdpadaju tackc Izl::::: 4? 037 . Ak'oJe
. . . . , . - 1- .
"",", Z =COS 5? Napisati u algebarskom obliku date kompieksne brojeve:
2.19. Ako je Izl = 4 , kojem skupu kompieksne ravni pripadaju tacke 2 - z ? 2.38.a) z =2(cosn: + isinn) b) z=5 (cos2n +is1n2n)
2.20. Kojem skupu kompleksne ravni pripadaju tacke z, ako je 12i - zl < 3? 2.39.a) Z= s( n. n)
COSZ-+lSIn"2
[ 3n .. 3n]
b) z=3 cos2+1SInT
Date kompleksne brojeve napisati u trigonometrijskom obliku:

2.21.a) z=3 b) z=-2 c) z=5i d) z=-4i 2.40.a) z= 4( cos n
3 +ISJn 3 )
.' n I b) z = {cos(-~)+isin(-~)]
2.22.a) z = 3 + 3i b) z ~ n in
c) z ~ 6 + 6i
n:l
2.23.a) z= i 2
+-1-
I
2.41.a) z = Illcos 1t ..
+1sm
4 4 _., b) z~ 9[cos(- ~ )+isin(-~)]
I
2.24.a) z ~ -Hi
131
b) z= - - - I c) z=-3+4i 2.42.a) Z= J2( 2 2n
COS-+IStn-
3
2rr)
3
b) Z= 4( 3rr .' 3rr)
COS
4
+ISIn
4
2 2
2.25.a) z=\+i b) z~ l-; 0) z- H-iJ3 d) z=J3 +i 2.43.a) z = Ilcosl- ( I]
r (1T) +lSJn\-3" 1< b)
rc . • 1t
Z=COS~~lsm~
. it . 3 3 3
2.26.a) z=3COS~-3isin~
it
b) z==sm~-lCOS-
8 8 2.44.a) z=14(cos45° +isin45°) b) z=20(cos60" +isin60o)
cJ z:= -2sin 2:. + 2i cos"::"- 2.45.a) z =34(cos30" + isin30o) b) z =.J3 (cos1200 +isinI20o)
12 12
Z=i-3(COS~-iSin%) z=-s(COs~+isin~)
2.46.a) z = 15 (cos 150° + i sin 150°) b) z = 19(cos2100 +isin 210°)
2.27.a) b)
2it . ' 2n Oarediti proizvod datih kompleksnih brojeva z, i Z2, ako je:
2.28.a) z=1+COS-+1SlTI- b) z = sinO', + icosa
5 5 2.47.a) 1', = 5(cosI0" + i sinlOO), Z2 = 4( cos20° + i sjn200)
20 21
b) "~ 3(eos35° + i sin35°) , z, 7(00s55° + i sin55°)
~
c) z] ~ 4( c0540° + i sin400) , Z2 = 2(cos20° + j sin200)
2A8.a) z] ~ 6(e05 i 5° + i sin 15°) , Z2 = 3(cos25° + i sin25°)
b) z,
~ 7( cos j 1° + i sin 11 0) , z, = 4(cos19° + i sinI9°)
c) z) = 9(cos33° + i sin33°), Z2 = 2(cos12° + i sin 12°)
2.58.a)
2.49.a) Zj =
fi(
3 Cos8+1sm8~
IT .' n) Z2=
3n
2 COS'---
8
,,"
+.,;.1 sm~
3n
8 b) z] = cos 210° +isin210() , z, ~ 3(coslSOo + isin ISOo) .
2n . . 2n)
b) z,= 6 (eos7+)slTI7' z~ = 3( cos -n: ..
+ 1 5111 - TC \
! e) z, ~ 22(oosI4+isinI4) z, ~ HeeDs 7 + isin 7).
J .' " '7 7
c) z) = 5(cos3 + i sin3) Z2 = 2( cosS + i sln5)
Uprostiti date izraze:
= ('IT .. n'l . _. 3( n . . . TI ) n .' n\ (CO$-+ISll1--
2.50.a) z) 21 cos- + Ism-
,,6 6)
2:2 - COSU Tj 8m 12 2.S9.a) r
10 cos-+lsm-),3
\ 6 6
IT .' TIlI
3 3)
n f IT
b) zl=3[cos--+isin~1
'I Sn .' 5n
z = COS:"~+lsm IT. n) ( 3n . 3n)
, 24 24 b) 12( cos--I-ism-
.. : cos-+ism-
~,8 8) 4 4 \ 4 4'
= 51r cos ("j

- -- + lsm.1(
('It n\ SJf .. 5itl( n .. nl
] = 21l COS-'-/SH)- i
~.' I
2.5I.a) z cos'::"+isin-· j c)
( cOs-·-/SI11----:--I·j
2:2
3 3) L \. 4/ \. 6 6)\ 6 6)
211:. . 2n: ( n ! .. ( n 2n .. 21t)i
n .. IT\
16( COS-+1SHl--..- :L. ' cos--+Ism-I
b) Zt =COs-:;-+fsm--;-"
••
.2.52.a) z) = 2 (cos7 + i sin7) ,

J
2)l
22 :::COS --'-l+lsm! -"-,
\. 2
£2 = 3 (cos 11 + i sin J 1)
2.60.a)
,3
3n
3, 1 3 3;
. 3ITI,;11( n '. nl
b) z) = cos4 + i sin4 , Z2 = 5 (cos3 + i sin3)
b) 22 (
cos-+ism~
4 4)
cOS-+iSlll-)
2 2/
c) z]=4(coslO+isinl0) Z2 = i 1 (cos12 + i sin]2)
. ( 5]'( . 5n\, ( rt . , 'it)
0) 15 COs--ism-----:-i:3,lcos +lsm- )
\. 6 6 ) 6 6
Odrediti proizvod datih brojeva:
2.53.a) J3(cos30 D +isin30D),2.fi(cos60 o -I-isin60o) Ln 27T)
6 ( cos~3 + iSI!l 3'-)
<
311 ..
10(.cos --4-- + I SI11 4
31t)
2.61.a) b)
J2 (c.osl50o +isin1S0o) (cos::" + isil1~") IT)
b) J2(cosJ20o +isin1200).
o
2 2
3 3)
2( cos Jt -I-lSIll-
4
.'
4
2.54.a) 4(cosl50 +isin150o).-J2(cos210 D +isin21Oo)
2.62.a) (1+;)(cosI50+i5i: 15°) 0) (~J ~ i) (cos 20° + i sin 20° )
b) S(eos(~30o)+ i5in(-300). 2(eos7So + isin 75")
2.63.a) (cos 40° +isin40")(3+3;.J:l) b) (cosSOo +isinSOo)(S.J:l-5i)
Odrcditi kolicnik datih komplcksnih brnjeva 2:1 1 7:2, ako jc:
2.55.a) z, = 8(cos40° + i sin400), z, ~ 2(C0380° + i sin80')
2.64.a) II +2isin~1(-2- 2i.J:l)
\ 3)
0) {J
\2
I-
3 \
.K )
I-,+ism ..--)'( \iL--Lisln-----;-
,IT
4
b) Zj = I2(cos7S0 + i sin75°), Z2 = 3(cos2S0 + i sin25°)
c) Zl = 4(coslSO + i sin 15°) , Z2 = 2(cos5° .+ i sin5°) lzracunati stcpenc L\llllpleksnih brojeva (Moivre-ova formula):
,.11 )]2
2.56 .• ) Zl = 16(cos77° + i 8in77°), Z2 = 8(cos33° + i 5in33°)
b) Zj = 28(cos65° + i sin65°) , Z2 = 7(cos35° + i sin35°)
2.65.a) b) r,'---
l.Jl1l/cos 1\6' + 1sm 6'
e) Zl = 1OO(cos88° + i sin88°) , Z2 = 2S(cos80° + i sin800)
2.S7.a) Zj = 41'
(31t .3711
cOS-_-+iS1TI-~) ZJ=
(n .n)
21 cos-+isJn-- . C', d) ~
c 1J5
I-(COS-+ism-)
211: . 211: ]'
\) 5 '\99 L 2, 9 9
22 23
2.66.a) [{COs~ +;sin ;4)T b) [{COS -"- +; sin -"-)
100 100
r b)
g +1Sm g )J [J3( g1 'Ak' 2" .. 2" dk

0 azatl' d '
cJ ~
l2(Cos 'IT .' it
d) "3" COS 1<1<)1'
9+1SlTI J9
2.. oJe Z =COS---+lSIn-,
3 3
aJe
(cos 4° +isin4O)15
a) Zk +Z2k =:: {2. aka je k djeljivo sa 3,
2.67.a) P(cos11° +;sin110)]5 b) -1, aka k nije djeljiv sa 3
c) [4(cosl00 +;sin100)]' d) [2(cosI5° + isin 15°)]'
b) 1 + z
k+!
+z-
"k+2
= I3, aka je k + 1 djeljivo sa 3
.
2.68.a) (I + i)IO b) (1_i)12 c) (-1 + i)8 lO, ako k + I nije djeljiv sa 3
2.82* Dokazati iden!itete:

7rr .. 71<)
2.69. Dati su kompleksni brojevi z,. ",,2(COS~+lsm-
5 5
Z2 = 4(COS SIT + i sin 57t

9 9
'J. Odrediti:
b) z,'
Odrediti drugi korijen datog kompleksnog broja:
Napisati u algebarskoj [ormi dati kompleksni broj: 2.83.a) z~ 9 (cos 0° +isinOo) b) z~ 16(cos900 +;sin900)
2.70.a) z = 3(cosO + i sinO) b) Z::O:: 5 (COS1t + isinn)
2.71.a) t
Z=~ SlJl 1< +iCOS nl)
3 3
b) (.5~5n)
z=-\sm -ls lTI
6 6
2.84.a) z= 4 (cosl00 +isinl00)
2.85.a) z~ 25(c05400 +i8i0400)
b)
b)
z= 8(cos500 +;5in500)
z ~ 36(cos600 +isin60o)
2.72.a) z = (2 + i) 2 b) z=(coslOo +s;nl00), 2.86.a) ( 21<

b) z~3lcos3+ism3
. 21<)
2.73.a) z~(..fj+i)17 b) z = (Y""(

l+i
l-=i)
n
COS"4+
. .
ISlD
4")
1C
2.87.a) b) Z~5(COS 2n
5
+isin 21<
5 )
I
2.74.a) Z=(-COSlO -islU
1t . n I"
lO)
b) Z= (l.j.~i1-1J3\"J
3
lzracunati vrijednosti datih korijena:
b) V'c-os-6-0-::"-+-;-'si-n- o
Primjenom Moivre-ove i binomne formule dokazati:
2.8S.a) Vcos90() + isin90 f> 60-:C
2.75.a) cos2x = cos2x - sin2x b) sin2x = 2 sinx cosx 2.89.a) V8(cos300 +i8in300) b) V27(cos12° +i5inI20)
3
2.76.a) cos3x = 4cos 3x - 3cosx b) sin3x = 3sinx - 4sin x
2.77.a) cos4x = 8cos'x - 8cos'x + I b) sin4x ~ 2sin2x(1 - 2sin'x) 2.90.a) .Jl b) .J4 c) ,r:9
2.91.a) ifi b) Vi c) l!=l
2.78. Dokazat;jednakosti: 2.92.a) l{:"i b) VI c) iJ8
a) cosh ~ COSX (J 6cos4x -20cos2x+5)
3
b) sinSx = sinx (5-1 Osinx-l Osin'" +5sin ,,+ Ilsin'x) 2.93.a) ~ b) ~ cJ v=s
2n 2n 2.94.a) ~ b) if32 cJ Vi
2.79.Akoje z=cos +isin ,dokazatidaje 1+z+z2=O.
3 3 2.95.a) .J2 + 2i b) ~ cJ tfi+i
2.80. * Primjenom MOlvre-ove i binomne formule dokazati:
a) 1-{;J+9( :)-27( ~)+ . =(-1)'2" cos 21;" . 2.96.a) b) 5 (-ii2+2i)2

] 6i l17
24 25
lzracunatj vrijcdnost izraza: Dokazati da vrijede jednakosti:
(1 + ifi) '0) (1[32+ 1\) " (Hfi]" (-1+I)3J' ( .. 1-1)31'

2.97.a) 6 • 0) 1-"
" J+I
2.11 La)
l'-2-- +l. 2 ) ~2 b)
2.98.a) ( COS."l00 .' "0 0 ) g

-lSID_J b) [J2 (c05600 + isin 60°)]6 1/5 (00545° +;sin450)]' =-1251
(n4 . ). ,
b)
2.99.a) - cos + I S1l1
IT \
b) [ 2(C05J50 0 +isinl50 0 ) TO
4 2.113. Rijesiti datu binomnujednacinu:
a) xl·1 = 0 b) x 5·32 = 0 0) x'+64=O
2.100.a) (l+i)'O b) [J2(3-;J3)],
2.10I.a) IJ2l;'
C
-
l3\r
'J
I'C) I
.~ )
b)
r [
I
)3,1"
1)3 -.1.+1211
)J
Rijeslti date jednacine (po z ill x):
2.114.a) zJ+i=O
2.115.a) x2 +7ix·12 = 0
b) z3·i-l ~O
- 2 2 b) x 2'-Slx.15 =0
[(sina + i cosrl.. )(sina - i cosa)]-! 2.116.a) Z2+Z+ J = 0 b) z2·z+ 1 =0
2.102.
2.117.a) 22+ (3+20z-7 + 171 = 0 b) 2z2 +(5.I)z+6=0
2.103.a) .Jl6i b) i1~i6 oJ ~4 ~
11.- z i \',
2.118. *a) , - - ; =--1 0) (I-XI)' ~i,XER,x=?
2.104.a) b) [27(cos600 +;Sin600)]~ \ J +2 i) \ l+x!
I
2.10S.a) (cos3000+lsin300o , b) lSc (cos1500 +;sinI50 °).11" Dati oinol11 rastaviti na fak1"orc:
5
, 1 .' "~nod L119.*a)x +1 by x7+1 c)x 9 +!
2.106.a) \
OJ 1"+.t·1 . 0) d)
'-1+f-,\411+3
1'--1 2.120. * Ako je z ma koji kompleksan broj i HEN, dokazati da vrijcdi
U--i) \ ]-; J. jcdnaKost
z-
'11+1 n (
+l=(z+l)TI z +2zcos--+1 .
2 2kn "I
2.107.a) ~k~1 \. 2n + I )
2.12 ! . * Dokazati identitete:
a)
11 211
COS--'COS-- cos--·
311 nrc I
·cos--~=-.
2n + ] 211 + 1 2n + I 2n+ 1 2"
b)
b)
. IT .2n
sm----SlD-- s m - -
.3n . nIT I
Sln--=---.
·hn+
2n + I 211 + 1 211 + 1 2.'1+1 Y
c) 2.122. * Razloziti na hlktore date binomc:

a) Z,1 + I b) zg -I- 1
2.108.a)
Date kompleksne brojeve predstaviti u eksponcncijalnom obliku

z=r·e«JI, '~'7T <<p ~n:
b)
2.123.a) z = cosO -+ i sinO IT 1I
b) Z=COST[ +isinn c) z=cos-+isrn-
2 2
2.109.a)
( n .. 1I \ ' n , . IT ']3
b) ( I+COS-+ISjJ1~ i
2.124.a) Z =\(cos"6-nIT)
-I-IS1l1
6 b) ,
i 11:
z=51 COS-+ISJll'~'
.' 1t ) c) Z= 4(
Clli 2n.
'+ISJn 2n)
'
l
l+cOs-~+lsm--
4
)
4; \. 3 3)
I, 3 3 3 3
2.125.a) z=1 b) z= 2i 0) z = ·4i
2.1IO.a) (1+cosx+isinx)S b) (1+sinx+lcosx)' 2.126.a) z=3 b) z~ ·2 c) z= 31
26 27
2.127.a) z = 1 - i b) z= l+i c) z= -2+2i
2.128.a) z= -.fi+i.fi b) z= 1+,J3 c) 2.=-J3-i
2.129.a) z=3 ( 3n
COS +1Sln n)
3
b) z = sina + (1-cosa)i
3. K 0 M BIN A TOR I K A
Date kompleksne brojeve napisati u algebarskom obliku: 3.1. Varijacije
:t_i .. ,
~
"
2.130.a) z =e 4 b) Z =e 2 e) z=e'J'
-~, -~.:::,;
Defihicije'i broj varijacija: Uredena k:. torka razIi~itih elemenata skupa
2.I31.a) z=e- lrl
b) Z=e 6 c) Z=e ;
Ao:=. {ab a2, a3, ~ .. , -all} naziva se varijacija,bez ponavljanja k~te-klase u sk9.,pu A (.ksn j,
2.132.a) z =e 2+;r;i b) z=e

,
3+:':.'
c) z=e
4?i
; Broj varijacija bez ponavljanja k-te klase od n eiemenata oznacavamo sa 'Vnk i vrijedi: I
2.133.a) z=e l + i b) z = e4+
31
c) Z =e2 - i V• ~ n(n-I)(1I-2) ... (n-k+I). . 1
•
Uredena k-torka elemenata skupa A\ A= {a], 82, a3, ... , an}, pri cem~l se elementi mQgu 1
Odrediti vrijednosti trigonometrijskih funkcija: I ponavljati, naziva se varijacija S pOllavlj.njem k-te kl.,e u 'kupu A (k.,;n). I
2.l34.*a) cosi b) sini c) tgi BroJ .~arijaCua sa 'p.ol1avlj anj em k..:te klase od n eleri1e~ata o.znacavamo..sa 'V~ i vrijedi: '. '.
2.135.*a) cos(l i) b) sin(l + i) 0) c052i -k , I
~
k
___ ._. . Vn=n • - ..:
Dokazati cia z.a svaki kompleksan broj z vrijedi:

2.136.a) sin1z .+. cos2z = I b) cos2z = cos2 z - sin1 z
Izracunati vrijednost i7Ia7....a:
c) sin2z = 2 sinz cosz
2.137.a) cos(-z) = cosz b) sin(-z)=.-sinz c) tg(-z)=-tgz 3.l.a) vi 0) VI~ c) Vllt d) vi
3
2.138.a) sin3z = 3sinz - 4sin z b) cos3z = 4cos 3 z-3cosz 3.2.a) V;+V;-V: b) 3vi-2Vg+4V: 0) llV;+15Vi-5Vj
1- cos2z 2 1+cos2z
2.139.a) sin z2
b) cos Z 3.3. Dat je skup ad {A, B, C, D, E). Koliko ima varijacija druge klase (bez
2 2 ponavljanja) od eiernenata,ovog skupa? Napisati sve ove varijacije.
2.140. Koristeci Euler-avil formulu eXI =cosx+islnx, dokazati: 3.4. Koliko ima varijacija trece k1ase (bez ponavIjanja) ad e1emenata skupa
2 2
a) Osnovnu trigonometrijsku identicnost cos x+sin x = L iz prethodnog zadatka? Napisati sve te varijacije.
b) Adicione teoreme: 3.5. Koliko se cetverocifrenih brojeva moze napisati pomo6u cifara 1, 2, 3,
sin(x+y) = sinxcosy + cosx siny i 4i 5?
cos(x+y) = cosx cosy -- sinx siny. 3.6. Koliko se cetverocifrenih brojeva moZe napisati pomocu cifara 0, 1,2,
c) Formule za trigonometrijske funkcijc dvostrukog ugla: 3 i 4?
sin2x = 2 sinx COSX 3.7. Koliko se neparnih cetverocifrenih brojeva moZe napisati pomocu
cos2x = cos2x - sin 2x. cifara 3,4, 5 i 7?
3.8. Koliko se parnih trocifrenih brojeva moze napisati pomo6u cifara
1,2,3,4i7?
3.9. Koliko se pamih petocitrenih brojeva moZe napisa!i pomo6u eifara
2,5,4,7 i 9?
3.10. Kaliko prirodnih brojeva mozemo napisati ciframa I, 2, 3 i 5 aka so
dfre ne ponavljaju?
3.11. Zenicu sa Sarajevom svakodnevno povezuje 15 autobusa. Na koliko
nacina se iz Zenice maze otputovati u Sarajevo i vratiti nazad u dva
razlicita autabusa?
28 29
3 12. Od koliko razlicitih e1emena!a moze da so sastavi 420 varijacija druge
klasc (bez ponavljanja) " 3.33. Koliko se razliCitih cetverocifrenih brojeva moze naplsati pomocli
3 13, Koliko sc dvocifrcnjh brojeva moze napisati ciframa 1,2,3 i 5 (ako se cifara 0, 1, 4, 5~ 8, 9, ako sc svaka cifra upotrijebi najvise jedanput?
cifrc mogu ponavljati)? Napisati tc brojeve. 3.34. Naplsati varijacije drugc klase s ponavljanjem od elemenata A, B,
CiD.
3 ] 4. Koliko se trocifrenih brojeva 1110Z.C napisati ciframa J, 2, 3, 4 i 5 (ako
se cifre mogu ponavljati)? 3.35. Napisati varijacije trece klase s ponavljanjem od eicmenata A, B)
CiD,
3 15. Koiiko so trocifrenih brojcva 11107.('. napisati ciframa 3,4,5,6, i 7 (ako
se eifre mogu ponavljati)? 336. Abeceda ima 30 slov3. Kol1ko se najvise rijcci s tri slovs moze
napisati u nasem jeziku?
3 16. Koliko SE: petocifrenih brojeva moze napisati ciframa 3) 5, i 7 ?
337. Dvorana ima 5 ulaz.a/izlaza. Koliko mogucnostj postoji da posjctilac
3 .J7. Koliko se tctverocifrenih brojeva moze napisati ciframa 1,2,3,4 i 5
uce na jedan, a izadc nn drugL
(ako se cifre mogu ponavljati)?
3.38. Morzeova slova se sastojc oel od dva simbola (ta6k8 i erta). Ako se
3 18. KoHko se razlicitih pctocifrenih brojeva moz.c napisati od prvih 8
cifnra ako se eifre no ponavljaju? uzme da svako slovo ima twjviSe pel ovih simbola, koliko razlicitih
s10\'3 Ima Morzeova az:buka?
3 19. Koliko so razlicitih pC1'ocifrcnih hrojeva mOl,e napisa1i od prvih g
339. Klavijatura muzickog instmmcnta se sastoji od Rg tipki. Kolil{o
cifara?
razlicitih lTIuzlC.kih !zraza sas1-a\i]jcnih od 6 nota mo~~cmo odsviral1 na
3.20. S-<JHki iz grupe od 25 ucenika sa svakjm je razmijenio po jednu
ovom instrumcl11'u?
postanskl1 markicu, Koliko je lTI(lrkiea razrnijenjcno?
3..40. Koliko se razlici1ih sestoznacnih tclcfonskih br(~ieva 11107:0
3,2 j, 50 tlccnika u 50 gradov?t Europe vrscno jc dopisivanje
TZlllCOll
talco da nijcdan broj ne pocinjc s nl.1jom?
raza:lcdnicama_ S\'aki n6en1'\\ je poslao ost8\im uccnicimJ po jednu
~ Kulik; hH:i rnzglednic.a su prenijelc europskc posiL:: 3.4].* Koliko s~ uku]Jl1o brojcva manjih nd 10000 mo~~c nRpisali clfr~HriCl
2,3 is?
3.22. Na ko!ikc mHSinil sc U grupi od 10 osoba moz.c lzabrati troclano
rukovodstvo?
3.42, Ako Sf: registarskc tablice ()znac<.rvaju jcdnlnl od SCclCHl1 :;]01'8 izmcGu
3.21. Koliko sc moze sastaviti petocifrenih tclcfonskih brojev3 pod usloyoJ.1l elva lrocif;enn broja. koliko se ukupno~moze rcgisl"roval'i 8uloillohila:
da SlJ cifre u .,::~vakom telefonskom broju meL1usobno razlicltc. 3A3. Na koliko razlicit.ih nacinJ 5C rnogu smjcstiti tri raznobojnC'. ImglicG U
pet razlicilih kutij<l ?
3.24. Kolilw se moze SJst8viti sest.0cifrenih telcfonskih brojeva rod
3.44-. Predu7,ec.(~ .Ie raspisalo ogJas za ceiiri radna mjcsta. Na sc-
Llslovom da su cifrc II svakom tclefonskom broju medusobno razHcitc.
pr~j(rvilo deser kandidata. Nn kolilw n3ciml se rno7:C' izvrsiti izbor
3.25. Na koliko nac,ina se maze od 10 k;~iiga poredati u poHel 7 knjiga?
radnika?
3.26. Na koliko nacina se moze od 10 knjiga poredati II polici 7 knjiga ako:
000 3.45, Na tiketu sportske prognozc nataz! SC trinaest -parDva. Kolik~
a1 je oha\'ezno da u s\'akolll rcdanju ' t)1]
dC ' JC
d nt! oda,Jfana
" 1olJlga.
«kolllDinacija>1- trcb8 uplatiti da hi igrac prognozc sigurno pogodio ~;ye
b) se ohavezno u svako!Tl rcdanju morajl1 nab tri unaprijed odabrane
, .. " rczultate? Ako je cUcna .Jcdnc «kombillrtcije>i 0,50 K]\.1 , koliko KM
KnJ!ge:' , .. ~ .. trcba uplatiti ;::3 slucaj sigurnog dohitk8?
,,~I. 'IN,:l. kr.J1iko
J.L
r) • nac.in8 se m07-1;;: ncl 10 knjiga .pored an t1 pobel f knJ!ga i1ko:
3.46 Ko'd:.a Z(1 i!:::ru (sa brojc:vill1<ll1<l str<:mama) baea sc 1'1"1 !'Jura. Ko!iko sc
a) m 11 rcdanju ne dn bude jednn odahrana knjign?
brojC\'3 mo~ze dobili t'ilrl bacanjill1a?
b) sc olxrvezDc ni u jed nom n:dapju ne smiju na6i dvije unaprijed
odabrfll1C
3,47< Akn koch1 za igru n8. stranam(1) bacamo pet P"Llj-;" ko!iko
3.28. !,-,]a koiiko TIDe·lna se mngll h;le!!"i cctid kocke. 7ft igru «jamb})? se brojeva 11102,(; dobiti tim PdC;,l\j"""
329. U nrvorn razrcdl.l11CCnicl 12 prcorneta. Nfl koliko Dncina Sf,"-
u(~;->nicim8 HV}7.C nal,f8:viti J"Jspored Z[l ponedjeljak, akfl taua trcha 13;)
inwil1 (-) sat] (! nc l110gu imati blok Stltc)? b) vi + V~ -- vi 6652827
3.30. lJ u'druz.enlu Dd 45 limli 110. ko1iko nacina m01.C1110 izabrati
prcdsjedniJea, zamjc';lika i sckre(-ara? 3.49.<1) b)
3.31. Od k;'liko clemenat8 se mo.ze napravjti 2450 varijacija dnlge klase
(bez p01l3vljanja)? ." , v~':~ -+- V ~\~~
3.50.a) b)
l.12. Koliko Sf' cctverocifrenlh brqjcv3 djcljivih s 5 moze nnplsatl POlT10Ctl 'l;';+k
ci1~lra 0,1;- 3, 5. 7, ako sc iste cifrc ne ponavljaju?
30 31
3.65. U skupu prir?dnih brojeva rijesitijednaCinu:
3.51.a) Vk=~ b) V; 'Pn - k =n! a) (2n+2)!. ~2J. b) nt-en-I)! 1
n Pn - k (2n)!+ (2n + 1)1 (n + I)! 6
k k-J
3.52.a) Vl~ . P lIJ- k = lOP9 b) VII =n' V n _ l
3.66. U skupu prirodnih brojeva rijesiti nejednacinu (n+l)! <16.
n(n -2)!
U skupu prirodnih brojeva rijesiti jednacine: 3.67. Na koliko nacina mozemo smjestiti 12 gostiju na 12 stolica?
3.53.a) v x, ~ 2 b) V'x+2 ~ 6 cJ V;+l0 =110 3.68. Na koliko raz!icitih naeina mozerno smjestiti 5 knjiga na policu?
3.69. Ako 9 knjiga sllljestima najednu policu, u koliko slueajeva tfi od tih
3.54.a) 4V:_ 3 =; vLz b) V;::::: 20vLz cJ V~~2(x+l)
knjiga mogu bitijedna do druge?
3.55.a) ,,3 ~ 14V 3 b) V'n ~ XV,·I cJ 3.70. Okrugli sto ima 12 oznaeenih IP.jesta. Na koliko naeina se moze
Vlx x n
smjestiti oko stoIa 6 mladi6a i 6 djevojaka tako da dvije osobe istog
3.56.a) V 7, -- ,Tx-l 2 2 2
X 7 bJ V,_4 + VH + V,_, ~ 20 pola ne sjede jedna do druge.
3 ..a
57 ) v ,, ~3MT4
u, ,-2 b) V:~ =20": c) V:_ 2 =4V:_3 3.71. Koliko permutacija ima skup elemcnata 1, 2, 3? Napisati sve
permutacije tog skupa.
3.58.aJ "V' ~ V',
2",., bJ V, ~15V3 c) V' ~14v3
l[ 1<-2 " , 3.72. Napisati sve permutacije elemenata: a, b, c.
V2 +V4 V; ~2.v: 1 3,73. Napisati sve permutacije demenata: 1,3,7.
3.59.a) b)-.".--' ~13 cJ 3.74. Na koliko naCina mozemo sastaviti spisak od 5 ucenika?
V; V; 2 3,75. No koliko naoina mozemo smjestiti 10 odjeljenja u deset ucionica?
3.60 .• ) b) vl'_2:V;H~15:7 c) V::x~240 3.76. Na koliko nacina mozemo razmjestiti 25 ucenika odjeljenja na 25
-1 -3 -, stolica?
3.61.a) V, ~ 9 h) V, ~ 8 c) V",16 3.77. Koliko skup od elemenata 1,2,3,4 ima pennutacija? Napisati sve te
-, -, -3
. 3.62.a) V, ~ 1024 b) V,~83521 0) V{HI :V2,-! ~210:169 permutacije.
~2 -·-2 -3 -2 3.78. Napisati sve permutacije elemenata 1,2,3,4,5.
3.63.a) V5+2 :V,-4 ~4:1 b) V2H :V',-5 ~17:1 3.79. Na koliko raz!icitih nacina 6 osoba moZe sjesti za okrugli sto pri cemu
3.64. U skupu prirodnih brojeva rijesiti nejednacine: su sve stolice razlicite?
V,;, . 15 l'n-l\1 < ("+1\I 3.80. Koliko skup ima eiemenata ako je broj permutacija elemenata toga
a) - - < - - b) 18 skupa nije veci od 800?
(x+Z)! (x-I)! 2) 3)
Izracunati vrijednost izraza:
3.81.a) P, b) P, 0) P4 d) P,
3.82.a) !'4 + Pj
bJ
3P, - P,
c)
4P9 + PH
d) .P20 -~
P, PI P, P!7
3.2. Permutacije
Rijesiti. date jednacine:
Dcfinicija i hroj permutacija: Varijaciju bez ponavljanja n-te klase od n -,eJemcmita I
nazivamo pcrmutacija bcz ponavljanja. 3.83.a) ~.12 b) Pn ; ! ~6 0) 240
Broj pcrUlUlacija od n elemenata oznacavamo sa PI! i VTijcdi: P n = nI. Pn o 5 Pll-l V11+3
'" . P~-k
Varijacije -sa ponavljanjcm n-te klase od n _clemenata ,nazivamo p,ermutacije s
POlUlvijanjem. Ako u permutaciji s ponavljanjem imamo jedan skup od kJ jednakih 3.84.a)
(n+l)!~72 b) 2VJ+6V2~p cJ' +s
P nno -=15
(n -I)! n n IHI Vii.
elemenata, drugi sirup od k2 jednakih elemenata, treCi sk'llp od k3' jednakih elemenata? :_' ,- kl - n+4 . !£ n+4-k
ri shtp od k t jednakih elemenataJ pri cemu je kt+k2+k3+ ... +k! = 11, tada za broj penuutacija
n! . d'h
3.85. U s k upu pnro m b '
roJeva .. ",' neJe
flJesltt . d"' V:;,
naClllU: - -' - - 143
-<0 .
.. d'.L
vflJe
pkl'k2'k3 •.•.,kt
n Pn+2 4Pn_l
3.86. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {I, 2, 3, 4, 5} koje ne
pocinju s 3?
32 -33
3.109. U Jeksikografski uredenom nizll pennutacija od elemenata APE)...,
3.87. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {2, 3, 4,5,6,7) koje ne odrediti 5. permutaciju. <
pocinju ni sa 4 oi sa 5? 3.110. U leksikografski ured'enom nizu permutacija od elemenata ORME

3.88. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {3, 4, 5. 6. 7, 8, 9} koje odrediti 13-u permutaciju.
sadrie grupu cifara (456) u datom poretku ? 3.111. U leksikografski ureaenom nizu permutaeija od clemena!a TEMA
3.89. Koliko ima permutacija od elemenata skupa {3, 4, 5, 6, 7, 8. 9) koje odrediti petnaestu permutacUu.
sadrZe grupu cifara (456) u bilo kojem poretku poretku ? 3.112. U leks;kografski uredenom nizu permutacija od clemenata abe d e
3.90. U koliko pennutacija ad elemenata skupa {4, 5, 6, 7, 8, 9} se elementi odrediti sedamdesetu perrnutaciju.
5 i 8 nalaze na krajcvima ? 3. J 13. U leksikografski uredenom nizu perrnutacija od elemenata ABNOS
3.91. Broj permutacija ad n slova'odnosi se prema broju pennuta9ija od odrediti 42. permutaciju.
(n+2) slova kao 1:30. Odrediti n. 3.114. U leksikografski uredenom nizu perrnutacija od elemenata RINDA
3.92. Broj permutacija od 11+2 slova vecije 72 puta od broja perrnutacija od odrediti 73. permutaciju.
n slova . Odrediti n. 3.115. U leksikografski uredenom nizu permutacija ad elemenata NAIME
3.93. Koja je po redu permutacija 2341 u leksikografski uredenorn nizu odred;ti 65. permutaeiju.
perrnutacija ad elemenata 1 2 3 4 ? 3.116. U leksikografski uredenom nizll pcrmutacija od elemenata AEOPRU
3.94. Kojaje po redu permutacija abdc u leksikografski uredenom nizu odred;ti 238. permutaciju. >
permutacija od elemenata abc d ? 3.117. U leksikografski ureaenom nizu permutaeija od elemenata IMETAK
3.95. Kojaje po redu permutacija SOBA u leksikografski uredenom nizu odrediti 601 . permutaciju.
pcrmutacija od elemenata (slova rijeCi) BOSA ? 3.118. U leksikografski ureaenom nizll perrnlltacija od elemenata KAZUTI
3.96. Kojajc po redu permutaeija ARMEN u leksikografski ureaenom nizu odrediti 432. perrnutaciju.
permutacija od elemenata NERMA ? 3.119. U leksikografski ured'enom nizu permutacija od elemenata
3.97. Kojaje po\edu permutacija MOSKVA u Icksikografski uredenom ABGElMT odrediti 4009. permutaciju.
nizu perrnutacija od elemenata SMOKY A? 3.120. Tri ucenika trcba da podnesu izvjestaje 0 nekom problemu. Na koliko
3.98. Kojaje po redu pcrmutaeija TEMA u leksikografski ureaenom nizu nacina se moze odrediti redoslijed izlaganja?
permutacija od elemenata META? 3.121. Pet ljudi na nekom kongresll treba da podnesu referate. Na koliko
3.99. Kojaje po redu permutacija ATOM u leksikografski uredenom nizu naeina se m07£ odrediti redoslijed referenata?
permutacija od elemena!a TOMA ? 3,122. Na kofiko se nacina za okrugli sto moze smjestiti pet djecaka i tri
3.100. Kojaje po redu permutaeija TOMA u leksikografski uredenom nizu djevojcice t3k9 da dvije djevojciee ne sjede jedna do druge?
permutacija od elemenata MA TO? 3.123. Koliko se razlicitih permutacija moze form irati od elemenata
3. 101. "Koja je po redu permutacija TORBA u leksikografski uredenom nizu {2, 2, 2, 4, 4}?
permutacija od elemenata RABOT? 3.124. Koliko se razlicitih permutacija moze form irati od elemenata,
3.102. Kojaje poredu pennutaeija OSMAN u leksikografski ureaenom nizu {a, a, b, c, c, c}?
permutaeija od clemena!a MASON? 3.125. Koliko se razlicitih permutacija moze formiratl od elemenata skupa
3. I 03. Kojaje po redu pennu!aeija MERSAD u ieksikografski ureaenom {x, x, x, x, 3, 3,.1}?
nizu permutacija od eiernenata REMSAD? 3.126. Formirati sve permutacije s ponavljanjem od clemenata ABC, ako
3.104. Koja je po redu permutae\ja BOSNA u leksikografski urea en om nizu se elemenat A dva puta ponavlja.
pennutacija od elemenata SOBNA? 3.127. Napisati svc raziicite permutacije od elcmenata skupa {a, a, a, b, b, b}.
3.105. Koja je P9 redu pcrrnutacija ISMAR u leksikografski uredenom nizu 3.128. Napisati sve razlicit-e permutacijc od elemenata skupa {2, 2, 4, 4, 4} .
permutacija od elemenata ASMIR? 3.129. KoIiko se moze napisati razlicitih permutacija od elemenata skupa
3.106. lJ lekslkografski uredenol11 nizu permutacija od elemenata 1 2 3 4 {1,3,3,5,5,5,~ 7,7,7)?
odrediti desetu permutaciju. 3.130. Koliko se moze formirati permutacija od slova rijeci MAMA?
3.107. U leksikografski uredenom nizu permutacija od elemenata abc d 3.131. Koliko se moze form irati permutacija od slova rijeci SARAJEVO?
odrediti petnaestu permutaciju. 3,132, Koliko se moze form irati permutacija od slova rijeCi
3.108. U leksikografski uredenom nizu permutaeija ad elemenata 1 2 3 4 5 MATEMATIKA?
odrediti pedesctu pennutaciju.
34 35
3.133. Koliko se maze formirati permutacija ad slova rijeci
ABRAKADABRA?
3.134. Koliko se moze formirati ttrijeci H od slova rijeci MATEMATIKA pri 3.3. Kombinacije
cemu se ni u jednoj rijeci ne pojavljuje dio AAA ?
3.135. Ko1iko se moZe fonnirali "rijeCi" od slova rijeci MATEMATIKA pri
cemu se ni u jednoj rijeci ne pojavljuje dio MM ? Definicija i hi-oj .kombinaciJa: Svaki podskup od k raz~iCitih_elen'leriata skupa A = {a\, I
3.136. Koliko se maze napisati petocifrenih brojeva ciframa 4, 4, 3, 2, 2? a2, -'1.3, ••• , an } naZlvarrto l{Qmbinacija, bez ponavijanja k~te klase,od n ele,mena,ta (k:S: n).
3.137. Koliko cetverocifrenih brojeva rnozerno napisati ciframa broja Broj-kombinacija bez ponavtjanja k-te klase, od 'n el~meriata ~znacavamo sa, C~ I'vrijedi:
434531?
3.138. Koliko se pelocifrenih brojeva moze napisali ciframa 1,2,3,4,6 ako C' =.'.V.: =n(n-l)(n-2)···(u-+k+l) . (.0)'
• ~ ~ k'
se sve cirre mogu ponavljati.
3.139. Na koliko nacina mozemo 8 bijelih sahovskih figura (2 topa, 2 se
S~aka k-to'rka_.elemenata skupa A = {at, a2 , a), .. " au }, pri cemu isti--element rnoz.e pojaviti
skakaca, 2 lovea, kraija I kraO iell) postaviti oa prvi red sahovske ploce? Vlse puta, naZlVamo k()mbinacij;l s ponavljanjanjem k-te, klase od n eiemenata, _(k moze
biti i vece od n).
3.140. Grupu ad 10 ueenika treba podijeli!i na Iri manje grope od po 2,3 i 5
u6enika. Na koUko nacinrt se mogu formirati manje grupe ucenika?
3.14 \. Devet razlicitih knjiga treba zapakovali u tri poklona od po 2, 3 i 4
knjigc. 'Na koliko naclna se pokioni mogu formirati ?
3.142. Aka se sve permutacije od slova AAMM urede leksikografski, koja
je po redu pcrmlltacija MAMA?
3.143. Aka se sve permutacijc od slova AKLOOV urede ieksikografski,
kojaje po redu pcrmutacija OLOVKA? 3.! 53. Odrediti broj kombinacija bez ponavljanja cetvrte klase od 7
3.144. Ako se sve permutacijc od slova AAEJORSV mede leksikografski,. elernenaia.
koja je po redu permutacija SARAJEVO?
3.145. Aka se svo pennutacije ad 5lov. AEMORTTV urede lekslkografskl, Izracunati vrijednosti datih izraza:
3.146.
kojaje po redu permutacija VATROMET?
Ako se svo permutacije od slova AA I I KTTTSS urede
3.154.a) C'4 b) cio c) C~2 d) C"
IOU
3.155.a) c'6 + Cil, , ,
11) 2C' -Co c) 4C:I +2C:
leksikografski, kojaje po redu permutacija STATISTIKA?
tOO t 6
3.147. Ako so svo permutacije ad slova AAAEIKMMTT urede 3.156.a) 3C 100 + C 100 b) HC', -BC 8 c) 2C~C! +3C~
leksikografski, kojaje po redl! permutacija MATEMATlKA? 3.157.a) ell
""'l3
, c 13lD
T b) c'6 +c'6 c) cio + c~u
3.148. Kojaje po redu perrnutacija ASTRONOMlJA od RASTONOMlJA
C;P, C'
kao pocetne?
3.149. Odrediti 94-11 pernmtacijll od A F 1 I K Z kao pocetne permutacije.
3.158.a)
v'5
b) ,
C' +-'
P,
c) 3C' _ 2V;
to --
3.150. Odrediti 41-u pcnnutaciju od AAAMM1{ lao pocctnc pertnutacije.

c' C'
3.J 51. Odrediti 99262-u permutaciju od AAAEIKMMTT kao pocctnc d) -++~
permlltacije. Vs P,
3.152. Odrediti j !975041-u permutaciju ad FORINMATIKi\ kao pocetne 3,159. Koliko pravihje odredeno sa 6 tacaka od kojih nikoje tri nisu
pcrmutacijc" kolinearne? '
3.160. Koliko pravihje odrcdeno sa 10 tacaka od kojih nikoje trl nisu
kolinearne?
3.161. U ravnije dato n (n>2) taoaka od kojih nikoje lri nisu kolinearue.
Koliko je pravih odredeno ovim tackama?
3.162. U prostoruje dato n tacaka (n>3) od kojih nikoje cetiri tacke nisu
kompianame, Koliko ravnije odredeno ovim tackama?
3.163. U koliko najvise taoaka se sijece sedam razlicitih pravih ?
36. 37
3.164. Odredjti braj svih dijagonala pravitnog: 3.180. Grupu od 16 ucenika treba podijeliti na dva dijelo po6 i 10 ucenika.
a) sestougJa b) osmougla c) dcsetougla. Na koliko razlicitih naCina se to moze uraditi?
3.165. Odrediti broj dijagonala pravilnog n-tougla. 3.181. Na koliko nacina mozerno podijeliti 15 ucenika u dvije grupe tako da
3.166. Za ucenike u jednoj ucionici ima 36 stolica. U toj ueionici nalazi se jedna grupa ima 11, a druga 4 ucenika?
odjeljenje sa 32 ucenika. Na koliko nacina razrednik tog odjeljenja 3.182. Odjeljenje ima 25 ucenika. Rukovodstvo odjeljenja sastoji se od
moze razmjestiti ucenike? predsjednika, sekretara i blagajnika. Na koliko naCina ovo odje\jenje
3.167. U plesnoj dvorani nalazi se 12 djevojaka i 10 mladica. Na koliko moze izabrati svoje rukovodstvo?
razlicitih naeina se moze tbrmiratl 6 plesnih parova? 3.183. Grupa od 15 ueenika novinara treba da odredi jednog glavnog
3.168. Najednoj utakmici susrelo se 15 poznanika i pri tom susretu se svaki urednika i pet urednika pojedinih rubrika u skolskim novinama.
sa svakirn rukovao. Koliko je ukupno bilo rukovanja? Na koliko nacinaje moguce izvrsiti izbor?
3.169. Na jednom sastanku svaki prisutni se rukovao po jednom sa svakirn i 3.184. 1z grupe od 20 !judi treba izabrati podgrupu od 11 !judi tako da od
pri tome je bilo ukupno 78 rUkovanja. Koliko je {judi prisustvovalo dva poznata covjeka oba ne mogu biti u grupi. Na koliko nacina se
sastanku? moze izvrsiti izbor?
3.170. Na sastanku granskog sindikata tekstiinih radnika bilo je 45 3 185. Jedan ucenik ima 6 knjiga jz lektire, a drugi 7. Na koliko natina OV1
prisutnih. Na koHko na6111a se moze izabrati petoelana grupa od lIceniei mogu razmijeniti po dvije knjige?
prisutnih sindikalaca radi zastupanja kod poslodavaca? 3.186. Dato je sest osnovnih boja: zutn, crvena, narandzasta, plava, zclena 1
3.171. lJ korpi za voce nalazi se 5 jabuka i '8 krusaka. Tz korpe prvo djccak ljubicasta. Koliko se kombinacija ovih boja moze dohiti ako se
uzimajabuku ili krusku, a zatim djevojcica uzimajabuku i krtlsku. U sastavljaju najmanje po dvije bqje?
kojcm slucaju djevojcica ima vise mogncnosti izhora: ako djccak 3.187. Koliko postoji cetverocifrenih brojeva u cijcrn sastavu su razlicite cifre?
uzme jabuku iii ako izabere krusku?
3 171. Na sahovskom tumiru odigrano je 45 partija pri cemu je svaki izracunati vrijednosti datih izraza:
ucesnik sa ostalim odigrao po jednu part\ju. Koliko.1c hilo ucesnika 3.188.a) b) e' e' e' c'
C ~,,+7+8+9+10
na turniru?
'20'~e2100- V IS
S
v"
3 173. Ekoloska grupa od 15 ucenika 1.cJi da lzabere rukovodstvo od 3 3.189 .• ) 0)
uccnika: prcdsjednika, zamjenika prcdsjednika i sekretara. Na koliko
razlicitih nacina se to moze uraditi? v n,- l ."- PI>
3.174. Brqj kombinacija trece klase od 11 e1emenata pel puta je manji od 3.190.a) - --- b)
C!~+I\-i\ - " 1:+ 11
0)
C I1
~~=-~
"D V m
broja kornbinacija cetvrte klase od n+2 elementa. Odrcditi n. C ll - 2 P, P mN:

3.l75. U kosarkaskom skolskom klubu ima 15 igraea. Na koliko na6ina
"
y'm +V~ m 4
v enm 3
- p1. (C;+TI : V:+ n) ,.Pn
trener moze form irati ekipu koja ce poceti utakmicu? 3.!91.a) ·C m-5
- b) . -~+~ c)
3.176. Trener nogometnog kluba ima na raspolaganju 16 igraca i to 6 V~ Pm Y'm P2Jl
napadaca, 6 odbrambenih igraea, tri vczna igra6a i jednog vratara. Na

3.192. C~ + 2C! + 22C~ + 23 C ; + 24C~ + 25C~
koliko nac1na trener moze odrediti ekipu koja ce poceti utakmicu ako
zeli da u ekipi budu tl'i napadaca, tri vezna igraca, cetiri odbrambena 3.!93. C~ +2C:1 +22C~ +23C~ + .. _+2nC~
igraca 1 vratar?
3.177. Za pripremu maturskih ispita profesor je pripremlo 100 razlicitih
3.194. l-C;I +C~ -c! +C: ~··C~ + ... +(-lYC:.
zadataka. Koliko l'azli61tih listiea sa po trl zadatka jc mogu6e 3.195. e 2n + e'211 -I. e'2n + e~2n7 + ... + e 2n211 - 1
l
napraviti ad izabranih zadataka?

3.178. Za priprcmu maturskih ispitn iz engleskogjezika, profesor je Dokaz.ati istinitost datih jednakosti:
u6enicima dao 50 pitanja. Na koliko razlicitih naCina u6enik moze = n + 1.
od ovih pitanja izabrati t1'i pttanja?
3.196.a) e's -.'l.c'
- 7 7 b) e"12 = 11
He"u C
)
Ck+1
.+1 k +1
3. ! 79. Za pripremu maturskih ispita iz matematikc, profcsor je ucenicima
naveo 120 rnogucih zadataka. Na koliko razlicitih naCina ucenik
3.197.3) c: +C~I_'1 =C::~ b) C hI
Jl
+ C Hn + 2C'11 = e'+l
n+2
maze od oVlh zadataka lzabrati njlh pet? 3 . 198 .a) e nn + en.

n.d T
e n+2
• = e·+ 1
11·1-3 b) C 'n-2 + ek-2
11-2 + 2e'-'
11-2 = e'
n
39
38
Rijesiti date sisteme jednacina:
~9.a) b)
( ChI
___ 0-.-1
_ C nk ) . Ck-1
( C kII )2 _ Ck+1Ck
0+1
II 1
I
11-1
=k 3.221.a)
k
{C " =C "+
C; =153
k 2
b)
k
V; =20
k 1
{C " =C "+
c) r:=272
V~ =136
)O.a) c~ + 2C~+j + C~+2 = C~:;
{V: :V:+I =2:5 {CY, =CY+'
, {CY, =C'+'
,
b) C kn + 3C nk + 1 + 3C nk + 2 + C nk + 3 ::;;;;
k 3
C 11+3
+ 3.222.a) k
b) c)
+ l C I I '·V'·I
n
=2'3
• C; =66 C; =153
)1. C: + 2C! + 3C~ + .•. + (n -l)C: = (n - 2)2 11 - 1 + 1
3.223. Odrediti n i k ako je: c~:i: C~+l : C~:~ =5 : 5 : 3 .
n. C~ +2C! +3C; + ... +(n+l)C: =(n+2)211-1.
3.2.24. Odreditinikizuslova: C'~I :C~ :Ck;1 =2:3:4.
)3. C~ + C!+i + C!+2 + ... + C!+k = C~+k+l .
)4. Odreditix akoje:a) C:-C;=O b) c', =C', 3.225. Odred Itl 0 'Je: C'
·· n .I k a k 11+2: C'+l
11+2: Ck+2
0+2
3 1 :1 .
= -:-:
~
(nJ (n+ll ("+1\

U skupu prirodnih brojcva rijesiti jednacine: 3.226. Odrediti n i k ako vrijedi: : : 1=3 : 4 : 8 .
)5.0) C; = 21 b) C; = 351 cJ C~ = 455 . k/ k J k + 1)
3.227. Odrediti kombinacije prve, druge i treee klase (bez pon.vljanja) od
)6.a) C~+I:= 50 b) C::; = 23 cJ C xx+1
-
1
:= 1
pel slijedecih elemenata A, n, C, D, E.
J7.a) C; = 2" b) C,.;, cc , , ' -1 c) 5C; =Cx~2 3.228. Odrediti kombinacije prve, druge, trece i cetvrte klase (bez
)8.a) C~-2 + 2x = 9 ponavljanja) od sest slijedeCih clemenat. A, n, C, D, E, F.
b) 3Cx.~1 - 2V: = x c) c~~i =1:
2
-13
)9.a) 8C~:!1 =5C~;:2 b) 13CX+!
h:
:= sex-I
2H1
c'} lSC; = 4C:+ 2 3.229. U jednoj kutiji n.lazi se 5 crvenih i 8 zelenih kugtica. Na koliko
lO.a) 3C~:1 :=5C~~~! b) HC; = 24C':1 c) V: + C'~' = 14" nacina se od kuglica iZ,kutije moze izdvojiti 7 kuglica medu kojima
su 3 crvene i 4 zelene?
2 + C' = 16
I La) C x-l x b) C:~~ + 2C;'1 = 7(x -1) 3.230. Izracunatl kombinacije s ponavlJanjem trece klase od 7 elemenata.
i2.a) <':3~1-
C;
"
5
c) C~~~ = 55
V'x+l 12
Izracunati vrijednosti datih izraza:
-2 -6 -5 -3
-- 3 3.231.a) C, b) C, c) C, d) CIO
i3.a) C Jx+3
3 3
: C 2x+3 = 38: 13 b) C;+l :V,., =11:50 -2 -3 -, -7
3.232.a) C, b) C, c) C" d) C,"
i4.a) C ~;l :C;~!l =16:29 b)
x-4
CHI: V1:+1
3
= 7: 15
15.a) A! + C~-2 = 14x b) X
2C xx-I
-4 C,,"-4 A 2C
-I- X x-I =
3
4 x+l
U skupu prirodnih brojeva rijesitijecinach}e:
-2 -2
3.233.a) C"=190 b) C,,=,,+1.5
U skupu prirodnih brojeva rijditi nejednacine: -3 -4
o 2 3.234.a) C!+2 : C u .2 = 15: 7 b) Vn3~2: C u_2 = 36::;
16.a) C; < 6 b) CHI os; 10 c) C;+3 < 15
17.a) b) c) C~52 >C~5
18.a) c~:; < 21 b) 0)

,.3 (x+l)!
C.,., < 84(x - 3)!
[9 .•) C 'h > C'2% b) C 'l3 <CHZ

D c) C '<+, __
14_3_1'_<+_, <0
96 Px+3
!D.a) b) ,·l CHI

C 2x+1: 2x <
13 : 7
) 41
--I'
~Inte;~l·'Ci-su-.n-eC'p-re--;k-:ic-;-Clni-s'Ck-llP-O-v-:i-ta-:c-akc"a-(b::--ro--;~-ev-aC')-na'brojn-o--;-_~-p-ra-v-:o-;-1.-::Po-s-to-:~C'e"s::lij-:·e--;d:-ec:C~i~-·
jntervali:
Otvoreni (a,b)={xla<x<hj. (-co, +co) =R. I
Zatvoreni [a,bJ~{xlasxs1o}, I
Poluotvoreni: [a, b) = {xl a s x < b); (a, b] = {xl a < x s 1oj, ,.1
(-co.1oJ~{xlxsb) [a,+ro)={xlx:2:a}.
4. SKUP REALNIH BROJF:;VA (R) 1
Okoiina tacke: E okolina tacke aje otvoreni interval (a'-8, a+8).
is'kup realnih broJeva: R ~~, Q UJ (unUa skupa raci{)nainih i skupa iradonaJ~ih brojeva). ApsoJutna VTijednost iIi modu! rea]nog ~:oja a ozna,cava se sa I?I i definiSe ovako,:
a<:O
I Odnos dva rea Ina broja H i b: lar~
, I. Dva ~'ealna b~~ja a i, b su jednaka ako i samo ako je njihova razli,ka jednaka nuli:
I a ~ 10 ¢;> a - 10 ~ o.
!2. Ret11an br'oja a vc6i .Ie od realnog-broja b ako i samo ako je razllka a-b pozitivan-broj: Svo}stva apsolutnc vrijednosti rcainog bro.!.:ia""_______
i .
IL - -... ___
a>1o ¢;>3-1o > O.
! 3. Renlan broja a manj[ .Ie od rcalnog broja h ako i samo aka je razlika a-b negativan bray
3-10< O. _ _
a<1o ¢;> -'---'--_:.c.
L lalHallbl 2. I~I=~ 1
J
~ _ _ _ _.-'-_ _ _ '
,_____ SVl!j~tva jcdnaimsti rcalni"'h"o"'r"o"i"ev"'.,,'c.....___________,

! 1. (3=10. 1o~c) => a=c
I 2. (a ~o b. c = d) ~> a+c = b+d 4,1, Koristeci Pitngorinu 5* teoremu, na brojnoj pravq.i odrecliti tacku ko.1<1
odgovan.l datorn realnom brojn:'
I 3. (a=b.c~d.cA) ~> (ac"'-1od. E.=!'.) fi
0) b) 13 c) .f5
c d
I 4. (a = 10 ) ~> (a+c= 1o+c . a-c=1o-c) 4.2. Na orojnaj osi odrediti date intervale realnih broje'lm:
a) [-2.5] b) [A, I] c) [-3,2)
5. (a=1o, c*O) => (ac=1oc. E.=!'.) 4J. Date realne brojeve napisati u decimalnolll obliku:
I c c
4 2
~ - b) - 0) 5
~ 5 7 6
Svojstva n{~jednakosti rcaJnih brojeva:
4.4. Date decirnalne brojeve napisati U obliku razlomka:
1. (a>1o, ti>c) => a> c
2. (a> b, 0 > d)~> a+c > 10 'I- d a) 0,333133 .. b) 0,9 c) 0,5234
2 2
3. (3) h. c <d) => a -0 > h· d 4.5. Dokazati da vrijedi 3 -+- b .:2:: 2nb, a, bE R.
4.6. Dokazati cia vrijedi a +b:::: 21:J, , a, hE R.
4. (a>h>O.c>d >0) :::3:.> ( so > bJ. E. = !'. )
d c 4.7< Dokazati da za svaka ova realna broja a i b vrijcdi:
2 2 2
5. (a> b) ""> (a+c > b+e ,a-c> bee) 3 + b + c ?: ab -+- be + ea .
4.8. Ako so a i b oba pozltlvna iii aba negativna realna broja, dokazati cia
6. (a>1o. c> 0) => (ac > be E. >!'. ) ...,. . . k a b
c c VfJjCU] neledna 'ost: - -+- -:::: 2.
.. b a
a b
7. (a>h, c <0) => ac<bc -<-
4.9. Akoje a +b =1,dokazatidaje ~J2<a+b<J2.
2 2
4.10. Ako za realne brojcve a i b vrijedi a + b = 2, dokazati da je 3 4 +b 4 :2: 2.

I Svaki rea1cin bro} moze se "smjestiti''-u ticlm'pmvc,. Takvu pravu nazivamo brojna.prava iii 4.11. Nekaje lal<1 Ib-I! < 8. <2. Dokazati daje I,,-cl
< 10. lah-cl
I brojna osa. '
5* PIT AGORA (oko 570.~ 500. prijc nove ere) ~ starogrcki fiiozof, osnivac pitagorcizma
42 43
4.12. Odrediti vrijednosti aritmeti6kih korijena:
a) J9 b) J(-3)2
Odrediti sve vrijednosti realnog broja a , ako je: 5. NIZOVI. ARITMETICKI I GEOMETRIJSKI
4.13.a) lal~3 b) lal~-2 e) lal~-a NIZ. GRANICNA VRIJEDNOST NIZA.
4.14.a) lal";3 b) lal;o2 c) la-II,;] GEOMETRIJSKI RED
Uprostiti dati izraz: 5.1. Pojam niza. Opci clan. Monotonost. Ogranicenost
4.15.a) Fa' b) j;;' c) J(a-2)' d) j(a-3)'-H
lal+a b) -
lal-a c)
2l al+a d) lal+2" Furikcija f: N -----* R naziva se brojni niz. Uobicajeno je da se fen) oznacav:a:sa- 3 11 i'
4.16.a) ~-
2 2 2 2 naziva opCi Clan niza. Niz se ozn,atava i sa {all}n:1 .- _!
4.17.0drediti (apsolutnu) vrijcdnost datog izraza:
,-----;:-- r-~
II Ako za niz s ~pcim clan'om a,1 vrijedi: a/HI> a,,-,'Za niz kazemo daje lllonotono rastuci. i
a) vx+2.J~~ +vx-2~, za ]';x,;2,
r--~
i Aka, vrijedj a,,+\ < a", za niz Jdlll: t kazemo dllje monotonoopad~juci.
b) vx+2.Jx-l +,jx-2.jx··l, za x>2. I Niz {Gil l:J, ~a koJi vrijcdi ~11I~:i ;: a", naziva se neopadajuCi, a niz {all t:t' sa oso'binorh
4.18. Skratiti dati razlomak:
2ala-21 4ala-31 ala-41
a'HI:S:; CI", naZlVa se nerastuci J\lZ. I
I Aka postoji broj M takav da vrijedi
aJ 02-5a+6 b)
02-5a+6
4.19" Naci sve vrijednosLi realnog broja a za koje vrijedi:
c)
a 2 -5a+4 I opeim cl~Qm a", ogranicen odozgo.
1 Aka postoji broj in takav da vrijedi all ;:;:
an -::;},,1 ,za svaki prirodan br()j n, kazemo daje niz s
za svaki prirodan broj n, kazemo daje niz s

In, .
I
a) la'l;'lal' b) la+21=la-11 0) ! opeim clanam au, ogranicen odozdo. Brojeve M i m, aka postoje, nazivamo gornja i d~~ja I
4.20. Rijesiti date jednacine: I gl~anica nila {all l:l . ,
a) Ix+21=3 c) Ix'-11=(x-l)(x+l) I Za !liz {a" },~~, ka2emo da je ogranicen ako postoje dva reaina broja m i M, takva d. za "I
l svakiprirogan brojn vrijedi: m S; -all :5 irt: ,

Nacrlati grafik date funkcije:
4.21.a) y= Ixl b) y= lx-II c) y= Ix+31
_ Ixl+x 5.1. Napisati prvih 6 clanova niza Ciji je opci clan a", ako je:
4.22.a) y=J:xl b)y=;': c) y-~-
x Ixl x a)a n =n+3 b) Q/l=2n+l c) Qn=5
(5~c~)Odrediti cetvrti clan niza S OpCiHl c!anom a,," ako jc:

,- a) a = n+2 a. = n-12 b) (-Ii".
n n " n+5 n+l
5,3. Odrediti treei j cetvrti clan niza S opcim clanam a", ako je:
a) G"
1
= ::n-I b) a = - -"" - c) U" =11' -3n+2
" .. " (-1)"n
/S.4.",Napisati prvih pet clanova nizova zadatih formuIOIll_<?pceg ciana:

\,j/ n+J (-lY+[ />\ l+(-l)n
a) a =~- b) a =~- ,0) ;G =---~
n n2 + 1 . n n+2 '._.-,/ n 4
44 45
n c) a ~ (n-I)! n I n2
5.5.a) an 0::::-
5.23.a) a =-_.- b) a ~-- c) a ::::--
n! Ii n+l n n+ 1 n ]12 +1 n n2 + 1
(5.6,/Neka je al ~ 4. Odrediti prvih 5 clanova niza ako vrije.di: Odrediti najveci clan niza:
' .. ' a) all = an_I +3 b) an = an_l- I . ) " an
i~"V~' = 2an_1 - 2
5.24 .•) an =_n2 +4n+~ b) a" =_n2 +2n+3 c) a" = 12+4n-n
2
5.7. Prvi clan nizaje a!=3, a nizje dat relacijom all == 2a,,_1 +5. Napisati 5.25.a) a" =-2n2+8n+1 b) al,:;;; -3n 2 + 1211 + 4 c) an =3+5n--4n 2
prvih pet clanova ovog niza.
Odrediti najmanji clan niza:
Odrcditi opc; clan (0.,) niza: 5.26.a) an =n 2 -611+8 b) ali =n 2 -8n+7 c) a,,=n 2 -5n-24
5.8.a) 1,2,3,4,5, .. . b) 3,4.5,6,7, ... 5.27.a) all::;:;
1
2n -15n+9 b) ali =5n 2 -45n+2 c) G" =3n 2 -56n
5.9.a) 2, 4, 6, 8, 10, .. . b) 1,3,5,7,9, ...
5.10.a) 1, 4, 9, 16.25.36, ... b) 0,3,8,15,24, ... Ispitati da Ii Sll nizovi s clatim opeim clanom ali ograniceni:
5.1 La) 4.7.10,13,16 ... . b) -3,2,7, 12,17,.
3 n
5.12.a) 8.13,18,23, .. . b) 1,7,13,19, .. . 5.28.a) G,,=5n-4 b) af] =-, c) a ~
5.13.a) 2,4,8, 16,32, . b) 1,7,17,3], .. . n " +1

1 2 3 4 5n+2 = 3(-1)" 5+n 2
5.14.a) b) 5.29.a) a = - - - b) a" c) a =--
2' 3' 4' 5'· 17 2n !1 6+nl
5.15.a) 1 .i. .i. .i. .i. 2" ( 1 ),,+1 n 2 +3n
, 3' 5' 7' 9' . 5.30.a) a" ~-.,- b) a C~ -- c) a" ~~2--
2" +1 II 2 n +2n+1
1 234
5.16.3)
J:"2' 4.3' 6'4' 8.5' . 531. Dokazati daje nil. S opeim clanom all ograniCen ako je:
n+2 n-l
5.17.a) (]+!.)\, (1+!.)2, (l"J.Y, . . b) a) a" ~--
n
b) a
n
~---
2n+1
~ 2 ,3 4;
* 1 2 4 8 2 1 2 2- 17
5.18. aJ 3' s' 9' 17· .. · b)
, , 7' 15' 31'
5.32.a)
Graficki, tackama on brojnoj osi, predstaviti nizove akoje:

( lY 11~,1
a" ~n b) a" ~l"-2) c) a,,~- S.2. Aritmeticki niz (aritmeticka progresija)
n+1
(n .. 1)'
5.20. Datje niz S opcim clanom a" ~~~. Odrediti: Definicija: Niz an kod koga je razlika 3,.,+1 - all = d = canst. za svakf prirodan hroj ~
3n nazivamo aritineticki niz iii aritmeticka progresija. Konstantu d nazivamo razlika, I
a) ak aritrnetickog-niza.
Opci clan aritmetickog nizaje: an = ar+(n-l)d .
Dokazati daje niz S opcim clanom ai/ monotono rastuci/opadajuci, aka je:
Sumaprvihnclanovaaritmetickognizaje:S~
n(a, +a,,) -
_11 ["
- LG)+ ( n-)1 d] .
n(n -I) 2 2 -
5.2I,a) all ,::::;2n+3 b) an ~-2 c) a ~-..-
r) 2
n Za k<n vrijedi a"
2
3n 7-n 2n-5
5.22.a) a ~- b) a ~-~ c) an = - -
n 6n+5 n 2n-l, n+l
46 47
5.55. Naci deseti clan aritmetickog niza, ako su mu dati prvi i sedmi clan:
Dati su prvi clan aj i razlika d aritmetickog niza. Napisi nekoliko clanova datog niza: . a l = 3, a 7 = 33.
5.33.a) a,=4,d=2
5.34.a) a,=I,d=-3
b) a,=-3,d=4
b) a,=O,d=-2
c) a,=22,d=-1
c) .,=-12,d=-2
g. Prvi clan aritmetickog niza je a1 =2,"a drugi i tr~Ci sU,redom, kyadrati
dva susjedna prirodna broja. Odrediti niz. Y\ \ )Q"" t.vi"d, L",-
'5.35:a) a,=1,d=2 b) a,=-3,d=4 c) a, =10, d=-1-. 557. Odrediti stoti clan aritmetickog niza kod kogaje as = H,a)8 = 26.
2
Odrediti razliku aritmetickog niza ako je dato:
r
\5.36 .•) .,=12,a3=18 b) '4=6,.,=16 c) a,,=112,'40=199 Odrediti aritmeticki niz ako je poznato:
~
L:::~= 10,a3=8 b) a,=21,a,=9 c) aW=22,a30=2 a, +a4 =22} a, +a, =32}
558.a) b)
a) + as =- 34 a 4 -a 1 =15
Odrediti prvi clan aritmetickog niza ako je dato:
5.38.a) a2=18,d=8 b) a,=30,d=-3 cJ a,=80, d=7 559.a)
Q,-a, =44}
b)
a,+a, =99}
5.39.a) a3=t'B,d=-1 b) a6=-23,d=2 0) a" = 50, d =-2 G 2 + G 4 ::::: 64 04-a\ =-45
Napisati pd prvih clanova aritmctickog niza ako je dato: 5.60.a)
a 2 +G,=10}
b)
G,+a4 = 2O}
540'.a) a,=5,a2~8 b) .3=10,a,=13 0) a2~4,'4~1 G)·u 7 =21 G 2 'a3 =96
~~
~.!,.a) as=15,a6=20@3.4=5,3.7=8c)3.lIJ=8,a16=-4 51
. -'\ 7 . 1 4 8
,
5.42-11);3.4=
-""'~"
~,a5=5
2
O} 3.2= -;-,U6=3
3
c) 36=--,alO=---
5 5 5.61.a) G, +a, =15) b)
a2+a, = 11}
) \~i3. Aritmeticki niz datje svojirn opeim cianom all = 3+3(n+ i). Odrediti 02 'G4 =-
a2 'G(j =13
-v·__tf prva tri clana niza. . 72
,}).....4:4 Odrediti osrni clan niza: 2, 5) 8, II, ,.. 5.62. ·a) aj + a3+ a5= 24 bJ a1 + a2+ as= I
~~drediti Lridescti clan niza: -3, -1, 1,3,5, .. < ara2'a4 = 110 a3'at'aS = 15
(;4 - ~Dd re d"It! dvadesctl. clan
). O. ,. mza:
. 4 ,-",
7 3, -,
5 .0.
~_o 2- 2 5.63. Izracunaj zbir prvih 18 clanova niza: 3, 5, 7, 9, 11, ...
(5.47') Poznati su trecl i sedmi clan aritmetiCkog niza: 3.3 =5, (17 = 14. Odrediti 5.64.lzracunaj zbir prvih 14 clanova niza: -9, -4, 1,6, 11, ...
~ prvi clan i razliku d niza. 5.65. Odrediti zbirove brojeva:
a) ) + 2 + 3 + 4 + ... + n b) 1+2+3+4+ ... +100
Odrediti an ako je dato: cJ 1+3+5+7+ ... +99 d) 2+4+6+8+ ... + 100
5.43.a) a]= 5, d=l, n=13 b) <11= 10, d=3, n=15 c) al= d =4, n=lO
5.49.a) <11= lo,d=~,n=21 b ·) a·= -5 d=-_._ 1 n= 16
2' 2'
c) al=~.d=3..n=21 Odrediti naznaceni zbir clanova aritmetickog niza ako je:
I 3 3 5.66.a) a, = 3, d = 2, S12 =? b) aJ = -4, d = 3, SJO~?
'i"S.50. Aritmeticki niz lma j 5 clanova. Prvi clan je 200, a razlika d = -5.
r. Odrediti posljednji clan niza.
5.67.a) a,= -",d=2, S20='1 b) 3,= 1-, d='3., SlO~?
5 2 4 .
\ 5.51. Aritrneticki niz datje svojim prvim cianom i razlikom. Odrediti 5.68. * Odrediti zbirove
} mlznaceni Clano ako jc: a) 1-2+3--4+ ... +(-I)"·'n b) )2_ 2 2+ 3 2_.4 2 + ... +(_I)""'n2
.') a) a, =3, d = 5, a7=? b) a, = 9, d = -2, ag=,! 5.69. Ako je a" = 109 i d = 5, odrediti S".
l ,
0) Qj =2.,d=.!.,all=?
2 2
5.70. Ako je a 4 = 4 i aJO = 7, odrediti S47'
5,71. Napjsati prva tri clana aritmetickog niza ako je za svaki prirodan broj
(5.521 Koj i clan niza 8, 5, 2, -1, -4, iznosi 206? 00.
n zbirSn njegovih prvih n clanovajednak Sn ='4n 2 -3n.

['S33.
, U aritmetickom nizuje =16, d = -2. Naci indeks onog clana ovog
Qj
5.72. Suma n cianova niza data je formulom Sn = 5n2 - 4n. Odrediti opCi clan
'"' , nim, koji je jednak nuli.
an niza.
@Da lije broj 287 clan aritmetickog niza 1,5,9, ... ?
48 49
5.7. "I
3 Sumancanovantza . dataJclormuorn
. C I' - - - - , Odre d"ltlOPCI
S 11 =4-4·3" ,.
5.92.a) a,~ 6, d ~ I, S,,~ 261
3"
clan an niza i napisati prva tri clana niza. Izracunati dian aritmeticke progresije , aka je dato:
5.74. Suma n clanova niza dataje formulom Sn = 2n2 + 3n. Odrediti niz i 5.93.a) al~10,n~13,S,,~208 b) al=-15,n~12,S,,~J8
'. dokazati da je aritrnotickL 5.94.a) al~ 22, n ~ 16, S,,~ -128 b) a,~ 30, n ~ 10, S"~ -150
5.75. Koliko clanova niza 1,4,7, 10, 13, .., treba sabrati da bi so dobio
zhir 1520? Izracunati a1 i Sn aritmeti6ke progresije , aka je data:
5.76. Koliko clanova niza 2,6, 10, J4, ... treba sabrati da bi se dobio 5.95.a) a"~ 50, d ~ I, n ~ 50 b) a"~ 53, d~ 2, n ~ 25
'.. zbir 3528 ? 49 3
51fJt7.1(oliko clanova niza -10, -5, 0, 5, 10, ... treba sabrati da bi se dobio 5.96.a) a,,~ -58, d~ -3, n ~ 18 b) a,,~ -2' d~-2' n ~ 22
r2i-.. ,~bir J 5000 ?

~kO su brojevi x+l, 2x+3, 4x-l, tfi uzastopna <Slana aritmetickog niza, Izracunati al i n aritrneticke pt:.~esjje, aka je data:
- odrediti x j sumu prvih 10 clanova. 5.97.a) a,,~22,d~2,S"~132 (b) a,,~-8,d=-2,S"~'8.
~ 5.7()'. Ako Sil brojevi x-3, 3x+l, 2x-4, tri uzastopna ciana aritmetickog niza, c."\ 1 299 \ ..../
~ , , odrediti x i napisi prva tri clana niza. 5.9.:rtn.''lla.. ,,=12,d~-,S"~-- b) a"=-lS,d=-4,S,,=0.
5.80. Razlika desetocianog aritmetickog niza je d=3. Suma prvih pet \Xk!I 2 2
clanovaje 3 puta manja od sume posijednjih pet clanova. Odrediti niz.
Izracunati al i d aritmeticke progresije , aka je dato:
n-I 11-2 11-3 I
5.81. Odrediti sumu aritmetickog niza: - - + - - + - - +... +~. In 37 675 13
n n n n 5.99~ a"=4' n ~ 30, s" = 4 b) a,,~ 2' n~ 36, S" ~ 171.
. n+l n+2 11+3 2n VV. 5
5.82. Odrediti sumu aritmetickog ntza: - - + - - + - - + ...+-. 5.IOOea) a,,~--·,n~16,S"=-IO b) a,,=-I,n=13,S"=13.
n n n n ,. 2
Izracunati n i Sn aritmetickog niza, aka je data: Izracunati a1 1 3n aritmeti6kog niz.a , aka je dato:
5.~:'lt) a,~ 3, a"= 38, d = 5 b) a,= -5, a,,= 22, d = 3 . 5.101.a) d=5,n=8,S,~172 b)
1
d=-,n~28,S,~44I.
5.84.a) a,= 40, a"= I, d ~ -3 b) a,~ 0, a,= -20, d ~ -I . 2
5.I~d=-10, n~ 11, S"~ 550 b) d = -8, n= 21, S, = -1008.
Izra6unati d i Sn aritmetickog niza, aka je dato:
5.85.a) a,~ l,a,,~ 37, n = 19 b) a,= 2, a,= 60, n = 30. Rijesiti date jednacine:
586a) a= - ,n
n
a= -
I
n~ J2
6
b) a,= _._.
14
a = -·,n=21.
5.103.a) 1+4+7+10+13+16+... +x=210 b) 3+7+1l+15+.,.+x~465
•• 1 , S,n ' 5.104.a) 1+7+13+ ... +x~280 b) (x+1)+(x+4)+ ... +(x+28)~155
2 2 S
x-I x-2 x-3 I
lzracunati din aritmeticke progresije , aka je data: 5.105. - - + - - + - - - + ... +-=3.
x x x x
5.87.a)a,=3,a,,=51,S,~459 b) a,=1,a"=41,S"~23J
. 47 525 Napisati prva tri ciana aritmetickog niza za koji vrijedi:
5J!Nli)a,~-2,a,~48,S,,=598 b) a,=6,a,,~ --2,S'~-2-
5.106.a) a 2 + a6 : 24} b) Q 3 + a3 :;:;:;
_ 6}
Izracunati an i Sn, ako je dato: ~-a5-~ ~-~-2
5.89.3) a,= 0, d ~ 2, n = 33 h) a,= -5, d = 3, n ~ 22 5G 2 +4a;=30} b) 3a3+loa4~6.1
11 1 5.107.a) (
5.90.a) a,~ 4, d = -1, n=I4 b)a,~- d~- n=40. 3a 7 -·2a, =15 Jla,-6a2 ~-58)
2 ' 4'
5.108.a)
a J + a 4 + a6
-
::::: 3} a 1 + a 4 + a 13 =
b)_
33}
, Izracunati an in, ako je dato: /~\ a3 + as + a 7 = -6 GIS -all + a 2 -11
5.ill.a) a,~ 1, d = 3, S"= J45 :(!»
a,=-l,d=-I, 8,=-78.
50 51
aj +02 +a3 =12l al +a3 +a5 = 01 5.129. Stranice pravouglog trougla su clanovi aritmetickog niza cUa je
5.1 09.a)
al a2 a, = 28 I
b)
G2 G<ja6 = 192 J razlika d=3. Odrediti obim i povrliinu trougla.
5.130. Odrediti vrijednost od <p taka daje niz i+x + 2 1- x , <p , 2 x + 2- x
al+a2+a3=~ 1 bude aritmeticki.
5.110*.a) b) 5.13 L Ako je niz a, b, c aritmeticki, dokazati da kvadratna jednacina
G1
3 3
+a2 +a3
3 99r
=-1 ax2+ 2bx+c;"O ima jedno rjesenje x = -1.
5.l32.* Neka su ~ b i c pozitivni brojevi i l, b , c chmovi aritmetickog
2 2
8)
5.111. * Tri broja su uzastopni clanovi aritmetickog niza. Njihov zbir je 2, a . D 0 k-azatt. d a su .I b roJevl
. . 1
mza. -~, - J- , -1"1
- c anOVl.
zbir njihovih kvadrataje ~. Naci te brojeve. b+c a+c a+b
9 aritmetickog niza.
5.112. * Zbif tri uzastopna Clana nekog rastuceg aritmetickog nizaje 3, a 5.133.* Aka su pozitivni brojevi a, b i c clanovi aritmetickog niza, dokazati
zbir njihovih kubovaje 4. O~rediti te clanove.
5.113. * Odrediti cetiri uzastopna neflarna broja ako je poznato da je zbir da su i brojevi Jb I Fc ' Fc J Fa ' Fa 1 Jb clanovi aritmetickog
b+ c c+ a a+ b
njihovih kvadrata za 48 veti ad zbira kvadrata parnih brojeva koji
niz..a.
se nalaze izrnedu njih.
5.134. Ako je a!, a2) 33. "', all , aritmeticki niz, dokazati da vrijedi
5.114. * Odnos Sllma prvih 13 i posljednjih 13 clanova aritrnetickog nizaje
jednakost:
! , a odnos suma svih clanova osim prva tri i svih osim posljednja 1 ) 1 1 n-[
2 ---+-~+---+ ... +---=--.
ala] ala} a}a4 an_Ian ala
if! je ~ . Odrediti braj clanova niza. 5,135.* Neka su uzastopni clanovi aritmetickog niza. s
a l .G2 ' ...• a n
'l
3
5.115. Odrediti sumu svih parnih dvocifrenih brojeva. pozitivnirn 6lanovirna i razlikom d. Dokazati da vdied! :
5.116. Odrediti sumu svih neparnih dvocifrenih brojeva. 1
+ '1
+ + I ,Ja"~1 -/~~
5.117. U aritmetickim nizovima 17,21,25,29, ... i 16,21,26,31, ... ima
jednakih clanova. Naci zbir prvih J 00 takvih clanova.
-~--~
~ + /;;; ,fa; + ra; . . Ira: + r.;::;.

--~-~-. = -_._--
d
5.118. Peti clan aritmetickog nizaje 18, a suma n clanovajednakajc 5.136.* Neka su a p a2 , ••• ,a" uzastopni clanovi aritmetickog niza s
cetvrtini sume od 2n clanova. Odrediti niz. pozitivnim clanovima. Dokazati daje za sve n;:: 2 :
5.119" Odrediti prirodan braj n kojijejednak sumi svih prirodnih brajeva 1 [ J n-J
koji su od njega manji.
5.120. Datje niz: 1,1+2,1+2+3,1+2+3+4, ..... Odrediti opei clan niza.
fa': +,fa; + ,fa; +,Ja; L
+ G,,_I + J
,J a l + ra: ra:
5.137. Dokazati, aim za aritmeticki niz vrijedi Sm = Su, tadaje 8m+n = o.
5.121.* Odrediti SUffiU 1- 2 + 3 - 4 + ... + (-It·ln.
5.138. Za aritmeticki niz poznato je a"'+11 = x i G",_n:;O; Y . Odrediti Om i 0,,"
5. J 22. * Odrediti sumu 1": 22 + 3 2 _ 4 2 + <>. + (.,.l)"-l nl .
5.123. * Dokazati:Ako .Ie u aritmetickom nizu suma prvih n cianovajednaka 5.139.* Nekaje (all) aritmetiCki niz i Sk zbir knjegovih Clanova. Ako za
n 2p, suma prvih k clanova k2p, tadaje suma prvih p Clanovajednaka p3.
nek 0 m .! n ( In if n )vaZl
" . -1!!.. ? ' d0 k azatl. da .Ie ~.~
S = -m' am ~ -
2m-l
-.
5.124. lzmeau brojeva 2 i 20 umetnuti osarn brajeva tako da oni s datim SrI n~ ~ all 2n ~ 1
brojevima obrazuju aritmeticki niz. 5.140.* Neka su Sib S2n i S31b redom, sume prvih n, 2n i 3n clanova
5.125. Izmeau brojeva 3 i 17 umetnuti sest brojeva tako da oni s datim aritmetickog niz,;'l. Dokazati da vrijedi jednakost: S3n = 3(S2n-Sn)'
brojevirna obrazuju aritmeticki niz. 5.141. Proizvod prvog i treceg ciana aritrnetickog nizaje sinLa., a njihov
5.126. Izmedu brojeva 11 i 22 umetnuti 10 brojeva tako da oni s datim
brojevima obrazuju aritmetic.ki niz. kolicnikje tg 2 ~. Odrediti niz.
. 2
5.127. Izmcau brojeva 4 i 22 umetnuti 5 brojeva tako da oni s datim
5 142. Za koju vrijednost varijable x su brojevi log2, log(2' -I), log(2'+3)
brojevima obrazuju aritmeticki niz.
clanovi aritmetickog niza?
5.128. lzmedu brojeva -3 i 31 umetnuti aritmeticki niz Ciji je prvi clan -3,
a posljednji 31, tako daje suma svih clanova niza 252. 5.143. Duzine stranica jednog cetverougla su clanovi aritmetickog niza.
Ispitati da Ii se u taj cetverougao moze upisati kruznica.
52 53
~aCi kolicnik geornetrijskog niza, ako rnu 5e drugi clan jednak 6, 3
5.3. Geometrijski niz (geometrijska progresija) osrni 384.
5.156. PosIJ'ednJ'i clan uiza 4 2 1 I . 1 Od d't'l .
I Deftnicija: -Niz u'koihe je prvi clan tlj-:it:O i kod kogaje kolicriik svakog c1a11a, pocev od ~5'5'-5'10)'" JC a" =2560' re 11 )raJ
drogog, -j prethodnog sta]an broj {q),naziva se geometrijski niz (geometrijska progr~ija). clanova niza.
Opci chm geometrijskog niza: 5.157. Posl]' eduJ'i clim niza -3, -I, _.I. .... J' e __1_. Odrediti broi clanoy. niza.
3' 6561 .'
SUIDa n cHmova geomettijskog niza:
I SvojstV() cJanova geometrijskog niza: a/ = an_k'an+k, k < n.

Odrediti naznaceni clan geometrijskog niza ako je data:
5.158.a) a,=3,q=2,a,=? b) a,=10,q=-3,a6~?
5.1$~=I,q=Jc,a,o=? b) a,=-5,q=-.I.,&;=?
/ ~c..... 2 3
Datje pry! clan i kolicnik gcometrijskog niza. Napisati prvih nekoliko clano\'<l tog ,s[~jijla9~131(]72,q~4,a,~? b) a5=-I,a12=I, q=?
niza, ako .Ie: lTrtnTreci clan geometrijskog nizajeJi, a sestijeJ54. Odrediti cetvrd
~/ clan niza.
5.1 44,a) a, =6, q e 2 b) G, =-2, q ~i 0) a, :::; (), q = _.- ._21.-
~
5.162. Odrediti broj 61anova n geometrijskog niza, ako je al=162 ,a,,=32.)
\\ Sn=422.
c", a, -
1
5):(5.'1) a, = 4. q'O -1 b) =16, q=- q='-- 5.163. Dokazatl da je u geometrijskom nizu proizvod clanova jednako
4 4
" udaljenih od kr~ieva nizajednak proizvodu krajnjih clanova niza.
S.164. Dokazati d~ je prolzvod n 6lanova geometrijskog niza a, aq, aq2, ... ,. ,
Data su prva dva cIana geornetrijske progrcslje. Odredi prva cetiri njena clana: nVI-l)
5.146.0) 3, 6 b) 4.12 c) 10,100 aqn jednak 0'1. q 2 .
5.147.a) 1,-4 b) 5,-10 c) -2,8,
5.] 65 Tzmeoll brojeva 1 i 64 umetnuti 5 brojeva tako da sa datim cine
<
I ! 2 2 1
5.148.a) 1':3 b) 2' 3 c) 5' 5 jedan geometrijski niz.
5.166.lzmedu brajcva 3 i 243 umetnuti 3 braja tako da sa datim cinejedau
geometrijski niz.
Data su dva susjedna {lana geometrUske progresije,
5.167. Ako je aj, a2, a:" ... , an geometrUski niz, dokazati da vrijedi:
Odredi kolicnik progresijc:
(14 + a, + 00)2 ~ (a,+a,+a')('7+a8+a9)'
5.149.3) a6= 32, a7= 64 bLa6~ 64, a7= 128 c) as=80, a.:;= 160
'6,;
5),",,~.a)
4
="5,0)2=5
] til)
L/ I
oR='3' Gq =15
2
5.168. Kakva veza izmedu pozitivnih brojeva a, b i c postoji, ako su to,
redom, k-ti, n-ti i p-ti clan istog gcometrijskog niza ?
0 11
-, 5.169. Ako su x, y i z) redom, n-ti) p-ti i k-ti clan istc geometrtjske
Data su dva susjedna clana geometrijskc progresije.
pragresije, dokazati da vrijedi jednakost: x p-k ·l-n
ozll-r = 1 .
5.170. Ako su am, alJj 3k, as clanov! iste geometrijskc progresije i ako jc
Odredi prvi Clan a ako jc:
5.15La} a4=16,aj=64 b) G]=8,a'1=32 c) llj= 7, U(j= 21 m+n=k+s , dokazati da vrijedi : tllll·an= 3k'3s .
5.152. Dat je opsti clan geometrijskog niza. Odrediti pry! clan i kolicnik
5.171. Izracunati zbir prvih 15 clanova datog niza:
ovog niza, ako je:
a) 1,2,4,8,16,... bJ 1,-2,4,-8,16, ...
5.172. lzracunati zbir prvih 20 clanova datog niza:
5 1 1 , =(~lt·3
a) al1=~; b)al1 =(--I); c) ai1~ 1 I 1 I
7" 2" a) ~'-2 '3'''' 0) -]00,10, I, 10
5.153. Dokazati daje broj -128 jedan od clanova geomctrijskog niza oiji je 222
prvi clan a l = ~ I, a koHcnik q=2, Odrediti indeks tog ciana?
!zracllnati zbir prvih sest clanova datog niza:
5.154. Nacl pet! i osmi clan geometrijskog niza, ako muje drugj clanjednak 239 41025
' f 6
5,aseS'l0 5
=\6' 5' 10' 40'''' b) 7' 7' 7''''
54 55
5.174.a) 1,
/63
2' 2'''' b) 1, j{, ~'''' Odrediti a,. i n geometrljskog niza ako je dato:
5.191.a) a~8,q~-1 ,S,,~8 b) a~5,q~-2,S"~215
5.175. Kolicnik geometrijskog nizaje q~2 i S7~635. Odrediti prvi clan niza. 1 75
5.192.a) a~3,q=-2,S,,=-63 b) a~ 10, q~- S"~-
5.176. Odrediti prvi clan at geometrijskog niza ako je dato: 2' 2
I 1023
aJ q~3, 8 8 =6560 b) Q=2'S,,='64 Odrediti a' i Sn geometrijskog niza aka je dato:
1 5
5.177. Kolicnik geometrijskog nizaje q=2 i Sto~3069. Odrediti deseti Clan niza. 5.193.a) q=2,n~5,a"~16 b) q~2 .n~6,a"~8
5.178. Suma drugog i cetvrtog ciana geometrijskog nizaje 30, a proizvod 1 1 1 1

5.194.a) q~5 ,n~6,a"~ 625 b) q~-- n~8 a"~--
2 ' , 8
ovih clanovaje 144. Odrediti surnu prvih deset clanova ovog niza.
Kod geometrijske progrcsije je poznato q, al i Sn. Odrediti n ako je: Odrediti geometrijske nizove za koje vrijedi:
<ii:;-;\) al = 1, q=3, S"=3280 b' a ~1 q=.I:. S _.1023
a 1 +a2 =6i Q2- a !=sl
(~.~~_} } 1 , 2'" /I - 512 5.195.a) 1 a,-a,=30J
a2 +a=30
3 )
b) -' "
5.180.a) al = 8, q =.1:.4' 0_
"" - 32
341
b) al=.24,Q=-±, S"
129
8 5.196.a) b)
a 2 +a.3 = 101
Ql"a 4 ::::9J
Kod geometrijskog niza odrediti a] in, ako je data: a 1 +a 2 =18l
5.18!.a) q=4,a,,~4096,S,,~5461 b) q=-5,a,,~78125.S"~65I04 5.197.3) b)
a 4 -a 3 =300J
1 1 2047 . 1 3 J023
2" a,~ ~ 1024' S" ~ 1'024 0) q ~ -2" s" ~ 128
5.182.a) q = a" = -128'
5.198.a) b)
a1 +aZ +a3
2,
=-l7'
Odrediti n i Sn geometrijskog niza aka je datu: a,'a3 ~1 J
5.183.a) a=1,q~3.a,,=81 b) a=3,q=2,a,,=384
1 3 a) +a2 +a3 =J
., 11t
5.184.a) a~4,q~2',a,,~4 b) a~ 16,q=-2.a,,~-96 b)
5.199.a) al~·a1=24r
Odrediti q i Sn geometrijskog niza aka je date: 391L al+a2+a3=131L
~+~+~=
5.185.a) a~1,0~lO,a"=512 b) a~-3.n~6.a,,~·729
1 I
5.200.a) a +a,'=90J
2 b) G,2+ a /=lOJ
I
5.186.a) a e, 32 ,n ~ 8, a" = 4 b) a=-81,n=6,u,,=--;:;
" 5.201. Nekaje Spar suma parnih cianova, a Snep suma neparnih clanova
geometrijskog niza. Dokazati da vrijedi: Spar = q,Snep"
Odrediti q i n geometrijskog niza aka je dato: 5.202. Zbir prvih pet clanova geometrijskog niza je 1820, a kolicnikje q~3.
5.187.a) a~2, .,,=32,S,,=62 b) a~3,a"~81.S"=120 Odrediti prvih 5 clanova niza.
5.188.a) F.I.. a ~-,!- S =,.J.2.l.. b) a~32 a~~ S~341 5.20}, Dokazati daje svaki clan geometrijske progresije, pacey od drugog,
8]' n 6561' n 6561 ' 11 8' n 8 geometrijska sredina svojih susjednih clanova.
5.204. Dokazati daje svaki clan geometrijske progresije geometrijska
Odrediti an i Sn geometrijskog niza aka je dato: sredina c.lanova te progresije koji su od njegajednako udaljeni.
1 I 5.205. Cetiri broja su clanovi geometrijskog niza. Suma krajnjih clanova
5.189.a) a~2,n~8,q=2' b) a= 1000.n=6,q~IO
jednakaje ---49, a surna srednjihje 14. Odrediti niz.
5.206. Cetiri broja a, b, c i d Sil susjedni clanovi geometrijskog niza.
Dokazati da vrijedijednakost:
(a'+b'+c') (b2 +c2 +d 2) ~ (ab+bc+cd)2 .
56 57
5.207. Cetiri broja a, b, c i d su susjedni Clanovi geometrijskog niza. 5.225. Ako su 81), S2n i 8 3n, redom, sume n, 2n j 3n pnrih clanova
Dokazati da vdjed; jednakost: geometrijskog niza. Dokazati da vrijedi:
(a_c)2 + (b-cJ' + (b_d)2= (a-d)'. Sn(S3n- S2n) = (8 211 - s1li.
5.208. Tri broja a, b i c su susjedni clanovi geometrijskog niza. Dokazati da
vdjedi jednakost: (a+b+c) (a-b+c)= a 2+b'+c2 • 5.226* Nekaje S" zbir prvih n clanova geometrijskog niza. Dokazati da je
5.209. Prvi cian geometrijskog nizaje a, a posljednji (n-ti)je b. Odrcditi
surnu n prvih clanova. izraz S,,~, -'8" ftmkcija od kolicnika q posmatranog geometrijskog niza.
SIl-8,,_2
5.210. U geometrijskom nizu dato je a m+n= x j a.n-tJ= y. Odrediti am 1 an.
5.211. Kod geometrijskog niza s pozitivnim clanovima vrijedi: S2=4,
S,=13. Odrediti Ss. Izracunati zbirove u funkciji od prirodnog broja n:
5.21 L Suma prva tri ciana geometrijskog nizaje 13, a njihov proizvodje 27. 5.227*a) Sn~1+3q+5q'+ ... +(211+1)q" b) S,,~J+2x+3x2+ ... +(I1+I)x"
Odrediti niz. '] 4 n+1
5.228. *a) b) S " ~1+~+--'-+
21 2 J •.•
+ 2"
--
5.213. Tri brqja fonniraju geometrijski niz. Zbir ovih brojevajc 21, a zbir
njihovih reciprocnih vrijcdnosti jc 2. Odreditj Dve brojcvc. 5 19 ''',+2 11+ 1
5.229.*a) 2 + 5 +1! + ... +(3 2"-] -1) b) '-+5+-+18+ .. + - - - .
12 2 2 2
5.2 i 4. Ako je x+2, 3·"x, 7+x geometrijski niz, odreditl x i naplsati ovaj ni2:.
5.215. Aka je 3-2x, 2x+3, 3+x gcometrijski niz, odrediti x i napisati ovaj 5.230. Izmedu brojcva 2 i 4096 intcrpolirati (umctnuti) deset brojcva taka
niz. da oni sa datim cine gcometrijsku progresiju.
5.216. Proizvod tri prva clana geomctrijskog nizajednakje 64, a zbir 5.231. Izmedu brojeva] i 27 interpolirati 2 broja tako da oni s datim (,ine
kubova ovih clanova je 584. Odrediti ove clanovc. geometrijsku progresiju.
5.217. Zbir trl prva clana geometrijskog nizajednak je 31, a zbir prvog 1
trecegje 26. Odrcditi ove cianove. 5.232. Izmedu broj'eva 64 i ~~ intcrpoiirati cetiri braja tako da oni s clatlrn
16 "
5.218. Odrediti geometrUski niz ako je poznato: Cine geometrijsku progresiju.
O2 +0(,,,,,341 5.233. Izmedu 3 i 96 interpolirati geometrijski niz tako cia zbir cjelokupnog
a) 0:,+07 ""68~, H""? b) niza (zajedno sa 3 i 96) bude 189.
5.234. Tzmcdu svaka ova clan a gcometrijske progresije 1,2,4, 8, 16
S" = 63 J interpoliraj dva nova ciana tako da cijela progresija bude
5.2 I 9, Odreditl sumu kvadrata geometrijskog niza ciji je prvi clan a 1 geometrijska. NapiSi dobivenu progrcsiju.
kolicnik q*l. 50235. Tzmcdu svaka dva clana geometrijske progresije 1,5,25,125
5.22(L Odrediti sumu kubova geometrijskog niza ciji je pry! clan a i kO!lcnik interpoliraj tri nova clana tako da cijela progresUa bude
q*1. geometrijska, NapiSi dobivenu progresiju.
5.221. Zbir prva cetiri claIla geometrUskog niza je 30, a zbir njihovih
kvadrataje 340. Odrediti n!z. Odreditl sumu datog izraza:
5.222. Zhif prva tfi clana gcometrijskog nizaje 62, a zbir njihovih
logaritamaje 3< Odrediti niz, 5.236.* (
X+ ~.12 + ( Xl +- _~2 \,1
x) " Ji. /
2
+ ( x,3 +
\.
~ \)2 -+, .-+(XII +
X
+y,
Xl)
x 'f::. ±l, DEN.
5.223. Raze cetiri logaritma istog broja su uzastopni clanovi geometrijskog
5.237.* Sn ,
( a+ I))+(a 2 +ah"-+D 2) + ... + (fi
a +a n-1b +a "-'b
- -
7
+,,.+b• II').
niza tiji .Ie koHcnikjednak tom broju. Odrediti ove logaritrne ako je =.
suma prva dvajednaka sumi preostala dva iogaritma. I 2 3 4 n

5.238* S =-+-+-+-+ ... +--- nEN.
5.224. ledna vrsta bakterija se razmnoZava diobom na dva dijela. Svakih 11 20 i 22 23 2"--1 '
poJa sata se vrsi dioba bakterije. Koliko bakterija nastane od jedne za 5.239.* 1 + 11 + III + JJ11 + 11111 + ... + 111 ... 1
~
5 sati nesmetanog razmnozavanja? Koliko bakterija se razvije od nj<Jd;n;cG
jedne zajedan dan?
58 59
5.253, Prvi clan arilmelickog niza jednak je I, a suma devel prvih clanova je
369, prvi i deveti clan geometrijskog jednaki su prvom j devetom
5.4. Aritmeticki i geometrijski niz-kombinovani zadaci clanu aritmetickog niza. Odrediti sedmi clan geometrijskog ni7.a.
5.2540 Doka7.ati, aka su a, b i c u isto vrijeme peti, sedamnaesti i
5.240. Tri pozitivna broja su clanovi geometrijskog niza. Ako drugom broju tridesetsedmi clan aritmetickog i geometrijskog niza, tada vrijedi:
dodamo 8, dobiju se tri clana aritmetickog niza. Aka sada trecem
clanu aritmetickog niza dodamo 64, dobiju se tri clana geometrijskog a b-cb,-aca-b = I ,
niza. Odrediti ave brojeve.
5,24L Zbir tri broja, koji su uzastopni clanovi geomelrijskog niza,je 21, 5255, Ako a, b i c cine aritmeticki, a x, y i z geometrijski niz, dokazati
Aka treci broj umanjimo za 3, dobiju se tri uzastopna ciana da vrijedi jednakost: xb-cyc-a zu-b "'" 1 .
aritmetickog niza, Odrediti ove brojeve.
5,256, Ako su a, b i c pozilivni brojevi (i razliCili od I) clanovi
5.242, Zbir tri broja, koji su uzaslopni clanovi arilmeticog niza,je 18, Aka
geometrijskog niza i N ma koji pozitivan broj razli6it od 1, dokazati
prvi broj povecamo za 1, a treci za 2 , dobiju se tri uzastopna Clana
geomctrijskog niza. Odrediti ave brojcve. 1
cia su ----- - -I . ... --"""--
1 c'1 anOVl" antmetIc
"kog mza.
'
2 2
5.243. Dokazati: aka ab, b i c formiraju aritmeticki niz, tada b, c i 2b-a loga N' 10g b N' log, N
rOfmiraju geometrijski niz.
5.244. Od cetiri broja, prva tri su Cianovi geometrijskog, a posljednja tri
aritmetickog niza. Suma krajujih brojevaje 21, a sum a srednjihje
18. Odrediti Dve brojeve.
5.245. Od cetid broja, prva tri su clanovi geometrijskog, a posljednja trl
aritmetickog niza. Suma krajnjih brojevaje 32, a suma srednjihje 24.
Odrediti ave brojeve. 5.5. Granicna vrijednost niza
5246, Trj pozitivna broja "iji je zbir 300, clanovi su aritmetickog niza, Ako
najveci broj povecamo za 310, a najmanji za 10, dobiju se tfi clana
~iz .k~~m~.daje ko~ i~a ~ranicnu v.r.i.J.'ecfuOSf 1l,.ikO za svaki poz;itivni

geometrijskog niza. Odrediti Dve brojeve.
5247, Tri broja cijije zbir 21, clanovi su aritmetickog niza, Aka tim za au ..ve.rgent.• n. i da.
broJ E, postoJlpnrodan broJ N(e), takoda Vrljedl:
brojevima, redom, dadamo brojeve 1, !, 19, dobiju se Iri clana
geometrijskog niza. Odrediti ove brojeve.
la,,-·al<£ ,zan>N(E),
5.248. Tri broja cijije zbir 26, clanovi su geometrijskog niza. Ako tim
brojevima, redom) dodamo brojevc 1,6,3, dobiju se tri clana
! Ako je a granicna,vrijednost niza s_opCim clanom atl' tada pisemo:, _
lim an=a .
11-++0:)
aritmet.ickog niza. Odrediti ove brojevc. Ako je 0 granicna vrijcdnost niza S opCim _clanom all> tada pisemo: lim 0,;-;:;:0
5.249. Tri broja su clanovi geometrijskog niza. Ako tfeci broj umanjimo za /1-;'+0:)
4, dobiju se tri 6lana aritmetickog niza. Ako sada drugi i tfeci clan i za niz kazemo da je llul_a-lliz iii beskonacno mala velicina.
dobivenog aritmetickog niza umanjimo za 1, dobije se novi
geometrijski niz. Odrediti ove brojevc. Ako su niiovi' a!i i, b;l konvergentni i ako je lim an = a, 11-++«>
Um lln-=::; b, tada-su I
11--++«:)
I
5.250. Tri broja cijije zbir 114 su clanovi gcometrijskog niza, odnosno, to I konvergentni i nizovi an ± bu, au' bu, an : On, bn '* 0 "i, vrijedi:
su prvi, cetvrti i dvadcsel peti clan aritmetickog niza. Odrediti ove i lim (aJ1'±b J= lim' an ± lim bn =a±b-,
! 11-++'"
I
Il-++'" n-++'i'?
brojeve.
lim (an ·bn )= lim all' lim hI! =a·~
5.251. Tri broja su Clanovi geometrijskog niza. Aka drugi braj uvecamo za 11-++"" l!-++<C 11-++00 I
2, dobiju se tri clana aritmetickog niza. Ako sada treei clan
dobivcnog aritmetickog niza uve6amo za 9, dobije se novi
geometrijski niz. Odrediti ove brojeve. I
5.252. Tri broja su clanovi geomctrijskog niza. Treci od njihjednakje 12.
Ako umjesto broja 12 uzmemo 9) dobiju se tri clana aritmetickog
niza. Odrediti ove brojeve.
Teorema: Svald_monoton i ograoicen nizje konvergentan.
60 61
5.257. Pocev od kojeg ciana su svi clanovi datag niza manji ad 0.0001:
1 a =1- n+l n+5 5.270. Dokazati da su navedeni nizovl nula-nizovi (beskonacno male
a) a""",y;- b)" n+2 c) G,,= n 2 +1
velicine):
1
5.258. Akoje 8=0,1, koliko clanova niza s opeim clanom a = 1-- se 1 4n
" n b) G,,=-,-o c) a" =~,...::.:.
n b n- +n+ 1
nalazi u intervalu (1-8, HE)7
5.271. Dokazati da Sll navedeni nizovi beskonacno male veliCine:
Ako je 8 = 0,01, koliko clanova datog niza sc nalazi U E-okolini 1 n2 2
datog broja a : a) ", = - - b) a" = c) a, = -
211+3 +2 n+l
1 ( 1)"
5.259.a) a" =2+-, a= 2; b) a = - - a=O ? 5· 272 . D0 ka zatl. d" 11+1
a.le n1Z a" ::;: - - monoton . " .lore
I ogramcen d d't'
1 i I'1m Gil
' .
n 11 n+ 1 •
n 11-'1-'"
n+1 3n+l
5.260.a) a" =--.-~ a= 1; b) a,,=--,a=3 ?
n n+5 Odrediti granicne vrijednasti datih nizova:
5.273.a) lim _n_ b) lim.1.:+:." c)
rl r n
3n+2
--
Aka je c = 0,001, kolika clanava datag niza se nalazi izvan e-okoiine 11_).<1' 2n+3 n-''''·l-n 1J ..... "" 2n+3
datog broja a:
~
· a'2'~7'~)'j I'1m 2n+5 @\ ·
lIm ----.---
3-2n-4n 2
--,-~~~-- OJ
2 (-1)" VJ tI-H". 3n·' - 2n + 7 IHN·
1
5-2n+3n
5.261.a) a" =5+·····. a=5; b} all =--,a=O.
11 2n+l 4n 2 -16n+20
5.262. Za koje vrijednosti prirodnog broja n vrijedi nejednakost: 5._"75 .a) I'l m 511+33
-- b) lim J!.;
x-t<Xl n-ll x-too 2n2 + 511 -70
vv
a) 12n-I_2i<~ b) 12n~I_21<_I_ c) 1211 - 1 _ 21<_1_ 2-~ ,
n I 10 n 100 n 1000
-- k onvergentan I. dalma
= 4n . ..
5.276.a) I· 112
lrn- -
I1-'1-ClJ 1
(3 I)
- - . OciCLl'
11 (
b) lim
n-'l-<lJ3n 2 +211--4
2
5n +3n+l ~5
5
5.263. Dokazati da je niz all gramcnu VJ 4 +-.
n+ 1 n'
vrijednost 4. 3
5.277.a) lim 4
n +n
' b)
rI l l5n'-1
-,-
W 11-'1-"'11 +n·'-7 n~f;Cn-+9
Koristeci definiciju granicne vrijednosti niza dokazati da vrijedi:
02'/) Hm(n+I)' 3
~
.. ~~'. "" (n~l~ 1)2
_ 0
r n+3 b) r 3n--2 3 c) r n2+n 1 /5.278Ia" lim------- lim o-n

"..~~~ --;;- "" 1 ,,~~ ~ = "4 'V~~ ---;r = 11-'><£ 3n
2
+ 2n + 1
lim 2n+3 =2; b) lim 3n - 2 :;:::2. c) lllTI--=-
.
7n-8 7 2"+2 +5"+2 3,,·;-1 +4"+1
1l~.~<X) n+5 2n-l 5.279.a) lim ----::-- b) lim ---~-.
Il--l-ro 2 9n 9
II ....... ""
\ )../ ,,-Hoc 2" +5" " ..... -+<>0 3" +4"
2
rllTI--= 7n +n+44 r 5n'+2 5
n+2 0 b) lim , 7 c) 1m - - - = - 5.280.a) lim 5n - 3-Jn + [;i-~ . n +2.,[,; +4
11 ..... -;·'" n 2 +2 " ..... +'" n H",· 3n
2 +I
1J ... 3
.J.) II-~·"'" + 5n + 1 b) ,,'~
I 3 _ 2.,[,;
KoristeCi definiciju granicne vrijednosti niza odl-editi: ('i~/.28]a)\ lim ,r;;;--;s;, b)

· .}n' .. 10
hm~--
11>-->+<>. n ll-)H,"-" 2n + 3
. (-1)" . ( I)' . 1+(-1)"
5.267.a) hm - - b) 11m -- c) hm - - - - ;-0---
Il-t+oo n iI-H''>:' 2 11--1-+'" 17 C528~~0 lim if /1' + 5n -I b)

·
hm -'-----
'![,1-11+5
~'H_ n+1 I,.....i<>: 3n+2
5.268.a) hm--
. Hf
11-'1-+'" n + T
b) rl m -3 -
II ..... +«;
cos--·
1
c) lim (5+
n·->-+<-'
!Q)
n
· 2114
5 ·283 .a) IlID
_2112 +11+1
2] 4
+3n'
b)
. 5n5 +n3 +4n 2 -n+l
lIm 3 5
.JJ "..... +'" 12-3n+n· +n· +n ,''''''_ 1+11+411 +2n
5.269.a) lim
11·7+'"
2n2-n+15
2
n +lSn+l
b)
1>-+K<
2
rl mn-n
---
n
5n 2 + 3
c) l i m - -
"~411+1
2" 5.284.a) lim ~(n + I)' - (n
V./H~ (n + 2)2 + (n-I)
-I): b) lim ( - -2+ - 2 -
!7--1-",,\2n+3
'
.
211 1- 3n'>
3n +1
J
62 63
· (n+I)' -(n-I)' 11+3 2n+l n2+31l~
5.285.a) lim 4 4
n-H-oc'(n+l) +(n-l) 5.302.a) lim 2 !I-I b) lim 25 11 + 44 C) lim 100 ;;2:511 +55
vJ . 3n+(n-l)!
J1~CO
·
5.286.a) hm - -nl- - b) I1m 2n 3 -311+4
n---7d:} (n + l)!-n! n--7<>:J (n -l)!+ n! 5.303.a) lim 2 n 2
_11+5 b) lim 3 n3+ 2n + 1 c) lim44n2-2~:;:;
. 2"-1 . 211+1 + 3JJ+1 I1~OO H~
5.287.a) II m - - b) hm-"-~~ 9,,2_7,,+6

211 + 1 211 +3!1 lim 3 -::1'~s-
5.304.a) lim 2 Mi-n
n---+OO
fI-'W)
c)
5.288.a) nm(.Jn' +3n -n)
"....,.-w,
b) lim (.In+3 -,In)
"~-
. ~4n+
5.305.a) I1m 7
.... _ - b) lim' 27n+11 . 64-Jn + 1
5.289.a) lim (.In' -2n+3 -n)
c) hm' I"--.,;;--
11-7+'"
b) ,!!;;;, n( N-:;:J - n) n ...... ro n-2 II-W: 8n +50 II--'PL- fn-3
5.290. *a) iim(n+!'h -n')
JI--->+'"
b) lim(Vl+n'
"-He<:,,
-n) 5.306.a) lim
18n 2 +n+36
b)
r J
54n +lOn+8
"~V2n3-3n2+n+125
3
2n2 -5n+25
5.29L*a) }._I~,
. VI+n-\/J-n
if;; b) lim (VI+n +\/1-n)
Jl-~+a)
5.307.a) lIm . l'l
/1"-*'"
og-~ n+8)
n-3
b) JI~
r (I 16n+3)
ogz n+55
cJ lim(IOg,
,,--->~
50~' +n)
2n -66
5.292.a) bJ li01(-I-+
n 2 +1
2 + ... + ~=!.J' 2
+3 Jn
11--}CQ +2 n- + I · I IOn+5 b) Hmln 26n-55 c) limln---
5.308.a) I1m o g - - -
. 2n2 +n~l iJ-W' n+lOO rHoc 13n + 11 Il-t"" 3n
5.293.a) b) !1m
/j-»C<J (n+ 1) + (n + 2) + ... + 2n
· 1+2+22 + ... +2"

5.294.a) Inn b) lim ,3 r:: + 1r:: +--,=+
I ... +--;;::, .J3) , . ( 1)" :::: e ,ore
Koristeci granicnu vrijednost hm 1+ - d d"ttl:
1(0'"(
2
n·">w 1+5+5 + ... +5" ,,3 3;/3 3 n...-+ctJ n
~a\' lim ( 1+5+9+ ... +(4n-3) -n Ibl uJ~+_l_+.J_+ ... +_l_i (,'" ( 1)5"
,~~v ",'"\ 2(n+l) )' "~1.2 2·3 3·4 n·(n+l») 1~~~ll+~J @ t~~ 1+;
2
<' A, . (1+3+5+...+(2n+l)
/>,
).29~} hmj ..
'-......._~..... JI-+w~ n+l
2n-l .i b) l'~l'
--)
2
1m
n
,+ _+_+
2' 3
n n
3
n
3'"
_ _ +_I)
(1)2
+-'2.-
n
3
n lim(I+~)"
n"'-+«Jn
@ lim(l+~)"
n
n...."C<J
r
0) limll+-
4nII .... ,,"'
I)"
f 7 29 133
3
,,_~w
5"+2")
5.297.a) jiml--+-+-+'''+---j
10
. (4 10
!O2 10
1+3"J
b) lim ~+-" + ... + ....._,-
10" ,,-,,-~, 10 1O~ 10' lim
/I....,,'"
(1- .!.)"
n
b) lim(I-~)"
n
n...."",
(--;;;') lim 1- ..I-
~ "--¥YO( 3n
)M'
5.298. Odrediti zbir: - - - + - - + ... +
I I !
~". ' lim (1+-7),n . 4
''''''
1·2·3 2·3·4 n(n+l)(n+2)
,I1EN.
(5.312)a) lim 1+-
~ n--",""
(10)2"+1
n
@ n...."",,\ n @.">oo
)C
( +n+2
- -) .
1m
1 12
Odreditl granicne vrijednosti: 5.313.a) I.lin (n+2)"

---
!1...-+w\n-l
b) lim(_n
n I
)n"
+
0) l i m (
2n-I""
--
11->«> 2n+l)
'
!i;:H:;:-H !,i~(~7~~~~: :~J
11_,00
5.299.a) b) c)
.
( )
11m - -
n-I
n"""'" n+5
2
'0 • (3n -5n+11)' ( 2n3+lln-9 )'
o.oOO.a) hm , b) lim
l 2n +7n-5
11--""',\ IHOO n 3 _5n 2 +6n-4
5.301*a) lim ( n \"

n-H«J3n+1
--j b) lim ( 2
-n-+ l )
3n+4
n-'>+-<:<J
0)n .hm (5n-4)"
---
n-4+"" 7n+lO
64 65
5.6. Beskonacni geometrijski red 5.330.a) ~- HJ~: + + .. .. b)
13+1 13-1 313-5
Ji-I+ 13+1+313+5+····
5.331.a) 1 + x+ x2 + x3 + ... ; Ixl < 1 b) a + a3+ a' + a 7 + ... ; < 1
lal
[..' . . . . . . _:, :- .>-. _,,:_.:,
Za beskona.cni geometrijs.ki',recl VTiJ.>edi.: 3
5.332.a) 1 +sinx+sin'x+sin x+ ... ; Ixl*(Zk+l):".,kEZ.
. ' . a + aq + aq'+ aq3+ ... ~ -.-!'-, Iql <l. 2
." . l-q
b) 1 - CQSX + cos2x - cos 3x + cos4x - ... ; jxl* kn,k E Z.
5.333.a) 1 + t!lX
b + tg2x+ tg3x +•.• '1 i n
, xl<4'
5.314. Napisite beskonacne redove koji pripadaju beskonacnim nizovima:

1 ~ tgx + tg x - tg x + ... ; Ixl <~.
2 3
1 1 1 b)
b) 1, 3' 9' 27"""
1
a) 1,2,4,8,16, ... ,2",2"+ ,...
a+b
5.334. (a2_b2)+(a+b)+~_+ ... , a-b>1
Napisati niz parcijalnih suma datog reda: a-b
1 J 1 i J
5.315.a) 1+2+3+4+5+... b) 1+-+-+-+-+-+ .... Odrediti beskonacne zbirove:
2 3 4 5 6
5.316.a) l+~+Lt!+.~+.L+....
2 4 8 16 32
bJ ~+.:1+.'l+.4:+2+ ....
2 3 4 5 6
21
5.335.a) 3+5''3+ 3 '4+ 5 'l'3 (2)' +3'l(I)'
4 +..
5.317. Kada kazemo da je red konvergentan? Sta je suma konvergentnog 2 4 I 8 1 16 1

b) -+I+---+--"+·-~I·~~·-+ ...
reda? 5 25 2 125 4 625 8
5.318. Koji red se naziva geometrijski red? 1 2 1 2 I 2
5.319. Ispitaj konvergenciju geometrijskog reda: 5.336.a) 3+3"2+33'+37+35 +]6+'"
2 " 4
a+aq+aq +aq'+aq + .... 1 1 3 4 9 16 I I 1 1 1 1
5.337.a) -+-+~+-+ .... +~+... b) 2+---+-+-+---+ ..
6 9 24 45 96 225 3 2 9 4 27 8
5.320.a) 52525
5.338. 18+10+6 +5 +2+-+-+-+-+-·L.
5.321.a) 2 3 498
5.339. Za koje vrijednosti varijable xje izraz
5)2:1.a)
a +x + a--x +(~)3 +(~)S
a+x la+x
Q-X a+x
a>O. +.. ;
beskonacni opadaju6i geometrijski red. Odrediti sumu ovog reda.
5.340. Odrediti zbir beskonacnog geometrijskog redaje S aka je prvi clan
a= 10. a kolicnik q=.I.
2
n r/ n
~Zbir beskonacnog geometrijskog redaje S =-~, a prvi clan a~· I.
5.326.3) b) -+-+--+ ..
J 8 64 Odrediti kolicnik q ovog reda.
5.342. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje 2], a prvi clan
. '7 .a,\
532 o._a+aJi+a+
' .. b) 3a+a1:2 +%a+ .... .je a=35. Odrediti kolicnik reda.
5.32Ka)
/'1:2+1 1 I
--+~~+ .. +. b) 1:2.:'J._ i +1:2-J+ 5.343. Zbir beskonacnog geometrijskog redaje S =4, a kolicnikjc ~.
/' 1:2 .. 1 2-.fi 2 1:2-1 1:2+1 . 2
Odrediti P!"i clan a reda .
." 02 2.fi
5.329.a) ,j" .. r::-' -~-e+ b) (15 -2) ··(7 -415) +(1715 -Z2)- ...
v2~ I 3+2v2
66 67
Napisati beskonacni geometrijski red cijaje suma S:
5.359. * Vjerovamoea pogadanja cilja jednog strijelca je ~. Ovaj strijelac
5.344.a) S=_5_ b) S=_8_
2-x 4+x gada u cilj dok ga ne pogodi. Nekaje slucajna promjenljiva X braj
utrosenih metaka do pogotka cilja. Odrediti :
5.345.a) S=_I- b) S=_6_
l+x 3-2x a) Raspodjelu vjerovamoea promjenljive x.
b) Broj prosjecno utrosenih metaka do pogotka cilja.
o
5.346.a) S= x+1 b) S= 4x+2
• x- 2 3x-1
Odrediti granicnu vrijednost datih izraza:
Suma beskonacnog opadajueeg geometrijskog reda je 243. a kolicnik
je q =.!.. Odrediti peti clan reda.
3
~a)
/
~2)2J2~2JL: b) ~3)3J3bh. ...
5.348. Suma beskonacnog geometrijskog redaje 9, a suma kvadrata ovog
reda je ll.!.. Odrediti ovaj red.
5.36I.a) ~3f;J3hJ3. .... b) ~2)3J2~3,h ....
f~3V3NJ3 . . .
2
5.349. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje 3, a suma 5.362.a) ~2)2V2NJ2 ..... b)
kubova svih clanova ovog redaje 108 Odrediti ovaj red.
<
5363. Rijesiti date jednacine:
13
5350. Suma prvog i tre6eg cIana geometrijskog redaje 20, a smna drugog i . ') • 3 . 2
a) 1+log2stnx+log2-smx+log2 smx+"'=3
pelog clana je 9. Odrediti sumu reda.
5.35 L Suma prvih pet clanova beskonacnog opadajuceg geometrijskog reda .23 r;;
c) 3HX +x +.. ::::: 3,,3
. --,asumare
Je 1023 daje.).
. '2 ad red··
It I druglcanre
. '1 da.
32
Primjenom beskonacnog geometrijskog reda slijede6e periodicne
5.352. Suma beskonacnog opadajuceg geometrijskog reduje 96, a razlika
decimalne brojeve pretvorite U obicne razlomke:
prvog i drugog olanaje 24. Odrediti red.
5353. Suma prva cetiri clana beskonacnog opadajuceg geometrijskog reda 5.364.a) 0,3 b) 0,51 c) 2,43
je IS, a suma prvog i cetvrtog clanaje
.
2.2 puta veca od sume drugog i 5.365.a) 0,25 b) 0,9 e) 0,435
treeeg. Odrediti sumo reda. 5.366.a) 0,325 b) 0,59 e) 0,41435
5.354. Suma prvih 6 clanova beskonacnog geometrijskog redajednakaje 7... 5.367.a) 0,15542 b) 0,37261 e) 0,8371
8
od sume cijelog recla. Odrediti kolicnik ovog reda. 5.368.a) 5,1542 b) 7,3726 e) 14,6472
5.355. Prv! clan beskonacnog opadajuceg geometrijskog redaje a=l, a svaki
clan je 3 puta veti od sume svih slijedecih clanova. Odrediti red. 5.369.a) 3,21635 b) -5,43374 c) 10,26128
5.356. Odrediti kolicnik beskonacnog opadaju6eg geometrijskog reda kod
koga je svaki clan 4 puta veci ad sume svih slijedecih clanova. Odrediti granicne vrijednosti:
5.357. Suma S, pet prvih clanova aritmetickog nizajednakaje !jesenju
x 1
5.370 .•)
( 1 I
Iimi 1--+--...
7
(-1)"-'!
4911 1
+---)
7
b) lim ( 1--+--
I I ... +_·)-.-
n-+o:J~
(-I"
1H
3 9 3
"-"J
jednacine 25 - := 5-:- 3 ' a posljednji clan asJcdnakje sumi IHOO\ -
l124
bk '
es onacnog ··kog reda -+-+-+~+
geometrljs
2 3 9 27
.... 5.371.a) lim(I-.!.X
11-+00 4
1-.!.J
9
rl-...!...)
'\ n 2
b) lim(_I_+_I_+ ... +,_._I_)
/I-H>' 1·2 2·3 n(n+l)
Odrediti aritmeticki niz.
5.358* Dut AB cijaje duzina 4 em podijeljenaje tackom C na dvajednaka 5.372. Dokazali da vrijede jednakosti:
dijela. Duz AC je tackom D podijeljena na jednake dijelova, zatim je 3 3 3 1 1
duz CD tackorn E podijeljena na dva jednaka dijela i tako dalje. ~ 3--+---+ .. =1+-+-+ ...
2 4 8 2 4
Odrediti rastojanje krajnje diabene tacke od tacke A.
68 69
Odrediti SUlTIU S datog beskonacnog reda : <
5.384. S ~ 1 + 2a + 3a'+4a3+ 5a'+ ... + (n+1)a"+ ... , za lal <1

19 1 1 1 I 1 1 I 2 3 4 n
b) ---+---~+ ... = l--+--~+ ... 5.385. S:::O-+2"+3+4+"'+-;+'"
2 2 2 2 2
18 5 25 125 8 64 512
1 2 3 4 n
5.374. U kvadrat stranice a upisanje drugi kvadrat (ciji su vrhovi sredista 5.386. S +)2+ 33+)4 + ... + y;+ .. ,
3
0:::
stranica datog kvadrata). U ovaj kvadrat upisanje novi, treci,

kvadrat, u njega je takoder upisan kvadrat i tako redom. Odrediti 1 2 3 4 n
5.387. s=-+-+-+-+ .. ·+-+···
sumu povrsina svih kvadrata. 5 5' 53 5' 5"
5.375. U jednakostranicni trougao stranice a=9 ern spajanjem sredista
stranica upisanje trougao, u njegaje oa isti nacio upisan trougao i Odrediti granicne vrijednosti:
tako dalje do beskonacnosti. Odrediti sumn povrsina svih tronglova. 3 11
1+3+3 2 +3 + ... +3
5.376. Datjejednakostranicni trougao straniee a. Tezisniee ovog trougla 5.388. lim -2 3 n
odreduju drugi trougao, tezisnice ovog trougla odreduju l10vi trougao n--t<x>]+5+5 +5 + ... +5
i tako dalje do beskonacnostL Odrediti sumu povrsina svih na
opisani nacifl.-nastaIih trouglova. 5.389.
H~\
lim ( 13 + ~ + 3,/3Icc + 9,,3Icc + ... + 3~) .
,,3
5.377. Drjagonala kvadrataje d. Stranica a ovog kvadrataje dijagonala
novog kvadratn, njegova stranicaje dijagonaia slijedeceg i tako dalje,
5.390.
. (2+4+6+8+ ... +211
hm ~--
2n+ 1) .
do beskonacnostL Odrediti sumu povrsina svih, na opisani nacin, 11--'' ' '\ n +1 2
nas1:al1h kvadrata.
.. (1' 22 3 2 (n - \)2 . 5 'I
5.378. U kvadrat stranice a upisanje krug. U ovaj krug llPisanje novi
kvadrat, u njega krug, u krug kvadrat i tako dalje, Odrcditi sumu
5.391. IIln ---;;'-+~+3+"'+
11--t""'lnJ 3
n n n
3 -r-).
n
povrsina svih krugova.
. (7 29 133 641 5" +2"\
5.379, U jednakostranicni trougao stranice a upisanje krug.1J ovaj krug 5.392. lIm -+~+~" +~+, .. + ).
upisan je jednakostranicni trougao, u njega krug, u krug trougao i
10 10 2 10"' 10 4
!/_).m 1]3
tako daije do beskonacnosti. Odrediti sumu povrsina svih krugova, 1 I 1 1 '\

5.380. U loptn radijus. r upisan.je kocka. U ovu kocknje up!sana lopla. U 5.393. lim ( ~+--+--+ ... +----I.
H~\1·2 2·3 3·4 n'(11+1))
loptu je upisana nova kocka i tako dalje, do beskonacnostL Odrediti
sumu povrsina svih kocki i sumu povrsina svih lopti.
5.3 81, U kocku ivke a upisana je lopta. U ovu loptu je upisana kocka, U
kockujc upisana nova lopta i tako daljc, do beskonacnosti. Odrediti
Sllmu povrsina svih kocki i SUlllU povrsina svih lopti.
5.382. Dat je beskonacni geometrijski red:

_]_ +_ 1 1
- l - -_ _ _ +
2" + J (2' + 1)2 . (2' + I)' ...

Odrediti x tako da sum. reda bude S ~ 16.
5.383. Datje beskonacni geometrijski red:
logx+log'x+log3 x +log4x+ ... ;XEC~, 10)

Odredit! x tako da suma reda bude S = 3.
71
70
6.4, Ako je f(x) ~ J4x + 1 , odrediti frO), f(6), f(2), f(lJ),
6.5. Akoje f(x)=5-2Iog(x-I),odrediti f(2), f(lJ), f(20), f(lOI),
6,6, Akojef(x)=x',odrediti f(b)-f(a) ; f(a+h)-f(a-h) ,
6. FUNKCIJA b-a 2h
. ~.lunk"
. ' 0 ata Je CIJa f()
x:::: X , 2-x I zracunatI:
2I + ---. ' ,
67 -
6.1. Osobine funkcije. Oblast definisanosti (domena). Oblast x 2+x
2
vrijednosti (kodomena). Ogranicenost. Parnost (neparnost). a) f(2) b) f(-I) e) f(a) d) fCa +1)
Periodicnost. Znak i nule fnnkcije. Inverzna funkcija date 6.8. Funkcijaflx) zadanaje na slijede61 nacin:
fUl1kcije 2x + 1, r aka je x racionalan i < 1; Ix!
0 aka je x iracionalan i Ixl < 1;
f(x)=1J 2 ' -
Defini"cije: Aka svakom eJementu skupa A, po nekom pravilu, pridruzimo tacna jedflll I x + J, aka je x racionalan i Ixl;;:: I.;
eIemenat skupa B, kazerno da imamo funkciju sa skupa A u_skup'B. (ovdje su.A i B
podskupovi skupa realnih brojeva R). -
_
l -x 2
, aka je x iracionalan i !xl:.:::: 1.
I 's~up.; z~vemo d~mena (iIi oblast .definisanosti) fu*:c~je._Skup.~vih elemenata ii,B koji su
pndruzclll e1ementnna skupa A naZlva se kodomena (Ill skup vruednosti) funkcije. Odrediti f(~} 1(3), ~ ~l ~1} fen), f(~} f( -±)
funkcija sc maze zadati analitiCkim izrazcim (fonllulotn), tabelol11 , grat!cki.
Ako je f pravilo kojim se elementima iz A pridru.zuju elementi u B, tada se koriste ozmlke
f ':_',{t -+ B, pri cerriuje za sva,ko xEA, odgovarajuCI elemenaty =,f(X)EB. 6,9, Data je funkcija I(x) = X4 .. 5x' + 1 , Dokazati daje f(.t.)x J(:)
x
,
Ogranicenost: Za funkciju -y ;;;; f(x), xEA, kazemo da je ogranicena ako postoji pozitivan
' fun k"
6 ,I 0,Data]e r
el]a . (x)= x' + 1 ,Do k azat!'d'
aJe j .(:;:
1) = f()
x,
broj M za koji vrijedi If(x)l:5 M za svako xEA,
Parnost Zi:funkciju y:"" [(x), xEA, kai:cmo daje parna, ako vrijedi 6,11'* Ako je f(~) + 31.::·:+:} t 2x, odrediti f(x).
x+1 \ x )
I fe-x} = f(x) , za SVakOXEA.
I Za flmkciju y "'" [ex), xEA, kazemo daje n-eparna, .:iko' vrijedi _. [spitat; da Ii su jednake date funkcije:
I . .
! MOllotonost; Za funkciju y =
fe-x) =- f(x) ,za sVako xE.A,
f(x), xEA, kazemo dajc_Inonotono rastuca,;a~ovrijedi 6,12,a) f(x) ~ H g(x) = x; b) f(x) = logx' g(x) = 2logx;
3
, Xl < X2 => f(Kj) < f(Xl) ,.--za'xl, XiEA. x x-I ,---c
Za'fimkciju y = [(x), xEA, katemo cia monotono opada, ako vrii.edi. 6,13,a) f(X) = g(x)=x; b) I(x)=-- g(x)="x,,·j?
Xl < X2 _:=> [(x) > f(Xl) , za xl> X2EA.-
rx::l
P~.riodicn9st: ZaJunkciju' y = f(x), XEA, kaicmo daje, periodicna, ako postoji braj p*Q za
koji. vrijedi:" .
f(x + p) ~ f(x), za svako xEA. Odrediti oblast definisanosti (domenu) za slijede"e funkeije:
1_ NajmanJi pozitivan broj P za koji vrijedi prethodnajednakost naziva se osnovni.pcriod 4 x-3 x 2 _4
6,14,a) y = - ' b) y = - oj
i funkCije. x-I x+5 x+2
Illverzll. I'uukcija: Ako je f: A --> B bijektivna funkcija, tada postoji [UJlkc'ija 1 6 2x+5
y= . b) y= -'-4- c) y~-'--
+4 x - x 2X2 -lOx
ri: B --> A za kojuvrijedi fC\f(x)) = x, (Vx E A), koju zovemo inverzna funkcija
I funkcije f. Xl + x+ 1 x 2 -9 x+6
6,16,a) y= -,-'-- b) y= c) y~
x- -x--6 -5x+6 x'-

6,17.a) y~\/x+l b) y=V2x-5 c) y=Vx-z.
6,1. Kako defillisemo fUllkciju f: A -+ B? x+l
6.2. Kako zadajemo funkciju ? J1.(); 3x ~ Xl
6,18.a) y~Jx-3 b) y~.Jx' -4 0)
6.3, Akojef(x)=3x+ll, odrediti: a) f(l) b) frO) c) f(-7)
72 _._ ••• ,e 73
6.19.a) y~ Jx' -5x+6 b) y ~ JX2 -x-6 cj' y ~ h +6x-x' Odrediti oblast vrijednosti sIijedecih funkcija:
6.40.a) y=sinx b) y=cosx c) y=3+2sinx
6.20.a) y~,Jx+~ b) y=~+ff-9 3 6 10
6.41.a) y= b) y= - c) y
2-cos2x 5+sin3x
~
I x' -4x-5 5+4cosx
6.21:11) y~ x 1»; y= 6.42.a) y = 6sinx + 8cosx b) y = Ssinx + 12 cosx
Vx+1 x+2
x+2 x+5 2-5x
6x 2 -8x+l Xl -2x~3 6.43.a) y=- b) y=- c) y=~-
II.
!
6.22,a)
6.23.a)
y=3
4x 2 +4x-3
y= log(x+l)
b)
b)
y~
Y= log(I-2x)
6x' + I Ix - I 1
x-3
6.44.a) y=5x'-8x+10
x-2
b) y=x'+2x+7
x+3
c) y~2x-3-X2
x x- J X6AS.a) y~/-x2+x+2 y~J-x2+IOxc) y=J16+6x-x'

b)
6.24.a) y=log-- b) y=iog--
x -J x+ J 6.46*a) y=Jx'+2x+I+Jx 2 -2x+i b) ~=Jx'-6x+9-,jx2-lOx+25
6.25.a) y c. log(cosx) b) y = log(sin x) 6A7.a) y = log (1- 3sinx) b) y = log(S + 2cos6x)
r""
\:J
<--',\-\
6.26.:!~) y = 2
- JX );~
b) y ::;;: 2 1e>g(>:-.lj + Slog(4 .. '")
G.4S.a) Y;;;;;10g_,rl.-~sin3x\) b) Y=log,(3-3.COS4xl
3sinx > 2 -' "4 3 )
6.27.a) y = tg(x-2) b)
y= 1+sin2x -8 II 18
6.49*a) y= . b) y 0) y=~-.--
sin x 15+2x-x 2 _3x 2 -5x--3 x2-4x-"5

6.28.a) y=--. b) y = - - -
x 1- cosx (x_I)' 10
b) V"" arcsin3x c) y=ctgarcsinx
6.50.a) J'=--'" b) y=-- c) y=
6.29.a) y = logQ - tgx) 2
x +1 x+!
6.30.8)
x 1
y=arccos-- b) y:o:arcsin X. c) y=Jsinx 6.S1.a) )' = arcsm x b) y = 2arcsin(x+ 1)
2 X+l
I) 6.31.a) V= x-l +?Jx-5+Jx2-10x+25

6.52.a) y;:::;: arccos x b) Y=4arcco{x-±)
- x+2
x-5 x
632.:1) --r lspitati ogranicenost datih funkcija na skupu R:
+4 v4-3x-x 2 3
1 x x
r:--
I-x
b) Y= ,,2 -" x + arcsin----
6.53.a) y=~
2
b) v = - - -
.. 3+X2
c) Y=--,.
6.33.a) y = Jlog(x + 3) x +1 l+x
4
6.54.a) y = sinx+5 b) y=cosx-3 c) y = sinx + cosx
' y= t~3 12-x
--+.1 --
6.34.a) y=log(x' 9x+8)+Jx'-4x-32 b)
x+l Vx+2 Odrediti intervale u kojima Stl date funkcije monotono rastucc, odnosno,
2 b) I(x) =1I1i" + 1) 111onotono opadajuce:
6.35.a) y=iog(2 , -]8·2' +32)
x-I 3
6.55.a) y= 2x + 5 b) Y = -x + 3 c) y=-
6.36.a)
x-s
(x) =~ b) y
3x 2 +11x x
cos2x x-Jx' -4 6.56.a) y = -log2x + 3 b) y=2):- 1 c) y =sin 2x
2
6.37.a) 0) y=log,_J(x -9) Ispitati ogranicenost datih funkcija u datom intervalu skupa R:
I
6.57.3) Y = x 2+3 ,(0,2) b) V = ~- (-1 1).
~l~~ - x 2 -1 ' ,
6.38.a) l(x)=log,(x-I)(x-2)(x+5) b) f(x)
J2X2 -7x+3 3x
r--'.--~ 6.58.a) y 21 ,(1,3) b) y = , (-1,4).
arcsin(x --1) + ..J16 - x 2 a[ccos( 5 - x) x -4x+3 +5
6.39.a) (x) = b) I(x)
log,(7 -- 3x) flog, (x' - 25) -11 Ispitati parnost, odnosno neparnost, sl1jedeCih funkcija:
6.59.a) f(x) = x'-5 b) y;= cosx c) f(x) = tgx
74 75
6.60.a) fix) ~ X4_ 8x' + II b) f(x)~x3-3x c) f(x)~sinx Funkcije date u implicitnom, napisati u. ekspIicitnom obliku:
~f(x)~x3-5x+3 b), y~5sin'x ,k c) f(x) ~ 8xsinxv._. 6.g0.a) 3x + 4y - 11 ~ 0 b) 3x + 2xy - 4y - 1 ~ 0
6.81.a) 3 sinx + 2xy·+ x-y +8 = 0 b) x2 + 3xy-y+8x+2 ~ 0
'- (6.6~ja) y+I-3 b)J v=x+sin~
-- ~/.' \''''
c) fix) ~ sin2x+cosx
V>/
, 1 Skicirati grafik date funkcije:
~ Y~lxl-2x2 c) f(x) ~ a --,
a' 6.82.a) y~x+3 b) y ~ 2x + 1 c) y~x-4
~) f(x)~J4-x' b) f(x)~Jx+x' @)f(x)~logx2 6.83.a) y~ -x + 2 b) Y ~ -2x - 4 c) Y ~ -3x + 5
6.84.a) Y~lxl b) Y~lx-ll c) y ~lx+31
x-5
Ct>:§)l) Y~V(x-I)"+V(x+l)' @ f(x)~log-
x+5
6.85.a) Y=X2 b) y ~ x 2 _ 4 c) Y ~ x' + I
6.86.a) y~x2 - 3x-4 b) y ~ x' - 4x-2 c) y ~ _x2 +2x +8
aX + a-x x
a -a
-x
6.66.a) Y ~ ----- b) f(xJ~--~- 6.87.a) y~2' b) Y~ 3' cJ y=2"-1
2 2 6.88.a) y ~ logx b) y ~ log(x-2) c) y ~ 10g(x +2)
6.67.a) f(x) ~ x+tgx b) fix) - tg3x + cos4x 6.89.a) y = sinx b) y= sin2x c) y = COSX
6.68.a) f(x)~3x2 .V;:-5sinx b) J"'()
X ~
3"IXI- 10e -,'-3
Date su tlll1kcije x = get) i y =j{x). Odrediti slozenu funkciju y ~ 1'(g(1.»:
6.90.a) xdl+7,y~2x-·5 b) x~2t-l, y=(x+l)2_3.
Dokazati da su slijede6e funkcije periodicnc i odrediti njihove osnovne periode: 6.91.a) x~t2+1, y~sinx+2 b) x~e4+2, y~lnx-I
3x
6.69.a) f(x) = sin5x b) f(x) ~ cos6x 0) f(x) ~ tg-
4 Date su fitnkcije f(x) ~ I-x, g(x)~ _1_, hex) ~~,x E R\ {I}. Odrediti:
6.70.a) f(x) = sin2x + sin3x b) f(x) ~ cos3x + cos4x c) [(x) = sin2x+cos5x I-x X-I
6.71.a) f(x
.
) ~smx+sm'-
. x . x x
b) f (x) = Slll- + cos -- +tgx
6.92.a) fof b) !Log c) hoh
. 2 4 2 6.93.a) fog b) gof c) foh
6.72.a) y ~ sin 21tx b) i ~ sine ax + b) a, bE R c) y ~ sin 4 x 6.94.a) (fog)oh b) fo(goh) cj fo(hoh)
6.73.a) f(x) ~ sin6x + tg4x b) [(x) ~ tg3x + cos4x
Odrediti [(x) ako je dato:
6.74.a) f(x) ~ 2 sin 2x + cos.:'C + tg 3x b)
. 5x
f(x)~-3s1116--2cos3+ctg7
4x 5x
6.95.a) f(x+l) ~ x-2 b) 1'(2x) ~ 4x- 1 cJ [(x') ~ 9x
3 3 4
6.96.a) r(.~}6X+3
,2
b) ( x-I\
f -3-)~8x+2 cJ / x+11_3
'lx x r
Dokazati cia sIijedece funkcije nisu periodicne:
6.75.a) y~x+sinx b) y~cosx2 cJ ttx)~sinx2 6.97.* Odrediti sve funkcije f: Z --+ R za koje vrijedi:
jX+YI f(x)+f(y)
Odrediti nule date funkcijc: J \ 3) 2
x+5 x 2 --7x+12 Dataje funkcija y ~ f(x). Odrediti njenu inverznu funkciju Y~' r'cx) i u
6.76.a) Y ~ 2x-6 b) Y= c)
-3 -25 koordinatnom sistemu skicirati njihove grafike:
6.77.a) y "'" sinx b) y ~ log(x+5) 0) y~(x+4)·5'-2 6.98.a) y~2x +3 0) Y~ -3x + 8 0) Y~--
x+3
2x+5
Odrediti aule i znak datih funkcija: 6.99.a) f(x)~2x+5 b) f(x)~x' +5 oj f(x) ~ 2-'
x 2 +4x~21 x-2 x+3 6.100.a) f(x) ~ x 3 2x+5 x*3 c) ~
b) f(x)~--, f(x)~ 4-x', O';x,;2
6.78.a) Y= +3x-4 b) Y= 1+x2 c) y~ I-x' x-3
6.I01.a) y:;:; 2 X
b) y::::: 31'+2 0) y ~ log, (x -1)
6.79.a) Y~(X2 --5x+6)e~ b) cJ y ~ Vr(x-+-3-)~2(-x---I)
6.102.a) y=rx~3· -1±JI+4x
b) y~-2±J4-x 0) y
2
76 77
6.103.a) y=x 2 --16 b) y:::=3X2 +x-4 c) y:::::x2-3x-~ Izracunati granicne vrijednosti datih funkcija:
~
eX: +e--X: 2x rl m
4x+3
-- r 3x+5
b) 1 m - -
. Xl -J
6.104.a) y'"log(x+5)-2 b) y==--- c) Y=--, ):---J.22x-3
c) hm----
.\"-->-2 4x + 7 Hl 2X2 -11
2 l+x~
2
rl l l5x+
~~ (~) rl mx-5
1
lim( x -3x+1 +1) b) l-- - - - D\-!~
x ......o x-4 x---Jo3 2x + 2 2
!---j.8 x -61
\-,-
sillx
6.107.a) lim cosx b) 1im c) lim (sinx - 2cosx)
2x
6.2. Granicna vrijednost funkcije >:""'T" >:-).n; x-}-o
Defirticija gran'iene vrijednosti funkcije: Neka je funkCija y = f(x) definisana U okolini

tacke a (pri' cemu u samoj tacki x = a ne mora biti definis8na). Broj A nazivamo granicna
6. I 08.a) ' l-co. sx
Il m - - -
X--">O sin'; x
b) lim sinx:-sina
.\"4a cosx - cosa
c) lim
sm t---X)i 4
r...,.~ cos 2 X _}.
vrijednost funkcije y = rex) kada x---+ a, ako Za proizvoljno, rna kako maleno, 8>0 , postoji 2
hroj D(S) > 0, tako da vrijedi . l-sinx b) lim~!lX-lga cos2x
6.109.a) Il m - - , - c) lim
If(x)-A!<E, za Ix-al<8· ,
"-f:::' cos x x"-)-a x-a J2
cosx--
GOl11ju nejednakost, najcesce, zapisujemo ovako: ~~~~f(x) = A. 2
. x2-2x+21
Ako je jfCx) - Ai > M, za Ix - 0\ < (} ,gdje.ie M rna koji pozitivan broj, tada pisemo c) hm------
X-}Q x2+2x+7
lim/ex) = +00 i za fnnkciju Y'-"f(x) kazemo daje beskonacl1o veiika velicina kada x-+ a,
"-;'0
lim 8+~-~)
( 4 \
Ako je 1imf(x);;;o; 0 za funkciju y=f(x) kaicmo daje beskonacno mahi velicina kada x-+ a c)
x-+" r...,.",\ x 2 ,.x
Ako jc >.: < a i x-+ a , tada koristimo oznaku x-+ a -- 0 ( "x teli ka a sa lijeve straneH) , ako '0(Vi r-c ,..-;:
· !)
6.1 12.a) I1m • _,_ --_11""",+:-', x + 2
XX-c
lim .
je x > a i x---+ a , tada koristimo oznaku X--j- a + 0 ( "x tezi ka a sa desne stram:") Brojevi arcsm b) x r:------
x...,. H() 2 <-.o,}S-x--JS+x
f(a~O) lim lex) i f(a+O) = lim f(x) nazivaju se, redom, lijeva i desna granicna
00-.
r-+II-0 x-----J.Il·I{)
6.113.a) rlm -3 b) rlIn 3
.- 0) rnn-3
vrijednost funkcije y = t~x) u tacki x = a, x-+ 0·-0 X .~->o+o x x40 X
O'Jo.l\
Da bi u tacki x a postojala granicna vrijednost, mora vrijediti jednakost:
lim I(x) = lim I(x).
6.114.a) lim 2-'
O\.!(\,,\'
X_)_H~'
b) lim -
2
x----l-+«:
(Ir c) lim 2"
r-+a-O X-HI+U
6.115.a) pm logJx b) lim log2 x c) lim log] x
1:-')+00 x----'>o+o "4+",,
,
-
x 2 _0
Ako funkcije y = f(x) i y = g(x) imaju granicne vrijednosti karla x---+ a, tada vrijedi:
e~ lim fiit) lim x', -16
>:-,3 -3x ~ x-)--42x + 8x
J) lim[f(x) ± g(x)l= liml(x) ± limg(x) .
r-+-<l r-----J.a .~-)-{J
@7® lim x2-2x+l 2
.QJD lim x(x+4)
x -x hI <~ -3 5(x' -16)
2) iim[r(x). g(x)]= limf(x)·lim g(x).
y -)a )'-40 x-HI
x+2 .. x'-6x
(x) Iim((x) . 6.1 I 8.a) iim-,- b) nm-,--
iim~--=.!:::2:-"--,akoJe x· .- 4
,·--.2-tfi x->ox--2x
3) limg(x)FO,
x--)-(/ g(x) lim g(x) X->(I
x 2 +5x+6
X-----J.a
6.119.a)
,
11m-~--
" 3x - x 2
x+3
b) Ill11--'
Neke va7."ne granicne vrijednosti: )"-.-3 ~'-+3 x-3
sinx 3 3 2 --'--- 2
!.. 3
b) 6. I 20.a) lim'x " x , X b) lim x -3x+2
a) Hm =1 (e=2,71828 ... )
>:-+0 x x-}--2 -2x-6 X-----J.! (x_I)2
~
I "-" 3
c) lim(l + x)" =e d) · In(i+x) 1

Il m - - - =
r40 X
e)
aX -1
lim--=Ina 16.12 .a)l lim x
x--).ct)x 4 _3x 2 +1
+x (~.
~}
" 2x2_4x+2
I1m
3x-3
,~o r-40 X >:-.1
78 79
Sin(x - "-) l-sin~- .,,' e'
6.188. *a) lim 3 b) liI1l ----.£ c) ..J,-,-I-,-+.:.s",in",x_-..c.J"I_--,s:.::in.:.:x.:.:
Ilffi- Pri kakvoj promjeni varijable x slijedece funkcije ce biti beskonacno male vchctn .
H.:: 1- 2cosx
, x--.,.n n-x ,,--)0 X
6.204.a) f(x)~x-2 b) f(x)~x'-9
2
c) f(x)~x-3x+2
6.20S.a) f(x) ~ 1- cosx b) f(x) ~ sinx + casx c) 11X) ~ log,(x-2)
6.189*a) lim cos::'· cos:: . cos ~ ..... cos ~
x--+ 2 4 8 2"
Pri kakvoj promjeni varijable x slijedece funkcije ce biti beskonacn o
<:C
lim cosx·cos2x-cos3x· ....·cosnx-I

b) velike velicine:
X-'J.O
6.206 .•) f(x)=x+3 b) f(x) = x' - 25 cJ f(x) = -x'+3x
. 4-5' 2
x 2 -1
b) f(x)~x;ll
6.190.a) c ) Inn x +8
"-,;",-,3+ 6.207.a) f(x)~-- c) f(x)=--
x~4 x -1 x 2 ~16
*** 6.208.a) f(x) ~ 2' b) f(x) ~4-' c) f(x) ~2' +3"'
, 6.19La)!~,,!(J +~r b) iim(l + "-)'
,.~">", X
c) lim (
x-,;ro
1--)
J"
X
6.209.a) f(x) ~ tgx b) f(x) ~ ctgx c) f(x) = log(x-2)
G41) lim (1 +.3.)"

'---~ X-'>-oo 3x
tl3D
'--Y lim(I--"--)'
X--4-oJ 4x
c) lirnll+-
x--+oo
( If X
6.3. Asimptote fuukcije
I I-x
6.193.a) lim(l+x)' b) lim(1 + 2x)' lim (1- 4x)
ver;ik-;'/'-;;;~simpIQtll---====r'
~' l
c) x
X--J> 0 x"-) 0 HD
VERTIKALNA ASIMPTOTA: Gratik funkcve y = [(x) ima
I
b)J~!(l + x\ y . (x+ 1 '\2x+l

C):~!lx_2j
akoje lim f(x).= +lY) iii lim f(x) = -00. U ovom slncaju (acka x = aje laCka prekl
x--+ a
funkcije II vrstc.
x--+ {J
I I =
llOR1ZONTALNA ASIMPTOTA: Prava y b lie horizontalna a.siI1lptota grafi];:a
b) lim(2X+3 V+2
x-,"W\ 2x +! j c) lim(l + -"--
x->O 3x)
Y' funkcije y=l(x), ako 50 lim f(x) = b iIi lim fex) ~ b .
X--++«J x--).-oo
KOSA ASIMPTOTA: Prava \ y - kx + n je kosa asimptota grafika funkcije Y ~ [(:X) ,

!
to) lim !n.Q+ Inx) c) lim sin2x
x--),o X In(l + x)
l- ...... il
a!cojc lim [J(x)-(kx+n)]=O ,odnosno,a!coje
x----+±w
6.197*a) l
,,--->0
lm==......:c=
sin3x-sinx
'
In(1 + x)
b) lim( xarCSin-"--)
X'"+e<\ x+l
c) lim (2x + 3)/g'::
x-+c.(I
7
X
x
k = lim fe ), n = lim [t(x)-kx).
x--+ ±"" x x----+ ±co
eX -1 "
l<r I~
7" -1
6.198.a) lim'-- b) lim--- c)
x-+O X x_·}(j x
6.199*a) lirn 8e'-1 . 10" _7 x

c) luu-2- -
1"-,0 _l X
.--+0 x +x
e-2r -1 5, 1
6.200. 'a) lim - .._.- b) lim--- c) lim"--=--
,,-">0 X HOin(l +xt) x
x ...... 0 y=b
"
6.20 I *a) I nn
'
x--+"\X
(.' ~ - ~ 4)'
X,)X ,
2
-3x+5
b} ..
11m
(X'+X+1
2
~-';oo x'~x~l)
Y
I
>=-...r-.,,-
c x
I
6.202*a) lim(l -1- X3)c/g1 x b) lim(l+sin1tx{,gm c) lim (J+tg2.j;)';;;;
. Horizontalna asimptota I
x-,o x----+! x----+O+O
I
L-....------'-----'~b'-----:-_~
6.203*.a) limx" b) limx";ux c) lim (Inx)"
",--->0 x---+ 0 x-~+""
85
84
Odrediti asimptote sIijedecih funkcija: Odrediti prira'taj ,;y ~ ,;f(x) funkeije aka je data x i ,;x:
~
I x x+7 6.220. y ~ 3x za x ~ 2 i ,;X ~ 1 .
6.21 ) y~-
x-2
bl y~-
x-I @ y=--
2x 6.221. f(x) ~ x 2 -2x +2, za x ~ 5 i ,;X ~ 2.
e")
6.212.a)
y::::I---:;-
4
x· ® y~--
2
x +1
x
2x4+x3+ 1
@ y~-
x'
x+l
6.222. y~Fx, zax~ 1,44 i ';x~0,25.
2
6.223 .. Odrediti prira'taj funkeije y ~ x + X +1 pri promjeni argumenta sa
y~ b) y
-3x+4 3 Xl = 2, na Xl '= 2,5.
x
6.213.a) y
x-3 6.224. Dataje funkeija lex) ~.!.. Odrediti M(x), aka je x ~ I i
Ll.x ~ 0,2.
2x2 +9x-5 x
6.225. Dataje funkeija l(x) ~?;fi; . Odrediti M(x), ako je x ~ 1 i,;x ~ 0,2.
@14~ Y""---
2x+6
x-5
6.226. Odrediti prirastaj ,;P povrsine kvadrata straniee a ~ 10 em, za L\a ~ 2 em.
6.215~~
/
Y""'--
Xl
x'
+1 -~!"'
'
b)
.
4x~ x J
Y = 2- - -
x +4 Odrediti prirastaj L\y = L\f(x) date funkei]e u opoem slucaju:
x
3 2
x _x_l
6.227.a) y ~ 3x + 2 b) y=x2+1 c) y=2X2_X+5
6.216.a) y~--
b) y 6.228.a) f(x) ~ 3' b) f(x) ~ sinx c) f(x) = tgx
2x2 _g x
x+l 2x+1 3x
x l +6x_5 xl-5x+4 6.229.a) v= ---- b) y= "_j~ c) y~log--
6.217.a) y b) y x-J " x+l
x x-1
6.2HLa) y~.jx' _.j x'

b) y~
-1
6.219.a)
I-lnx 2x+3 I-x 6.5, Newekidnost funkcije
Y=--· b) Y= -,- + 4arcrg-~
1+ Inx x +1 l+;r
rnefinicij~'d: Za furtkciju y = f(x) kazemo da-je neprekidna u tacki X'''"a, ako je graniCim
L vrijednost limf(x) jednaka vrijednosti funkcije za x=a, tj. ako je limf(x)""" f(a).
;'--><1 .T-)'/
Definicija 2: Za funkciju y = f(x) kUZemo da je neprekidna u tacki x=a, ako je 11 toj tacki
definisana i ako beskonacno rnalom prirastaju argumenta odgovara beskonacno mali pri'rastaj
funkcije, tj. ako je lim ly(x) = O.
I fIX ·-~o
Prirasta,i argumenta i prirastaj funkcije I Ako je u tacki x=a naJ11sen uslov neprekidnosti, kaiemo da funkcija u toj tacki ima prckid.
Definicija 3: Za funkciju y = f(x) kazemo daje neprekidna u intervaJu (a, b) ako jc ana
I Zn. ful:kc!ju y f(x) r~zJika dvije vrUednosti argumenta xli X2 iz njene domenc, naziva se neprekidna u svakoj tacki log intervala.
I pnrasblJ argumenta I oznacava sai1x, to znaci daje X2 - Xl "~- !lx.
Odrediti tacke prekida date funkcije:
'II Razlika dviju vrijednosti funkcije YI = f(xl) i Y2 = f(x:;) naziva sc prirastaj funkcije i
. oznacava sa ~'iy iIi ,6.f(x), ~j. vrijedi: 1 2x
6.230.a) lex) =.-~ b) lex)
x+3 (x-3)(x-7)
3 2;; x+5
6.231.a) y=- b) y=---. c) y
x-6 x+5 (x -l)(x + 3)
L\y
4-x x 2 +x+ 1 x 2 -3x
Y1 ~....... f:ii"i::'1!'L .. ,.,"...,... ~ 6.232.a) y= b) y= 0)
-9 -2x+ 1 +6x+9
X, x x 2 -8x+ 15
6.233.a) lex) ~..#x -I) b) lex)
x- 5x+6 (2x-5)(x+ 10)(3 -2x)
86 87
fu'v lim Xl -8x+15 · x-I
< 6.122.a) b) 1Im-.-
<. / X-l-5 -25 x--)Ix~-l
,'----.-"
. "3
61 _.a ) I"1m,
x2-7x+IO !G\ l' 3x 2 _x_6
!...!l)) 1m 1-
-9x+20 H-~ + lOx+4
H5X-
, 6x
6.124@
@lim ~"I
2
X-JoO
c)
. x'-..Ix
hm-----
E-1
x X-l>j
rI n 1
4x-I ,jx+7 -4
6.125.a) b) --- cJ lim
x--'> ~, 2,Jx-l H' x 2 -81
. (x-4)(x-2) b) lim2x'+x+6 . x r x-J";; . } .. ,jx-2
6.126.a) I1m 6.143.a) I1m r.-;c- b) Im~-- cJ hm-'-~'
2
x--)m4x2+x+2 Hoo(x-l)(x+12) Ho,,1+2x -I H" x-a x...,.11 x -121
6.127.a) . lOx-.Jx' -11 6.144.a) lim ~6 b) lim

3- ..Ix oj lim
fx-s
b) hm--:':':""""':":"
3x X-lob x+3-3 '~'4-,j2x-2 H'I-,j6-x
- ) [.l i ll-..Ix ..Ix - 2

6.128.a) tbJ" lim ~ :- ~
\!:!J} x--).+oo jx
6. 14o.a l--
x'-4II_x
2
b) lim
x--~-! 2-.JX2 +x+4
x+1
0) lim
H43--J2x+l
x-2 ,ja+5x -,ja-5x .Jx+4-4
6.129.a) 6.146.a) lim----- b) lim c) lim
X-l-2 .Jx+7 ~,3 2x x-12
x----'-' G 1'-}!2
-,-.J3_,_·2__X,--_1
6.J3~ lim(._I_- 6.147.a) I1m
. x+2..1x -3
6_ ;1 b) lim
x-3
't.VX--)'3 9 1"--)-1 x+l HI x-sf; +4
6.131.~ lim(_1_ _ _
.<---)1 x-I
2_)
x 2 _1 b) !~"lC~2 - )~8) 6.148.a) I· , ;.;:.3_+..:2:::x_--_,j"'xc..+=2
Im-
,,----,-, -1 3x+3
b) r1m
,~",j3+x
3x
...)3-x
. (2x 2 ,-4x-24 ..11+003;
6.132.3) lIm =.,...':'::""::":' I ' · ( --+
b)I1m 2 I -324\ 6.149.a) lim cos x b) lim
~-->-4\
2
x -16 J 4-x X---"7-2 x+2 x2-2x+4
-)
x +8 x_.~ sinx+ Jsin 1 x+cosx
, X-}1t+O sinx
6.133.a) . (2+llX+3.X2 .X+I

Ilin
x2+x+l 2 ..-x/J
-- b) .
hm (5X' -3x -8 4x -3) <-- 6J50.a) lim 1+2cosx
~.~::_
,
cos 2x -+ 1
b) lim
l-cos4x
"""'01-cos8x
-
X--->-OO
~'-->'" 4x -5x+6 x+lO
2
/ vJ
1.6.134~) !~'i( l-Ji+x ) b) !~~( ~ -.J2) 6.151.a) lim sin2x -cos2x -1
b) rm~ (sinx
--,--tg 'x)
x-:.~
, COsx--smx
,
X--'>~ cos X
6.131@ ,I\,!,~( x -~) b) lim(x-.Jx'+5xl

X--)+"" ) ,jx-b-,ja-b
6.152.a) b) lim
6.136.a) lim (x+.Jx' -7x I x~~:,(X+Jx2 +54X)
:\:-.(1
,,--'-'-4> • )
b)
-xl 6.153.a) b) }i'!'A.Jx' +2 -x)

6.137.a) lim (Jl+x'
X4H<l\ )
® x~!( ~1+x2 -x)
6.138.a) lim (
.'(--)+0:0\
.Jx +a_.[;l). b) E'!'.( ~-.JX+12) 6.154.a) b)
r
lITl~
,j3x-3
H3
x2_9
6.139.a),li,rpJ .Jx+ / ; -..Ix) b) ,~( Jx+Jx+..Ix -..Ix) 6.155.*a) b) lim

..Ix -Jx-3-J3
x~,
.Jx' -9
80 81
cos:! x . sin x - COsx ' ' sin4x
6.156_a) lim .:-""'-';'- b) 11m c) lim sinx coSX-COS5 x b) lim arctg8x <
6.173.a) I 1m , c) II f f i - - -
X",,"~
3
, 1+sin x x-t~ cos 2x x-J.°I-Jl+sinx )(-}o X X-0-0 4x x--+O~_J
*
" sin 2 x-sin 2 a ' sinx - cosx . sinx -sin a , cos2x-cos2a .tg 2x - tg 2 a
6.157.a) II m - - - - - b) I1m c) lim sinx-cosx 6.174.a) I1m b) I1m c ) 11m
sin(x - a) x-~:; tgx - ctgx x-a x-a
.HlI
x._~~
, fgx-l .• -} a x--}a _
sm-··
X-HI tg(x-a)
(;~;~)'\ lim 4x+8 , x -x-2 2 2
~~H-2 +8
hm
x--+··-l
3
X +1
c) lim x
x-;'°'!J2x+l-1 6.175.a) I 1m
. sin3x b) lim sin4x c) I1m
. cosh
.
x-;'°l_~ X--+()3-J2x+9 x.,,>::' x(tgx -l}
6.159_a) lim x ,r;:-- b) hm
. ~-l "
'~O\h+x -V3x+2 sin 3x . sin(x+h)-sin(x-h)
6.176.a) lim
x->°'VS-x -\l8+x
b) hm
Ho,Jx+2-fi h-+O h
.
6.160*a) hm,c
x-4
b) hm
. vW-I c) iim~-l
v23+x-3 r-} 0 x lim~~~2x+(g2x 1+ xsinx - cos2x
XA4 .~->o 6.177.a) b) lim . ,
x--+O xsinx SIn x
\. i/(;-;;y - 1
x--+O
6.161*a) lim_· __x__ sin xcosx - ff0 a-ox TIX 1

llTI- h) c) 6.J78.a) l i m - - - - - b) lim ( sin- tg~J
X-JoO X r-,oVx+l-1 X'--){) Xl sinx x-.a 2 2a,
6.162_ *3) lim v.;:-I c)

sin x
6.179.a) lim -r~~;;;;;''';:--
2
b) lim
fx+i6-4
y-,~ I -1 )(->0 +xsinx-cosx :<--+0 sin5x
3Ci 2,r:+ I . .J1+-';-1 . I-cosx · sin(l- x) c) limx+arcsinx
6.163.*a) lim _'1_XA_'_-= v x h) I1 D 1 - - - - · VS-x-l 6. J 80.a) hm--··----- b) 1I f f i - - -
(x-I)' c) I Irn---_-- HOx(~x+1 -I) x-,) ';-;;-1 ,-.-. () x + 2tgx
HI x-'()Vl+x -I '~4J5=x -1
6.164. *a)
. x,/x-aFa
I ml a> 0 Vx-l 6.181.3) I,·m sin~x . :--.!2
b) lim-;;,r=-, m,nE N x~} --I ;::0 -+ I
H" ,/x-Fa' - x-.;.j '!Jx-l
.. sinmx . sinx 1tX · x+1 c) lim cos;>; + ctgx
b) Ilm·--- c) Il1n--.m-:tO 6.182*.) lim ( x -I ) f g - b) 1I m - - -
y--}O X X-).O mx ' X----1- 1 2 x--+-I
cos~-x
IT
, 11: - 2x
x-+~
. x . x x 2
r--''''-''''\ Sln- sm-cos-
~~)
Iim _ _
X-)O
3
X
(b).'lim
'--...._ x-.-ry,O
2
x
2 . (x- 3n)
sm
, x 2 _4 c) lim sin3x
6.183.*a) lim b) hm---
6.167.a) .. tg5x · tgax A x---->-~ I-2eosx X----1-2 1t X-Ht sin 2x
b) nm-·- c,\ Inn -:-~d---' of; 0 3
cos_ox
X--40 X x~~ 0 sm f3x 4
sin 5x
" . '3 x
6.168.a) II I n - - b) lim 5111 x ' sin 5x + sin 3x cos--'
c) II m - - - - - x-sinx . n(x+l)
x-, Ii sin 2x x---). 0 x 2
)(->0 X 6.184.*a) lim ........ _ - b) lim~-2 c) hm cos ~---
;r--+", 1-5x x--+n; X --1t x---)--l V-;+l
. ? sin 2 ~ ,~ • 2
6.169.a) lim 5111_:::' b) lim--2 c)
' arcsin x
JIm--- 6.185. *3)
,.
11m
sinx
--2- b)
. sm-x-smu
\1m 2 2 ' a E ~,a
R ,,0
" -
Y-Ht tgx " ...... 0 x2 H' x X----1-T< X X---+Ct: x-(x
1- 1(2
6.170.a) lim l-cosx b) lim \-cos5x , l-cos2x
c) llln
HO X00 x2 xsin x . I' co52x
X-40
6.186,*a) lim sinx-cosx b) lim cosx oj I m - -
); ___}~1t -4x
6.171.a) lim(nSin'n::') b) lim Igx-sinx
c) lim(rctg2x)
x--+:: 1t -4x
4
x...,::,1t --2x
, ,
11 .......0 x-w x3 \'--+0
_ tgnx
6. J 87.*a) Ijm( x -'::"Itgx b) Iun . - -
6.172.a) lim('!'tg :::)\
,,--->0 X 2 b) Iim(2'
X---> oc-
.sin~)
2-"
c) lim I-cos] x
,-->0 xsin xcosx
H~\ , 2; -~-.-1x+2
82 83
2
x +4 3
6.234.a) f(x) = - o - b) f(x)=-
x" -4 cosx
6.235. Funkcija f(x) zadanaje na slijedeci naCin:
°·x, za x < 0,
za O~x<l,
f(x) = ,
-x- +4x-2, za 1:::;; x < 3,
Da lije ova funkcija neprekidna?

1
4-x, za x.:2: 3.
7. DIFERENCIJALNI RACUN
Tablica izvooa elementarnih funkcija.
6.236. Dokazali da za x = 4 funkcUa f(x) = ~ ima prekid. U svim tackama, U kojima su odgovarajuce funkcije definisane vaii:
x-4
c' = 0 ,( c - konstanta); (aX)' =axlna, (a>O,a-:f::-l);
"37 , D 0I"azatl. d a za x
6 ,L = 6' ~fun k"
'CIJa ,f( x) x' --
= - 36 .
1ma prek'd
I .
x-6 (x" >' =a x u ' 1 , (0: E R); (eX)' = c'
Dokazati daje data funkcija neprekidna u datoj tacki: - - (a>O,a*l)

xIna'
6.238.a) y = x', za x =0 b) f(x)·= sin" u tacki "- , , I
3
(slax) ~ cosx: (lnx) =-;
t x
6.239.a) y = 2' u tacki F3. b) 3x
J' = I + Xl U acT l
'1 x= . , ,
(cosx) =-sinx; (arcsin x)
6.240.a) f(x) = x'o2x+ I u tacki x = I. b) f(x)= l+cos2x utackix="-.
cosx 4 , ! ,
(2X--1, x:S;1 v (tgx) ~--; (arccos x)
x' - 4 "k' 2
6.24 I. a) lex) =
t 1, x> 1
u tacki x=] b) f()
'x =--~utaC·IX=-.
x·- 2
,
(clgx) =--.--;
cos 2 X
1
(arelg x) -
,
.
, 1
(arcclgx) = - - -
..
Dokazati daje data funkcija neprekidna u rna kojoj tacki iz domene:
2
sm x -1+x2 > . ' ! + x'
6.242.a) f(x) = c, C E R b) [(x) = x c) [(x) = sinx
6.243.a) y=3x-5 b) y=2x+ I c) y=x'-5
6.244 .• ) f(x) = cosx b) fIx) = In" c) f(x) = e' 7.1. Srednja promjena fnnkcije. Srednja i trenutna brzina
6.245.a) y = x2 . 2x b) y= cos2x c) y=N~2
I
l&)I naziva
x 2X2 -3 Za funkciju y =: f(x), odnos prirastaja Ay funkcije i prirastaja argumenta.6.x ( fly
6.246.a) y = logx b) y=-- c) y = 2- - '
x+5 x +4 I
se srednja promjena funkcije.
Dodefinisati datu funkciju u datoj tacki, taka da se dobijc neprekidna funkcija: Neka se tacka krece po zakonu s =- set). Tada se srcdnja brzina tacke u imervalu od tl do t2
nalazi po formuIi:
6.247.a) f(x)=~'_-9, x~3. b) f(x)=~:+:,,2x+l, x~.] v" ~ s(I,)-s(t,)
x-3 x+l
sinx .Jl+x-~
I t2 -t l
6.248.a) f(x) = ---;-, x = O. b) f(x) 4x ,x = O. I Trenutna brzina tacke u trenutku to> nalazi se po formuli:
. .'8(I,)-S(lI)
6.249.a) f(x),~
x-3
,x=3. b) f(x)
2-~
x=O. II _ _ v(t o ) = 11m vsr::::' hm
/--)-10 ir--)-/I
.
12 ~tl
vx"' -1-2 sin2x
88 89
7,1. Odrediti srednju prornjenu funkcije y = 3x2-5 pri prorujeni argurnenta x od
XI= 2 do X2= 2,5.
7.3. Osnovna pravila za izvode. (Pravila deriviranja)
7.2, Odrediti srednju prornjenu funkcije y = 2x2+5x pri promjeni argumenta x
od X, ~ 3 do x, ~ 4. Za izvode vrijede slijedeca pravila:
7.3, Odrediti srednju promjenu funkcije y = sinx pri promjeni argumenta x od C' "'" 0 (lzvod rna koje konstante jednak je nulL)
Xl = 1 . ( Izvod argurnentajednakjejedinici.)
Jt Jt
XI =- do x 2 =-. (Xli)' = nxll- 1 , nER.
6 2
7.4. Odrediti brzinu promjene date funkcije u datoj tack;: Ako Sli fig diferencijabilne funkcije u tacki x i C-konstanta, tada yazi:
2
a) y~3x-2.x~3. b) y~-, x~-2 (f(x) ± g(x)/ = ['(x) ± g'(x);
x
7.5. Tacka se krece po zakonu set) ~ t' + 21:'-10 (tje u sekundama. a s u (l(x)· g(x»' ~ {'(x)· g(x) + [(x)· g'(x);
rnetrima). Odrediti srednju brzinu tacke za vrijeme 2:£ t ~ 4.
7.6. Tijelo so krece po zakonu set) ~ 2t 3 - 31'+ 5. Odrediti srednju brzinu u (l(x) \ ~ ['(x) g(x)- f(x) :i(x)
(g(x)" 0);
inteTvalu 0 s: t ::;: 3 i trenutnu brzinn u trenutku t = to, 19(x) ; [g(x)]' •
7.7. Odrcditi srednju brzinu kretanja tacke koja se krecc po zakonu
set) = 12_31 u vrcmcnskom razmaku od tJ = 1 do t2 = 4.
Date su dvije neprekidne funkcije y = u(x) i Y = vex). Koristeci definkiju

8.2. f'rvi izvod (prva derivacija) fllnkcije. Opel metod izvoda (derivacUc)" odrcditi izvod (dcrivacUu) 51ijedecih funkcija:
odredivanja izvoda (derivadje) 7.18.a) y=u+v b) y=u~v c) y=ku,k-kon~tanl'a
u ll
7.19,3) b) y=- c) y=u , nEZ
'-1 DCfinkija--prvog izvoda (derivacije): Za funkciju y = fex) definlsc se prvi izvod iii prva v
derivacija y' = rex) na slijedeCi naCin:
I y'O" lim lIy ~ lim f(x+ffi)- f(x). Koristeci, u prcthodnim z.adacima dokazana, pravila deriviranja, odred1ti
L 8."-+0 & .<\;;"-l-O ill: prv! izvod datih flll1kcija:
7.20,") y~5x b) y= llx+17 0) y~2x'
7.2r';~a-) y = 6x_x 2 c) 6
y = _8x -I- 12x +200]
3
Po dcfiniciji, odrcditi prv) izvod (derivaciju) date funkcije:

7.8.a) }' = ) ( b) y=2x+5 c) y=3x-l 7.22.:if fCx) = - t2x2 + 23 b) y=4x 3 +~X2 +44
2
7.9.a) y= to) y~ +3 c) y~ -5 I
Y= + -4x' -98 b)
'7.10.a) y= b) y=x2-2x +4x + 6 7 3
+3x c) y~
,
-
,
1
,
--
3 ' y = 5x-4 _3x- 6 + TR
7.11.~) y ~ 6 - lx' b) y = -.Ix' + 3x + J I c) y=-x"
0
-8x-J6 7.24:3) b) y=4x 2 +6x -8x;:
" 7.25':cca) FE b) y=3E+5x c) FV
'7.12/~) y=x]+2 b) }' = x" +X2 +x c) y =x 3 - 3x 2 + 2x + 1
'Z.26:hr- y=6';jx' 6~
0)
V
y= x
J'~
--Jx c) y ~ 5 ''17 + 77V645
7.13,,~)' )' = x' b) y=x 5 c) y = x" , 11 prirodan broj.
, orA" 2 3
a -5 727.a) y = 3ax!1+1 + 5bx 3- n b) y=--x
,,+1
+-'X
11-1
\7.14.a) y=!c b) y~- 0) y= n+l n-j
'-::-~ x x
15~ y~E b) y=£-3 c) y=J2x-5 7.28.a) y=E + ) ; +O,lx
iO
, b) y =3Vt +lJI-~
7.16.a) y~ sin x b) y = 2 sinx c) y = 3sin2x lfi
y= cos3x c) 729.a) y~(x-3)(2x+15) b) y ~ (x2-3x+8)(x'+4x2-6)
7.17.8) y ~ cos x b) y= a cos2x.
91
90
~,... >./
<1,,;>O,a)
",.4("'-
y = (2x' _3)(2x 3 -I) b) Y=( 2X 3 +rx) (~ -17) 7.5. Izvod (derivacija) iogaritamske funkcije '
...•• 1 I x' , I
7,31:a) Y=-
x
b) V=--
' x'
c) y= x+i Qog"
_
x) ~_l_",
xIna
(a> O,a;< I); (lnx) =-;
x
2x+t x 2 +1
,73:i,~) Y=---
x+5
b) y~--
3x-5
c) y~--
x 2 -3
x-I Odrediti derivaciju (izvod) datih funkcija:
7.42 ,a) y =!ogax, a>O,a * 1, b) y=lnx,
Odrediti vrijednost prvog izvoda date funkcUe u datoj tacki:
7.43.a) y = In (5x) b) y = In (x-3) c) Y = xln3x
7.44.a) y=ln(3x-IS) b) y = In (4x'-3x-ll) c) y = log(X2_2x+3)
7.33.a) y=3x 2 +S ,x=2~ b) y=-5x]+2x-5, x=-1.
4
7.34.a) y = X4 - 4x' -x. x = 0; b) y ~ 2x' -2x' + 66, x =1. 7.4S.a) y:= Inx b) y=(lnx)4 0) y=ln(lnx)
x+l
7.3S.a) I(x) ~ 3x(x ,-llx' + 88), x =1
5
b) (Xl=V;' x,eS. 7.46.a) y = ,fIn x b) y=12+ln2 x cJ y=ln-
x ._, 1
7.47.a) y=In 2 x 2 b) y = In (3 + Inx) c) y =x 2 1nx-2x
7.48.a) y ~ iog,(x' -x) b) y = IOg( x + rx) 0) y=log(2+3x')

7.4.
i Ako lC' [u~lkcija

Izvod (derivadja) slozene funkdje
y = f(x) diferencijabilna u tacki x, a [unkclja z = g(y) diferencijabilna LL tacki I

7.49.a) y=.xlogx
I-Inx
bJ y = - - ;
(3 +-Vj,-,
I + lux
c) y=Iog - " ,t+ 3X2
i -- 3x
I y~ [(X),tadajeSIOZenafUnkCijaz~g(f(X)=(gof)(X) I 7.50.a) y = In( x ,. Ji+ x' ) 0) y=in x~ _a X6

6
)
I difercncijabilna u tacki x i ,vrijcdi: 1

I (gon (x)=g'(Y2J(:~~g'(f(X))f'(x). tj. z>z>y', J 7.6. lzvod (derivacija) eksponencijalne funkcije
Odrediti izvod (derivaciju) datih slozenih funkcija:

7.36.a) y~(Sx+3)] b) y=(x' _7)5 c) y=(3x' +5x-19)'
7.37.a) y~,J5x b) y~4!i~'2x-X2 cJ y~J(x--l)(5-2x) Odrediti izvod (derivaciju) date funkcije:
7.S1.a) y =- aX, a > 0, a*- 1 , b) y:= eX c) y:::: e 2 1'
7.38.a) y=;j(2+3x)' b) y_-_I__ - 0) y=)3,,4x'

'-(I_x')4 7.52.a) y =- e- x b) y:::: e h +
5
cJ y = e-2X+11
7.39.a) y = (x- b) y=(x+I)'./2x-1 7.53.a) Fk b) y = ..r;:;+4 c) y=10 21'+3

e'- +e- X
e:" _e-- X e-" -e--'
7.40.a) v = fh _ 1_ b) 7.S4.a) Y = - -
2
b) Y=--
2
cJ Y~·--.
e'" +e-- x
, ,j3x
y = e (2x'-IY
eh + e--2-~
2x-l 7.S5.a) b) y=(e 5X - 1 1)3 c) y=----
7.41.a) y=-- b) 2
~ 7.56.a) y =a 6
:<+4 b) y:::: 12&X 2 -1\ cJ y = 44J --J;-
7.57 .•) y ~ log, 5 b) y = iog x 10 cJ y:::: logNl 7

x e"
7.S8.a) I 2 +e
y:::=n-- b) y ~ In(xe- X + e- X ) y=in-,-
cJ
2-e-" x- + 1
7.S9.a) y=e-"(x' +6x+6) b) y:=exlnx c) y:::: aYe"
92 93
7.8. Izvod (derivacija) inverzne funkcije. lzvod funkcija
7.7. Izvod (derivacija) trigonometrijskih funkcija koje su inverzne trigoDometrijskim funkcijam a
~-Sinx---~
1
~(SiflX)'~COSX; (co.sx).' I Neka su funkcije f: A --7 B i I- L : B 4 A, (A,B c R) uzajamno inverzne'i neprekidne
• 1 , 1 u tacki Xo E A , odnosno Yo = I( xo) E B . Ako je funkcija f diferencijabilna u
(tgx) ~-2~; (elgx) ~---.-,-.
cos x
----'- ------~
sm x
,,~--,---
I Xo i /'(x o) c;t 0, tadaje i funkcija r' diferencijabilna u tacki Yo i va;:i:
._1 ' J
(f ) (Yo) = -;::;---()' ,
Odrcditi izvod (derivaciju) datih funkcija:
_~__________~________________~j~X~O~________________ ------J
7.60.a) y =. tg x b) y = ctg x 0) y = tg2x
4·4rI·:a)y = x,- SII1X br
v = x + sinx cJ y=x~tgx
1
(arcsin x) =~,( Ixl<1)
. (arccosx)' ~- ~---, (lxl<l)
7.(>2.a) Y = x"COSx bJ Y= x 3 ctgx .,,) y == xl. _ COSX 2
vI-x
2cosx cos x l-cosx ,]1- x'
1 , -J
763a) )1= l'f y~--
l-sinx
Y=---
1 +51n x (arctg x)' (arccig x) -
- 1+X2
1 +X2
1- cosx
7.64 .•( y = e"'tp:: y = e-~ctgx cJ y~---
1 + cosx
765:;\) y'::;;;: eX Sill X Ili y=e'• +e Xsmx
·
oj y=xe x +sinx
{66~) y = sin3x b) y = cos5x c) y ~ tg7x Odrediti izvod (derivaciju) date funkcije U ohlastima u kqjima su definisanc:
7.78.a) y=arcsmx b) y=arccosx
7.67.a) y=sin x
2
b) y~::'COS2X c) y = ;g6 x
7.79.3) y = arc tg x b) y = arcctg x
3 1 gx
7.80.a) y = arc sin3x b) y = arccos5x
7.68.a) y:;::: 55in 3 2x b) y=4sin x 0) v=-cos ~
. 8 2
7.81.3) y = arc sin6x' b) y = arccos(x-2)'
7.69.a) y = sin x + 3 cos x b) y x - sin x cos x
= 2x
7.70_a) y = 3tgx - 2ctg x b) y ~ 2x - 4sin3x 7.82.a) y = arctg5x2 b) y= aretg]
clg( 4x + I)
7.71.a) Y~COs(2X -~) b) y=-'------
8
c) y=tg'x-3x 7.83.a) y = arcctg3x3 b) y=arcctg~
4
y = xsin 3x +cos 3x b)
. , x-cos, x c) Y= ::,;;;;;;-
sin 3x x
c) y = arccos(l-2x)
7.72.a) Y=S111 7.84.a) y;;:;:; arcsin- b) y = arcsin3ax
b) y=lntg3x c) y:;::: In cos 4x b
7.73.3) y= tgIn x
x i+x
x--l 7,85,") v=arcfg-
. b
b)/ y=arctg-- c) y=arctg 2x
7.74. *aJ V = Jcos-.Jx 1
b) y=-cos-} x (3_ cos 2 x-)-) cJ y = !ncos--~· l-x
15 x+l
x
sin x. 1+ sin x 7.86.a) y = x - arctgx b) y=xarecos- cJ y~~
b) Y=---l··m 3 arcsmx
2
cos x cosx x arcsin x
7.87*a) y = x sinx arctgx b) y~e'[;arccos[; c) y --
7.76*.a) 2
y:::::x 1nxcosx b) y:::.: xeX(sin x - cosx) + eX cosx' e'
7.77.a) Y = 2'"'' b) y:= 3 1gr - 1 7.SS.a) y = arc sin(3x) b) y~arcsin.[;?, x:?:O c)
95
94
7.9. Logaritamski izvod (derivacija) funkcije 7.103.a) y = 1- e,;n'3" cos 2 3x b)
( J
smx
Y= l+cosx
Akoje funkcijay
slo zena funkcija
~ f( x ) pozitivna i diterencijabilna u tacki x, tada je i 7.104.a) y = In( sin rx). tgj'; - j'; b)
I .Jl+x'-1
Y= n
.JI+x' +1
z ~ in f(x) diferencijabiina u toj tacki x, pri cemu je 7.105.a) y = arcsin
sinx
__
x I}
b) y=intg-+cosx+-cos x
.Jl+sin 2 x 2 3
[lnf(x»), = [,(x) .
f(x) N+2x arctgx x
7.106.a) y=ln b) y=~--ln-r~-"
x+1 x ,,1 -+ Xl
Odrediti izvod date funkeije: 1 21_2

7.107.a) f(x) = In(e" + I) + 2arctge 3, b)
14
y=-lg x+-tg x+-sm 3x
7.89.a) y"",x" b) y = X1~ eJ y=(x + 1)'" 423
7.90.a) y = (sin x)'gX bJ y =x afCS
"'" c) Y= xlnx 7.108.a) 2
f(x) =sin (cos (tgJx» b) y=VI+x.,r;:;3
Odrediti lzvod date funkcijc II datoj tack;:

7.109.a) f(x)=4x+3,f'(3)=? b) f(x)=x 2 -x, f'(0)='1
7.111. Mjesoviti zadad 0 izvodll (derivaciji) funkcija 7.110.a) f(x)=x'-ll,f'j-I)=? b) f(x)=x 3 +8x,./'(-2)=?
Odrediti prvi izvod slijed(:,,¢ih funkcija: 7.ll1.a)

2
I(x)=4x -3x+78, /,(-1)=7 b) f(x)=sin2x, f'(~)=?
7.91.a) y=(3-2x)5 b) y=(4-·2x-x 3 )'
7.1 12.a) f(x)~.Jx'+3+~, /,(0)='1 b) f( x ) =cus , -
2 --x, Jro(o 3
,.:..-n)=?
7.92.a) y=.J,;2~3x b) y=~ x+1 3
7.93.a) f(x)=£- J2;-+! b)

.
f(x)= E- --
2
2x2 + 1
7.113.a) f(x)=(x 2 -2).r;'+I, l'(J3)=?
7.114.a) fIx) = e" Inx', /,(1) = 7

b) fIx)
x
1-Jx2+i"'
/'(f3) =?
b) fex)=..r;;ln 2 x. /'(1)=7
7.94.a) f(x) = (x' - 6x + 7)3 b) f(x)=(x' _3)-4
7.95.a) y = (x' + 6).j x' - 3 b) y=w +1)' 7.115.a) f(x) = (x + IJlrclge,h. /'(0) = 7 b) I( x) =arCSIn--,
. x-I .f'(5)=?
x
7.96.a) b) Y= (a+x)"
-- e) y:::::: 2 x "-2!ux
= 0 ako je dato:
a-x Rijesiti jednacinu f'(K)
3
7.116.a) f(x)=x +3x2+3x+30 b) [(x) = x3 _6)(2+ 12x, 15
[(x)=2x3 +x2,8x+7
3
7.97.a) b) Y = In'(2x+3) 7.117.a) f(x)=12x +18x',7x+3 b)
7.118.a) f(x) = 1'; (x-2) b) f(x)=3x-x'
7.98.a) y=3·S 2X +3e 4x c) y=lnx·e 2x _2e" x+2
1., .
7.99.a) y=lgln£ b) y = InctgV:Z;; c) y = cosln 2 3x 7 -119 .a) f()
x =-sm~ x-stnx-lO b) f(x)=cosx-2sin'x+5
2
x[ 2x • x
7.100.a) y=e '\fl~e +arcsme b) y = x] arccos x -Jl-xl 7.120.a) f(x)=3cosx+4sinx-3x b) f(x)=J2(sinx-.cosx)·-sin 2 x-x
7.1 0 La)
I
Y = arcctgx-- b) y=v4x-x~
. Fx
r-:--:;- + 4 arcstn-
x 2
7.102.a) y:::;: arctg

I"~ b) y=arctgl-X
x I+x
96 97
Koristeei L'HospitaJ-ovo pravilo, odrediti granicne vrijednosti:
7.11. Izvod (derivacija) impiicitno zadane funkcije 5x 4 ~4X2 r eX_e-l' r1m sin
- 6x
7.133.a) lim
HO
3
-x
b) Im---
In(x+ I)
.~o
c)
HO
-
x
Jed~aciria F(x, y}:= 'O'i?dreduJe funkpiju y - y(x). Prvi iz~od, na ovaJ naCitl,zadane funk,cije, x +lnx-1 Inx r1m lox
otire'duje se-tako 'StOBe deriviraju obje stninejednacine i tako se dobije novajednacina s 7.134.a) lim b) lim c) -
,,--)- I e'~ -e x->01+3Iosinx "4«> X4
rtepoznatom y', Ii ave jedna,cine odredi se y'.
l' 'IT - 2arctgx . In(x-·I) . eX-l
7.135.a) 1m b) hm--- c) hm--
,-,~. occ if;;:-1 H' ctgnx 0 sin 2x
Y->
Odrediti prvi izvod (y\J implicitno zadanih funkc~ja:
7.121.a) 2x+3y+7=O b) 5x-12v+14=O l' I-cos3x I-cosx I'1 0x-sinx
7. 136.a) Irn---- b) lim c) 1----
7.122.a) y2= lOx b) y'-6x':O :Hoi-cos5x HO X.... 0 Xl
7.123.a)
7.124.a)
,,2+/=25
x 2 _4/= 16
b)
b)
x2 +4/=8
4y'-5x=O 7.137.a) rIm-
e"
_~..,.+"" X4
b) lim-
x-"'''' el"
x'
e) rIm----
x"""x+e"
x«
7.125.a) ,,'+xy+4y'= 16 b) e'~X +e Y +xy=O
7.126.a) Xl +y'-8xy=O b) Xl -y+2xy=O 7.138.a) lim(n -x)lg= b) lirnxlnx e) lim Xl lnx
x--tn 2 x .... 0 HO
v' 2
7.127.a) c'lJ'+! _x 3
-l:::::o b) ~+L=I 7. 139.a) lim (sin x) x b) lim (tgX)3COSX
, e) limx"
a2 b 2 HO
x-+ --
, x-,O
7.128.*a) x y ' +y'lnx-4=O ,

2 7.140.a) lim (n:
, "_ 2x) cosx b) limX~(cos2x)3 cJ lim x J
-
x
7.129.* X4 _6x / +9y4 -5x' + 15y' -20 = 0 H-
->"-+0 H'
2
jim - - - '1)
7.130.* x 2 siny + / cos x - 3x- 2y + 16 = 0 1 '-
lim(-I-- -~2 i
f·
'I
7.J31.*a) xY_yX =0 b) x siny + y sinx = 0
7.141.a) hmll-
, .... 0 x
- --.--
e-1
) b)
_HOxsin x x )
2X
c)
H!lX-l -
lnx
7.132. Odrediti y' za x = %izjednaCine x'siny - easy + cos2y = O. 7.142.a) lim (ctgx . arcsin x)
x-+o
b) lim(l-e
x-+ 0
)clgx c) lim(xctgnx)
, X-}Q
7.12. L'Hospital '-ovo pravilo za odredivanje vrijednosti

7.143.a) lim(3X+ 2'
H_
r b) lim
x-+"'~
( 5\'
1+-)
X
e) lim(tg2x)Sill2x
X---40
izraza oblika ro i Q (kao i ~o, roo, I",'" ..-w) 7.13. Izvod (derivacija) viseg reda
w 0
Ako jelirn (x) =lim g(x) = 0 i ako postoji lim rex) . tada vrijedi: I Definicija izvoda viSeg reda: rex) = (f'/ (x);
x->" " x,-"a x_.a g'(x) .
lim f(x) = lim F(.t).

L f"'"')(x) = (/"l) ,(x) , (n E N).
.----'------'----
H a g(x) l'-to g!(x)
Odrediti drugi izvod date funkcije:
. 3
. l'1m. f()
, oJc
Ak x = l'tmg(x
.) =00 1a
. kopOStOjl.. l'Im-'
f'(x) '. .. d'1:
-.-,taaavrl]e 7.144.a) },"".Y -8Rx-444 b) y:= 2x 5 +llxl -2000
l"~>O x-to x----'>a g!{X)
I , 2 l ,
7.145.a) y=--x +335x+2000 b) y=-x -7x +667
I lim l(x)
x';''''g(x)
= lim rex)
g!(x)
. 4 5
Xc-h'
7.146.a) y= sm x b) y = cos x
. 3
7.147.3) y=sm"x b) y=ln 2 x
6* Guillaume Franyois Antoine de i'HospitaJ (1661 -1704.) ~ francuski matematicar

7.148.a) y = cos2x 0) y=3e h
x-I x
7. 149.a) y=-- b) Y=--
x+ 1 x 2 -4
98 99
7.150.a) y ~ J:. x '(2Inx -3) b) 1 " 2
y=---xStn..)x--cos 3X 1+cos2x
4 9 27 7.166.a) y = sin 5x 3 b) y c) y~ln~16-x'
sin2x
Odrediti treci izvod date funkcije: 1 x~5
7.167.a) y~-In-· b) y=x(lnx-3) oj y =arctge h "
7, ISLa) y=2X5~4x3
G 2 10 x+5
b) y=_x +5x
7.l52.a; y = sin2x b) y ~ cos5x
7.153.a) y = e
2X
b) y = In(x+ I) 7.168. Za funkciju y ~ x' odrediti dy i i\y U opcem siuc'\iu, a zatim odrediti
1 njihove vrijcdnosti pri prornjeni vrijednosti varijable x od 2 do 1,9K
7.154.a) y=_!n 2 x b) y= 3~
2 7.169. Za funkciju y = x 3- 4x2 + 60 odrediti dy, a zatim izracunati pribliznu
vrijednost 6.y pri promjeni vrijednosti varijable x od 3 do 3,01.
Odrcditi n-ti izvod date funkcije:
7.155.a) y = cosX b) y= aX Odrediti pribliznu vrijednost dale fimkcijc ako je:
7.! 56.a) ,v = 5" + 5'~X b) y =ekr 7.170.a) y=x'-x, 7.ax~2,OI b) y=x3 _x'_I, za x= 1,02.
7.17La) tg46° b) .J5r5 c) Vi5,8
7. J 72.a) arcsinO,51 b) arooosO,98 0) arctg 1,03
7.14. Difen.mdjal flllikcije. Geometrijsko znacelije
y
il\ 7.15. Geometrijsko znacenje pl'vog izvoda. Tangellta i
Dikrencijal funkcijey = f(x):
1~
nOl'maia na grafik ftmkcije. Primjena prvog izvoda !R
dy=y'dx. geornetriji i fizici

by ... ...........................c;A'C............ 9
:_dy
y-~
dx' r JednaCina tangente na krivu y - [(x) u tacki M(Xo, Yo) ima oblik;
o x x+.6.x
I Y - yo~ f'(xo)(x-xu).
JednaCina normale na krivu y = [(x) u tacki M(xo, Yo) ima obUk:
I "_Yo~ _ _l_{x-x) f'.(Xo) * 0.

I Geometrijski, dilerencijal funkcije y = rex) u tacki x je dy CB, a prirastaj je Ily =' CD. I I __ _ __ -- J f'(xrJ \: 1) _'
I Vrljedi: Ily ~ oy . I ... Ilko je s ~ set) zakon puta, tada je yet) ~ s'(t) b.rzina tijela, a a(t.)~V'(t.) s"(Q,
~ovo ubrzanje. ,
Odrcditi diferencijai date funkcije

,
7.157.a) y=2x.-+7 b) y = sinx 0) y = cosx 7.173. Napisati jednacinu tangente na grafik funkcije f(x) = x - 4 u tack! s
2
7.158.a) y = 15x 5 b) y=a,x;3 c) y =,r; apscisom x = 3.

7.174. Napisatijednacinu tangente i nonnale- na grafik funkcije f(x) = x 2+5x+3 u
7.1S9.a) y = cos2x b) Y = tg'x c) y::::: e 5x
)x-I tacki s apscisom x = -2.
7.160.a) y= e 2x
b) y=a oj y = In(2x·5) 7.175. U kojoj tacki grafika funkcije t~X)=X2 -2x ima tangentu paralelnu s x-osom?
7.161.a) y = (3x.2), b) y = (6x + J)4 0) Y = (5_6x)3
7.176. Odrediti ugao nagiba tangentc na grafik funkcije f(x) = x 2-2x+5 u tacki s
2 2
7.162.a) y=(x -2x+5)' b) y=Jx +5 c) y::":; In(sinx) apscisom x= 1.
x 2 _6y2= 12
2
7.163.a) 2x-3y+ 1;=0 b) x 2 +2;/ = 8 cJ 7.177> U kojoj iacki tangenta l1a parabolu f(x) = x -4x+3 s x-osom gradi ugao
7.164.a) y = arctgx b) y = arcsinx c) y = arccosx od 45'?
3
2x x+3 x 2 -1 7.178. Odrediti jednacine tangenata na krivu y = x - 4x povucenih u tackama
7.165.a) y~-- b) y=-- c) Y=--
x-I 2x - 5 x njenog presjeka s x-osom
100 101
7.179. Odrediti tacku na grafiku funkcije y=lnx u kojoj je tangenta paralelna s ima oblik x,x + y,y = 1
pravom y = x- \. a2 b2 •
7.180. Pod kojim uglovima date krive presijecaju X-asU: 7.198. Tacka se krece pravolinijski po zakonu set) = 4t'+ t'-3 (s- put u metrima,
a) y = sin x na mjestima Xu :::: 0 i Xl =1t t-vrijeme u sekundama). Odrediti brzinu i ubrzanje tacke u momentu t = 4.
• 1[ 7.199. Tacka se krece pravolinijski po zakonu set) = lOr' +41' + 51.
b) Y = cosx na lTIJestu x =-'. Odrediti brzi~u i ubrzanje tacke nakon dvije sekunde.
2
J.IS\' Odrediti jednacinu Gednadzbu) tangente na krivu y = 2x' + x - 5 u njen~j ·· I0 se kr'
7 .200 . T IJe ece pravo l'mIJS
.. k''I po zakonu set) = (4 8 [3
15
+- _[2.
___
tacki s apscisom x=2. 4 3 2
Odrediti vrijeme nakon kojegje brzina tijelajednaka nuli.
7.182. Odreditijednacine tangenata na datu krivu (krivulju):
,
7.201. Tijelo kojeje baceno vertikalno uvis krece se po zakonu set) = Yo! _ ~,
3
y = x + x 2 u tackama Xl:::: -1 i X z = O.
2
7.183. Odrediti jednaCine tangente i normale krive y = e' u presjecnoj tacki gdje je va pocetna brzina, a g ubrzanje Zemljine teze.
s y-OSOtn. Odrediti brzinu tijeJa u trenutku t, a zatirn izracunati visinu na koju se
7.184. Date su timkeije y = x' i y = 2x + 4. Odrediti jednacine tangenata podiglo tijelo od pocetka penjanja, ako je Vo= 90 m/s.
na grafike datih funkcija u njihovaj presjecnoj tacki i ugao izmedu njih. 7.202. Tijelo se krece pravolini.iski po zakonu set) = 3t' - 18t' + 11. Poslije
, koliko vremenaje ubrzanje tijelajednako nuli?
7.185. Date su funkcijc y = .j2; i y= ~ . Odrediti jednacine tangenata na 7.203. Brzina v ta6ke koja se krece pravolinijski dataje izrazom vet) = e+5t-2.
2 Odrediti ubrzanje tacke 1.1 momentu t = 3 s.
grafike datih funkcija u njihovim presjecnim tackama.
. x+5 ..
e.
7.204. Tijdo se krece po x-osi po zakonu x(t) = 1. + Kojom brzinol11 se OVO tijelo
7.186. Pod kojim uglom (kutom) k nva y ~ x-2 preslJeca: udaljava od tacke A(O, I) u Irenulku 1=_1 ?
2
a) x-osu . b) y~osu c) pravu y = x+5 7.205. Rastojanje tijela koje se krece po x-osi, od tacke A( O~ 1)~ mijcnja se po
I
7.187. Pod kojim uglom (kutom) se sljeku parabolay=fx i hiperbola y = ? zakonu s(l) = t + 2. Odrediti brzinu li.iela za t=1.
x 7.206. Tijelo mase 20 kg krece se pravolinijski po zakonn set) = 3t'+t+4. Odrediti
7.188. U tacki M( -2, y>O) elipse x' + 4y2 - 8 = 0 odrediti jednacinu tangente i kinelickn energiju tijela (mv'l2) nakon 5 sekundi od pocetka kretanja.
normaie.
7.189. Na kruzniei x' +y' = 25 odrediti tacke u kojima su tangente paralelne s 7.207. Obim pravouglog trapeza je 4( 1 +.J2), a astr; ugao 45°. Odrediti visinu
pravom 3x + 4y - 4 = O. trapeza tako da njegova povrsina bude najveca.
7.190. Odrediti jednacinu tangente na grafik funkeije y = x' + x' c.ij i jo 7.208. Dijagonale konveksnog cetverougla s~jeku se pod pravim uglom i imaju
koeficijent pravea k=8. sumu duzina jednaku 10. Odrediti maksimalnu povrsinu ovog cetverougla.
7,]91. Pod kojirn uglom se sijeku linije odredencjednaCinama
x 2 +y =25 i x2 _;? =77
2
7.192. Odrediti ugao izmedu par;bola y = & - x i y = Xl
7. J 93. 2
l
Odrediti ugao izmedu krivih x + = 5 i y2 = 4x,
7.194. Odrediti jednacinu tangente j normaJe paraboie l
= 2px u njem~j ta6ki
T(xl, y,).
7,195. Odrediti jednacinu tangente i nonnale na krivu odredenu jednacinom
x'+2xy'+3y' =6 u tackiM(I,-I).
. x? v2
7.196. Odrediti jednacinu tangente i normale na h'perbolu 9 - 'g = I u tacki
M(-9, y<O).
7.197. Dokazati dajednacina tangente u tacki T(Xt, y,) elipse
102
103
7.16.2. Odreilivanje ekstrema funkcije
Definicija: Za funkciju y = f(x) definisanu u intervalu [a, b], kazemo da u tacki Xo ima
7.16. Ispitivanje funkcija primjenom izvoda maksimum (minimum) ako vrijedi:
ftx)::; f(xo), za svako x iz intervala [a, b], odnosno,
7.16.1. Odreilivanje intervala monotonostifunkcije ([(x);,c f(xo), za svako x iz intervala [a, b]).
Navedena definic~ia se odnosi na apsolutni maksimum, odnosno minimum funkcije u
Postupak rjesavanja svih zadataka ovog tipa je slijedeci: intervalu [a, b]. Ako prethodnu definiciju ogranicimo na okolinu tacke Xc iz intervala [a, bJ,
1) Odrediti definiciono podrucje (domenu) date funkcije 7 tada kazerno da se radi 0 relativnom maksirnllmu, odnosno relativnom minimumu.
2) Odrediti prvi izvod date funkcije, a zatim odrediti tacke U kojimaje prvi izvod I
jednak nuli. I Ekstreme (minimum i maksimum) li.mkcije y=f(x), pomocll izvoda odi-edujemo na slijedeCi
3) Tacke u kojimaje prvi izvod nula, domenu funkcije Sli podijelile u intervale. I nacin:
Potrebno je odrediti znak prvog izvoda u svakom od tih intervala. ~lli i) Odredimo tackc u kojimaje prvi izvodjednak nuli (rijesimo jednaCinu f'(x) = 0).
4) U ouim intervalima u kojimaje y' > 0 funkcijaje rastuca, a u intervalima u 2) Za svaku lacleu U kojoj je prvi izvod nula (stacionama tacka) ispitamo: da Ii pri
kojimaje y' < 0, funkcijaje opadaju6a. "prolazu" kroz tacku pry! izvod mijenja znak ili ne mijenja. U prvom slucaju lJ toj iacld
funkcija y=irx) ima ekstremnu vrUednost, au dmgom slucaju u toj tacki nije ekstremna
vrijednost tunkcije.
Odrediti intervale monotonosti datih funkcija: Ako pri prolasku kroz stacionarnu tackll prvi izvod mijenja znak i prelazi iz
72090a) y~2x2-12x+ 11 b) y~-4x'+ 16x-45 pozitivnog u negativni, tada ftmkcija II toj tacki dostize maksimul11, u prolivnolll I
702100") y - -,,' + 20x-IS b) y ~ 30x'· 45x +22 slucaju funkcija u toj tacki ima minimum. I
7.211.a) y=x4+4x-56 b) y=2x 3 -15x2 +36x+91
Napomena: U lJ tackama u kojimaje prYi izvod fbnkcijejednak null f'(xo}%'O, ekstrem.i Be I
mogu ispitati i pomocu drugog izvoda oa slijedeCi nacin:
721208) y~
1
- x 3 +5x2 - 88 3
b) Y"" 3x<4 + 8x - I2x + 45 aka je f"(xo) < 0, onda funkcija y=flx) za X=Xo ima maksinrum, I
3 ako je f'(xo) > 0, onda funkcija y=f(x) za X=Xo hna minimum. I
70213oa) Y = r;;1~4~~'2· b) y= Vx J
0
+3x 2 -4
2) Ako funkcija nema (prvi) izvocl u nekoj tack!, potrebno je ispitati znak prvog I'
izvoda u lijeyoj i dcsnoj okolini te tacke, pa na osnoYU toga zakljuCiti da Ii jc u toj tacki
2 niinimum ill maksi~.num (ili nije oi jedno ad toga). ___ ~ __ ~_.J
72140a) y~- b) y=4X2 -,2!nx
x
xJ2 Odrediti ckstrcmc (ndnimum i maksimum) datih funkcija:
72150a) y=sinx-~-
2 b) y = cos2x-x 702200a) y ~ 6x - ,,2 b) Y ~ 3i' . 6x + 11
Y ~ x'o + 3x y ~ x 4 32x
o
722La) b) 0
702160a) y~e
-,' b) Y ~(x-3)eX 7.222.a) y ~ x' . 2x'· 2x' b) y ~ ·4x' +3x' + 36x + 5
x x
" '1 7,2~~§1 ~}
7.217.a) Y~Xll+vx ) b) y ~ In(x2 - 3x + 5) /
y::::(x···-4)e J'""xe =xlnx
~~ 2x
7.:;24.~)/ y~x+J4-x /1» y = o~
Xl +1 x 2 -16 /<'" ,.,' , lnx
7.218.a) }!:::-.-~~.
b) y=---
. x 2 -4 x
/
J;J!2:5.,a{ y •• (2x + 1) 4(-::- 2) 1
702190a) y ~ cos( 2X+~) b) y=SI11X-COSX-X

702260a)
3x 1 +4x+4
c) y=-'<--x'
Y=
+x+i 4
5~2x
7227oa) V= c) V=-'--~
.- x-2 ~ 2 +X2
7* Domenu funkcije treba odrediti na pocetku ma kakvog ispitivanja !unkcijc
104
7.16.3. Odreilivanje intervala konveksnosti (konkavnosti) funkcije
1- Intervale u kojimaje funkcija y ~ f(x) konveksna iii konkavna odredujemo na slijedeci 7.16.5. Crtanje grafikafunkcije
nacin:
1) -RijeSitijednacinu f" (x) = 0 <
Ispitati date funkcije i skicirati njihov grafik:
2) RjesenjajednaCine f"(x)=O domenu funkcije su podijeliia na intervale.
U svakom od tih intervala treba odrediti znak od f"(x).
7.240. y=x 3 -9x'+23x-15 7.241. y=x 3 ~3X2 +2
Tamo gdje je f'\x) < 0, funkcija y=f(x)je konveksna, a gdje je f"(x) > 0, 7.242. y=2x 3 +X2 ~13x+6 7.243. 3
y=2x _3x -13x+l1 2
funkcija y ~ f(x) je konkavna.

7.244. Y = X4 ~8X2 + 8 7.245. y=x4 ~4X3--t;9
x'
7.246. y=~x4+2x2+3 7.247. y=-
Odrediti intervale konveksnosti (konkavnosti) date funkcije ako je: x-3
7.228.a) Y=X2 b) y=_x2 +5 c) y=x'+4x-5
• 3
y=x -9x
2 '
b) y=-x'+12x
2
7.248.
Xl -4
y=----- 7.249. y=--
x'
7.229.a)
x . Xl ~ 1
7.230.a) y = x' -27x' + 42x b) y = x 3 - 6x' + 6
7.231.a)
3 2
y=x'-2x -12x +24x+8 b) y=x' +6x'+2x-6 (x+ 1)(x-3) x
7.250_ y= 7.251. V=-'-
- 2 2x . x 2 +1
7.2.32.3) Y = x' + 5x - 6 b) y = -
x Xl +2 x 2 ~x~6
Inx 7252. y=-- 7.253. y=--,---
7.233.a) y=xe• h) Y=- c) Xl --9 x-2
x
2 4
7.254. y=x+ 7,255. y=x--
.Jx
7.16.4. Odretlivanje prevojnih tai'akafunkcije x
7.256. lex) = (x' - 4x + 3)e' 7.257. )I=-In-
2 2
~:~vojne tacke funkcije y "'~ f(x) pomocu izvoda odrcdujemo na slijedeci nacin:
J) Odredimo tacke u kojimaje drugi jzvod nula (rijesirnojednacinu f"(x)= 0)

2} Za svaku tacku u kojoj je drugi izvod nula ispitamo: da Ii pri "prolazu" kroz
I 7.258. l(x) =
J:3
V-"-
x-1
7.259. f(x)=2x-3i[;;'
I tacku drugi izvod mijenja znak ili ne mijenja. U prvom slucaju ta tacka je
x} +8
7.26l.
3r::-,
7.260. lex) " lex) =';2-x
prevojna tacka funkcije y=f(x), a u drugom siucaju u to) tacki nije prevojna
tacka funkcije.
7.262. .r -\xJ~ In -x - 7.263 . lex) =E'rx
Odrediti prcvojne tacke date funkcije:
x-2 .Jx
, 2 ~ , :} ., 7.264. l(x) = (x-3).Jx 7.265. [(x) =e2x~xl
y=4x -3x _bY' y=X -2x' +IOx
f(x)=1I+~inx
= x,'!- + 3x, - 5x - 6
7.266. l(x)=sin1x-x uintervalu (0,11) 7.267.
,
y b)- y~.1.x3 -3x' +8x-12
3
3
x 2 -)/· 5x
7.236.'1)' y=--.-x / b y=,
~ .+
--.,~
,/3 2
7.237.a)y = x - 12x + 54x - 50 bY' y = x', 8x3 + 24x'
x
7.238.a) y ="--:-9 b) y=if(;':'s)5 -34
x +
,
7.239.a) y=xe -2,. b) 'y=e~x +3
106 107
VIII f~=lgx+C,
2
XIII J~ =lnlx+N +«I+c,
COS X +a Xl
8. I NT E G R AL NI RAe U N IX f~=-Clgx+C
2
sm x
, XIV f drSIll X
= Inl,g::1 +C ,
2
8.1. Neodredeni integrali x. f dr { x

arcsin +C XV fdr
--=Inlg IC<n)1
-+- +c,
s.u. OSlIovlle !ormllie illtegrirallja. Neposredllo illtegrirallje JI-x' = . -arccosx+C' cosx 2 4 I
I Za fllnkciju y ~ F(x) kazemo daje primitivna funkcija flmkcije y ~ f(x) u intervalu Xl J dr r arelg +C , XVI f- =xdr= = .[,,-
x +a+C.
la, bl, 'l'i"x' ==l -arcctg+C .Jx +- a
2
ako u svakoj tacki tog intervala vrijedi
I .F'(,) ~ f(x), odnosno, dF(x) = f(x)dx.
I Skup svih primitivnih funkcija funkcije y=f(x) naziva sc neodredeni integta! i oznacava sa
Ncposredno izracunati date neodredene integra Ie:
i flex) ax . Prerna navcdcnom, vrijedi:
I
I fl(x)dr=F(X)+c,
8. La) Jd< b) J3dr c) J7dr
I_J~gJ.e je C m<l koja kOHstal:.ta:: [(x) podintegralna funkcija i f(x)dx podintegralni i.z~az.._ __
8.2.a) JXdr b) Jx'dr cJ fx 5dr
8.3.a) {xli dr b) fx dr
t5
c) 'Bdr
IX
___ .o.sno~/na sVOjstVil neodredenog int~~ia:
f1) Neodredeni integral difcrei1Cijala neke funkcije jednak ~je-t-oJC"7f''CmC'1'-cjC'i!:------- 8.4.a) J4xw:: b) lsx'dr c) J2x dr 7
; plus ma koja konstanta: relf(x) d\: = I(x) + C . -

8.5.a) jx'-\-[Y 0) f4x-' ,b: 0) ISx"dr
1 2) DifertllCijal neodrellenog integrala jednakje podinlegralnom izrazu:
d ff(X) dt = f(x)dx. 8.6.a) Ix"dr b)
f~ c) I6dr
I x'
1
3
)
Neodredeni integral afgebarske sume iunkcijajednakje aIgebarskoj
SlUl1i neodredenih integrala tih funkcija:
8.7.a) r-Xii
5dx
b) r x
d
7< c) fdr Xl4
SUe x ) + g(x)- hex)]dx = ff(x)dr+ Jg(x)dx ,. fh(X)dt . I

.i
8.8.a) jex' ··3x)dx b) Je2x3 + x - 5)dx c) l(x' +x-I)dx
2
14)
I
Konstantni faktor podintcgralnogizraza moze se iZVllCi ispred znaka
~leodredenog intcgrala; fk f(x)dx 0:;: kJf(x)ciX.
I
I
I
8.9.a) r-7- 5
dx b) J'::'~_+4X-l dx
x'
c) f2x3-~+1O dx
X'
t 5) Akoje lfC0)dx=:F(x)+C i u=l~(x)makojad'iierencijabilna I

i 8.10.a) fE'dr b) f'''dr
vx c) JVxdr
I ' x'
I
~,-.~
funk.cija, tadil vrijedi fI(l!) du ~ P(u) +c .
Tabllca oSll.ovnih integrala:
1
I
~.'~".J 8.11.a) J( x...} x +- .',f;-'
rJ x ) d/ X b) t,
r; 'j';\
J(5X\/x.2Y)dr c) ~x,x+X) dx
..
f;}xdr_ J dr pdr
fe"ax=e ',c
r··'-----~·-··-·-····--·-- -~
! fdx~x+C, lV l 8.12.a) b) c)
+ ) 2
4.f: j4G
vx
II
J
11+1
[x"J>;=_x_+ C ,(n*-l);
11 + 1
v faxd'(=~.--+C
J In a ' 8.13.a) (_I +~.41dr
~
"Vx
X
5'--
2
)
b) ?r' -Fx2x + ,rx' Jdx
(x
x2 X;lX
c) ] "x + \Ix'
Fx leix
\ "IlX x /,
m fdr.~lnixl+C, VI
i
x '
fcos xcb;:=sinx+C,
8.14.a) J4' d< b) JUdr c)
r~
~ JSinxd'(=~cosx+C,
f·..dx, ~ 1,,1 + xl+ C
1
XlI = IX+ 1x
"
l~x 2 1-x S.15.a) j2e'd< b) f(4a' + I)dx c) --d
x
108 109
kZ
!!
8.16.a) fee" + 2")dx b) ](5' - 3e" + I)dx c) fe"" d(2x + 3)

8.1.2. Integracija metodom zamjene promjenljive
8.17.a) f4sinxdx b) f3cosxdx c) f(;3 -cosx)dx
• Akojeje y f(x) i x· x(u), tada vrijedi:
8.18.a) f(2sinx-5)dx b) f(4sinx + cosx}tr c) jsin2X dx ~1
2cosx J.f(x)cb: ~ ff(u)x'CU)du ~ fF(u)dU.
8.19.a)
f3C~2 X
b)
J2S~1 X
c) J -3cb:
4cos 2 x Uvodenjem zamjene promjenljive, izracunati date integrale:
8.20.a) f~1_x2
2 cb: b) J~l-x'
-3cb:, c)
L~~, 8.34.a) JCx+2)' dx b) f(7 + 3z)'dz c) N(4x+I)'dx
8.2l.a) J~.~ b) I_ d (3X) _

c) f d(5x) 8.35.a) f(7-3x)'dx b) IC5x-2)3dx c) J\/(2x 3 +I)'x'dx
~u' ~1-9x' 1+ 25x 2
8.22.a)
8.23.a)
1,- -1+ - -5)
1\ cos~· x
4
dx
I(Sx -7x" + 3)dx

sin 2 x
b) I( 4x 3
b) S(x' + 2x -I)dx
+ 3x' - 2x - 8)dx
c) f(3x' +4cosx)dx
8.36.a) J(2 + 3x)' dx
8.37.a) f z dz2
b)
t r
3x-5 dx c)
f> 3z 2 dz
1(2_z 3 )'
f y'dy
b) ft,jf:;J dt c)
z3 +4 5 y 3 +3
f(x' +~3 +x' _x 7 ) dxb) J3 2: -". 2
fs· e' dx
JVX~4
+ x dx
8.24.a) c) 8.38.a) f;lx-4 cb: b) N(x-a)3 dx c)
f6X2 . . X+2
8.25. a) -----d>c b) r+3~+x3 dx c) Je (2--X~1' I
~., e
;dY 8.39.a) J dx, b) f2\142 - 3 cb: c) N(3x+I)'dx
r
5
8.26.a) r X
:
2
) dx
3
b) S(X , +3)'dx
'
x
2
0) \
X2
2
-
x
2X )2
3
dx
8.40.a)
\/(2-3x)'
fX'~5X' + J cb: b) Jx' J(x 5 _1)3 dx c) J

Vi
3x dY
2
+ 2x 3 '
8.27.a)
2
fx +5 dx b) Jx 2
+lO dx c) jSin x+ 6 dx
8.4 I. a) 5
JSin xcosxdx 4
b) fcos xsin xdx c) fsin 7 xcosxd'(
x2 + 1 Xl + 1 sin 2 x
8.28.a)
~OS2 x b) Jsin cos2x
2 2
dy 0) f4 + C~g2X dx 8.42.a) J7cos6xdx- b) fSin 3 xcosxdx c) fcos? xsinxdx
8.29.a)
fSin2
ftg'2 X dx b) 2
xeDs x
0) J
cos x
3 - 4 COS}x dx 8.43.3) J-J3sinx-l cosxdr b) j:JI-cosxsinxdx c) J cosxdx
Jctg xdx J2-sinx
cos 2 x
f~in 2.'( + ~!.~~os x. .~
J3 si nx dx
8.30.3) dx b) J cb: 0) J4xsin2 x+3 8.44.a)
cosx
b) it&' cb: c) Jctgxdx
n sin 2 x
cos2x + sin 2 x
f 4xd
r+- e:+,
xeDSX
8.45.a) r x
tg -r b) Jcrg7Xdx c) Jtg 3' cb:
8.3I.a) J(5e" +4sinx)dx b) xx
,S1l1 "2+ cos)
"2 ' cb: c) J sin2xdx .
J cb:
r
~ 510 x 8.46.a) b) c) J3sin5xdx
J3+cos 2
cos 2 2x
(~
x
Jx -I
8.32.a) j(2+x)x l.1xdx
2
b) f2Vx ~ 3x' cb: c) [ - - - ,- d x 8.47.a) Jcosncb:px
2
b) r ncb: c) fx 2
sin3x J d'C
x • X ¥ sin 2 px
8.33.a) J,/!;;' -~l- x 2

cb: b) p+cos x·dx
2
0)
f3 -Sees] x dx 8.48.a) f sinedt b) feast dt c)
J cost dt
----:J; - x' - 1+cos2x cos 2 x 2+3cosl sin 4 t (2 - sin I)'
8.49.a) fcost(l + sin t) dr

2
b) f sin/cost dl c) fJI +oost
dt
~1+sjn2t
110 III
S.SO.a) fSin 1 t dl b) fcos 2
i dt c) JCOS2t dt
1+sin2t
8.51.a) f3COS (z"2 + 2)dz

\ b) ~5cosf-Sin3Zf c) J2-3~inx dx
8.52.a) f6e" dz b) J18e-o, bH

dz c)
cos x
Jer\dx 8.1.3. Integralioblika: t'~a" J~, fh·
8.53.a)
J2~~ b) fece: I dz
,
c) Jte Pdt Izracunati date integrale:
8.54.a)
e F dz
J2,1x b) Jxe-x'dx c) fe· cosxdx
i
""
8.67.a)
f ~a2
x2
b)
JX2~4 c)
JX2~36
8.68.a) J 3dz
25 +X2
b) J dl
4+(2
c) J lOdl
(' + 100
Je:~
e'"dx
B.S5.a) 0)
L+e 2X
g,69.a)
fl+~x2 b)
fX2~5 oj
Jx2~6
rx
f""'jf'~
2
Jr 1xdY dz
f--,-
dz .
L2~9
8.56.a) 0)
JX2~25
b) 8.70.a)
+ x' J I +X6 b) c)
--
x ~a-
8.57.a)
fSi:;x b) jxsin(x' -I)dz 0) JJtl+tdl S.71.a) J4 -·-dz
l_x 2
b) J IOdz cJ f1-9x
2dz
lOO_x1 2
8.S8.a) f sinxdx b)
,. e"dx
J 0) SFxl+xdz &.72.a)
f5_~xi 0)
r dx
c) r
dx
0
2
+ cos 2 X 1+ e1x J9 - 4x' . 16-25x'
8.59.a) JJX2=;; xdy b) v'dz

3-x'
Cl,
f:~~l dx 8.73.a)
dx
-2)(x+3)
b)
fX2+~_2 0)
JX2_~~2·
g.GO.a) J~~
, dz
b) Jx,h-In-
dz, c) r 2x+3
- ---ax. 8.74.a)
JX2+~+10 b) r dz 0) r dx
.J5 __ 7x 2 x "~ x x
~ Xl -8x+20 ~ Xl -lOx+9
8.61.a) f~L~lnt dt b) J31+ hJx

3x r cosxdx 8.75.(1) f _4x dz
2 '3
gX b)
f~~l 0) r'dz
4+x 6
e c) ""II-sinx
8. 62.a)
t 3dz
JI + 2z b) f2Z~
J +z-
c) j21-3 dl
I' - 31
8.76.a)
fJa'~x' b)
fJ4~X' c) J-~-
J9-x'
8.63.a) tin x dz
J~ v b) fxInxdz c)
, dl
J!-:--:-::-
8.77.a) b)
JJ4-~5X2 c) fJ81-16x'
dz
1(1+ Inl)
8.M.a)
J. x.
stn--smXSll1-
2
. lIx dv•
2
b) fctg(-3n--2xlcoS4_Wb:
J 4 )
8.78 .•) b)
J,14~X' 0)
J,/9~X'
, dx
f,)4+dz25x'
.
B.GS.a)
"cos4x+l dx
b) Jcos'(1-2x)
2dx
c)
, ax
1--.--
8.79 .• ) Jr== 2
b) c)
f,11 +~lX'
Jctgx -'lgx lJ-5x '/1 + x
~
8.80.a)
J,1x' +~X+5 fJ6X~X'
r dz
l 1 b) c)
J,14+5x':' 4x'
8.66.a)
...f[- + 1
[+
--,----dl
I
b) __ J.~ Slil~;~_ 5n) -r cos 2XJdX
cos(2x - 2" )ctgl x - .4
112
113
8.1.4. Metoda parcijalne integracije 8.2. Odredeni integral
Ponekiid je moguce' racunanje jednog integrala svestj na racunanje drugog, jednostavnijeg. Odredeni integral u intervalu fa, bJ neprekidne funkcije y = f(x) nazivamo prirastaj
U tu svrhu kofisti'se formula: I F(b)-F(a) rna kqje primitivne ful1keije y = F(x) od-date funkcije, tj.
JudV:::: UV~ jvdU. I b
fJ(x)dx = F(x)L = F(b) ~ F(a) 8'.
8.8I.a) fxexdx b) f1nlxl dx c) f1n'lxldx Osnovne osobine odrcocno lute rala:

b Ii b
8.82.a) Jarcsinxdx b) farccosxdx c) Jarctgxdx b "
1) if(x)dx=- J/(x)dx 2) 51/(x)+ g(x)}ir =' ff(X)dx + fg(x)dx
8.83.a) fxsinxdx b) fxcosxdx c) f(x + 2)sinxdx a
h
- b
h /J c b
8.84.a) fxarctgx dx b) 2
fx cosxd\': c) JXlnxdx 3) flifNdx =k ff(X)dX 4) fJ(x)dx = JJ(x)dx + f/(x)dY, cda,b]
8.85.a) Jx e dY
2 x
b)
x
fe sin xdx c) Jc- cosxdx
t
8.86.3) fsin 2
xdx b) Jcos 2
xd, C', J xdx
sin 2 x
Neposretino izraCllnavanje otireilenog integrala
8.87.a) f,n 2
xdy b) J~x2d~
x
0)
Vcos 2 x
dx 8.2.1.
, , 1
JH+a
,f~
8.88.a) 2
b) c) sarcsin x dx
d\ fW'::-;;dx 8.96.a) Ixdx b) Ix'dx C)
x' ,
8.89.a) fx e dx
5 x1
b) IBiD In x th: c) fSinFxdx 3 2 o
8.90.a) Jfa' ~x2dx b) fJa +x dY

2 2
c) farCfgJ2x~ ldx
8.97.a) f(3x - 2)dx b) J(2x-x')dx
o
C)
~5
JC5X+X2)dx
,
"2
8.1.5. Neke primjene neodredellog integrala 8.98.a) fSin X d, b) }il1(X+~)dx C) fCO{X+~)dx
8.91. Brloina pravolinijskog kretanja tacke mijenja se po zakonu 6 -;
v ~ 41:'-3t+1. Odrediti loakon kretanja.
I 4
8.92. Brzina pravolinijskog kretanja tacke mUcnja se po zakonu v = 3t2 +2.
, Odrediti zakon kretanja s ako tacka za vrijeme t = 2 s prede put od 100 rn.
8.99.3) S(x' ~ 2x + 3)dx b) j1~-,
o\.1+x-
+ e')dx c) ,f(cosx+sinx)dx
o
o
8.93. Ubrzanje pravolinijskog kretanja lacke je a = -4t+1 6 (m/s'). U momentu t=1 S G 3 5
brzina tacke je v = 16 mis, a predeni putje s = 25 m. Odrediti:
a) Zakon promjene brzine v,
8.100.a) ffx _. 3)' dx b) JC2x + I)' dx 0) )(1- 2x)' d.x
1 ~I
b) Zakon promjene puta s.

"
c) Ubrzanje, brzinu i predcni put tacke u rnomentu t = 4 s. 'dx
d) Odrediti vrijcmc t u kojem je brzina kretanja tacke najveca,
2
8.94. Dataje funkcija f(x) = cos x. Odrediti primitivnu funkciju ciji grafik rex)
8.10J.a) b)
tin
o
2
X
c)
prolazi tackom M( ~,~ ).

8* Nuvcdcna formula je poznata pod nazivom Newton-Leibniz-ova formula
8.95. Dataje fimkcija f(x) = x. Odrediti primitivnu funkciju F(x) ciji grafik Isaac Newton (1643 - J 727.) .- englcskl fizlcar i matematicar;
ima tangentu y = x-I. Leibniz Gottfried Wilhelm (1646- J 716.) -- njemacki filazof, matematicar, fizicar, pravnik.
historicar, .
114 115
8.2.2. lzracunavanje otireilenog integrala metotiom zamjene Kolikaje Dovrs;na figure koju zatvaraju date lin;je :
2 • 2 5' I,
3 4 6 8.1\3. y:=4_x i y=O 8.114. y=X + I Y=2x~+2
8.102.a)
1
fC3x-I)' dy b)
f(5X~ 2)3 C) J!J4x -ldx
81)5
.' Y ~x2 i }!=~x2 +2
2
8.116. Y ~ x 2·I Y 2 = 8x.
,
, ~
, " 2
8.1 G3.a)
,
fSin2xdx b)
,
[. x
J3m"2 cb: cJ J(
,
rr ) dx
sinl4x-2
8.117. y=x.y=
y
8.118.
= 2x_x
2
x~3, y~2x. y~--,..
x'
pravom
6 3 , 8.119. Odrediti povrsinu figure omedenu parabolom ,
" (1 3\
, " I tangentorn parabole u tackt Tl'2'4)'
fcos~ch: JCOSl3X~~ J d"
6 (
8.104.a) fCOS3xd'C b) c)
, , 8.120. Odrediti povrsinu figure omeoenu parabolom y = x2 i njenim tangentanla
6 ~2'
6 koje pro)aze tackom A(O, -4).
, , 8.121. Odrediti povrsinu kruga radijusa!. ~ ')
2 2 2
8.122. Odrediti povrsinu clipse b x + a'y' = a b-.
4
8.) 05.a) f~
gJ4-2x
b)
JSinxc!x
4
:) cos X
c) J"P'
,
C . smx
<Ix
>
~g
8.2.5. Primjena oareilellog integra/a na izracunavllnje za,.""mitu

8.2.3. Metoda pa1'c{jlline integradje U oareilenom integralu
oar/nog lijeio
Zanremma obrtnog tijc1a koje nastajc obrtanjem krivolinijskog trapeza ogranitenog, lit ..
, , " - - ,.' ' 1· llJan)·
y ~ [ex), x == a, x= b, (b > a) okc x-ese, dobtJe se po formu 1: it
1 h I
8. 106.a) farcSinxdx b)
"Jarccosxdx c)
1
far-ergx dx V=n; f[f(x)]'dx. I

6
J
-1 ~ _________________~~~a____________~_______ !
,
, 1 , ~J
.-------------~-~----~~--~~~
8.107.a) Jxcosxdx b) fxarcfgx dx cJ fXlnxdx i Ako se krivolinljSk.i trapez. ogran!~en li~ijama, =
x ,cp(y), C, Y--:-,d (d> C), Y,- obrc~l
o
J y~ose, njegova zapremina se dobljc po formult:
I d
, V =TC H'I'(V)l' a:V
8.2.4. Primjena otlredenog integrala na izracunal'anje povrsine
ravnih figura
!Lj08. Izracunaj1e povrsinu figure ome<ienc krivom (krivuljom)
8.123. Odrediti zanrcminu obrtnog tijela koje nastajc' rolacijom figure Ollran['~.
y:::; _;:2 + 2x i x-osom. " , - "~ll!"
krivom y=sinx i x-osom u intervalu [0, n}, oko x-ose. ~
8.109. lzracunati povrsinu figure koja je omedena lillijama y::::: Xl y "', x . 8.124. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kaje nastaje rotacijom krivolinijskog
8.110. Izracunati povrsinu figure koja je omeuena iinijom y = (x ._. 2)2 i trapeza ogranicenog linijama xy=2, x=l, x=2, y=o, ako X-Ose, '"
8.125. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kojc nastaje rotacijom figure odredene
koordinatnim osama .
I ·IilIJama
.. ) x I. Y = X? ,0 k'0 x-ose.
y-=
8.! 11. Izracunajle povrsinu tigure omcdenu iinijama: y:= X T ], y:::; (x _1)2. 8.126, Odrediti zapreminu obrtnog t~jeia koje nastaje rotacijom figure odredene
8.112. Izracunajte povrsinu figure omedenu linijama: y:::;. 2x - 1, Y = -x 2+2x+3.' linijama y = x? ,Y = 0 i y = 4 t oka y-osc.
8.l27. Odrediti zapreminu obrtnog tijela kaje nastaje rotacijom figure odreoene
linijama y:::;. x, x = 0 , y = 2 i y:= 5 , ako y-ose.
ll6 l!7
8. J28. Odrediti zapreminu obrtnog·tijela koje nastaje rotaeijom figure odredene
. .. x2 • xJ
lmlJama Y=2 I Y=g,oko x-ese. 8.2.8. Primjena odredenog integrala Ita izracullavanje rada slie
2
8.129. Odrediti zapremine eJipsoida kQji nastaju rotacijom elipse 4x + = 4 oko l I
x-ose, a zatim aka y-ose. lAko s~-s-ila,nlij~~ja po ~konu y ~ ~:(x), i pomjera'tac~ ad x -- XI dox Xz-, tada se Tad
8.130.* ~d:.edltj zapremin~ obrtllo~ tijela kQje nastaje rotacij?fl1 figure omedene
lmlJama y = 4x-x , y = 0 1 X = 2 ,oko x-Gse, a zahm oko y-ose. Itesilera~unapofo~uli: ,4= Jf(i)dx. -,- '_ '_ ',-, :,- "--',-:''--
I ' - ~ I
8.2.6. Primjena odredenog integrala na izracunavanje ohrtne povriiine
8.J40. Sila F ~ 6 N ,astegne oprugu za 0,08 m. Koliki rad je izvrsila ova slla?
Ako bkkrlve y = f{x); (a"::;; x :S;'b), rotira aka x-ose, povrgina nastaJe obrtne povrsi izracunava 8.141. Sila F = ] 0 N rastegne oprugu za 1,2 cm. Odrediti izvrsen rad ove sileo
so po fommli: g.142. Odredit1 fad koji je potrebno izvrsiti pri rastezanju opruge za 3 em}
;, ako jc za rastezanje ove opruge za 6 em potrebna sila od 30 N.
P, ~ 21l fyjl + (y')' dx R. I 43. Da biislegli oprngu za 3 em potrebno je izvrsiti rad od J 6 J. Za
koiiko ce se istegnuti posmatrana opruga ako se izvrsi rad od 144 J?
8.144. Za sabijanje opruge za 0,05 m potrebno je izvrsiti rad od 25 J.
8< 131. Odrediti ve1icinu obrtne povriiine koja nastaje rotacijom linije y "" x Koliki ~ad·je potrebno izvrsiti da bi istu oprugu sabili za 0,1 m?
od x=O, do x = 5 oko x-osc (omotac kupe).
8, 132. Odrediti velicinu obrtne povrsine koja nastaje rotacijom !inije y ~- 3x
od x = 2 do x = 6 oko x-ase (omotac krnje kupe).
8.133. Odrediti veiicinu obrtne povrsine kQja nastaje rotacijom linije y = x~
od x = 0 do x =! oka x-ose <
2
8.134. Odrediti povrsinu lopte radijusa r .
8.135. Odrediti povrsinu elipsoida koji nastaju rotacijom dipse
4x 2 + y2 == 4 oko x-ose~ a zatim oko y-ose ,
8.2.7. Prin!ie/la odrei/e/log i/ltegra/a /lO izracunavaltje preael10g pula
I Ako jo brzinakretanja tackedata zakonom v ~ tIt), tada se predeni put u
Ltefvaluvremena od t, d:t, facuna po iOfmuii: s ~ Jf(r)dl.

I
8.136. Brzina kretanja tacke mtjenja se po zakonu v = 3t2 -2t+5 (m/s).
Odrediti predeni put nakon 10 sekondi od pocetka kretanja.
8.137. Brzina kretanja tacke mijenja se po zakonu v ~ 61 , 41 (m!g).
2
Odrediti predeni put u drug()i seknndi i predoni put u petoj sekundi.

8.138. Brzina kretanja tacke mUcnja se po zakonu v = 24t - 6t2 (m/s).
Odrediti predeni put od pocetka kretal~a do zaustavljanja.·
8.139. Brzina padanja tijela je \=9,8t (m!s). Odrediti predeni put za prvih J 0 seknndi.
119
llS
"
RJESENJA,UPUTE,REZULTATI
1. MATEMATICKA INDUKCIJA. BINOMNA FORMULA
1.1. Matematicka indukcija
!.l.a) 41~4·3·2·1~24 b) 5! ~5A·3·2·1~5-4!~120 c) 5040 d) 40320
1.2.a) 9! ~ 9.8.7!~72 b) 21 c) 6 d) 132
7t 71
l.3.a) 51 + 61 ~5! + 6·5! = 7·5! =7·120 ~ 840
b) 7! - 51 ~ 7·6·5! - 51 ~ 42·51 - 5! = 41·51
0) 121+11!-I01~12·11·IO!+II·IO!-I01~(l2·11+!1-1)I01=142.·IO!
1.4.a) n-'~!'.Jn-I)!~(n_l)1 b) (n-I)! c) (n-3)1

n n
L5.a) (11+1)1 (11+I)n(n-I)I._(n+I)/_. b) (211+1)! (2n+])(2n .. I)I~2n+1
(n -I)! (n-1)! (2n-I)! (211 ])1
0) _n_!_=n(n-l)(n-2)! --n(n-I).
(n-2)' (11-2)1
1 n+l-l n I l 1'1+3+1 n+4
1.6.a) - - - - = - ......... = - - b) --+--=----~--.
n' (n+I)! (11+1)1 (n+I)! (n+3)! (n+3)! (n+3)! (11+3)!
c) 5 ! . (11+1)! 5·4·3! .(11+1)n(n-I)I~20.
11(11+1) 3!(n-1)1 n(n+1) 3!(n-l)1
I.7·(,;=-2X~_3)
61 r 1 (n+I)!
·Lln+I)(n-4)· 5!(n-5)1
l1(n-I)!
12(n-4)!3!f
1
~ (n2~:n-3)[5!(I;-:)!(n-5)! 3(n~~)!4!]=
6! 3n! -5n! 6·5! -2nl
----
(11-2)(n-3) 3·51(n-·4)1 (n-2)(n-3) 3·51(11-4)!
-12n! -4nl -4n(n-I)(n--2)!
--. 411(n ··1).
3(n- 2)(n-3)(n-4)! (11-2)! (n-2)1
l.8.a) 7!+I5.~~()I(7+1) =6! b) J3!-I.J!.~ 1l!(13.12-1)~1!.~~55~l!l
8 8 155 155 155
(n + I)! (n + 1)· 11! n! n·(n-l)!
n+I
1.9.a) ---~ '= - - - - - . "'"
n! n! b) (n-l)!"1';-=1)!~n
I 1 n-·l /1-J 1
1.1 O.a) ----""-... ---
(n-I)! n' n! n(n-I)·(n-2)! n·(n-·2)1
n+l~l n
b) - ---- = - - -c--:c---:---:-c - - - - - - . - -
n! (n+l)! (n+l)! (n+l)·n·(n-l)1 (n+l)·(n--l)1
1.11.a) (n + 5)! (n+5)(n +4)(n + 3)(n+ 2)(n+ I)n! ~(n+ 5)(n +4Xn+ 3)(n+ 2)(11+ 1)
n! n! 121
(n-3) 1 (n-3)(n-4)(n-5)1 sto mozemo Disati U obliku
_ _ _ _ 00_ =(n-3)(n-4)
(n--5)1 (n-5)! , 2' k ( )_ (k+I)Kk+I)+lJ
1+ + ... + + k+l - 2 )
1.12.a) (n + 2)1 = 110 '" (n+2)(n+I)=110 '" n'+311-108=0 => n=9. a to je tvraenje Pen), za n ~ k+ I. Dokazali smo daje za svaki prirodan broj Ie istinita
n! implikacija P(k) "'" P(k + I). Posto smo provjerili daje P(I) taeno, metodom
b) ~_= 20nl '" (n-3)(n-4)=20 '" n' -7n-8=0 => n = 8.
matematicke indukcije smo dokazali daje P(n) tacno za sve prirodne brojeve.
(n-5)! (n-3)! 1.20.a) Ako uzmemo da je n = 1, uvjeravamo se dajednakost vrijedi.
Pretpostavimo dajednakost vrijedi z.a n = kLl, tj. neka vrijedi:
1.13.a) (x + 1)1 = 42 (x+l)x=42 '" x'+x-42=O => x=6.
(x--I)I 1+3+6+ ... + k("+I) k(k+I)(k+2)
b) x = 5
2 6
1.14.a) )( = 9. b) x=3
Dokazimo da, uz gornju pretpostavku, jednakost vrijed! i za n = k+ 1:
x!- (x -I)! (x-I)(x-I)1 x-I
.1S.n) ~-'-,~"-:::;::-- .. =- 1+3+6+ ... +k(k+1) + (k+I)(k+2) k(k+l)(k+2) + (k+I)(k+2) ~
(x+l)! 6
¢.' ~-~ -~~
(x + I)x(x-I)I 6 '" (x + I)x 6

2 2 6 2
x'-5x+6 = 0
'"x(x+!)= 6(x-l)
x 12x
'" => x= 2, x =3. = k(k+I)(k+2)+3(k-I-I)(k+2) (k+I)(k+2)(k+3)
il) -- (x-2)(x-3) = ! 2 6 6
(x-4)! (x-2)! '" '" x'-5x-6 = 0 => x= 6.
b) Ako je n= 1 jed11akost vrijedi. Neka jednakost vruedi za n = k;, I, tj. neka je
I 6. a ) .0=-_1)-' < 2() '" (n-I )(n-2) < 20 -1 +3 - 5 + 7 - ... + (_·1)' (2k -I) =(-1)' k
(11-3)' '" 0'-311-18<0 ~> I1E{3, 4, 5}.
Uz gornju pretpostavku dokazimo tacnostjednakosti za n = k+L Zaistaje:
b) (n-=3~<12 <d (11-2)(0-3) < 12 =>
-1 +3 --5 + 7 - ..,f,{_l)k (2k --1)4"" (_1/"+1 [2(k + 1) 1]=
(n- 4)! '" !l-5n-6<O nE{4,5}.
= (-I)'k+(-I)'+1[2(k+I)-I]~ (-I)'k+(-l)'+'[2k+2-1]=
2
17.a) --"-'- > 2() ¢> n(n-I»2() w n -n .. 20<O => nE(6, 7, 8, 9, ... }. = H)' Ie + H)'+1(2k + I) =(-1)' [k + (-I)(2k + 1)] =
(n - 2)!
= (_I)k (k - 2k -1) '" (-I)'(-k -1) = (-1)'+'(k+ I).
b) nE{l1, 12, 13, 14,15, ... }.
Dakie, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svako prirodno n.
18. --=I=·l"-"-.' (n+IL_.. l1(n-I)! 10>5 c) .1ednakost vrijedi ?-a n= 1. Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = k:?: 1,
n-2 11+1 (n-3)'4' 12(11-3)(n-4)!21)
'~7,+i'7 + ... ,,(k'
L, " +.2k-l) k(2k'+9k+l) .
1 (5(n+I)I1(n-I)(11 2)(11-3)' 11(11-1)(11-2)(n-3)'\ 6
'" ~='!
n--2" (11+1)(11-·3)!4!
.-
(11-3)!4!)-
'<5 - Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1.
2 + 7 + 17 + ... + (k' + 2k -1) + [(k + I)' + 2(k + I) -I}
~c:> --'c_ .(Sni'I_=-_12(n - 2) lI(n --1)(11 - 2) \) 0; 5
2
n-2 l. 4! 4! = k(2k :9k+I)+[(k+l)'+2(k+I)_ k(2k':9k+l)+(k'+4k+2)=
411(11-1)(11--2) l1(n--l)_
W ~---~·-=-.:;5 <:=:> -----:::::,5 ¢:> n 2-n-JO:$O
n-2 ~ 31 = k(2k'+9k+l)+6(k'+4k+2) 2k3+ 9k 2+k+6k2+24k+12
=> x = 4, x = 5 , x = 6, 6 6
. n(n+l) 21e' + 15k' + 25k + 12
L19.a) Nekaje Pen) : 1 +2+ .. +11 =~' n EN. Prov]erimo, prvo, tacnost
6 6
. I(aza P(I) . Z
IS '
anlJenom n = 1,naI '
aZlIno ,1(1 + I) • . " led ,.
! = ~~ ) sto le, oew: ' no, tacno.
2 . ~
= (kt 1)[ 2ee + 2"+ 1)+'9k+ lOt i~_~2.hCl::,:l)' +9(k+ 1)+ I]
6 - 6 .
Pretpostavimo sada da je P(n) tacno za proizvoljan prirodan broj k :?: 1, ~i. neka je lednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
tacna jednakost: 1.21.b) Ako uzmemo daje n~l, uvjeravamo se dajed11akost vrijedi.
1+2+ ... + k ~ k(k +2. Odavde slijedi daje Pretpostavirno daje jednakost istinita za n = k;, I, tj. neka vrijedi:
2
k(k + 1)(2k + 7)
1+2+ ... +k+(k+I)~ k(k+1) +(k+l) = k(k+l)+2(~+I) _, (k+l)k+2) I· 3 + 2·4 + 3·5 + ... + k(k + 2)
122 2 2 2 6 123
",jl
Dokazirno sada istinitostjednakosti za n = k+ j, d) Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo da jednakost vr(jedi za n = k.

k(k + 1)(2k + 7) Onda vrijedi:
I· 3 + 2·4 + 3·5 L . + k(k + 2) + (k + l)(k + 3) + (k + 1)(k + 3) ~
6
1" + 2' +3 + ... + k' + (k +1 )' -- le(k + 1)(2k + 1)(3k' +3k -I) + (k + 1)'-
4
'~
-
k(lk + 7) k ) ] 1) k(2k + 7) + 6(k-!' 3) (k 1) 2k' + 13k + 18 30
=(k+l) [ 6 +( +3 =(k+ 6 + 6
k(k + 1)(2k + 1)(3k' +3k -1) + 30(k + I)'
= (k+l)(2k+9)(h2) = (k+l)(k+2)[2(k+I)+7] 30
6 6 ~ (k+l) [k(2k+ 1)(3k' +3k-l)+30(k+l)~1
Dakie) posrnatranajednakostje lstinita i za n = k+l, paje istinita za 30
svaki prirodan braj n. _ (k + l)[Ck + 1) + 1)][ 2(k + I) + 1)] [3(k+ I)' +3(k+ 1)-1]
c) Provjerimo da Ii jednakost vrijedi za n = 1. Neposrednim uvrstavanjem - ~ .
Dve vrijednosti za n dobiva se: 1· 4 = 1(1 + 1)2 <::> 4:;:: 4 , Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
Znaci dajcdnakost vrijedi za n = J.
Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k?:l. Neka, dakle, vrijcdi: 1.2.3. Uvrstavanjem vrijednosti n=l u datu relaciju dobije se istinitajcdnakost.
1·4+2·7 +3·10+...+k(3k+ I) =k(k + 1)'. Pretpostavimo dajednakost vrijl.;~di za n = k>-l. Neka, dakle, vrijedi:
Dokazimo tacnost jednakosti za n = k+ 1. k(k + 1)(k + 2)(k + 3)
I· 2·3 +2·3·4 L.+ k(k + I)(k -I 2)
1·4+2· 7 +3 ·10+ ... +k(3k + I) +(k + I) [3(k + 1)+ I]=k(k + I)' +(k + I) [1(k + 1)+ I] = 4
Dokazimo da jednakost vrijedi Z3 n = k+ 1.
= k(ie + I)' + (k + 1)(3k + 4) = (k+ I) [k(l( + 1)+ (3k + 4)]= (k + I)(k' + k + 3k + 4) = 1·2·3 +2·3 ·4+...+k(k+ I)(k + 2)+(k + !)(k +2)(k +3) =
= (k+l)(k'+4k+4)=(k+I)(k+2)'. - k(k +J)(k + 2)(k +3) + (k +)1(+.;..1(+
JO(, ")(' 3)-
-- -
Vidllno dajednakost vrijedi i za n = k+ 1 sto znaci da vrijedi za svaki prtrodan broj. 4
1.22.a) Neposrednom provjerom utvrdujclllo da jednakost vrijedi za n = J. Dokazimo = k(k + I)(k + l)(k + 3) + 4(k + l)(k + 2)(k + 3) (Ic + I)(k + 2)(k + 3)(~+ 4)
da uz prestpostavku dajectnakost vrijedi za n = k~l, vrijedi i za n = k+1. Dakle, 4 4
prctpostavkaje da vrijedi: Vidimo dajednakost vrUedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svako prirodno fl..
l' + 2' + 3' + ... + k'- k(k+l)(2k+1) C*) 1.24. Neposrednom provjerom utvrClujemo dajednakost vrijedi za n=l i 72
~ - 6
n=2. Pretpostavimo dajednakosL vrijedi za n = k;;::2, tj. nekaje:
o
Koris!ec! (*), dalje vrijed;: le(k' -1)(3k + 2)

, ,2 ' 2 k(k + J)(2k ,-1) ,'} 1.2 ' +2·3' +3.4 2 + ... +(k-Ilk'
1-+2-+3 + ... +k-+(k+l) =. +(k+1J-= 12
6 .
DokaZimo istinitost jednakosti za n = k+ 1:
Ic(k + 1)(2k-!' 1) + 6(k + 1)' (k + 1)[k(2" + 1) + 6(k + 1)] (Ic + 1)(2k2+k +6k-!' 6)
~ ,
·2-+2·3
'+3·4~+
0 ... +(k-l)'c+k(k+1)
., 2
_.
2
k(k -1)(3k+2l "
+Ie(k+l) =
6 6 6 12
(Ic + 1)(21<'+4" + 3" ., 6) l'e .+ I) [2k(k + 2) + 3(k + 2)] (k + l)kk+ 1) + 1][2(" + 1),. 1] Ie(k' - 1)(3" + 2) + 12k(k + 1)' k(k + I)[(k -1)(3k+ 2) + 12(k + I)L
6 6 6 12 12
Stu znacl dajednakost vrijcdi i za n = k+ 1. DakJe, jednakost vrijedi za sve prirodne
brujcvc. ~ "-(k+I)()k' -3~ +2k-2+12k+12) k(k+l)(3k' +11k+lO) =
c) Neposrcdnom provjerom utvrdujemo dajednakost vrijedi za n=l. 12 12
Prctpostavimo da je jednakost tacna za 11 = k:2: j, tj. ncka vrijedi: IcCk + l)(k + 2)(3" + 5) _ (lc+ I)(k' + k)(3k + 5) _ (k+ I) [(Ie + l)2 -1][3(k+ 1)+ 2]
2' +43 + 63 + ... +(2k)' ~ 2e(k + I)'. 12 - 12 .- 12 .
Dokazimo istinitostjednakosti za n. = k+l. Dakle, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
1.25. lednakost vrijedi za n= 1. Pretpostavimo daje jednakost istinita za
2 3 +4 3 + 6 3 L.+ (2k)3 + [2(k + i)]' ~ 2k'(k + I)' + [2(k + I)], =
n = 1<2:1, to jest neka vrijedi 1+ 2 + 22 + ... + 2H = 2k -I. Koristeci oVU
(k + I)' [2k2 + 8(k + IJ} 2(k + 1)'(k' + 4k + 4) ~ 2(k + I)'(k + 2)' . pretpostavku dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1 :
Vidimo daje sa nasorn pretpDstavkorn dajednakost vrijedi za n=k, 1+2+21 + ... +2 k -- 1 +2K =2k _1+2k =2.2 k _1=2k+1 -1.
jednakost istinita i za n = k+l, paje istinita za svaki prirodan broj.
124 125
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+l, paje tacna za svaki prirodan
2
broj n. k(3k+4)+1 3k' +4k+ I 3k + 3k + k +I 3k(k+ I)+(k + I)
1.26. Ocito je da jedl1akost vrijedi za n= I. Neka jednakost vrijedi za n = k2: I: (3k + 1)(3k + 4) (3k + 1)(3k + 4) (3k + 1)(3k + 4) (3k + 1)(3k + 4)
:;:'
12 _22 + 3 2 _4 2 + ... +(-.I)k-! k2 = (_I)k-I k(k+ I) . (3k + 1)(k + I)
.k+l
_- k +1
2 (3k + 1)(3k + 4)
3k+4 3(k+I)+1
Dokazimo 1stin1tost jednakosti za n = k+ 1.
DakJe, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa .Ie tacna za svaki prirodan broj n.
12 _ 22 +3' 4' + ... + (-1)'-1 k' +(-I)'(k + 1)2 = (-_I)k-: k(k+ 1) + (-I)' (k + 1)2= c) Neposrednom provjcrom utvrdujemo dajednakost vrijedi za n=1.
2 Neka jednakost vrijedi za n ~ k2:1:
= Hf-I(k + 1) [~+ (-I)(k +lJ] = (_I)k-l(k + 1) [~- ir-I] = 1 1 I
.---+-+~--+ ... -+
4·5 5·6 6·7
------
I
(k+3)(k+4) 4(k+4)
k
= (-·I)k-I(k + 1)
L 2
1-"- -IJ =H)'(k+ 1)
2
1) riL + + IJ.
k
1
DokaZimo istinitost jednakosti za n = k+l:
1 1 ] I k 1
- + . _ + - + ... +-_._--+ +-----~
Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ I, pa vrijedi za svaki prirodan broj n. 4·5 5·6 6·7 (k+3)("·,·4) (k+4)(k+5) 4(k+4) (k+4)(k·,S)
1.27. Jednakost vrijedi za n=l. (Provjeri!) Pretpostavimo dajednakost vrijedi za k(k+5)+4

._----
+5k+4 ,,2
(k+l)(k+4) k+1
k 1 4(k + 4)(k + 5) 4(k + 4)(k+5) 4(k +4)(k + 5) = 4[(k~ I) +4]'
2 k a + -1.
n = k:2:1, tj. neka vrijedi:
1 -+ a+ a + .. + a = - - - , a -;I:. 1. Dokazuno sada
V'
Jednakost vr~lcdj j za n = k+l, pa vrUedi za svaki prirodan broj.

0-1
da jednakost vrijcdi i za n = k+ 1 :
1.30. Jednakost vrijcdi za n=1. (Provjeri!). Pretpostavimo dajednakost
ak+I -1 k+l a k+ l ~ 1 + a k+ 1(a_1)
--- +a = - - - - -... --~= vrijedi za n = k2: I, ~j neka vrijedi:
a--I a-I 5 13 2k' + 2k + 1 k(2k + 3)
a k +1 -1 + a k + 2 _ a k + i a k + 2 -1 - + - + ... +---.--~---.
-- ~.- ""'--'--, a:;t:l. ]·2 2·3 k(I<+I) k+1
a-I a-I Uz navedenu pretpostavku, dokazimo da jednakost vrijedi i za n = k+-1 :
Dakle, jednakost vrijedi i za 11 = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan braj n,
5 ,13 . 2k' + 2k + 1 2(k + 1)' + 2(k + I) + ~ ~
- T - + .. < ""j"' + --'---:-c'--=c'--c::-'-
1·2 2·3 k(k+l) (k+l)(k+2)
1.28,a) Neposrednom provjerom utvrdujemo da tvrdnja vrijedi za n=l. Neka tvrdnja
vrijedi za 11 = k2: I. Dokazimo istinitost tvrdnje za n = k+ 1. _ k(2k+3) 2(k+1)'+2(k+I)+1 _ k(2k+3) 2k'+4k+2+2k+2+J~
- - + ._-- - -----+ -
I I I 1 I k k+l (k+l)(k+2) k+l (k+1)(k+2)
- + - - + -_.- + ... + +- =- - + -:-:---::--::-,-- 2k 2 +3k 2k~+6k+5 (Ie + 2)(2k 1+ 3k) + 2k2 + 6k + 5
1·2 2·3 3·4 k'(k+l) (k+I)·(k+2) k+I (k+I)·(k+2) =--_.+
k+1 (k+l)(k+2) (k+ 1)(k+2)
k(k+2)+1 (k+l)2 k+1 k+1 3
~------
=--= 2k +3e + 4"" +6k+ 2k" + ~"~~.= 2k +9~2 + 12k + 5 _
3
(I<+I)·(k+2) (k+l)'(k+2) k+2 (k+])+1

(k+1)(1<+2) (k+I)(k+2)
Kako tvrdnja vr!jedi 1 za n = k+ 1, to Dna vrijedi 7.Ai sve prirodnc brojevc.
2k' +2k' +71<' +7k+5k+5 2k'(k.:"I)+7k(k+1)+5(k+1)
1.29.a) Provjerom za n=l uvjeravamo se daje jcdnakost tacna. Pretpos1.avimo da (In 1)(k + 2) (k + 1)(k + 2)
je jednakost istinlta za n = k:2:], odnosno neka vrijedi: ~ (2k'+7k+5).(k+l) 2k'+7k·I·5 2k'+2k+5k+5 (k+1)l2u..+:.12+31
1 I I I k (k+I)(k+2) k+2 (k+l)+1 (k+l)+1
- +- + -.- -+ •.. +---._--_._----- = - - 0
1 . 4 4·7 7· 10 (3k -. 2) (3k + I) 3k + 1 Vidimo dajednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj 11.
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ I :
I I I + + 1 I 1.31.a) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n = 1. Ako
_____ __
--L_+~ + _=
pretpostavimo da tvrdl1ja vrijedi za 11'= k?l, tada moz.emo pisati:
1·4' 4·7 7·10 ... (3k-2)(3k+l) l3(k+I)-2]13(k+1)+I]
12 2' 32 k' (1<+1)2
k 1 k 1 - + - + - + ... + ''- +
1·3 3·5 5·7 (2k-I)(2k+l) (2k+l)·(2k+3)
= i
3" + 1 + [3(k+ 1)-2H1(k + 1)+ I t 3" + + (3k + 1-).-(3-k,-'4-)
126 127
k(k+1) +, ____:--'::--"-=--:--
--"-c-"c'
(k+l)' (k + 1)(2k' + 5k + 2) (k+ I)(k + 2)(2k+ I) Vidimo da posmatrana jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki
=
2(2k+ 1) (lk + I), (2k + 3) 2(2k + I), (2k + 3) 2(2k + I), (2k + 3) prirodan brqj 11.
134, Neposrednim uvrstavanjem n=1 utvrdujemo dajednakost vrijedi za
("+I)(k+2) (k+I)Kk+I)+I] " "' '"''
~- 2(2k+3) 2(2k+ 1)+ I ' sto znae. d. tvrdnJa vflJedll za n = k+L n= 1, Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = 1<21, ij, neka vrijedi:
2 22 23 2k 2k+l
Dakle, tvrdnja vrijedi za svc prirodne brojeve, --+ +""',-+ ... +-,-,-:=;2--,.
2
--.
2+1 +1 2 +1 2 - +1 22 -1
b) Jednakost vrijedi za o=L
Dokazimo da je pqsmatrana jednakost tacna i za n = k+ 1.
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi za n = k2:1, tj. neka vrijedi:
2 22 23 Zk 2k +1 2kit Zk'i
14 24 k4 ,,_,_ k(k +I)(k-' +k+ I)
_+_+"'+,_, ____ 2+1 +- 22 +1 +- 24 +1 + ... + 2 2k - 1 +i+ 2 2k +11 +1 =2- 2 2" -1 +- 22.( ~=
J.3 3,5 (2k -1)(2k + 1) 6(2k + 1)
_ 2k+l 2k+l 2k+J(22k+l)_2k+I(22k_l)_
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1. - 2---,-+ =2------ k k -
14 2' k' (k+l)4 2' -1 +1 (2' _1)(22 +1)

--+--+ ... + + . =
1,3 3,5 (2k-l)(2k+l) [2(k+l)-1][2(k+I)+I]
= 2
2
k(k + 1)(k + Ie + 1) _, (Ie + 1)4 __ k(k + 1)(2k + 3)( k' + k + 1) + 6(k + I)' _
6(2k + 1) , (2k + 1)(2k + 3) 6(2" + 1)(2k + 3) Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa je istinita za svaki prirodan broj B.
LJ5.a) Ako n =1 uvrstimo u dati izraz vidimo da se dobije tacnajednakost
~ (k+l)f k(2k + 3)(k' +k -+~l)+~k +lil (k' 1) [21e' + Ilk' +23k' + 21k+61 1 1
6(2k + 1)(2k + 3) 6(2k + 1)(2k + 3) 6 6
,(k + 1)(2k + 1)(k + 51c' +9k + 6) ~ (Ie + l)(k + 2)(k'
3
+ 3k+ 3) = Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k?l, tj. neka vrijedi:
6(2k + .1)(2k + 3) 6(2k + 3) _1_+,_1_+ ___·_,_+,,,+ 1 111 1 lj.
~(k + l)(k + 2) [~+ 1)' + (Ie -I 1) + 1.1 1,2,3 2,3,4 3-4-5 k(k+l)(k+2) 2L2 (k+ 1)(k +2) ,
6 [2(k+l)+1] , Dokazimo da jcdnakost vrijcdi i za n = k+ 1:
1 1 1 1
! .32. Jcdnakost vrijedi za n=l. Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k>-l: --+--+,--,,-+"'+ +---~-
I 2 3 k =2 __k 1-2
1,2,3 2,3,4 3,4,5 k(k+I)(k+2) (k+I)(k+2)(k+3)
2+ + 22 + ... + - 2L
_ 111 1 l .,,:1'---_ _
i dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1. ,- 2L2 - (Ie + I)(k + 2i J+ (Ie + 1)(k + 2)(k + 3)
~+~+2+" +-,,-+k~=2_k+2 k+~=2 2(k+2)--k-1
2 22 22 2k 2k+1 2K + 2hl 2k+1 . (Ie + I)(k + 2) - 2 + _, 1 k' + 3k ,+ _ _ _.:c-_
4(k+ 1)(k+2) (k+l)(k+2)(k+3) 4(k+ 1)(k+ 2) (k+l)(k + 2)(k +3)
= 2- 2k+".-k-l =2- k+3
2k+l 2k+1 • 3
k +6k'+9k+4 k3+6k'+llk+6-2k-2
lednakostje istinita Z,-1. Il = k+ 1, paje istinita i za svaki prirodan broj Il.
4(k + I)(k + 2)(k + 3) 4(k + I)(k + 2)(k +3)
1.33. Neposrednom provjerom utvrdujemo dajednakost vrijedi L'1 n=l.
Pretpostavimo daje jcdnakost tacna za n = k?:l, ~j. neka vrijedi: e +6k' +11"+6 2k+2 = __ ~_2(k+JL __ =
3 5 7 21e + 1 1 4(k + I)(k + 2)(k + 3) 4(k + 1)(k + 2)(k + 3) 4 4(k + J)(k+ 2)(k + 3)
1 + -+ -- + ~+ ... +-----.-- =2 --- -
4 36 144 k 2 (k+l)2 (k+l)' ' ~ ~ __ ,,_1~ -lJ ~ ___l _ _ l
Dokazimo istinitostjcdnakosti za n = k+ 1. 4 2(k + 2)(k+3) -2L2 (k+2)(k+3)j'
1+~+2.+~L,+ 22"+1. +_2(k+J2~~2 ___1_+ 2(k+I)+1 Dakle, jednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa je istinita za svaki prirodan broj n.
4 36 144 k (k+!)' (k+l)2(k+2)' (k+l)2 (k+I)2(k+2)' b) 1) Neposrednom provjerom utvrdujemo da jednakost vrijedi za n~ I,
~ 2 (k+2)' -[2(k+l)+ It2 Ie' +4k+4-2k-3 =2 k' +2k+1 2) Pretpostavirno dajednakost vrijedi za n = ~l. tj. neka vrijedi:
(k+ I)'(k + 2)' (k + 1)2(k + 2)' (k + 1)'(k + 2)' 1 J I 1[1 1 ]
(k+I)2 I
1,2,3,4 + 2,3,4,5 +",+ k(k +1)(k+2)(k +3) '3 6 (k+I)(k+2)(k+3) ,
= 2 =2------- Dokazimo sada da jednakost vrijedi i za n=k+ 1:
(k+J)'(k+2)' ~k+l)+I]" 129
128
I
~---+ + ... + +.- - Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
1·2·3·4 2·3·4·5 k(k+l)(f+2)(k+3) (k+l)(k+2)(k+3)(k+4)-
1.37. Za n=l irnamo j·I!:=: 2!-1, odnosno 1=1. Pretpostavimo daje tvrdnja
~ H~- (k+I)(k~2)(k+3)]+ (k+l)(k+2)~k+3)(k+4) tacna za neki pflfodan broj n = k ::::1, tj. neka je tacno:
1-1!+2·2!+ ... +k·k!=(k+I)!-I.
~ 1 (k+l)(k+2)(k+3)-6 +cc-~-c--.::..l~~_ Tadaje
3 6(k + 1)(k + 2)(k + 3) (k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4) 1·1!+2· 2!+ ... + k· k'+(k + I)· (Ie + I)!= (k + I) !-I +(k + 1)-(k + I)!=
= (Ie + I)!{k + I +1)-1 = (k + 1)!(k+2)-1 =(k+2)!-1
~ .!.lr (k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4) - 6(k + 4) + 181 = sto znaci da je tada tVrdnja tacna i za n = k+ 1, pa je tacna za sve
3 6(k + 1)(k + 2)(k + 3)(k + 4) J prirodne brojeve.
_1[1 6(k+4)-18 ] 1.38_ Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo dajednakost vrijedi za
-36- 6(k+l)(k+2)(k+3)(k+4) ~ n=::::1:
k
3 7 15 ... +--=2
1+-+-+-+ 2' - i ~ I) .
!-, +2k-
2 4 8 2'-'
_III 6(k+4-3) ] ]rll 6(k+l) ] Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1.
-3L6- 6(k+I)(k+2)(k+3)(k+4) ~3 6- 6(k+ 1)(k+2)(k+3)(k +4) ~ 3715 2k_1 Zk'';_l Ik 2hl_l
l+-+~+-+ .. '+~k-' +--,-=2- +2Q,-1)+--,-=
r
~~I.!._ ]~.!.[.!._
2 4 8 2 2
1 I ] 1 2 + k2 k +1 __ ')k+1 + 2k + 1 -1
')hl ."" 1+ k2k+1
3,6 (k+ 2)(k+3)(k +4) 3 6 (k+l+I)(k+I+2)(k+l+3) . = 2 1 k
- +2k-2+----=·, ~
2k 2k
Dakle, jednakost vrijedi j za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan br~j n. 1 1 2 k-<]
1.36.a) Jednakost vrijedi za n = 1. Pretpostavimo dajednakost vrUedi za n=k;o::l; = 2k + ( =r k
+2k"",i·-(k+I'+2(k-l+l).
1 1 1 1 k lednakost vrijedi i za n = k+l, paje istinita za syaki prirodan broj Il.
---+ + + ... + '---~----
a(a+l) (a+I)(a+2) (a+2)(a+3) (a+k-l)(a+k) a(a+k) 1.39.a) Ako uzmemo daje n=l. dobije se 7'-1~6 stoje djeljivo sa 6.
Dokazimo istinitost jednakosti za n = k+ 1: Pretpostavimo dajc izraz Tl_l djeljiy sa 6 za n=k~ 1, tj. neka
I 1 1 I vrijedi: 7n _1 = 6m, mEZ.
----+ . + + ... + -+--,--"--- Dokazimo da je izmz 711_1 djeljiv sa 6 i 7.2 n=k+ 1.
a(a+l) (a+l)(a+2) (a+2)(a+3) (a+k-l)(a+k) (a+k)(o+k+l)
7'+1_1 ~ 7·7k_1 = 7(7k_1) + 6 ~ 7·6m+6 = 6(7m+1).
~ _k:.._+_ k(a+k+l)+a ak+k(k+l)+a.
Kako je 7m+ I mEZ_ to je izraz 7"-1 djeljiv sa 6 i za n = Ie+ 1, paje
a(a+k) (a+k)(a+k+l) a(a+k)(a+k+l) a(a+k)(a+k+l) djeljiv za svaki prirodan broj.
~ a(k+I)+k(k+l) (a + k)(k+ I) = __ ~_ t) Neposrednom provjerom utvrdujemo da je izraz n] -n djeljiv sa 3 za n~ 1.
a(a+k)(a+k+l) a(a+k)(a+k+l) a(a+k+l) Pretpostavimo daje n3 _n djeljivo sa 3 za n=k:?: 1, tj. neka vrijedi:
Vidimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan br~j n. k'-k ~ 3q, qEZ.
b) 1) Provjerom za n=1 utvrdujemo dajednakost vrijedi. Dokazimo daje izraz 11 3 _11 djeljiv sa 3 i za n = k+ 1.
(k+ 1)' _ (k+ I) = k ' +3k 2 +3k+ 1 -k- 1 = (k'_k) +3k +3k ~
2
2) Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = k::::], tj. neka vrijedi:
1 2 4 8 2k I 2k-!-1
= 3q + 3(k +k) ~ 3(g+ k +k) .
2 2
~--+ +---+~-+ +--~--+--~-:-C VicHrt:1O da jc izraz 11' -11 djeljiv sa 3 ! za 11 = k+ 1, pa je djeljiv :.3 3 za svaki
l+a 1+ 1+a 4 l+a H ••. 1+a 2* a"-l 1--
prirodan bro.1 n.
Dokazimo da jednakost vrijedi i za n = k+ I: c) Za 11 = 1 vrijednost iZf3za jc 48 sto jc djeljivo s 48. Pretpostavimo da je
I 2 4 8 2k 2kLJ 1 2k + i 2hl izraz in-1_l djeljivsa48z.a 11=k~l,tj.nekavrijedi:
~-+--+--+--+. +--+--=- +-~=
7 2k"i_l = 48rn, mEZ.
l+a 2 4
1+0 l+a l""!""J I+a 2! l-'-a 2"1 a~l 1- 1+a 2
k+1
Dokazimo daje izraz 72n-!_1 djeJjiv sa 48 za n=k+l.

2k
7'(k+!r 1-I = 72k+2-' -1 = 7272k-'_1 = 49·7 -'_ 49+48 = 49(7 -' -I )+48 =
2k
= 48m+48 = 48(m+ 1).

Dakle, izraz 7'"-1 -I je djeljiv sa 48 i za n = k+ 1, paje dje\jiv sa 48 za svaki
prirodan broj n.
130 131
7.S2(k+!)-!+23(k;.J)+1 = 7 .S2.S2k-l+2 3·2 3k+ 1= 25(7 .S2k.l+ 23k+l) - 17·23kH =
1.40.a) Rclacija v ..ijed! za n = 1 jer je 12 djeljivo sa 6. Neka relacija vrijedi
= 17.q-17·2 3k ,1 =I70(q_2 3k+ I), qEZ.
za n = k21, U. nekaje k +llk = 6q, gEZ.
3
Kakoje q_2 k-+! cijeli broj, toje izraz 7·S 2n·!+2311+! djeljiv sa 17 i za n=k+l, paje
3
Dokazimo da relacija vrijedi i za n = k+ L
djeljiv sa tim brojem za svaki prirodan broj.
(k+ 1)"+ 11 (k+ I) = k 3 +3k'+3k+ 1+ Ilk+ II = (k3+ II k)+3k(k+ 1)+ 12 =
c) Uvrstavanjem vrijednosti n=1 u dati izraz, dobijamo 247, a kako je 247=19·13,
= 6q+3k(k+I)+12, qEZ.
Kako je svaki od tri dobUena sabirka djeljiv sa sest, to je i cijeli izraz to je tvrdnja tacna za n= 1. Pretpostavimo da je dati izraz djeljiv sa 19 za n=k?: I,
djeljiv sa 6. Dakle, relacija vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki tj. nekaje: 7·S 2k +12·6 k =19m, mEZ.
prirodan broj. Dokazimo djeljivost izraza sa 19 za n==k+ 1:
b) Neposrednom provjerom utvrdujemo daje relacija 30lns - n istinita za n=l. 7.5 2 (",) + 12. 6k + 1 = 7 .5 2 ·5" + 12·6·6' = 25(7· 5k + 12.6 k ) __ 22&·6' =
k k
Pretpostavimo da ova relacija vrijedi za n = k::2:1, tj. neka vrijedi: = 25 ·19m -19 ·12· 6 = 19(25m -12· 6 ).
,,5_k = 30'1, qEZ. Dakle, izrazje dje1jiv sa 19 i za n~k+l, paje djeljiv sa 19 za svaki prirodan
Dokazimo da n;~lacija vrijedi i za n = k+ 1. broj.
(k+1)'-(k+l) = k5 +5k'+IOk3 +IOk'+5k+l_k_l = 1.42.a) Za n= I vrijednost datog izraza je S4 + 1 t4 = 625 + l4641 = 15266 == 17·898, §to
= (k5 .k)+5k(k3+2k'+2k+ I) =. 30q+5k(k+ 1)(k2+k+ 1), CJEZ. znaci daje posmatrani izraz djcljiv sa 17 za n=l.
Kako .Ie proizvod k(k+ I )(k'+k+ I) za svako k djeljiv sa 6, 10je i cijdl Pretpostavimo daje posmatrani izraz djeljiv sa 17 za n=k::::::l, tj. l1eka vrijedL
izraz djeljiv sa 30, pajc relacija istinita i za n = k+L Sk+3 +11 3k +1 =17m, mEZ"
c) N ' . A"
1 CK.:lJe . (11) = rr' 5
+ n. Dokaz.imo daje dati izraz djcljiv sa 17 i za n=1<.+ 1. Zaistaje:
Provjera: A(l) = 6, paje izraz djeJjiv sa 6 za n=l. S/;·dd + 113(i,.d)d:::o5 .Sk+3 + 1(' .11 31:+1 = S(Skt3 + 11 3k ;-I)+ 1326-! 1·'1 I'1i
Pretpostavka: Nekaje izraz A(n) djeijiv sa 6 za n=k, tj. llekaje A(k)=6m,
mEZ. 005.17111+17.78.11",1 =17(5m+78"11 3k + I ).
Dokazimo istinitost Illlplikacije A(k) => A(k+ I) . Kako je 5 m + 78·1 IJk-f! E Z ; to je dati izraz djeljiv sa 17 i za n=k+ 1,
A(k+l) = (k+1)' +5(k + l)=k' +3k 2 +3k+ 1 +5k+5 = paje djeljiv sa tim brojem za svaki pdrodan braj.
3
=(k' +5k) + 3k(k + 1)+6 = 61r1 + 3k(k + 1)+ 6. b) Za n;;;;:l vrijednost datog izraza je 7 3 + 8 = 343 + 512 = 855 = 15·57, sto zna6
DobiE smo sumu od tri sabirka u kojoj je treci sabirak 6. Prvi sabirakje djeljiv s 6 po daje djeljiv sa 57. Pretpostavimo daje dati izraz djcljiv sa 57 za n=k::::l, ij. neka
pretpostavci, a drugi sabirak je proizvod broja 3 i dva uzastopna cijela broja. Kako.ie vrijedi:
od dva uzastopna cijela brojajedan sigurno djeljiv sa 2, to jc i drugi sabirak djeijiv sa 7 k + 2 +8 21;+1 =57·m, mEZ.
3·2, odnosno sa 6. Daklc cijeli izrazje djeljiv sa 6. DokaZimo daje dati izrazdjeljiv sa 57 i za n=k+1. Zaistaje:
To znaci daje A(n) djeljlvo sa 6 za svaki prirodan broj n.
7k + I+ 1 + 82(k+I)+! ::;:; 7 .:1h2 + g2k+1 .8 2 = 7. (7k+2 + 82k+!) + 57·821:+1 =
J1 = 7'.S7m+S7.g 2k+l =57(7m+S2k+I).
1.4 La) Oznacimo fen) = 5" + 2 -!-i • Treba dokazali daje za svaki prorodan broj n,
iZfaz f{n) djeijiv s brojem 3. Za n=O imamo daje itO) =5° +2').: =3, dakie Kako je 7m +- gUll E Z , to jc dati izraz djeljiv sa 57 i za n=k+ 1, pa je
f(O) je djeljivo s 3. Pretpostavimo daje l{n) djeijiv s 3 za n = k:?;O, tj. djeljiv sa 57 za svaki prirodan broj n.
nekaje f(k) = 3m, mEZ, C) Ako je n=l vrijednost datog izrazaje 64, pa tvrdnja vrijedi za n=l.
Posmatrajmo broj f(k+ 1): Pretpostavimo tacnost tvrdnjc za n = k?l, tj. neka vdjedi:
f(k+l)=Sk+J +2 k +1-;1 ;=5.5 11 +2·2 hl =5(/t k j_··2 k ·,.J)+2.2 k .<l:c":: 3 2k ·) -8k-9=64q, qEZ.
~ 5/(")-3 2'+' =3(5111_2"'), Sm-2'+! EZ.
0
Dokaiimo istinitost tvrdnje za n=k+ 1.
3'(k,l} 2 -8(k + 1) - 9 = (9·3"" --12k -81)+64k+ 64 =
Vidimo clajc i f(k+1) djeljiv sa 3, ,to znaci da su svi brojevij(n) djeljivi s J.
b) Akojen=l,tadaje: 7.52-'+2 3 "=35+16=51= 17·3. = 9(3"+2 _ 8k - 9) + 64(k + I) = 9 64q+64(k + I) = 64(9q +k + I)
0 0
k ..
N e"aJClzraz· 7 5 2no1 + 2"rr"! d'JeJlvsal
I" 7 za n= k :2:1,tJ.nekavrijedi:
0
Kako je 9q+k+ 1 cijeli broj, to je posmatrani izraz djeijiv sa 64 i za

3k 1
7·5"·1+2 + = 17'q, qEZ. n=k+l, pa je djeijiv sa 64 za ml! koji prirodan broj no
Dokazimo istinitost relacije za n:::; k+ 1.
133
132
1.43.b) Uvrstavanjem n~1 u dati izmz dobijamo 33 sto je djeljivo sa II.
Neka je izraz djeljiv sa II za n = leI, tj. neka vrijedi: ~ 225.(3"+,'.5" __ 3"+2.2") +117·9·33k·2"~
30' +4'(3' -2')-I=llq, qEZ. (*) = 225·I053m+I053·3" ·2" =I053.(225m+3" .22k ).
Dokazimo djeljivost izraza sa I I za n = k+ 1. Vidimo daje posmatrani izraz djeljiv sa 1053 i za n = k+l, paje djeljiv sa tim
30k+1 + 4k+1(3'.' _2'+1)_1 =30 ·30' + 4· 4'( 3 ·3' -2.2') -I = brojem za svaki prirodan broj n,
=30· ~O' +4'(3' -2 k )-1}18.4'3' ~-22·4'2k +29~ b) Uputa: Koristi matematicku indukciju j cinjenicu "broj je djeljiv sa 3
ako je zbir njegovih cifara djeljiv sa 3".
(')
=30· I lq - 18·12' -II· 2 4' + 29 =1 I (30q-2·4')+ 29 -I 8.12' . 1.46.a) Ako je n =1 izrazje djeljiv sa 9. Neka relacija vrijedi za n~ leI, to jest,
nekaje k·4'" -(k+I).4' +1=9q, qEL
Treba dokazati daje izraz 29-18·12 k djeljiv sa II za svaki prirodan broj.
Dokaiimo da relacija djeljivosti vrijedi i za n ~ k+ 1:
Za k =1 dobijamo broj -I 87, stoje -17·1 I. Dokalimo da je izraz 29 -18 "12' djeljiv
sa 11 za k+ 1, ako je djeljiv za k: (k+ 1)·4(k+l)-d -(k + 1+ 1)·4k+l + 1:::: 4k ·4k+1 +4k+2 -4(k +1)·4 k _4 k+1+1 =:
29-18·12,+1 =29-18·1212' =29-18.(1+11)12'+1 = = 4k·4k+1 -4(k+J).4k +4+4·4k~I_4k+1 -3 =

=(29-18 ·12k+1)-11·18 ·12 k = 4(k· 4k+1 -(Ie + 1)· 4k + 1)+ 3·4'+1 -3 ~ 4·9q + 3( 4k+1 - I) =4·9q + 3( 4· 4' -I).
Kako jc prvi.sabjrak djdjiv sa 11 po pretpostavci, to je posijedl,ji izraz djeljiv sa II. Kako je 4k+l_1 uvijek djeijivo sa 3 (Dokazi!), to je posmatrani izraz
Dakle, tvrdnja ovog zal1atkaje dokazana za sve priroone brojeve n. djeJjiv sa 9 i za n=k+ 1, paje djeljiv za sve prirodnc brojeve.
1.44.a) Za n=l tvrdnja je tacna. Pretpostavimo da .Ie tvrdnja" tacna za n ,;;c k;;:: L I A7.a) Ako uzmemo daje n~ I, vrijednost izraza je 25 (paje djeijiv sa 25).
tj. neka vrijedi: Neka je 1zmz 2"-+l . 3" + 51'1 - 4 djeljiv sa 25 za n=k:? 1, odnosno, neka
22k+1 -ge +3k-2 ::;:54m, mE Z. vrijedi: 2k+1 3 k +5k - 4 = 25q, q E Z .
<
Pod ov~m pretpostavkom dokazimo istinitost tvrdqjc"zo n=k+l Dokaiimo djeljivost datog izraza sa 25 i za n:;;:;; k+ 1:
9(k k 1 k
)2(k+1 H
- -
2k I
+1)'+3(k+1)-2~4·2 ~+ -9(k'+2k+li+3k+i=
1 2(k-l},1 .3#11 + 5(k +- 1)-4 -:;: 6·2 + ·3 +-5k +1::= 6 ·2k+1 ·3" +30k -24- 25k+25=
.= 4 22k+l -ge -i8k --9+3k+ I =4·2 2k

,1 --36e + 12k-S + 27k2 _ 27k = = 6·(2k+1· 3' +5k-4)-25(k-I)=6·25q-25(k':I).
~ 4· (22k+1 -9k' +3k -2)+ 27k(k -1) 4~ 54m+ 27·2'1 ,q E Z ,jerje k(k-l) Vidimo da je posmatrani izraz dje\jiv sa 25 j za n = k+- 1, pajc djeljiv za
pr01~v~d d,:'a .u.zastop?a,~ije1a br~ja, pajejedan ad njih sigurno panm ((ljeUlv sa 2). svaki prirodan broj.
Otu,aa.le clJeh 1zraz c1.JCIjIV sa 54 J za n=k+ 1, pa je djeljiv sa 54 za svaki prirodan 1,48.a) Ako je n~ i, vrijednost izraza je 391 ~ 17·23 , odakle so vidi daje
brc~J n. djeljiv sa 17. Neka je izraz djeljiv sa 17 za n = k2> 1, odnosno, neka vr\jedi:
b) Ako .Ie n= J, vrijednost datog izraza je 51, pa je djeljiv sa 17 25k +J +S k ·3k+2 =17m,mEZ.
Pretpostavimo daje dati izraz djeljiv sa 17 za n= le I, lj. nck. vr(jedi: Dokazimo djeljivost izraza sa 17 i za n = k+ 1:
6 2k +- 19 k _,2 k + 1 =:; 17q, q EZ. 25(k+l)+3 +- Sk+!. 3(k+J)+2 = 32. 25k + 3 + 15. Sk ·3 k + 2 =
Dokazimo istinitost tvrdnje za 11 = k+-!. = 32. 2 5k +} + 32 . Sk ·3 k + 2 -17· Sk 3k + 1
< = 32 . (2 5k + 3 + Sk . 3k + 2 ) -17 5". 3k+ 2
6 2 (k+l)+19 k -tI_2(1i;1}-1 :;::36.6 2.\' +19.J(/ _).')k-+I=
~ 32.17m-17.5' ·3"+2 =17(32m-5' ·3 k + 2 ).
= 36·621: +36·J91.: '-36·2k~I-·17·19k +34.2,""-1 =
Dakle, posmatrani Izraz je djeljiv sa 17 i za n = k+ 1, paje djeljiv sa 17 za
= 36
~ . +,
(6 2k ( ' ' +2·2 k.1 )=36.17q--17.(19'. +2,2'+1).
"k+I) - 17 ·19'
19' - L
svaki prirodan broj 11.
k
Kako .Ie (19 +- 2, 2k+l) E Z , to .Ie posmatrani iZTaz c!jeUiv sa 17 j za n = k+ 1. 1,49.a) Neposredno sc vidl da je izraz djeljiv sa a-b za n=1. Neka je a" -h"
pa je djeljiv sa 17 za svuki prirodan broj n. djeljivo sa a-b za n = k?J, dokazimo daje izraz a" -b" djeljiv sa a-b i za n=k+l;
1.45.a) Za n= 1 vrijednost datog izraza je 34 .5 2 .- 35 .2 2 =:; 1053, sto je djeljivo sa Kakoje a"'-b'+1 =(a-b)(a' +a'-lb+a'-2b' + ... +b'), loje a" -b"
1053. Pretpostavimo da je dati izraz djeUiv sa 1053 za n = k? 1, tj. n~ka vrijedi: djeljiv sa a-b j za n = k+ I, pa reiacija vrijedi za svaki prirodan broj n.
3 2h2 .5 2 1.: _3 3k + 2 ·2 2k ::;::: 1053m, mE Z. b) Za n=1 dati izraz ima oblik
Dokazimo istinitost tvrdnje za n ~ k+ 1. v a'-a = a(a'-l) = a(a'_1)(a2+1) = a(a-1)(a+I)(a2+1).
32(k+!)r2 . 52(k->·1} _ Y(HI),2 .2 2(1;+1):0: 9. 32/;'~2 .25. 5 2k _ 27. 3 Jk <-2 .4. 21k = Za a~1 vrijednost izrazaje 0 sto je djeljivo sa 30. Ako a nije nula, tada je
= 225 3
2k
-'-2. S2k -108 . 3 3k 2
+ ·2 2k
:::-: 225· 3 2k 2
+ . 52k _ 225. yk-<-2 . 22k + J 17 .3 H'",:',. 22k = (a-1)a(a+l) proizvod tri uzastopna cijela broja ad kojihje barjedan djeljiv s 2 i
134 135
Daklc, tvrdnja vrijedi i 7-'1 n = 4(k+I), pa vrijedi za svak! prirodan broj k,
odnosno za n =' 4k.
jedan djeljiv s 3, paje ovaj proizvod djeljiv sa 6. Faktor a'+ 1 je za svaka cijela a* I 111. d't'
djeljiv s 5, paje cijeli izraz djeljiv s 6·5~30. To maci da vrijedi a 5_a = 30 q, qEZ. -I ) Z ~ 0 imamo .- + - > - , pa Je tvr l1Ja acna.
I .).a a n - 3 4 2 ..
Pretpostavimo daje dati izrazdjeljiv s 30 za n = k:?:l, ti. neka vrijedi: Pretpostavimo daje tvrdnja tacna za prirodan broj nz2 i dokazimo da va:h I
a 4k+l - a = 30 111, m E Z.
za n+ 1:
Dakaza!i daje dati izmzdjeljiv s 30 i za n= k+L 11 11111 j 1_
a 4(I.:+l);-1 _a=a4a4k'.1_a=a4(a4k+l_a)+a5 -a=30m+30q=30(m+q).
-n-+-2 +-n-+-3'+ ,.+ 2n +-2-n-+-1 +-2n-+-2 >2--n-+-1 +-2-11-+-1 +-2,-,-+-2-
Dalde, izrazje djeIjiv s 30 i za n=k+ I, pa je djeljiv s 30 za svaki prirodan broj n. 1 1 1 1
=-+------>-
LSO.a) Aka je n=2 vrijednost datog izrazaje 48, pa tvrdnja vrijedi za n=2. 2 2n+l 2n+2 2
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi 7.2- paran bro] koji je veci od 2, n = 2k, tj. Z. = 1 J'c 2.+!+2.=~> 1. Neka nejednakost vrijedi za n=k, tj. nekaje:
oeka vrijedi: (2k)' +20·2k = 8k(k'+5) =48q, qEZ. c) ,an 23412
Dakazirno istinitos! tvrdnje za n = 2(k+ 1). , 1 1 1 1
_' _+ __ + __ + ... +--+--> 1.
(2k+2)3+20.(2k+2)=8(1c'+3k'+3k+I+5k+5) = k + 1 Ie + 2 Ie + 3 3k 3k + 1
Dokazimo istinitosl nejednakosti za n = k+ 1:
~ 8 (k + Sk) + 8(3ir' + 3k + 6) = 48q + 24(k' + k + 2) = 48q + 24[k(k + 1) +
3
21 1 I, 1 +~+_I_+_-l-+ __ I_+-l_c,
Kaka je proizvod k(k+ 1) uvijek paran braj, to je 1zraz k(k+ I )+2 djeljiv sa 2, pa je -k+2 +1:+3 '/;'+4 +... 3k 3k+1 3k+2 3k+3 3k+4
zbir 48q + 24[k(k+l}+-2] djeijiy S3 48. Ovo znaci dajc posnatrani izraz djcijiv sa
(1 1 1 I 1 1 \ __ ,_~+_1__ +_1_+_1_>
48 i za n = 2(k+l), pa je djcljiv sa tim brojem za svaki parni prirodni broj 11.
=l'k-:;j+/c+2+-/<+3+k+4+"'+-3k+3k+rJ k+t 3k+2 3k+3 3k+4
b) Izrazje djeljiv sa 512 akoje n::=1. Nekaje n=2k+1. Tad8. (mamo:
J 1 1 I 2 1
(2k + I)" - (2k + I)' -(2k + I)' + I = 512q, qc:Z. ---, 1----+--+--,-+-,~=1+ I - >,.
, k+1 3k+2 3k+3 3k+4 3(k-lIl\3k+2)(3k+4)
DokELzimo da je izraz djeljiv sa 512 za n = 2(k+ l)+ 1.
Vidimo da nejednakost vrijedi i za n=k+]. pa vrijedi za svaki prirodan braj n,
(2k+3)12 -(2k+3)8 -(2k+3)' +1=
1.52.a) i b) Sabiranjem donjih tacnih nejednakosti
= (2k + 3)'«(2k + 3)' -1)-«2k +3)' -I) = ((2k +3)' --I)«(2k +3)' -1)- I '
-<l-~
- ((2k + 3)2 -1)«2k +3)2 + 1)(2k + 3)' -1)«2k +3)4 + 1)= 4 2
1 1 1
- [(2k + 3) -IIe2k + 3) + 1)((2k + 3)' + I) [(2k+ 3)2 -I ][c2k+ 3)2 + I ]ce2k + 3)' + I)' -<---
9 2 3
=(2k + 2)(2" -I 4) [(2k + 3/ + 1]c2k+ 2) [2k +4J[(2k + 3)' + 1][(lk +3)' + 1]= 1 I 1
-2(k + 1)2(k + 2) E2k + 3)' .; l}(k + 1)2(k + 2) [lk +3)' + 1][2k + 3)' + 1]= -<----
16 3 4
-16(k + IJ(k + 2)«(2k + 3)' + I)(k + I)(k + 2)«2" +3}' + 1)«2k + 3)' + 1).
Kako je proizvod (1-::+ J)(k+-2)(k+ 1)(k+2) uvijck djcljiv sa 4, a svaki od prcostala tri 1
-<'--~'
fal(tora jc paran broj, to jc posljcdnji izraz djeIjiv sa 16·4·8 = 512. n2 ~n-l n

c) Za k=J vrijcJi: 7 + 7 2 + 7 3 + 7''1 ;: ;:. 2800 0-"'-1 00,28. 1 I 1 j i
dobije se', ~-+-+-+ + - < l·~- <! ,
Pretpostavimo da tvrdnja vrijedi za 11 = 4k, gdje je k2:1 : 4 9 16 .. 112 n
7+7'+7'+7'+ ... +7" =lOO'q, qEN, , 1 I 1,-
Dokazimo istinitost tvrdnjc za n = 4(k+ 1):
l.S3.a) NckajeA(n): ,11+12+ fj+«'+7n>-VIJ.
7 + 72 + 73 + 74 + ... + 7'1k + 74k+1 + 7 4h- 2 + 7 4k +3 + 741:+4 = Provjerimo tacnost nejednakosti za n=2:
r::
+ 7 4k + 1 + 7 4k +2 =12+1>I+l=~=.Fi ,,2+1
4k 3
= lOOq +7 + + 74k+4 = lOOq + 74k(7 + 72 + 73 + 74)= A(?)' _1 +_1 => ~>-..J2,
'-?
= IOOq+7'" ·2800=IOO(Q+28.7 4k ). -,f1 12 12 12 12 -v2
137
136
Ncka vrijedi: A(k): ~+ ~ + ~ + ... + ~ > Jk
. vI v2 v3 vk Mnozenjem nejednakosti (0) i (H) dobije se: 2'+1 > (Ic + 1)3 ,
Dokazimo istinitost implikacije: A ( k) => A(k + 1) sto znaci da nejednakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n:2: 10.
II! 1 ~ 1 Jk. Jk+I+ 1 b) Zadatak se Jjesava analogno kao pod a).
Jl+ J'i+ ... + .Ji+ Jk+i·>,Jk+ Jk+l~ Jk+I> 1.57.a) Za n=1, ncjednakost oeito vrijedi. Neka nejednakost vrijedi za n=k:2:1, tj.
neka vrijedi: a k ? b k
k+] (,Jk;l)' Dokazimo istinitost nejednakosti za n=k+ l.
Jk+1 -
.fk+l. a> b =>' a k > b k => ak+ 1 > ab k > bbk = bk+: .
Jk+ 1 Vidimo da nejednakost vrijedi i za l1=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan
Kako je implikacija istinita, to je navedena nejednakost dokazana za svaku broj.
vrijednost prirodnog broja 11 (> 1)_ b) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n=4,jer je 24>l6.
1.54.a) Nejednakost vrijedi za n=3. Pretpostavimo da nejednakost vrijedi za
Neka tvrdnja "rijed! za 11 = k?:4, tj. nekaje k!> 2k . Tada vrijedi:
11 = k:::::3, tj. neka vrijedi: 2k > k + 3. k
(k+l)!=(k+l)k! >(l+l)k! =2·k! >2·2 >2k+l
Dokazimo istinitost nejednakosti za n=k+ 1 <
sto znaci dajc tvrdnja tacna za svaki prirodan braj n.

2k~' = 2 ·2' > 2 ·(Ir +3) = 2k+6 = (Ir +1)+ 3 +k +2 > (k + 1)+3_
J .58.a) Nejcdnakost vrijedi 7-,,1 n = 3,jerjc i' = 8 > () = 3!
Daklc, nt;iednakostvrijedi i za n~:; k+l, pa vrijedi za svaki prirodan broj n. k(k.,!.]
b) Ako je n = 3, nejednakostje istinita. Pretpostavimo da nejednakost vrijedi Pretpos1(IViJ1l0 da ncjednakost vrijedi za n = k:':::3, tj. nekajc 2 2 > k!.
za n = k2::3, tj. neka vrijed!: 2k < e. Dokaz.imo istinitos1 d(ltc ncjednakosti za n = k+].
Dokazimo da posmatrana nejednakost vdjedi i za n = k+ J, (k+l~~ ~'(k-~:D kQ<"-1) 2k kl/,-I)
2 2 =2- 2 ')---i-+~ =2~-2k>2k·k!>(k-1·1)k!=(k+J)t.
2(k+ 1) 2k+ 1 <k' + 2 =(k' +2k+ 1)+(1-2k) =(k+I)' +(1-2k)«k+ I)'.
Daklc, ncjednakost vr~jedi za svaki prirodan broj n.
Vidimo da nejednakost vrijedi i za n=k+ 1) pa je istinit!l za svaki prirodan braj n.
b) Ncposrcdnom prO\~jero111 utvrdujemo da nejcdnakost vrijcdi za n =2 .
.55.a) Nejednakost je istinita za n =O,jerje 2°=1>0. Pretpostavimo da nejednakost
vrUedi za 11 k~O, tj. neka vrijedi 2k > k. Dokazimo da nejednakost vrijedi i
( Ii'
=::;
Pretl)Ostavimo da ,je nc]' ednakost istinita za n = k::::2, ~j. nelen je I 2 ~ ~ I > k ,
za n = k+ I: 2k+ 1 = 2·2' > 2·k = k+k ;;: k+ 1 . \ k)
Dakle, nejednakost 211 > n vrijedi i za n=k+ I, pa vrUedi za sve Dokazimo istinitost ncjcdnakosti za 11 = k+ 1.
prirodne brojeve i nulu. (
12---
I )'" ( i" (
""r2---1i2-~- >i2-~1
1 I( I \k 2k + 2 -I
>k
2k ~ 1
b) Za 11=5 irnamo 2 5 > 52 , odnosno, 32> 25, sto je taeno. \ k+1 \ k+1/ \ k+1/ \. k) k+1 k+l
Pretpostavimo daje 2" >)12, 71l 11;;:::5. Tadaje: 2k' +k -Jic-'
+k)+(k+I)I-(k' -k::..12=k+l + Ie' >1c-I-l_ -k_:!_
211+1 =2.2
> 2 . n 2 = n 2 + 112 > n 2 + 2n + 1 = (n + 1) 2 .
11
Ie+l Ie-II 1e+1"
Dakle, nejednakost vrijedl i 7.a n+ J, pa zakljucujcmo da vrijedi za svaki Jcr Je lzraz ](2_k_1>0 za k;;:::2. Daklc, ncjcdnakost vrijedi j z.a n=l\+ 1, paje
prirodan broj (veci od 4). istinita za svaki prirodan broj 1122.
.56.a) Za n=10je 2'0 =1024 > 1000 =10', pa nejednakostvrijedi za n=10 . 2
1.59. Ako lC n=2, tada vrijedi (J +x/=l +~Y+-Y'. Ako je X:;i:O, tad a jc x > 0,
Prctpostavimo da nejednakost vrijedi za n=k;;:: 10.1], neka je: paje' (l+X)2> 1+2x-,
~>~ , (0) Prctpostavirno da nejednakosl vrijedi za n = k?2, ~j. neka je (l+x)k=l+kx.
Dokazimo lstinitost nejednakosti za n=k+ 1. Dokazimo is1initost neiednakosti 73 n = k+ 1.
(I+X)k+' = (l+x)(1 +x{ > (1 "'"xl(! +kx) ~ H kx+x+kx' ~ 1+(k+ l)x + kx'
. .¥. \r, K1)3 +. .. . .
PosmatraJlno kollCl11k k 3 ' ! stepenuJmo bmom u broJl1Iku: Kakoje kx 2 > 0, tojc (l+x)H > 1+(k+l)x. paje nejednakost istinita i za n=k+I.
Dak1c, nejednakost vrijedi za svc prirodnc brojevc vete od 1.
(Dokazana nejednakost nazi-va se liernoullli 9_ je\'3 nejcdnakost).
9* Porodica BernouJli-jc;'ihjc if. Njcmackc dosclila u Svicarsku. Ii tri gcncracije ovc pnrodicc hiio
(k+l)' jc OSilm istaknU1ih mal'cmaticma Koji su svojim rado\'ima doprinijc1j i uticali n<1 n1zvoj nilUKc. nc sarno
2> 3 ("")
k mill"cmiltike, u cije!oj Euror!
138 139
k'
16 24 = -T.(k+l»(k+l)k!=(k+l)!.
1,60.a) Neposrednom provjerom vidimo da tvrdnja vrijedi za n=2,jer je - < - . 2
3 4
Ovdje je koristena nejednakost (k + 1)' > 2k' • k> 1. ( Pokusajte, za vjezbu
. vflJe
Neka tvrdnJa .. d'1 za n =k
'22, '
tJ. ne k'
aJe -4 -
k (2k)! T a d~lje:
< --'-, . dokazati ovu nejednakostl )
k+l (k!)' Dokazimo, sada, za n = k+ 1, drugu nejednakost.
(Ie + 2)(2(k + 1)! (k + 2)(2k + 2)(2k + 1)(2k)! (k + 2)(2k + 2)(2k + 1) (2k)!
-~7":-.-:--':'T---'- .--- > k+l)k+' =(k+IJ'(k+lj (k+])' k+1 <3.'" k+l = (,,-)k k+l<
4k"'(Ck+l)!)' 4 k +'(k+l)'(k!)' 4k+'(k+I)2 (k!)' ( 3 I. 3 \ 3) 3k 3 3k 3 3 1
(I< + 2)(2k + 2)(2k + I) 4' (I< + 2)(2k + 1) 2k' + Sk + 2
>- .. < k!- k~l =Vr+l)k!=(k+l)l.
4 k "'(k+I)' k+! 2(k+I)2 2k' +4k+2 1
= (2k' + 4k + 2) + k = I + ___ k__ > 1 . Dokazi U ovom dijelu koristenu nejednakost (k + l)k < 3 kk , k> 1.
2k2 + 4k + 2 2k2 + 4k + 2
Iz (k:- 2)(2(k + 1)! > 1 slijed! (2(k + 1»)1 > _, 4 >'
k Ovim smo dokazali da za svako 11?6, vrijedi (% ) " > nt > ( %).
( y'
, sto znuci da
4°'«(lc+I)!)' ((kd)!)' (k+I)+! b) Nejednakost vrijedi za n = 1, n:::;;, 2, 11 = 3. Pretpostavimo da je nejednakost
4" (211)' i5t111ita za n = k2: 1, tj. neka je k!:2.f11 . Dokazimo istinitost nejednakosti
ncjednakost --~- < ~-+ vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svald prirodatl broj n.
n+ 1 (n!)' za n = k+l.
0) Neposrednim lIvrstavanjem vryednosti lF2, utvrduiemo daje ncjednakosl (k+I)!=(k+l)k! <: (k+I)Jki' ~J(k+])2k' ~~(k+l)(k+l)k' <:
tacna. Prctpostavimo da nejednakast vrijedi za 11 = K:?:2, tj, neka vrijedi:
4k (2k)1 (2k )!(2k + 1)
<: Ju, + I)(k + I)' = J(k + 1)'+' .
- - < - - ,odnosno, k 2 >1, Vidimo da nejednakost vrijedi i za n = le+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan
2k+1 (k!)' 4 (k!)
broj 11.
Dokazimo istinitost nejcdnakosti za 'n=k+ L L62. Neka je n ,,~ 2. Uvrstavanjem u datu nejednakost dobije se
(2(k + ]»!(2(k + I) + I)", (2k + 2)1(2k + 3) _ (2k + 2)(2k + 1)(2k )!(2k-i 3) _,
2(/+b 2 ) :::;:(02+1/)+(a 2 +6 2) >(a 2 +b L) +2ab=(a+b)2,
4
0'+')«k+])!)' '4'4 k (k+l)k!), "---4:4'(k+l)2(k!)'''----
pa nejednakost vrijedi za n=2.
__ (2k)!(2k + 1) (2k + 2)(2k + 3) (Ie + 1)(2k + 3) 2k + 3 _ 2(k + I) + 1 __ Pretpostavimo da je nejednakost istinita za n:::;; i22, tj. neka vrijedi:
-----_. > :::: - - - - -- --_."'---
4 k (k!)' 4(k+l)' 2(k+l)' 2(k+l) 2(k+l) 2k-l(a k +b k ) > (a+b)k.
2(k+J)+~1__ =1+ ] >1. Dokazimo istinitost nejednakosti za n :;;;: k+ I.
2(1, + 1) 2(k + 1) 2(i< + 1) = 2. 2k"( a'" +1/") > 2k-' (a" + bk )(a+ b»(a+ b)k (a +b) =(a+ b)k,"
i'>H (a kd +b k"')
. (2(k+I»!(2(k+J)+1) . (2(k + I»)! 4(h') Dukle, nejednakosl vrijed; i za n=k+ I, pa vrijedi za svo prirodne brojeve
Kako 1:::: (.) + , ) '} . > 1 to Je - - - - - ~ -;---"'-----" pa n>L
• 4 ,,' lCk+])! ' , ((Ic+])!)"-
i.63. Neka je n =1, T ada vrijedi (coset + isina)1 : ; :; coset + i sinO', , sio je istinita
posmatrana nejeunakost vrijcdi i za n~:;::k--i-l, sto znaci da vrijedi Zil svaki prirodan braj
n>l. jednakost. Pretpostavirno da jednakost vrijedi za_ n=k~ 1, tj. neka je
1.6La) Za n=6 ncjcdnakosti su tacnejer je 729 > 720 > 64, (cosO'. +isino~./ ::;;:;coska +isinka.
Pretpostavimo da nejednakosti vrijede za n;;-'" k?6, tj. neka vrijcdi Dokazimo istinitost jednakosti za n =-.:: k+ 1"
1"-
I
\.2;
"
> k! > 1"-).
(
1.3
• k (coso: + isina.l+ t := (casu + isinO'. ) (coscx. + isina. / =
= (cosa +isina)(cosna + isin 11a..) =
Dokazimo istinitost nejcdnakosti za l1=k+ 1. = (cosa cosna -sinO'. sinna) + i(sinu cosna + cosa sin na) =
(l k + 1\k+' = k + Ii' (I:..":~) = (Ie +!L. "--":~ > 21e' k +I= = cos(n + 1)<:< + i sin(n + 1)<:< .
2 ) 2)), 2k 2 2" 2 DakJe, jednakost vrijedi i za n = k+], pa vrijedi za svaki prirodan broj.
140 141
• (1.< •
sm~sma
Vidimo da jednakost vrijedi i za n= k+ I, pa je istinita za svaki prirodan broj n.
1.64. Za n=l tvrdnja je tacna, jer je sin a = --=---
. a
. Pretpostavimo da je 1.66. Jednakost vrijedi za n= I. Neka jednakost vrijedi za n = kd, ti. neka vriiedi
8m- (k + 1Ja . ka
2 cos 'sm--
tvrdnja tacna za prirodan broj n. T ada je cosu + cos 2a + ... + cos ka 2 :0;: 2 , a
. a
21n, IE Z . '*
. (n+1Ja . na sm --.
sm . sm-
,-~ -,~-,
2
sin a +sin 2a + ... +sin nO'. +sin(n+ 1)x 2 ~-- +sin(n+ l)ct = Dokaiimo da jednakost vrijedi i za n = k+ J :
.a
Sll1-~
(k + 1)0: . ka
2 cos ·510-
. (n + lJa . na cos a + cos2a + ... + coska + cos(k + 1)a = 2 2 + cos(k + 1)0: ~
sm - .. sm --
~-,-~ .a
. (n + l)a (n+ lJa Sln--
--~'----'=- + ?~ sm cos "'--,:-'-- 2
. a
5m-
2 2 (k + l)a . ka . a
2 cos ....--._-. sm-.. + 5111 - . cos(k + I),x
2 2 2
. (n + lJa
sm ---2" .. (. no. . ri (n + lJa)
--~'--_ sm--+2sm-cos ' ::::
.a ~ 2 2 2
sm-
2
. (n+i)a
s m - - - ( . n0.. . (n+2)a.
8m - - + 8m . .'c--:=:.c
. ._-
sm a 2 2
2
1.65. Jednakostje istinita za 11=l.
Pretpostavimo da jednakost vrijedi 7.,3 n = k?:-l, tj. neka vrijedi:
.. " . s~'b
smx + sm3x + sm5x + ... + sm(2k- l)x = -.---.
smx . (3a + ,~.\ . a
Sill ---- ItU. ) _. 5m-
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ 1. 2 J 2
• 2 b
sinx + sin3x + sin5x + ... + sin(2k-l)x + sin(2k+ l)x = ~ + sin(2k+ l)x 2sin~
smx 2
sin' b+ ~[cos(2b)-cos(2b + 2xJ]

3a +ka+·-·a -+ka--
3a a
sin 2 lex + sin(2k + 1)xsin x 2a+ka . a+ka
L 2cos-2-~5in-2---- 2 COS---SlO---
smx sin x 2 2 2 2
.a
2sin~- sm---
2 2
(k+2)a . (k+ 1)a
cos -_._. __ ." --- ."' sm --".~"--,,
_ _-,,-2~ 2
. a
sm~
2
2sinx 7 '
~.smx Kako jednak05t vrijedi i za n=k+ 1, to je ona istinita za svaki prirodan broj n.
[,67. Ako je ll=l neposrednim uvrstavanjem dobije se tacna iedllakost.
sin\k + J)x +sin'(k ~l.-: 2sin'(k+ l)x sin'(k + l)x
----- Pretpostavimo dajedllakost vrijedi za n = k<ol, tj. neka vrijedi:
2sinx 2sinx sin x
142 143
sin2kx
cosx + cos2x + cos3x + ... + cos(2k ~ l)x = --,- x x x X X sinx
2smx cos-cos-cos-cos- ..... cos-
3
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ L 2 2' 2 2k sin ~
2' 2'
sin 2kx 2
cosx + cos2x + cos3x -+ '" + cos(2k-l)+cos(2k+l)=·--,- + cos(2k + l)x =
Pod navedenom pretpostavkom. dokazimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1.
2smx
x x x x x x
sin 2kx + 2'~ ~in(2k + 2)x +sine -2kx)] cos-cos --cos-3 cos-' .... cos-' cos--
2 22 2 24 2k 2k + 1
sin 2kx + 2 sin x cos(2k + l)x 2 =
2 sin x 2sin x
r
sin2kx + sin 2(k + l)x - sin 2kx sin2(k + l)x . x . x . x
i] smxcos-~ smxcos--- smxcos~- .sin x
sin2(:;+~')
2sinx 2sinx
Vidimo dajednakost vrijedi i za n=k+l, paje istinita za svaki prirodan broj n.
1.68, Uvrstavanjem vrijednosti n=l uvjeravamo se dajednakost vrijedi.
2' sin 2'
k
2 2sin(2:+' ):0:(2:+') 2+sin 2:;' k 1
Nekajednakost vrijc'ili za n = 121, tv jest, nekaje: Dakle,jednakost vrijedi i za n=k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n,
;) 'I 2, k sinka·cos(k+lJa 1.70. Nekaje n=1. Tada imamo:
cos a +. (;05- g...x, + ... + cos KU = -- + ' .
2 2sino:. 2 sin a . cos a . cos 2a 2 sin 2rt cos 'kt sin 4a
cosa·cos2a
Dokazimo istinitost jednukosti z,a n = k·+ 1, 2sina 4 sin a, 4sina
),
cos· a + cos~" '"i.£L <
2 "
+ .. + COS key. -+ 2
COS· (k + 1) ('I Jednakost, dakle, vrijedi za 0=1.
k sinku'cos(k+l):x ') Nekajednakost vrijedi za n=k, tj. neka vrijedi:
= -+---;::'-,-'-"-+cos'(k+l)a= sinZk+la
2 Lsma cosa·cos2a.cos4a·cos8a· ... ·cos2ka = .
2k +! sina.
k sin lea' cos(k + I) ((, + 2sina cos'(k + I) a
= ~+ ". . = Dokazimo da jednakost vrijedi i za n=k+ 1.
2 2sina
= !5... -+ ~_~~k -+ l)a&in lea + 2sina cos(k + l)a.]=
2 . 2sinu
__ k cos(k+lja~inka+sjn(k((-I-2a)-sinkaLk cos(k+ljasin(ka+2a)
- -+ ._. --.+ =
2 2sina 2 2sina
k cos(k + lja sinC ko_ ., lac ) _ k+l ~ ~in(2k+3ja +sinaJ-sina _ 1.7L Provjerirno da Jijednakost vrijedi za n=1.
= --{---+ - --+ _._--- 2 2 2
2 2 2sinu 2 2 2sin(( cosx cos2x 2cosxcosx-cos2x 2cos x-(cos x-sin x) =
ctgx-ctg2x=-.-- ,
k+l sin(2k+3)a-sina k+! 2sin(k+!)acos(k+2)(( smx sm2x 2sinxcosx sin2x
+----4si~~~---= "-2-+"- 4sina 2cos 2 x-cos 2 x+sin 2 x cos 2 x+sin2 x
2 = ------ = -_.
_ k + I sin(A + l)a cos(1e + 2)a sin2x sin2x sin2x
- --+- ._-
2 2sina ' Vidimo dajednakost vrijedi za n=l.
Vidimo da jcdnakost vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijcdi za svaki prirodan broj n. Pretpostavimo dajejednakost istinita za n=lG::l, tj. neka vrijedi:
1.69. Ako je 0=1 uvrstavanjem u desnu starnujednakosti dobije se: _1_ + _J_ + _J_ + ... + ___ I =ctgx_ctg2, x.
. 2 sin x cos ~ sin2x sin4x sin8x sinZkx
sin x
--- =----- 2 2
:;: ;: cos -".x sio znaci da jednakost vrijedi za n= 1. DokaZimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
. x " . x 2' 1 1 1 1 1 k
2 Sin -~ L. sm -- -,--+-,--+-,--+ ... +-,--,-+, k+l =ctgx-ctg2 x+. k+l
2 2 sm2x sm4x sm8x 5m2 x sm2 x sm2 x
Pretpostavimo dajednakost vrijedi za n = kLl, to jest, neka vrijedi: cos2'x 1 cos2'x 1
= ctgx----+ ctgx----+ =
sin2kx sin2k+!x sin2kx sin2(2 k x)
144 145
I .73. J ednakos! vrijedi za n = I . Pretpostavimo da jednakost vrijedi za n = k,
cos2 k X 1 2cos2kxcos2kx-l Ij. neka vrijedi jednakost:
= ctgx----+ =ctgx
sin2k x 2sin(2 kxl eos(2k xl 2sin(Z' x) eos(2 k x)
. /ex . ( a+--xl
sm~sm
k-J '\
2eos'(2' x)- cos'(2' xl -sin'(2 kx) eos'(2' x) - sin '( Z' x) 2 2 ~
==: ctgx ctgx k sina +sin(a +x)+sin(a + 2x)+ ... +sint< +(k-l)x]
sin 2(2' xl sin2(2 x) o x
SIn--
_ c052(2' x) cOS(2'+1 x) 2
- ctgx- ctgx . k-t ==:ctgx-ctg(2k+1 X )_ Dokazimo istlnitost jednakosti i za n = k+ 1.
sin2(2 k x) sm(2 + xl
Vidimo da jednakost vrijedi i za n = k+], pa je istinita za svaki prirodan broj n. sina +sin(a + x) + sin(a + 2x)+ ... +sin~ +(k-l)x}sin(a +/ex)=
1.72. AIm je n = 0, uvrstavanjem u izraz na desnoj strani date jednakosti dobije se: . /ex . ( a+--x
k-J) . /ex . (a+--x
k-l) +sm~sm(a+kx)
. x .
sm---·sm Sill-sm
ctgx _ 2ctg2x = c~sx _ 2 c~s2x = c~sx
2
2( cos x- sin I x) 2 2 2 2 2
--"--"'---=--' + sinea + /ex)
stnX sm2x smx 2sinxcosx x . x
sm- sm-
cos x - cos 2 X + sin 2 x
2
sin 2 x sin x 2 2
. =--=/gx.
DakIe,jednakost vrijedi za n=O.
sin xcosx sm xcosx cosx
.H=(~-a -yx)-co{~+a:. kilx)]+Hcos(~-a-kx)-eo{~+a+"')]
Pretposlavimo dajejednakost istinita za n = k;o,O, tj. nekaje: . x
sm-
lxlxlx Ixl x 2
Igx +2 1g 2 +'4tg"4+iilgii+"'+ytgy = yctg y -2ctg 2x.
Dokazimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.
Ixlxix Ixl x x
tgx+ -tg- +-/u_+_lg_+ ... + - t g - + --tg-- = 2sin-
2 2 4b 4 8 8 2k 2k 2k+t 2 k+ 1 2
i x
= 2k ctg 2k -2ctg2x+ 2k+l tg 2k+l
I x l( x x)==: 2k+1 2ctg 2k +tg 2"+1 -2ctg2x=
2Cfg2(-"--}lg ..~ + 1
1
= 2k+1
I
\
or x ) 1
2clg"\2'+1 +--x-
clg-.- I
21<:+1 )
1 2k+l _ 2k+l
-2ctg2x = Z;:;]'·-··----x - -..--2cIg2x=
cto--
. b 2k+l
2sin~
2
a-=-a-kx-= a--::+a+kt+=
-sin-2-- ..-,------~-sin
______~2~
2 2
2
2sin':
2
. -kx-x . 2a+kx
-SJn-·--sm--·
2 2
. x . x
SUl-- sm-""
2 2
. (k+l)x
sm-- --sm /ex)
. ( «+2
2Cfg2x 2
. x
sm-
2
1
ct
g
2(-2k~- I)
X '\
I x
Sada vidimo da posmatrana jednakost vrijedi i za n =: k+ 1, pa vrijedi za svaki
= - - . -.------ - 2ctg2x = - . cig -_. - 2ctg2x . prirodan broj o.
21e+! x 2k+l k2 +!
ctg--
" 2
k 1 +
Vidimo da pod pretpostavkom da jednakost vrijedi za n=k, ona vrijedi
i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki prirodan broj n.
147
146
b) (a+b)' =(~}3bO +(~}2bJ +(~}Jb2 +(~}Ob3 =«' + 3a'b+3ab2+b3.
1.2. Binomna formula
c) (a-b)' =(~}3bO _(~}'bJ +(~}b2 _(!}Ob' =«'-3a2b+3ab' _b3.
1.74. Ako je n = I, tada vrijedi (a+b)'=(~}' + (:}l-lb = a+b.
l
Pretposlavimo dajednakost vrijedi za n=lel, Ij. nekaje: 1.76.a) (a+l) , =(~}, +G}' +(~y +G),+(~} +GJ=
(a+b)' =(~}k +(~)ak"b+(~)a'-'b' +q+(k~Ja b'" +(~}k. = a 5 +5a 4 +10a 3 +10a 2 +5a+1.
DokaZimo istinitost jednakosti za n=k+ 1.

U dokazu cerna koristiti osobinu zbira binomnih koeficijenata
b) (a· I) 6 = (~}, _(~}, +(~}, _(;y +(!)' _(~} +(:) =
~ a' _60' +15a' -20a' +15a2 -60+1.
n 1= (n+mI). (Dokazite ovu reiaciju!)
(n \ (
lm) m-l)
(a+b)k+1 =(a+b)(a+b)' =. c) (l+x)7= GH~}+G}' +Gr +(:}' +G}' +G}' +G}7~
= 1-+-7x+21x2+35x3+35x4+21x5+7x6+x7.
'=(0 b) [(~)ak +(~}k"b +(~ )o'-'b
+
2
++ (k~ I) b. +(~}' ]=
k,
I.77.a) (a.2)' =(~}, +(;}'2+(~}222 +(~} 2+(:}, ~a' +Sa' +240' +320+16
3
r(kl (k\ (k) (k )

= al~ 0l' +ll jak"b+ \2 a"'b' +q.+ k-I a b
H k
/k']
+lk )b + b) (x+3)' =(~}5 +G}'3 +(~}33' +(~}'33 +(~}2' + [!), =
+b[(~)a' +(: )a"'b +(~ }Hb' +"'+(k ~ I} b +l:}k] = H
c) (2+x),
= x 5 + 15x4 + 90x3 + 270x' + 80x + 32
= (~}6+(~}5X+G}4X7+(:}JXJ+(:}JX'+(:}~+(:}6 =
=(~)a'+1 +(: )akb +(~ )a"'b2+"'+(k~ l}'b'" +l: }b' + = 64+192x+240x'+160x3+60x'+12x'+x'.

=a (1::=)'
+l~ )akb + (~)a"'b' +G )oHb3+ q'+lk ~ I} b' +(~ },+' =
( 1,4 4 2 4 1 r;;
1.78.a) la+-;;) +4a +6+;:;+;:;< b) 1+\/2 =41+29v2.
(J3- .1)' = 8 ( 26-15,/3')

=(~}k+' +[(~)+(~)}'b+[(~ )+(~)]a"'b' +[(;)+ (~) }"'b +q.
0)
3
(~H~}+(~}' +(~y{:}4 +(:}, +(:}"

+[(~)+ (k ~ I)]ab +l:}k.l=
1.79.a) (1+;)' = = ·8;
k
b) (l-iJ'=8i
=(
k+ll
o )a,+, + (k+II"
1),2
la + (k+n)a b + k+l) a,.,b + ...
D
H,
\3
(I 3 0) (i·31' = (~}, +G}4(-3)+(~}3(-3)2 +G}'c-3 )3 +
+ (k+ 1'\lab~
'. (k + I) '+1 + (:} H)' +G}-3)5 = 12+316i.
, k ) k+l h . 7 5 3
Vidimo da binomna formula vrijedi i za n = k+ 1, pa vrijedi za svaki 1.80.a) (a+i)7 = (a .2I a +35a ·7a)+( 7a'-35a'+2Ia'-I);.
prirodan broj n. b) (a+2i)' = (a'- 40a3+80a)+(1Oa'.80a'+32)i.
c) (l.2i)' =1-16i·112+448;+ 1120-2240i·1792+1024i+256 = ·527-784;
1.75 .• ) (a+b)' =(~}2bO +(~}Jb' +G}Ob' =a' +2ab +b' . 1.8 La) (x'+2a)' = x J'+12axJO+60a'x'+160a3x'+240a'x'+192a'x2+64a'
b) (a' .b')'= a l2 ·6a JOb'+ 15a8 b'-20a'b'+ 15a'b8.6a'b JO +b 12
148
149
(3a2_2y)' ~729a12-2916aJOy+4860a&y' -4320a'y'+.2160a4y'-576a'y5+64y' .
c)
L82.a) (Va + Vb)7 ~ (if:t)' +l~}if:t)'Vb +G}if:t)5(Vb)' +G}if:t)4(Vb)3 +

b) TI9=(::}.(-I)"ZI9X, 1',oz(::}O(-l)I9 Z_
1
c) T26~G:)c2a)I'(7h)25 ~52·725ab25, T27~G:}7b)" z7"b26

+ (:}Va)l(Vbl' G}Va)2(Vb)' (:)Va (Vb)'
+ + + [~}Vb)' ~
1.87.a) I ,024 ~ (l+0,02)'~1 +4.0,02+6.0,02'+4'0,023 +1'0,024 =
~ a'Va + 7a'l[i; + 21aVa b' + 35ablJa 35abVb + 21bVa'b
2
+ 2
+ 7b 2
Va +h2l[b . ~ 1+0,08+0,0024+0,000032+0,00000016 = 1,08243216.
b) 0,99' ~ (1-0,0 I )5~1_5·0,01+ 10·0,01'-10·0,01 '+5.0,0 14 _0,0 I'
b) ( Va Vb)' ~ a lJa -7a'ljb 21aVa b' -35abif:t +
o·
2
+ 2
~ 1-0,05+0,001·0,0000 I +0,00000005-0,000000000 1 ~
= 1,00100005-0,0500 I 00001 ~0,9509900499.
+ 35abVb - 21bVa 2 b 2 + 7b'Va - b' Vb . c) 1,01 6 ~(1+0,01)6 ~ 1+6·0,01+15·0,01'+20.0,01'+
0) ( Vx + ifYy =
3 2
x + 9x ·Vx2y + 36x
2
.V;;"2 + 84x y + 126xy.Vx y +
2 2
+ 15.0,0]'+6.0,01 5+0,01 6 ~I ,061520 15060 1.
+126xy·R + 84xy2 +36y2·Vx2y +9yZ.Vxy2 +yJ.

.1. 88 . LOOS
•
12
~ (I +0008)"=
, 1+
( 1000
--J
4 \12
=
I __%
~l·12$l12$_8_/12J.24_JI2i 512 + ... ~ 1+12.0,008 + 66.0,000064+
1.83.a)
r-l-+~ ~ 1_+_4_+_ 6 +~_+_1_
,Va Vb) aVa aVb Va'b 2 bVa bVb
0) i 1000 l2 10' l3) 10'
+ 220·0,000000512 + ... ~1+0,096+0,004224+0,000112640+ ... '" 1,1.
(I J '\" _ 1 6. 15 20 15 (, 1 41
I ,0004 ~ (1+0,0004)41~ (~ 1+ 10000
4 )'" ~
b) lVa - Vb) - a' -~ffh aVail --;;b+ bVa b - bi,Fab + b
-c 2 2 •
1.89.
5
i b5 5b 4 41\ (411 4 (41) 16 . (41) 64
c) lV;;
(b
+ Vb)
a
~ ai,f;! + l.Iab + ifi1
lOab'
+
10a'b 50'
if:! + v;;r; + bifi1
a5
( 0)+ . i ) 10000 +lz iQ8+l3 10" +...
1 + 41·0,0004 + S2()·0,000000 16 + 10660·0,000000000064 +...
~ r---6 3 ')1') ')
1.84.a) (va+b +va-b)'~(a+b)' +6(a+b)-"a- -b' +15(a+h),(a-h)+ 1+ 0,0164 + 0,0001312 + 0,00000068224 + ... '" 1,017
2 2 1.90. 1,0005"",1,001
+ 20 (0 ·-b' ).,]a' _b + 15(a + b)(a _b)2 +6(a _b)2 JCa + b)(o - b) +(a - W. 3 4
b) (fa+Fa+b)4 ~ 2
a +4aJa(a+b)+6a(a+h)+4(a+b)Ja(a+b)+(a+b)2
12 (12) i12) 15 (12 ) 225 (12) 3375 (12115
12_
1.9L 0,85 ~(1-0,15) - 0 -,I -100'\210000- 3 1000000+ 4)10'-'"
0) (N-=!+1)4 a'+4(a 2 -I)Ja'-1+6(a'--I)+4fa'_I= ~

1-12·0.15+66·0,0225-220·0,003375+495·0,00050625 -... =
~
1-1,8+1,485-0,7425+0,25059-0,0601+0,0105-... '" 0,143
7a2+4a2~_6" 1.92.a) 1039,37 b) 1,0015 c) 1,0003
1.SS.a) (501 50 50
TI='l Ix = x ,
0)
T,=
(50\
1 )Ix
49
~ SOx
49
1 0'
."". \
1'1- c;)' =(EI)4~(4)J4\J2+l~4)2_(4)\J2+(414=
'1/2. 0 ~I) 2 ~3 4)
= 1- 4 J2 + 12 - 8 J2 + 4 = 17 - 12 J2 '" 17-12·1,4142", 0,029 .
b)
T.=(100)!(_
'l O,w)!()() =3)00 a100, (100') -99.5=500.399a99
T,~ \ I /3a)
1.94. T" = (:~}5XIO ~ 3003a 5 x 'O • 1.95. T, = [17
0
3 }3 7~
262440x'
~235a35 T2~ r 35
c)
1.86.a) ~130--
T,j3:)\2a)35
30
l \i /
1(2a)" .(-h)=-35 2"a 34 b
1.96. T" ~ (~) a 5
( J2 r~ ll2a
s
J2
l
_f 29J a·2 '9 ~30a·2 29 , T 31 --(, 30Ja0230 _-2311
,
130
1.97. 1;5 -
. 14
_(23 \
a 23_14(.1.)14
a J
~ (23J a 9a-14 = (23J a-5 .
14 14
150 151
c) T",,",,= 152~
(103)
lSI a" (f3 )51 , _ 3-l
T"",",-
_(103)"
, T 5. 52 3'a
51
\.99.a)
_ _(171
!.l06.a) 1""'"j,-T9 - 8 j2 9(a)'
'2 = (17) 9 2.(a)'
8 ·2a ,T,,""ji-T = (17) '2 = (17) "2
a"
8 _ IO 9
7 a ,(b)' - a b' T,"",,,,,-1

_ _(15)8 a,(b14) = (15)a' b
8 8 8
b)
_ _ (15)
b) T,,,,,,,,,,-1,- 7 '4"
_(IS) 8 "4'
4 9-
c)
_ _(13)6 a (3 a )= (13\)6 ·729a , T,""'"j,=T8=- (131"
c) T,"""j,-·T,- 14 6 3
7 j2187a"a-j,;' 17
1.100.a) 1.1 07.a) T"""" = 1,= 126a' bfa, T''''"j'= T,= (9)a' bVb = 126a' bVb
,5
UOl.a) b) T"",,,,=T4= G}ib' = 35ab'Va, T,re,",,=T5=(:}b'Vb' =35ab'.Vb'
c') l'sred"j;~
-'f 6-
- - 29568'
a 1013
-Va"', Tsredllj ,= Ti= 14784a ,
1.108. Iz datog uvjeta dobije se: (n! = 66

\2)
¢O n'-n-12 = 0 => n = 12.
U02.a) T'COd"j'~T'=C86}'X-4 6 6
Srednji clan je sedmi i vrijedi: T, = (1:]( a -I .I~) [- ax-~ J ~ 924 x~ .
cJ T,,,'"j'~ T1G=G~}Ja l.\09. lz datog uvjeta dobije sc: n = 12.
!.J03.a) T'''4'"'~16=C50nnrx)' =8064x- .,ix

3
aJ T3= (I~)(arar[a-{r =66a '4
c) 18= C;)(a.ra)'[a-~r =C;)=66a 4
l.llO. Tk" =c:nr' Ox)' -C:}l5k x"-15 3' .
a) X
2k IS
- = x3 => 2k-15=3 => 2k = 18 => k= 9. (15)
,,9 23 .
d ,
b) X 2k - 1S = Xi => 2k-15 = 7 => 2k=22 k=IJ. (IS}'3"

~>
llJ .
2k IS
c) X - = X 13 => 2k-15 = 13 => 2k= 28 => k= 14. 30 _3 14
•
l.ll1.a) Opsti clan II razvoju datog binoma irna oblik
T
4+1
= (15)xl5-Jl~
"k
L
x2 )
(15)XI5-'
k
-" (15)
k
= .15-3k
x .
Prema tome, clan ne sadrzi x, aka i sarno ako je 15 - 3k = 0, tj. k = 5.
152 153
2(18-k) +~=IO
Dakle, sesti clan To = en ne sadrii x .
=>
3 3
=> 36-2k+k = 30 => k=6.
b) Cetvrti clan.
cJ Tk+l =(~2)(
V I'd'trno da u s I"
J:
ucaJu kad a Je
. -
r
-12
3k2 - = 0,
k
(-4 =H)k(~2)( rx)
Tk+l
k-12 Xk =(_l)k(~}3k;12
c'I an ne sadrzi. x, a to Je
. peti clan.
1.118.
1.120.
9-k k
=> 2-"4=0 => k=6.
1.122.
=lk(22) - (J
2(22-'1/, .1(22-1<
5 ~b
l-"'-
4 ~> 3(22-k)--~21
3k
4
=> 264-12k-3k = 84 => k=12.
T7= 5005.
(22\ 'I
2()--2k 2k 20-2k 2k Trazenf clanje trinaesti i vrUedi: TJJ~I Ib-.
a} ~ => -3--" -- 3 = 0 ~12 )
=> Ie = 5. T6= 252. 1.123. lz datog uvjeta dobije se: (;)~ 105 ¢;) ,,'_11_210 = 0 ~> n = 15.
(8) ·17 _8_-="_ ( __ .~\k (8\ 8-k_~
1.113. Kakojc T",-,
.\. k /
2 ·1-3b 21
1
\. /
=i k-3)'b
I , k' \. J
2 2,to,naosnOVll .124. Kakoje, ("l)j,
3
"1,
,12j
Q 1I =( n-12 \),toJ'e
l'I3) 11 n-12=3 ~> 11=]5.
.
datog uVJeta, zakl'JucuJcmo
,. da vrlJe
.. d'1: -
8 --
k - -k "" 0 w k = 4. ~ __ (15\ 10 10
2 2 Rezultatn=l),lll=l 13 =3003·3 .
10)
Trazeni Cianje peti i vrijedi T 5 = 70·81 = 5670.
1.114. Kako je T'+I= k

(
141
J
x 14 -' ·2' , to iz datog uvjeta mora biti 14-k = 7 , 1.125. T, ~(:}~)"-4 .(;)4 =( :)x~i~ .x- ~[:)x ,;4_4 ~(:)x "~I~.
4 Clan koji
pa je k - 7. Znaci osmi clan sadrii x 7 i vrijedi T,= i141- x .2 =439296x

7 7 7
.
,,"
ne sadrZl x lma obhk
. Tk41 lk
= (n) x 0 ) paJe. -3-
n-16 = 0, odnosno, n=16.
\7/
(n\)1 + I(n\)')
.115. Kako je T k+ 1 = C:lx, to se, koristeCi dati llvjet, dobije k = 11, 1.126. 'l
(n\
1+
O)~.
1
,_
46 ¢:;> 1+n+
n(n--l)
2
= 46 ¢;;>
2
n '+n-90 = 0 => n=9.
pa je trazeni clan razvoja dvanaesti clan i vriJ'edi T ,,= (19J,X 4 1.127. (l1iJnJ'2 =153 ¢;) 112+11-306=0 ~> \1=17.
. . . - III
•
ll) l
ll) (19) 1 ~(n) ,-r;,:k) .. ~
(111IX0 => 2(n-kJ --=0 k
1.116.
i
T H = ,k ·a
IH k
2
2 b , k= 1, T,= II '0
\1::.
2
I.
17' =19a'.fj;. T k+ l =
k
X 5 X 6 =1
\k) 5
Trazeni clan je trinaesti i vrijedi: T 13 = 6188.
6
=> k~12.
1.117. (lk18)(lX'jn18-k(l!' (18) .'!!"-c

l-X') =lk x 3
k
)
(_I)k
k
=
(18)
k Hl'x'
.'~C~)+k
3 1.128. Prema datom uslovu Vrijed;:(~): [;1) = II: 2 ¢;) n(n-I):n=II:2
2
154 155
n-l 11
--=-
2 2
~
,
n = 12.
=
10) a '(10-') (_I)' a _~ 4(l0-k) k
12·11·10·9 a
------'.-'...,. = 495a 4 X- 2 .
T.
k+1 (k 3 2 =>
3 2
6 => k= 4.
4·3·2·] x ReZllltat: T., ::::: 2100'" .

1.134. * Rezultat: T, = 35a .
n2 _ 7n - 60 = 0 => n=12
1.135. * Uputa: 211 +240 = 2~n =>
Tk + t ~
_(12)
X
-(12-')
(;Ix)
,., _(12) -(IH)+%
-I X => 12+k+"-=O => k=8.
k \k 2 ( a+l
Traz:eni clan je T 9 = 495. 1.136.
1.130. Prema datorn uslovuje: I 2
\.a 2 _a 3 +1
,
[~)+(;)+(~)=79 ~ 1 +n+ n(n-i) = 79

2
~ 2n +n(n-1) 156 = n' + n -156 = 0 => n= 12.
28'
' +I
r a~ +-1--,-
a''J"
a I
15 ;::;0
\ a'
3-{!2-k)_ 28k
12)a 3 15 4(P-k) 28k =0
= (k --6~· l-\k~ clan ne sadrZi u, mora biti -3 15 '
adakle so dobije k = 5.
Dakle sesti clan ne saddi a i vrijedi
1.131. ( n11) (n-d

+ n \ +[ n
n-2) =79
I
=> log x 3 !ogx+2 :00: log 10 => (31ogx+2) logx = I => 31og 2 x+2Iogx_l= 0
=> logx = -1, logx = ~ => x= ~ x= ViO.

10 '
1.138. x = -1.
1.139.
(10) 10
8 --·xxX510gr
8 4
log.<
-- 450
1.133. (~H;)=35 ~
2
n -n-2=0 => n=IO.
8+-~---SIOg.{
8+-'--510g x 8+-~-Slogx
~ 450x = 450 1
10,2 X logx ;:::;:: X log x
::::x o
156
4
8+---51ogx =
log x
° ~ 51og'x - 8logx - 4 =0
157
=> 0 Iogx =-5
Iogx = -, 2 --> x=IOO, x=_l_
l,/iOi) .
1.146. 2
0 +0_156 = 0 => n = 12.
(12) (12)
1.1
40
.
T =(7)(10IOg'!x)4(_I_)3 =35·I0 4l0g ,!X . ( _ \__
3
J3 =3500000 = ~(I2'k)(-I)x
k -'"
8 = ,'-(I2-k}-'"
T ~l k (.-I)'x4
4 1 10gFo __ X4 g
\ IOtog X k .
3
5 5k
c=>
I
l02!ogx . - - = 100000 J0 2 !ogx =I05 10 1ogx Koriste6idatizahtiev,dobijese: -(12-k)--=O ~ k=8.
]
=> 4 8
lO\oP
5+-~
3
3
T8= C;}-1)7 =-(J;)=_792.
TraZeni clanje
=> lOllog .. ::::: 10 log .. 2logx= 5+--
logx
1
1.147·1("):("1=14:3
,4 2)
~ 11'·5n-50=0 => n=10.
=> 21og2x - 510gx - 3 = 0 => logx=3 iii logx= -..:..
~ 2
'1' 1
=> x=1000 II X= Fo'
1.148.* Prema datim uvjetimaje:
-,(I..:coge.:x'----'2"-)('-I<--')g'-:x:---_3c.:)('--lo-"'g_x_-~4) -_ Iogx- 2
6 (n)+( n )+(n-2
In n--l n )-22
- ,
(2n')2~(H)2'(H)+(4ni)2iH)r'("')=135.
=> lo x - 7logx + 6 = 0
a2
lz prvog uvjeta so dobije:
=> x"= J 0'.
n )+( n )~22
(,
. _7" 5 (n\)+( ~
15x 2 =_ ¢:> x7 =3 6• Rezultat:x=37
6
In n-1 \n-2
9 Uvrstavanjem dobijene vrUednosti za n u drugi dati uv:jet, dobije se:
(~}'T~')+(~}'2'("')=135 ~ 15·2H1 +15·r x +, =135

~ 2<+1+2'<+'=9 ;·2' ~ 2-2 2·'+2'=9·2x ~ 2.(2.,)2- 9 ' 2"+4=0.
==> .1..5-4~=k-30 ¢'> 15-4k=k-30 ¢'> 5k=45 ¢'> k=9. Uvodenjem srnjene 2
Y
= t i rjesavanjern kvadratne jednacine po t, dobije se t!=4 i
6 6 " 7 7
t2= ~, pa za odredivanje vrijednosti varijable x imama clvije eksponencijaine
Dakle, deseti clan sadri; a ; b na isti eksponent i vrijedi: T", = -l~5) b-' . -, jednacine ito: 2 x =4 ~ x=2
(7) ~ s
1.144. Rezultat: lrazemclanJcT4 =
, v • v <
l3/ 5
=300 .
4-~ 4--~-
L149. 15·2 +·2 4-., =240
J.l45. [n)ti=187 3 \.1)
n 2
• 3n - 1120 = 0 => n = 35.
4 4
8------~4 ~ => x = 2.
K ak 0 ]'e T k+l
35 _2(35_k) -4 -'--
= ( k) b] 1 35
b a '= k J b .
' ''[12-,(15-'fr,-,
k3k
a.
x 4-x
x'-4x+4 = 0
koriste6i dati uvjet, dobije se:

1.150. Za date clanove vrijedi: (")x·- (z! _, ,
,0 =8, 2)X-- Y -==6, (z)
3 x~- 2y)- =1.
2 k Nepoznate varijable dobijemo rjesavanjem sljedeecg sistema:

-·-(35-k)+-=6 -8(35-k) - 3k = 72 k=32.
3 4
Traten; clan]eT" = . l·35ih,."
32J a(35)3 -"b'-6545 '''b'
= a - a .
158 159
x' =8 ) x' =8 1 (11) . (II)3(II-k),4k
x -')k = k x ,
z(z _1)xo-, y' ~ 12 z(z-I)x'y' =12x' (
Kakoje Tk+,= k lxyX
l
C)ll-k(
, to mora biti
z(z ... I)(z - 2)x·-3 y3 =6 z(z-1)(z-2)x'y3 =6x 3 J 3(lI-k) 4k = 0, odakle se dobije k = 3.
2
x' =8 ) x' =8 1
¢;> 8z(z -l)y' = 12x' 2z(z -l)y' = 3x' f Dakle, cetvrtl. c'I an. ne sad'"
rZl x I vqJ"ed'1 l3
T4= (11) -= 163 •
8z(z -1)(z - I)y = 3 6x' 12x'(z-2)y=6x 3 J .155. Koriste6i binomnu forrnulu,dobije se:
x' =8 1 x' =8 ;
(
I +x' +2..f jlI2)+(12)(x,
Xl) 0 1
+J,1+(12)(x,
2
+J,)'
x
+(12Xx'
3 \
X)
+2.)'
x
+ 2 ",
=> 2z(z -l)y' = 3x'r => Z(Z-1)=6(Z-2)'f Iz gornjeg razlaganja trinoma vidimo da se x ne pojavljttie u dva
2(z-2)y=x I 2(z·-2)v=x
.
I
J sabirka ito: eiJ i (\2XX2 + 32,)2> U konacnom razlaganju trinorna
x' =8 1 \ 0 2 \. X
-
5z' -23z+24=Or
I
=> => x=2,y= l,z=3.
. ..."
xsenecepoJavltluc.anu: (12)0 + (12)
l2 2-3=1+396= 397 .
2(z-2)y=x J 1.156. Prema binomnoj formuli,dobije se:
1.151. U puta: lz datih uvjeta dobije se .istem: l (91 1
(!+X'-X )9=lo)\Jj(X'-x)+ 2jCx
2 (91 [91 ., (9), l'
+ 3 (x'-x)'+ 4 (x
(9) 2
_X3 )'+ ...
[;}0-3 y3=1080.
-X")'
l~}"y=240, l~}o-'y2 =720, 8

Anaiizirajuci gornje Clanove zakljucujemo da ce se x pojavltl pnlikoru kuh,' .
. binoma u cetvrtom cIanu 1. k'0d stcpenovanJ3 . b'moma u petom clanu. 'Nra'vak <
Transformacijama II jednacinama sistema, daUe se dobija:
x~ zy:;;;; 240x, yz - y "" 6x, Z2 y 2 - 3 zy 2 + 2y2 = 27x 2 , odnosno, sredivanja,koeficijentuzx'je: 3(~)+(:)=252+!26=378. a Oil
x: zy ::::; 240x, yz:::: 6x + y, 3x = 2y .
Rjesavanjem posljednjeg sistema dobije se: x = 2, Y = 3, Z = 5. Li57. (l_x+x5)10=~_(x-x5)r =
1.152. 2 -~'= (~)-'"'"

3 3 ¢:> 2'=3
n -51ogJ~
3 =(l~J _(\O}x_ x5)+C;)cX_X5)' _(130)(x - x')' + (I:}x_ x5)' _(ISO}x_ X5)5 + ..

-5-3 iog) 2
1z navedenog razvoja vidimo cia ce se x 5 pojaviti u drugom i sestom clanu.
log2 2 = log3 '
n
--log2 = -Slog} 2·log3
2
Koeficijent uz x 5 je: (10)
1
~)(lOj ; ; ; 10 --
,5
10·9·8·7·6
5!
;;:; I0 ~ 252 = ~242 .
!'-= log3 .10 2 !'. = log3 . log2

=(~}f:l)8-". Da bi clan bio
¢;> ¢;>
¢;> !'. = I ¢;> n=lO.
10 log2 g, 10 log2 log3 10 1.158.a) Opci (k+l)-i clan binomnog razvojaje Tk +,
Peti clanje T5 = C:) (V2J(.- ~r =210. cijeli broj, eksponent 8-k mora da bude paran. To znaci da za prirodan broj k vrj' .
kE {O, 2, 4, 6, 8} i da postoji pet "Ianova u razvoju datog binoma kOji su Jeu,:
. . T ' . 'I . cDel,
1.153. ::a:a:o~i;:;ios~~:m::t dobije so n = 9. Traieni clanje sedmi bfOJevL _razem c anOVl su:
7; =(~}f:l)8 =81, 7; =G}f:iJ' =756, Ts = (:}f:l)4 =630,
1.154. Premadatomuslovuje (~)=(~)+44 ¢;> n2-3n-88=0 => n=l1. T7 = (!}f:l)' =84 i (!}f:i)O
T9 = =1.
160 161
Kako ce se navedenim zbrajanjem svi clanovi sa iracionalnim brojevima ponistiti,
b) Opci (k+I)-i clan binomnog razvojaje T +, k =(I:}13-k(VS)k =(I:}2'H .5~. Da to je navedeni zbir cijeli broj.
• ~ 5
bi clan bio cijeli broj, prirodan broj k mora da bude djeljiv sa 3. To znaoi da za k 1.161.* a) Opci clan u razvoju binoma (!J3'+h ) je
vrijedi: kE{O, 3, 6, 9, 12)
ida postoji pet clanova u razvoju datog binoma koji su
cijeii brojevi. Trazeni clanov! su:
Tk+I~(~)(V3r( F)' =(~)/t2i
T =(13\"
0 I
=2') T =(13)2'
3
0'5 ' T =(13)2)5)
6 ,to
l' =(13\f+5)
9
i T =[13}.5+.
12 Da bi 61an razvoja bio racionalan, prirodan broj k (k~5) ~10ra biti paran i izraz 5-k
I
, ) '4 7 13
treba da bude djeljiv sa 3. Oba uvjeta su zadovoljcna ako Je k ~ 2: .

c) OpCi clan binomnog razvoja je Tk+l =
(10]
k 3"'" ·2 '
2
2
• Da bi clan bio cijeli brqi, Dakle, u razvoju datog binoma same je tre6i clan racionalan 1vrlJedl
5\
prirodan broj k mora cta bude paran. To znaoi da za k vrijedi: kE (0, 2, 4, 6, 8, 10) i
da postoji sest cijeiih clanova u razvoju datog binoma. Trazeni clanovi su:
T, = )3.2=60.
.' ,2 r
T,=(1013)
\0;
=3" T, =(10)3+
2
·2 =7290, =(10)3)2)
4
=108(10\),
,4
1', b) Opci clan u razvoju binoma (V3 + if2124
) je
1~=(~})2J=72C:J, 1'+=[1:}2'=4f:) i r,,=(:~})=32 T Jl24,) (sJ3)2H (if2Y = r2413 24~k 2~ .
k, I k ) ,k )
181 l8-k ~ Da bi clan razvoja biD raciona!an, prirod.n braj k (ks24) mora biti djelji~ sa 7 i
!.159.a) Kako je 1k+, = ( ,13 3 .2', da bi clan bio cijeli br'lj, prirodan broj k izraz 24-k treba da bude djeljiv sa 5. Oba uvjela su zadovolJena ako .I.e kJO I".
Ie;
Dakle, u razvoju datog binoma same je petnaesti clan racionaJan 1 VrlJCdl
mora da bude djeljiv sa 6. To znaoi da za k vrijedi: kE{0,6, 12, 18) ida posloje
cetiri cijeJa 6iana u razvoju datog binoma. Trazeni clanovi su: Tj24\13"2'=36f24)\ c) T,~r51J.5.3=150
" ll4 l14 \2
T, =(18
\ 0)
10" =3', T, =162(18),
6
7:,) =36(18]
12
i 1;9 =(lI8)2
18 =8.
J
] .162.a)
.)
Opci 61an u razvoju datog bjnoma je Tk --. 1
(IlJ
=l 5 3
,,:,
k 3
k
1
• lz navcdenog
(20\
b) Kako je 1;+, '" k l jS 2G-k
3
"
.2 5 , da bi clan bio cijeii broj, prirodan broj k mora da izraza vidi sc da clan nije iracionalan ako jc k paran broj i l1-k djeljivo sa 3. To
znacl da postoje same d~a clana koji nisu iracionalni i to Sli treCi i deveti clan,
bude djeljiv sa 5, a razlika 20-k sa trio To znaCi da za k vrijedi: kE{5, 20} ida (11'
T jll)5'3 =55·125·3=20625, T,,,=1 j5 ·3'=165·5·81=66825.
postoje sarno dva ciana u razvqju datog binoma koji su cijeli brojevi. Trazeni ~l l2 ~8
cianovi su:
. 7'k+1 =
(17)5
I
17_=~
6 127
k
to su svi clanovi u binomnog razvoja
b) Kako]e I '
\k
iracionaini.
~ (100\J''''''' ·2', da bi clan razvoja bio cijeli broj, prirodan braj k
c) Kako je Tk+1
\. k
4
k
.. 'I . '[.
c) 0'pClcanJc k+1-
-l kJ' (14' !±:I£ ~-
!" g ..... 2
.L.
. '
Racionalan clan J'e sedml clan fazvoJa
mora da bude djeUiv sa 3 i sa 4, odnosno, k mora biti djeljivo sa 12. To znaci da za
k vrijedi: kE{O, 12,24,36,48,60,71,84,96) ida posloji devet clanova u razvoju 1: ~lI4)'5-S-3i =
( \ 'H 6 (14\)5'3] = 405405.
datog binoma koji su cijeli brQjevi. Odredi te clanove! 0+1 6 6"
1,160. Primjenom binomne formule dobUe se: 60 b) 36C;; c) 3125,56250,105000,42000,3600,32
1.1 63.a) "'
(I+EJ +(I-J2)" ~[~)+(;'}/2 +(;}+(;)(F)' +.+(:)(F)" + .. c'I an u razvoJu
1. 164 .3 ) 0 PCI . b'1110 rna (Vx _'1[;)" je
+(~)-(~)J2+(~}-(;)(F)' + ... +(-1)"(:} ~2 T,+, (21)(,,)21- « k(<:J/)k ~ (21) k 21~k _~0
)" k ~x = (-I) (\Ix k (-I) x X.
163
162
Iz poslj~dnje jednacine zakljucujemo da izraz 25-rn mora biti djeljiv sa 3. Ovo znaci
Da bi clan razvoja bio racionalan (xje racionalan broj), prirodan broj k (k~21) mora
dajemE{1,4, 7,10,13,16, 19,22, 25}.Kakojek=100-4m,tovrijedi
biti djeljiv sa 9 i izraz 21-k treba da bude djeljiv sa 6. Oba uvjeta su zadovoljena ako
kE (0, 12,24,36,48,60,72, 84,96}. Racionalnih clanova u razvoju naseg binoma
je k=9.
ima 9 i oni s1.1:
Daklc, u razvoju datog binoma sarno je deseti clan racionalan i vrijedi
325 (IOOj'. 3"4' (1001).3'"4" ( I001.3"4"
lio = (~I} _1)9 x'x = _(~I) x 3 • rIOO)fltf3) IOO(l/41)"
, 0 .
=
' ~ 12 ' 24 ' l 36) ,
( , 27
(100).3D4() (1001).3104'" (100).3'4" [10°)'3'4," (100)'3.4'"
b) OpCi clan u razvoju binoma l Vx -~) je ,48 '60 '~72 '84 '~96
77) )'H Hl(\ix)",Ie =("7)

7;,+; = (~,(~
27-1e
: H)kx x9 . 6
k
l.168.a) Nekaje
(50)(f2)'
Tk najveci clan. Tada vrijedi
>(k50-)(If2,k-1 , (50)(f2)k
Tk
>( k50+)(12"l
>Tk _l ,Tk >Tk +!, odnosno,
k
+l.
\k \) lk 1)
Da bi clan razvoja bio racionalan (xje racionalan broj), prirodan broj k (k:S;25) mora
RijeSimo pnru nejednacinu sistema.
biti djeljiv sa 9 i izraz 27-k treba da bude djeljiv sa 6. Oba uvjeta su zadovoljena ako
(501( (50)( r;; Ik-I 50!..fi 50'
k=9.
Dakle, tJ razvoju dUlog binol113 samo je deseti clan rae ion alan i vrijedi ld ,-"k
,;2 ) >lk-1l,,2) ¢;>
k!(50-k)!
>---,
(1<--1)!(50-k+1)!
, [-I'
7'0 =
(77\
'\.9/
1-1) =-
(77\
x . -)4
\.9
k«51-k)..fi
c) RezulLat: kE{O) 18,36}, 7;o;;;x

7
,
14')
~9=\1: x
6
,
/4)'
1;7:::;l3~Jx5<
100\ 100-A: i:.
165. *a) Kako je Tk+l= 1e)2 2 3 4 , vidimo da jc clan racionalan za ,·, .
I'JcsavanJcm d ruge nCJc
. d nacme
.. db"0 IJC se k> sofir::: -1 >:.::!,.
2893
( v2 +1
kE{X \ x=4m., lllEZ, mS:25}, pa postoji 26 racionalnih Clanova u Sada nije teSko zakljuCiti da je k = 29, pa je trideseti clan u razvoju datog binoma
razvoju datog binoma.
b) Postoji 6 racionalnih clanova u razvoju datog binorna. ( po b·momnoJ. Clormu I1 ·naJvec!
) · ' · ·I VflJe l29
· · d'1: T30= (50)( ''11'2
,")29
c) Postoje samo dva (17. i 73.) racionalna clana u razvoju datog binoma.
(124)
166.a) Kako je 7:+1 = l k 3
~24-k ~.
b) Uputa: Analogno kao u zadatku pod a) dobije se
2 54, Clan je racionalni ako je k djcljiv sa 4. -J3 '" 44,40.
}",fetiu prirodnim brojevima izmedu 0 i 124 postoje 32 bruja koji su
k < I02fi co 45,85
+ fi J3
k> IOl,!2
+ ,3 fi
djdjivi sa 4, pa jc toliko racionalnih clanova II razvoju datog binoma, Otuda jc k~ 45. Najveci clanje. T46 ~ (1045I)(5)"(f21"
/
~ (10 Ii 3"2
45)
22
..fi .
b) U razvoju binol1la ima 26 racionalnih clanova.
c) U razvoju datog binoma poslOjc samo dva racion<llna c1ana. 1.169. Rezultat: (l+2)6= 3'-
(n')'= ( n) ,toJ02
1.170.a) Nekaje (2x+ 1)7:::: aox7+ ajx6+ a2x5+ a3x4+ U4X3+ a5x2+ a6x+ a7
167. Kakoje
2 n~2
. (In, 2)
1~9900 ¢'k ,
n--n-9900~O =>l1~IOO.
Ako uzmemo daje x = 1, dobije sc: ao+ aj+ a2+ aj+ a4+ as+ a6+a7 = (2+ 1)7=3 7.
b) au+ a1+ a2+ a3+' .. + alS+aI6= (4+2)16= 6 16
Opei clan razvojaje Il ,j.)1 ·v5;1
~lOOll·4r;-\.iOO-k( J~4 \' ~II(IOO\I 3 c) ao+ a\+ a2+ a3+ ....+ a20+a21 = (1_3)21 = (-2i l = _221.
\ PJ. )1 - 4
\~ , ,-k)
Clanovi razvoja su raclonalni pod uvjetom da su eksponenti 1.1 71.a)
(11)- II! _k.(k-I)!(II-k+I)!
lk -- k!(;;--k)l- n!(n-k+l) (n ) n-k+1
~k-I ' - - k -
100
- --
4
--
Ie 1. -::;-
5
. d UI. b roJCVI.
k pnro . . 'I'() znac,
,. da mora b"It! 100 - 1( = 4 m
b) (nl (n I
n! n! n!(n-k+ 1)+11!k =(11+ 1)
k = 3p, (k, pEN). Dalje se dobijc: lktlk-l{ k!(n-k)! + (k-I)!(n-k+1)! k!(n+l-k)! k
lOO-3p=4m ¢;> l00-4m~3p 4(25-01) ~ 3p .
164 165
l.172.a)
~ n11+(n-1)+ (n-l)~n-2) +. . +lJ~
~ n[(n~I)+(n~I)+(n~I)+ ... +(:=:)] ~n.2"-I.
b)
U73.a) 1.177.a) i b) Aka u razvoju binoma (x+ y)" 1. dobijemo

stavimo x ~ I, y~-
o~ (1-1)" ~(~)-(~ )+(~) -(;)+ . . + (-1)"(:),

a iz ove jednakosti sl1jedi
b)
("1+(
,0) ,2
n)/ln4;J+.. ~ (")\1 +(n)+lf
3
n)+ ...
5
Kako je zbir brqjeva koji stoje na lijevoj i desnoj strani posljednje jednakosti jednak
211 , to je svaki od njihjednak polovini od 211 , odnosno, 2 11 - 1.
fn
1.178. . (nOJ1+ 3(/1I; + 5l 2)+ 7(~jJ1+ ... + (211 + I)(n)" ~
= l/ n)+( n) + (n \) +"'/l"1+ 2(/) +
o \1 \) 11; 1
4(")+
2
. . +2n(n)
,n
=
~ 2" +2[(;')+ 2(;)++ n(:)] ~ 2" +211 2,,-1 ~ 2" +11 2" ~.(f1 +1)2".
1.179.a) Ncposrednim koristenjem binomne formule dobije se:
(1+2)" ~(~)+2(~)+22(~)+ . . +2"(:)~3"

b) (~)+{~)+3t)+ . . +3t)~(1+3)" ~4"
USO. (~J -2( ~) + 3(;J-.. + (_1),,-1 n(:) ~
~ n _ n(n _ I) + n(n -1)(n - 2) ... + (-1)" 11 ~
2
~
[n I-(n 1)+ 2 ... +(-1) "J
(n-l)(n-2) ~
J .176.a) Aka u razvoju binoma (x + yf stavimo x = y = 1, dobijamo

~ n[( n; l( ~ f1 IHn 1
2- ) - ... +(-1)"(: =:)] ~ n(1-1)" ,~ n· 0~ O.
2" ~(l+I)" ~(~)+(~} . +(:J. _. .
b) GJ+2G}3[;)+.+n(:)~11+n(I1-1)+ n(n-I;(11-2) +... +n~
1.181. (") _
o
-~l(n) + ~(n)
2 I 3 2 n+1 (n)n =
+ (-I)" __ ~ __
~ I_-,,-+n(n-l) n(n-l)(n-2) +... +(_1)"_1_=

2 6 24 n+ 1
166 167
n+ 1
-(n+l)+ (n+l)n
2
(/1+I)n(/1-I)
6
+ (n+l)n(n-I)(n-2)
24
... +(_I)"J~.
_
+ 11+1 (n+21= _ _L_[(l/+2)+2(/+2)+ ... +CI1+I)(I+.2)]=
(n+l)(11+2)\11+2) (11+1)(11+2) 2 3 \,n+2
=- n~I[I-(n;I)+(n;lt;l)f;I)_+(-I)"(:::}.I]= = ror +i '_(

(11+1)(n+2lL"C j
I n
2
n+ 2)+3(" +2)\ -l/11 +21
\ 2 3 3
)+ ... +(11 +21 +21)_(n +2)lJ =
11
'\.n+2 11+2
= _~I~[(1-1r' -1J=-~I~.(O-I)=~I~. =. 1 [(n+2\)+in+2)+i/+2\)+ ... +(n+2{n+2)]+

n+l n+l n+l (n+I)(n+2) 1 "C 2 \. 3 \n+2
US2. (nl+
1.0; 2
+
3
(~) [;t.+ (:) 11+1
=1+':+ n(n-I) + ...
2 3
+~I_=n+l
+ (11+ 1)~n+2) [-(n~2J_(n;2)-(";l(n;2)_··_(::~Hn~2)]=
1 r (n+l)n (n+l)n(n-l) 'I = 1 [r11+2)2''+'-(1 +1)"+2 +1] =
=-~ Cn+l)+-~~+ l + ... +1,= (n + 1)(11 + 2)
n+lL 2 3 J
= 1 frn + 2)2 n +! _ 2/10-2 + t] = n21H! +1 .
=~1 [(n+11+(n+ll+(n+l)' +(n+l)+ ... +(n+11_(n+l)]=~ (11+1)(n+2) (11+1)(11+2)
n+l 0) 1) 2 3 n+l) \ 0 n+l
1.183. I.(n) __3I[n2)I+.I.( n1-+ {_I)'" ("1= l 186 in] "i.. 2" \f) + 2] 2)
I l' 1~
(n
J1
+~=2+
2"-\/ n 1
221'1
3
+ 2 n(n-l) + ... + 211+l =
2 \1 4(3) n+l 11) . . lO)' 2 3' <0, n+ I 2! 3! n+1
+ (-I)"·' _
,- -:> 1 -I
_ 11 n(n--I). n(n-1)(11-2)
1 I 2-(11+1)n 2 (11+1)n(n-l) 2""'1-
- - - ~- .. - T - - _ . _ - _ .••• ~-~--
2 3! 4! n +1 = ~-l2(n+I)+-- + + ... + -
11 + 1 21 3! J
= ~1_[(n + I)n (Il + 1)11(11 -1) + (11 + [) 11 (11 -1)(11 - 2)
11+1 2! 3! 4! = ...!-[2l(n +II -+ 22(n +1)+ 2/l n+1)+ ... +2'' /l" + 1)"1 =
n+l ! I \ 2 3 n+l
".,(n+lIl _
._' / " ...l
_ 1 Ir(n+l) (11+11 1'11+11 . -~
-- n+ILl r+1) 1l+1Jr = _1_r("+ 1)+ in +11+2,(n + 11+ 22(n+ n +... +2""( 11+ li-l' n+ 111]=
2 -( 3 ) \ 4
11+ll 0 l I) l 2) 3 ) \.11+1) 0 )
=_I [(n+ It(n+ 1)+(/+ 1) __ (n+ 1\)/"+ 1\)_ ... +(_1)".'(/+ 1)_lf'n+ 11)+(n+ 11]= ] 3JHI _l
= ~(3"+'··I)=-.-...
n+1 \ 0) 1 2 3 \ 4 11+1 o· I) n+1 11+1
=
1
'-l(l-I) r
,,+, - (/+1\)+.)
(n+ll] 1 [
= - O-··I+(n+l) = - .
1 n
1
!.IS7. -_._--+
1
(11-1)!
1 1
+ - - - - + ... +~-=
3!(11-3)! 5!(n-5)! (n-l)!
n+1 0 1 11"+"1 n+i
(;,)
11 n(n--I)(n'-2) n(I1··1)(I1--2)(11-3)(11-4) "_
.- + ~~-,-. ,-".-,---- + ... + - -
(;,) {;) {;). n(:) 11 l1(n-l) n(n-l)(11-2) n
= -
nt
+
3!n! 5!n! n!
U84. (~r + (~) T+C-:-I) =-;+-n-.-+~-~(11-1) + ... +;;=
= J.'l'H(n'l+rn\)'+ ... +r YJI n =-'-.2"" = 2"·'.
n1 ~3) \11-d \5 n( nt
= 11+(n-1)+(n-2)+ ... +2+1= ····(n+l)
n
2
n(I1+1)
2
( 1\"
1.188. l!+;;) (11\
=lo)+
("JI ;:;+l2)I1'+
(11\
1 I (/) I
3 -;?+ ... =I+l+ 211' +.. > 1+1=2
I
1.185. Kaleo je - - 1= k+ I (n \
. I(11 + ,10 mozemo pisati: I 2) Kakoje (n) .!...= _ _n_! _ . .J..=LI1(I1-1)(n-2); ....Cn-k,l) <-'-,
k+2 k) (n+l)(n+2)\k+2
k 11k k!(n-k)! n' k! n k!
.I.(ni +.I.(nj\.I.(/)+ . . +_I_fln)
2lo) 3 I 4 2 11+2 n
I (n+
(n+l)(n+2)l 2
2)+~ __2_(
(n+l)(n+2)~
n +2t
3 )
to vrijedi :
t68 169
( l+~)"
n
~(n)+(n)~+(n)J,+(n)J,+'''+l'n)~
lo I n 2 n 3 n n nil
<
1-~
I 2. TRIGONOMETRIJSKI I EKSPONENCIJALNI
< H1 +.!c+.!c+
2! 3!
... +.!c$2+~+~+
n! 2 2'
. . +_1_.
2""
=2+L_-,,2'-c"·_1
2 1-~
OBLIK KOMPLEKSNOG BROJA
2 2.1.a) Izl =1,'1'=0 b) Izl = 1,'1'=" cJ Izl=3,q>=O

=2+1 __1_=3 __1_ <3. 2.2.a) Izl = I, q> = ~ b) Izl =2,'1'=0 c) Izi =3 '1'= JIC
2 '1 - 1 2 11 - 1 I ' 2
1.189. Prema prethodnom zadalku je (1 + ~ J < 3, pa za n?J vrijedi

2.3 .a) I,zl
.
=5 ' (D=--
3 3i
. 2
n
3 " . 3n)
(cos~+ism-
c) Izl=2v'2,q>=-~
nejednakost ( 1
II"
-1-;;) < n , odnosno,
2.4.a) z=-=-,=-3i=3
i i" 2 2
=>
1~11=3, arg~=3n2
I i
.
(n + 1)/1 b) z= ~= I+i = ~Q+i)= n(ca;':+iSin") => J2 g

IIz =2,ar z=4
IT
----<n W (n+1Y<nl1+1 ¢) nl1+I>(n+lr_ H 1- 2 2 4 4

nil
. ~ ( 2n .. 21t1
1. I 90. Prema prethodnom zadatku je (n + 1Y < n 11-1 , pa vrijedi:
l c) z=-2+2h/}=4Icos~+lsm'-J
\ 3 3 /
=> Izl=4, amz= 2n3
~
(n + 1)11 < n ll
+ 1
<:;> n(lI~ V(11 + IY < II V!+!J nlHl n
2.5.,,) Argz ='1' =--.
2
~
'n/ 1 "r
VH 1V----:-
vn-j-l<vn.
4i 4 . 4.Js 5 5
b) z=-=-+21.
2+i 5
jz[ = -5-' Igq> =2' 'P = arelg 2'
3 3
c) z=4+3i. Izl=5, Ig'p =-, 'I' =arclg-.
4 4
2.6.a) Z= sin'::-icos2:.=
4 4
coS(-JIC)+iSin(-'::'-')
4 4"
izj=J " Tm=_~4'
7n
b) IIz, =1, q> =8
170 171
d) To jeskup taeaka prvog kvadranta bez taoaka kruga K(O, 0, 2).
2.1 L Trazeni skup tacakaje kruznica sa centrom u tacki (3, 4) i radijusom 5.
Ovu kruznicu ozemo oznaciti ovako k(3, 4, 5),
x
2.12.a) k(2, 0, 3) b) k(O, 3, 2)
Y,
2.8.a)
~d{~~~)~t{%~(~~)]~t&{% ~~+~J~tg(~+~)
arg(~3) ~ n+2krr, kE"Z b)
=>
2
® ) x
c) arg(1 -I-i J3-) = ~ +2!ot:, kEZ, 2.13.a) Trazeniskuptacakajepoluprava y=x\ Y

6 b) Trazeni skup tacakaje poluprava y = 0, x::;; o.
2.9.'1) Trazeni skup tacakajejedinicni krug s centrom u koordinatnom po~ctku. c) TraZeni skup tacakaje pray! ugao sa kracima y = x) x;?:O i Y = -x, x.::;;o.
b) Krug k(O, 0, 3) c) Kruzni prsten kao na slici. 2.14.a) . Ugao b) Ugao c)
y
11:
0< argz<-
6
2.15. Trazeni skup tacakaje krumica radijusa r s centrom u ta6ki (-3, 0).
2.16, Trazeni skup tacaka je kruznica radijusa r = 4 ciji je centar tacka (0,0).
2.10. Trazeni skup tacakaje dio oznacen na slici 1.10.a) c) 2.17. Trazcni skup tacakaje krug radijusa r = 3 tijije ccntar tacka (U,O).
a) b) 2. j S. Trazeni skup tacakajc sImp svih tacaka ravni izuzev tacaka kruga radijusa
y r = 5 ciji je tentar tacka (0,0).
2.19. Trazeni simp tacakaje kruznic. radijusa 1""4 cijije centar tacka (2,0).
2.20. Trazeni skup unutrasnjih tacaka kruga radijusa 1'=} cijije centar tacka (0,2).
2.2 La) z ~ 3(cosO+isinO) b) z = 2(cos11:+isin11:)
~5 -I x n,..
c). z = 5(cos-· -rlsm 1t
~
)
d) z~ "( 3" +"
. cos- 3".
lSln-)
2 2 2 2
I
172 173
2.22.a) Arg(3+3i) = "'-, Izl = 3.fi , z = 3+3i = 3.fi[COS -'" + isin -",].
4 4 4
b) Arg( 12 -i12) = -"'-, Izl=2, z =12 -i12 =lcos(-"'-)+isinl

4 L 4
-"'-I].
,4;
2.28.a)
c) Z=6+6i=612[COs"'-+isin"'-].
L 4 4
2.23.a) Z = i' +~. = -2 = 2(cos1800 + i5InI800).
I
b) z= j4+i3+ i 2+i+l = l-i-l+i+j =3=3(cosOo+isinOo).
c) z = I +cos40o + isin400 = 1+cos 220o - sin2200 + iS1n400 =
= 2cos'200 + 21 sln20"cos200 = 2 cos200(cos200+1 sln20").
2.24.a) Arg(-I+i)= 3;
,lzl=12,z=-J+i=12[cos3; +isin
3
;l
b) (13 J ·'1
Argl2-"2i/ 1t, 1 13 1. l~
=-6"'IZ=1'Z=2-21=cos-6" 1t) .. ( n)
+Ism--ti.
c) z=·3+4i = 5(cosI26DS2'+isinI260S2').
r::: ( IT .• IT I
2.25.a) 2
Z=-.)LI COS~-t'Ism-)
\ 4 4/
n . n\
c) z= 2( cos-+islll-1
3 3)
2.26.a)
c) cos ~ -isin ~ = Jcos' ~ +sin' ~ -(cos ~ +isin ~ )=cos~ +isin 7;

c) .n . n [.(
z=-2sm-+2lcoS-=2 8mi 2n - - +ICOS 21t - -
12 12 \ 12 12
n). ( n)J = "30)
.t-.
" = l-cos 2 -a
.3 Z -- I - casa + .I sma
2
+Stn~
a
2
.' ex
. ~ -+2Ism-cos-
2
a =
2
(n l .. (·3}
1r i
_ .:: a _ " a ex, _ . a [. Ci . a'1 . oJ
-2sm -;;+21sm-cos---2sm- sm-+lcos~J:::::::2sm-lcosl-'-- +islI1 ~_~ .
(IT a) . ( " 'I j"
= cos
l -3JcISIn k
b) z-
,-
22
]+co"'O\!
M .....
222
+'1 "ma
S·
222
~a. 2 Ci
= J +cos-·_·-sm (X
22J
ex
--+ 2"ISI11-cos-=2cos 2 CX ex a
-+2isil1-C05-~
2COS~[COS~+isin~J.
2.27.a)
= 2 2 2 2 2 2·2
2.3I.a) Arg(2-2i) = -~ ,Izl~ 212, Z ~ 2-2i :2J"2[CO{ -~ )+isin( _~_)].

b)
b) Arg(-13-i): _Sn ,lzl=2 z=--fi-i:2[cos(_sntisin(_STI)1
6' 6) 6 j"
174 175
_ 1 cos<p-isincp cos<p-isin<p 1r ]
- -. lcos(-<p)+isin(-<p) .
r cos 2 <p +sin2<p r 1 r
2.36. Nekaje z ~ x+iy. Tadaje ; = x- iy i Izl ~ Jx' + y' = 1, odnosno,
+ yZ = 1 . Dalje vrijedi:
Xl
1 x-iy x-iy x-iy .-

---~~-::::X-ly~Z.
( 1t
cos~3+lsm-3
.' n
) '
2.37.
z x+ yi (x + iy)(x-iy) x' + y2
1
I
1- coscp + isin<p
--- -1---
13 113
---/- l-z I-(eos'l' +isin'l') l-cos'l' -isin'l' (l-cos'l')2 -(isin'l')2
2 2 2 2 1
---l-~
.13
2n .. 2n 1 3 2 2 1_-cos 2'1'· ,'I' 2" (j) 'I'
~+Slll -+ lsm~cos"--
cos ---- + I sm- -+- I-coscp +isin<p
3 3 4 4 2 2 2 2 ~
2(1- eos<p)
. ,'I'
2 sm- -+ 2" 'p 'I'
lSIn-COS--- sin ~+icos.P..
2 2 2 2211.'1'
~-+-lctg- .
2sin~ 2 2 ' 2
2
2.38.a) z~2(cosrr +isimr) ~2(-I+O)~-2
2.33.a) z = (1, +2i)j ---i)= 3 --I- L izl = -JIG, argz =(p = arcsin ~,
. ' ~10 b) z ~ 5 (c052rt + isin 21t)= 5(1 +0) ~ 5.
=( I I z ~{cOS~+;Sin~) ~ 8 (0 + i) ~ 8i,
z ='; 10l arcs1I1. £0"
1 . ..
+ arcsin sm 710)'
1
2.39.a)
h) 2 +lSIn-=
.. 1< , I. '17 .J17 b) z~3[eos3Tt +isin3rr]=3(O-i)~-3i.
'-' Z= L+--l. IZ =-·-2----' argz=C(J =arCSI11--, 2 2
6 2 17
J17r/ . J17 . .. J17 I 2AO.a) z ~4(COS~+ iSin~) ~4( ~ +i ~)~ 2+ 2;13.
z ; ; ; -2- \ arcsin 17- + I arcsll1 SIn 17).
,-( 31[
':';21 cOS-----+lsm-
.' 3n) b) z = {cos( - ~) +;sin( -~)]= 7[0 - ;]= -7i.
i-I \ 4 4_
2.34.0.) Z~;(~OS~+ism~) {COS~+iSi;':)-- 2.41.a) Z~ll[COs':.+;sin':.]~II[J2
4 4 2
+;J2]=
2
llJ2 +;1112.
2 2
---I ,,_os\hrr
_J2I,
2 l
TIl.,. (:lit rr'l'I_J2f. " .' ,,]
----- I+/::o ml ~-~ I ,-----: cos-+ ISln- .
\ 4 4) \4 4/J 2 L 2 2
b) z ~9[CO{ -~)+is+~)] =9[ ~ _~;] ~ 9~ -~i
z~J2(cos21t +iSin2n.)~12(_~+~;)~_ 12 +;12.
k) 2+i (2+i)(l+i) 2+i+i--1 1+2i 1
u z::::;c~--=··---·--= --=---=-+1= 2.42.a)
l-i (l-i)(l +i) 1+ 1 2 2 3 3 22 22
~ -
Fsr . 2 .'
cos arcsm -;:::::; + l sin arCSIn -
. 2 'II
b) Z=4(COS
3Tt
+isin3rrl~ 4(- 122 +i.fi)~2.fi(-1-i).
2, .J5 15) 4 4) 2
~~r(cos'l' -isin(p)~r[cos(-<p)+isin(-<p)l
Z~10[COs(-~)+iS+~)]~1O[~- ~ i]~5-5i13.
235.
2.43.a)
_ =_ I _ . _ _1___ ~~. cos<p -isin'l'
z r(cos(p +isinq») r cos<p +isintp r (costp +isinqJ)(cos<p -isin(j)
176 177
b) Z=COS~-iSin~=I[CO{-~)+iS+~)l c) z, :z, =2(oos1O° + isin 10°).
2.S6.a) z, :z, =2(00s44° +isin44°) b) z, :Z2 =4(cos300 +;sin300)
2.44.a) z = 14(cos45° + is;n45°) =7.fi(1 + i).
c) ZI :Z, =4(cos8° + ising")
b) Z = 20 (cos 60° + is;n 60°) =20(}+ i ~) = 10(1 + h/:;-). 2.S7.a) z,: Z2 = 2( cos 2:; +isin 2:;) b) z,: z, = 2( ;2
cos +isin ;2)
2.45.a) z=34 (c05300 +isin300) =3{ ~ +}i)=17( J3 +i)' c) z, :Z2 = {cof; -l}iSif; -l))=3(COS~+isin~).
b) z=J3 (COS 120° +isin1200) =J3(-}+ ~ } 2.58.a) z, :z, =6(CO{-~)+iSi+~))
=~(cos600
2.46.a) z=15 (cos1500 +isin1S00) =1s[- ~ +}} b) z, :z,
3
+;si0600) c) z,:z2=2(cos7+isin7)
b) z=19 (cos21O° +isin2100) =19(- ~ -}J 2.59.a) +Os~+isin~Hcos~+isinl)=3{co{~+~ )+isin(~+~)]=

= 3{COsl+isinl)=30(0+i)=30i ..
2.47.a) ZI Z2 = 20(cos(1 0' +20°) + i sin(lO° +20°» = 20(cos30° + i s;n300).
b) z, Z2 = 21(cos(35° +55°) + i sin(35° +55°» =21(cos90° + i sin900).
c) Z,Z2 =4·2(cos(400+200) + i sin(400+200»=8(cos60° + i sin600) b) 12rCOS~+isin~).(cos
,4 4
3n tisin 3n)= 12(cos" +isio,,)=12(-1+0.i)=-12
4 4 .
2.48.a) z,z, =18(cos(15°+25°) + i s;n(15°+25°»=1 8(cos400+i sin400).
b) 'IZ, =28(cos(11°+19°) + i sin(II°+19°)=28(cos300+i 5in300).
c) Z,Z2 =18(cos(33°+12°) + i sin(33°+12°»=18(eos45°+i s;n45°).
2.49.a) Z, Z2 = 24[co/l~ + 311: \)+ iSin("- + 31! /1 = 2.fi (coSlt- +isin ~ I) .

3 8 8 8 8!J 3 \ 2 2
b) Z, 22 = 18 [cos( 211: + "-) + i s;n(2" + "-)] =

5 7 5 7
18(CO~ 1911:
35
I
+; sin 1911:
35 )
2.60.a)
cj Z, 22 = 10 [cos(3 +5) + isin(3 - 5) ]= 10[eos8 + isin( -2) ] .
b)
= 10(COS ~+ isin 2:..). n .,n
2.5I.a) Z',ZJ b) Z l Z2 =COS-+lStn-.
.. 12 12 6 6 c)
2.52 .•) zh = 6(cosl 8+ isin18). b) z,z2=5(cos7+isin7).
0) z,z, = 44(cos22 + isin22)
2.53.a) 6 (cos 90° +isin900) b) . cos( -90°) + i sine -90°)
2.54.a) 4.[2(cosOo +isinOo) b) 10 (cos 45° +isin4So)
2.5S.a) ZI : z, = 4(cos(400-800) + i sin(40° - 80°) = 4(cos40° + i sio(-400» 2.61.a)
b) Zl : Z2 = 4( cos50° + i sin500)
178 179
(COS;9 ;
[.3(
,,3
+iSIn] '
n; . n;
(~) 1 2n. . 2n 1 I .,/3
~ +O{~)+iSin(~)]~3(COS~+iSin~) 9 ) =3(cOS 3 +iSIll3)=3 -2+'2 ..
d)
.
~(cosll' +isinlI0)]' =3'(cos55° +isin55').
+OS~+iSin~)
2.67.a)
[ (31< ") .. (3" ")] ( 1< .. ") b) (cos4° + iSin4o) 15 = cos(15. 4) 0 + isin(15· 4) 0 = cos 60° + isin 60° .
b) 2(COS~+iSin~) 5 cos 4-4 +181ll 4-4 ~5 cos 2 +"10 2 .
c) [4(coSl00 +isinIOO)]' = 64(cos300 +isin300)
2.62 .• ) (1+i)(cosI50+isinI50) = d) [2(cosI5° + isin 15°)]' =16(cos600 +isln600)
=J2 (cos45° + isin 4So) (cos ISo + isin 15°) = J2 (cos 60° + isi11600)
b) (-I-;)(cos20" +;sin200) =,/2[coS(-135°)+isin(-1350)]ccos20" +isin200
2.68.a) (I+i)1O ~ [J2(*+ Jdr =[J2(COs~+isin~)r=
= ,/2 [cos(_135° + 20°) + isin( -13So + 20 0)1= ,/2 [cos( _115°) + isin( -II SO ) J = 32(COS~ + isln ~)'O = 32( cos 5" + isin 5" ) = 32(0 + i) = 321.
4 4 \ 2 2
2.63 .•) (00s400 +isin40o)(3+3ifl) =
= (c08400 + isin 40°) 6r! + i EJ 6(C05400 + isin 40° )(cos60o + isin 60°) = b) (1-,) - v2 ."--lr::r~1 1.11"I =(v2)
---I) r::12[ cos(") .. (")1"_"
- - ,-HSIll' -- J -
,2 2
=:
. \ J2 J2. 4) ~ 4
= 6 [cos( 40° + 60°) + isin( 40° + 60") 1= 6(cosl00o + isin I00 0

). = 64lco{ _1~n )+iSinl-l~n 1
r· --I = 64[cos(-31<) + isin(-3,,)]=64(-1 +0)=-64
, (?
b) (cos 50° +;sinSOo)(Sfl -5i)
= (cos 500 + isin 50°)1 -

=
o(.~ ~iJ = 10(cos500 + isin 500)(00s30" - isin300) = c) H+i)8=[ J2( -COs~+isin~)J = ++ -~)+iS+' -~)J
16 (cos 00 +isinOO)=16(]+O)~16.
3 31t
= 10(c08500 +isiI1S00) [COS(-300)+;sil1(-3~o)1= 10(cos200 +;sin200). = 16[COS " +isln
4'J' =4 -
2.64.a) (1+2iSin~)\-2-2ifl) = 8l( ~+i5in~)[-~-iJ3l~ ( 7n .. 7n)J\,3 = 8( cos -s-
21n . . 2In \I
3 2 3 22) 2.69.a) 1
r '
z,· = L 2l COS -5 + /sillS + slll-s-f
I
= s( COS~+isln H
z.' = r4l' cos 5" isin Sn )]4 = 256(COS 20n +isin 2On)=
b) 2(COs2:.+ is in it .)
12 12) b) +
• L
2.65.a) [5( J
cos~ + isin ~) ~ 5\c05n +isimt) = 125 '(cosn +isinn).
9 9 9 9
b) n .. " 'I
II ( Cos-+lsm- c) -_.-
27fl (cos 21t +lsm
.. 211: ) d) -25(cm~+lsm~.)
4n .. 4n ':
l 3 3) 47 64 3 3
c)
2.66 .• ) I'
L
1t
2lcos-+/sm--
24 24
.. rr
)]' ( .6
=2
11: •• n
cos-+lsm-]=64 cos-+ism- _
4 4) 4 4J
\ ( 1f.n
I
b)
!(
L
3
1t .•
COS-+lsm--
100 100)
n
'11"
2
~
IJ =3,0 ( cos-+ism-)
2
1t.11:
<
c) [z(cos% + isin %)J= 256(cosn + isinn) ~ -256.

181
180
3 3,
2.70.a) z=3 b) z=-5 2.n.a) z=Ji+i b) z=--+-/
2 2
2.75.a) i b) KoristeCi binomnu fonnulu, dobije se:

( cosx + i sinx)2 = cos 2x +2j sinx cosx - sin 2x.
Ako primijenimo Moivre-ovu formulu, imamo:
( cosx + i sinx )2 = cos2x +i sin2x.
Kako su lijeve strane dviju posljednjih jednakosti jednake, takve moraju biti
b) Z=
( -+~
1 ')100( cos~+isin~. )= desne, pa vrijedi:
I-I \ 4 4 cos2x +i sin2x = cos2x +2i sinx cosx - sin 2x.
Posljednja jednakost predstavlja jednakost dva kompleksna broja, a oni su jednav:
samo onda kada imaju jednake realne dijelove i imaginarne dijelove.
Otudaje:
cos2x = cos2 x - sin 2x i sin2x = 2 sinx cosx.
2.76.a) b) Prema Moivre-ovoj formulije (cosx + isinx)3= cos3x + isin3x.
_
, (
- I COSl-+-
nn
+lsml -+- ) ())'"'(
.. 'ITn 1t,n
COS-+iSm-J= . Prirnjenom binomne formule na lijevu stranu formule, dobije se:
cos 3x + 3i cos 2x sinx - 3cosx sin x ~ j sin x = cos3x + i sin3x
2 3
~ (cos x - 3co~x sin x)+ i(3cos x sinx - sin x) = cos3x + j sin3x

\ 4 4 \4 4 4 4 3 2 2 3
~ (cos'x - 3cosx (I-cos'x »+ i(3(1-sin'x )sinxsin 3x) = cos3x + i sin3x

-_ (cos-+lsm-I n " 1t) = (cos 5~
1t " 1t 1'''"(i COS-+ISl11- " [' 7t 7t I
VI~ +lsm5On) cos-+isin-)= ~ (4cos 3x - 3cosx)+ i(3sinx - 4sin 3x) = cos3x + i sin3x.
2 2; \ 4 4 . \. 4 4)
Kako su dva kompleksna broja jednaka ako su im jednaki realni i imaginarni dijelovi,
=
" O)l( cos~+lsm-I
(cos () +lsm 7t . ' 1t '\
=
1t
cos-+isin- 1t =:
.fi
--(1+1).
to vrijedi: '
'3 x = 3'
4 4) 4 4 2 cos3x = cos'X;
- 0_. . cosx sm"x,
.-
sm _smx-' 4sm
' ) x.
2.74.a)
Z+C03;0 -isin ;of++ + ;o}HSin(n + ~)r =
2.77.a) i b) Prema Moivre-ovoj fommli je (cosx+isinx)4=cos4x+isin4x, a prema
(cosx+isinx)'
binomnoj formuli imamo
=(~)OOS4 X+{;)OOS3 XSinx-(~)cos2 xsin2x-{;)cosxsin3 x+(:}in4x

_ ( lln . ' lin) 15 15·11n .. 15.11n
- COS-+1SlIl- =COS---+Ism---=
\ 10 10 10 10
= cos 4x + 4i cos3x sinx - 6cos2x sin2x - 4i COSX sin 3x + sin4x =:
= cOS----+lSln--
33n . ' 33n 1 t . 'IT
= cos-+islI1-=O+i. = (cos·x
4
- 6cos2x sm
. 2
x + sm x + (4 cos·1
. 4) ·
X SIllX - 4cosx sm"
. 1x).I.
2 2 2 2 Dak!e, vrijedi slijedeca jednakost kompleksnih brojeva: '
cos4x+isin4x:;::: (cos4x - 6cos2x sin 2x + sin4x) + (4cosJx sinx - 4cosx sin 3x)i.
b) z= l+iJi)." = ( (l+iv3)(i+I)
r::: J20 =ll+i-J3+/J3
( \20 Dalje se dobije:
[ '-1} 1
(i-l)(i+I) -1-1) -
cos4x = cos4x - 6cos-x ~. sm 2x + SIn. 4
x:::: COS4X - 6)COS-X
1 (I
-cos2x) + (I -cos-x
')2
=
4 2 4 2 4 4
= cos x - 6cos x + 6cos x+ 1-2cos x+cos x = 8cos x - 8cos x + 1. 2
=1( Ji -.! J .! + Ji)i)" =rv~/Ji

\
2222 l 12222,2222
L
fi _L.J2 _(~ fi fiJi)]" \
+ Ji 2
3
sin4x = 4cos3x sinx - 4cosx sin x = 4sinxcosx(cos2 x - sin 2 x) =
2 2
= 2 sin2x( 1-sin x - sin x) :;::: 2 sin2x( 1-2sin x).
2.78. Upum: Koristiti Moivre-ovu i binomnu formulu i postupak kao u prethodnom
= [(
J2 cos-cos---sm-sm--lsm-cos-+COS_Sin_)i) "
- 11:
\6464,6464
1t
]
.n.n ( .n 1t IT 1t zadatku.
2.79. KakoJe
.2 n
1t. ..
Z =-COS---lSIll- I z=~COS-+1SJl1-,toJe
n .. n .
,,10 11: 1[n -" to [ 5n
.' 5rr 1"
11: 3 3 3 3
=;- [cos("6+4) -ISm("6+4)J =2 cos( 12)-isin(I2)J = 2 211 .21t 11 ,J[
1 +z+z = l+Cos-+lsm- -COS--lsm-=
3 3 3 3
182 183
21[; .. 2n 41t ,.41t 1t .• 11: 11: .n
= COS-+lsm-+COS-+1Slll-= -COS-+1SID--Cos--ism-=
33333333
rr 1
= -2cos-=-2·-=-],
3 2
Na analogan nacin dokazuje se da tvrdnja vrijedi i u slucaju kada je
k = 3m+2, mEN.
b) Primjenorn Moivre-ove formule dobije se:-
k+1 2k+2 2(k + I)n . ' 2(k + I)rr 4(k + I)n .' _4(,-k_+_I-'..)T'_'
1+z +z =cos +lsm + cos +lStn---
3 3 3 3
Nekaje k+1 djeljivo sa 3, odnosno, nekaje k+l = 3m, mEN. Tada vrijedi:
1+z k .. 1 +Z2k.. 2 =1+cos2mn +isin2nm +cos4mn +isin4mn =
= 1+1+0+1+0=3.
Uzmirno da k+1 nije djeljivo sa 3. Tada postoje dvije rnogucnosti ito:
k+l =3m+l iii k+[ =3m+2, mEN.
Posmatrajrno drugi slucaj kadaje k+ 1 = 3m+2, mEN. Tada vrijedi:
Prema Moivre-ovoj formuli je
' 2(k+l)rr . ' 2(k+l)rr 4(k+l)n,. 4(k+llrr
2n ,,2n Y' " 2nn
Cos-+lsm-) =COS--+iSID--,
Z =
( . 2nn 1+z
k+1
+z
1k+1
= 1+cos +lsm----·+CQS +IS1O--':-=
3 3 3 3 3 3 3 3
Kako su dva kompieksna broja jednaka ako Sll im jednaki realni i imaginarni 2(3m + 2) 1t " 2(3m + 2) 1t 4(3m + 2) rr . ' 4(",3:c.m,-+~2),-n-,-·
= 1 + cos + I SIll + cos +lsm~
dijelovi, to se uporcdivanjem realnih dijelova dolazi do jednakosti pod a) i 3 3 3 3
+ cos! 4n + 4~ + i sin( 4n + 4n 1= I
uporedivanjem imaginarnih dijelova dolazi do jednakosti pod b).
2.81.a) Primjenom Moivre-ove formule dobije se: = I + COS(21t + 2n ') + i Sin(2n +
3 3 \ oj \
3:::.)
3)
, ( 2n .. 2n)' 21m ,2krr 21t .. 2n 411: .,4n 1 1( .. n n .. rr
Z = cosT+lsmT =cos~3~+ism-3- = l+cos-+lsm-+cOS-+lsm-= -COS-+1Slll--COS--ISln-=
33333333
n 1
z
"
=
( 2n
c053+ls~n3
.. 2n)" 41m, , 41m
=cOS-T+1sm-3- = 1-2cos-=!-2·-=!-I~O.
3 2
Na analogan naCin dokazuje se da tvrdnja vrijedi i u slucaju kada je k+ 1 = 3 m+ 1,
Nekaje k djeljivo sa 3, odnosno, nekaje k = 3m, mEN. Tada vrijedi:
k" 2kn, . 21m 41m 41m mEN.
Z +z =cos--+lsm--+cos--+isin--=
3 3 3 3 . 7)P
28 _.a .
osmatraJtno komp Ik
e'san b
rOJ' Z = cos -2n
+ 1.. 2"Td'
sm - . a a Ie
6mn . ' 6mn 12n.. f2n 33'
= COS-~+lsm--+COS-+Ism-=
3 333 2 4n. . 4n: 11:. • 11: ,. d'
z ::.:cos +!sm =-cos -1stn}, pavrlJe J
= cos 2mn + i sin 2mn + cos 4mn + i sin 4mn:'
1+0+ 1+0 = 2. = 3 3 3
Uzmimo da k nije djeljivo sa 3. Tada postoje civije mogucnosti ito: l +Z+Z2 = 0, odakle slijedi:
k=3m+l iii k=3m+2, mEN. 1 + z=- Z2 = cos'::" + isiu'::
Posmatrajmo prvi sillcaj kadaje k:=:;;jm+ 1, mEN. Tada vrijedi: 3 3 '
21m. . 21m 41m. . 41m ,2 2n .. 2n 1(.,TI
k
z +z
'"
=COS--+lsm--+COS~-+lsm--= 1'T'Z =-z = -COS--Ism-=COS-~lsm-.
3 3 3 3 3 3 3 3
__
- cos
2(3m + l)rr . ' 2(3m + l)n
3
+ 1 SIll
3
4(3111 + l)rr .' 4(3m + 1) 1t
- + cos - - - - - + 1 SIn -"'=--.:
3 3
" n 211
DalJcJc: (I+z) +(1+z) = cos~+lSm~) +lCOS-:;--lsm--
,3 3 0 3; r n ,.1r1
'" ( 1( ,.n 1"
= cos( 2mn+ 2;) +i Sin( 2mn + 2;) + cos(4mn+ ~ ) + i Sin(4mn+ 4;) = = cosnn'+isin mt
3 3
+cos!!1( -.isin tnt =2cos!!2. odnosno
3 3 3' ,
n 1 " nrr;
2 +(1+z)' +(1+2')" =2" +2cos- (*)
3
184 185
Koriste6i binornnu fonnulu, dobije se: 2.85.a) (00 = 5 (cos 20° +;siI1200), ill, = 5 (c05200" +;sin200o).
2" +(I +z)" +(J + Z')" = (~H;H; )++(:)+ b) ffio =6(cos300 +isin300), "" =6(c052100 +isin2100).
+(~)+(~)z+(;}, +. +(:}" + (OJ::::: 4( COS

9Jt +lSlll
g
.' 9Jt)
g
+(~)+(;}, +(;}' +.. +(:}'" =

= 3(~)+ (n
+z+ Z2) +(~) (I +z' +Z')+ ... +(:)(1 +z" +Z''').
(I 2.87.a) (00 =:J2(COs~+isin~),
Kaka je, prema prethodnom ,",datku, I+zk+Z" = 3, aka je k djeljivo s3, au
protivilom sluc~ju je nula, to posljednju jednakost moz.emo napisati ovako:
2" + (I + z)" +(1 +z')" {~)+ {;)+{ ~)+ .=3[(~)+(;H~)+}

= (**) 2.88.a)
Koriste6i relacije (*) i (**), dobije se: ,r;( cos 90'+0.360° +lsm J3 1
.' 90'+0'360') =cos30o+ism30o=-+-i
.
3rl(1111+)+
ffi o ""'''}
(n1 (11)] I1n odnosno,
+ ... =2" +2cos-,
\ 3 3 2 2
LOj 3 6/ 3
WI=VI
;r;( cos 90° + I· 360" +/sm
.' 90° +1· 360' I)=cos150'+lsm150
,. . °= -J3 I
-+-i
(~)+(;H;,)+ =H2"+2C()S~n \ 3 3 2 2
b) Uputa: Posmatrati zbir 211 + z{l + Z -+ Z2 (1 -+ Z2 y' J

i koristeci prethodni zadatak
CiJ 2 "",ifi[ cos 90" +2·360' +isin 90" +2.360°,l=cos270()+isin270o=-i.
3 '3)
pod b), provesti razmatranja kao u zadatku pod a).
2.83.a) Ako je OJ, k-ti korijel1 datog kompleksnog broja, tadaje: b) OJ k -
- ifl( cos 60° +k3 .360 0
... "
1 15111
60' + k3 . 360') ,k '= ,
0 k = 1-, k = 2~.
\
co k = J9( cos 0" +k·360"

2
.' 0" +k.360")
-+ I sm 2 . , k = 0, k ~ 1. (00 = cos 20° + isin 20° , (01 = cos 140() + isin 140°, 00 2 ;::: COS 260(l + isin 260 0 •
30' + k ·360' +lSln-------

.' 30' + k .360') k -- 0 k -- 1 k -
IDo = J9(cosOD-+ isin 0°) o;;;;;3(cosOo + isinOo) 2.89.a) ffi
k
,O,"8( cos
-VlS
3 3'"
- 2.
ill, = J9 (cos 0° + isin 0") = 3(cos! 80° + isin 180") "'0 =2(cosI0" +i8iI1100).,", =2(c05130" +isin130°)'
o 0 0 :::::2(cos250o +isin250o)
[;'J6'l' cos 90 +k·3600 .' 90 +k'360 ) k--O (J)2
b) ill =-../U
2 +IS!fl--
2 )- ' k = 1.
,~vn( COu,12'+k.3600 .' 12'+k.360') k=O k= 1 k~2
, k
b) ro k 3 + 1 SIn 3 ~ , ,' .
COo ~ 4( cos22So + isin 225°) _ WI::::: 4( cos 22S(J + isin 225°) , .
2.84. Svaki o-tl korijen kompleksnog broja irna n vrijednosti. Ul" = 3(C054° + isin 4°) ,Ul, = 3(e05 1240 + isin 124°) ,m, ~3(cos244° .,. isin 244°)
aJ (O/; =: 14( cos 10" + k· ' 10' + k· 360") k-- 0
2 360" + I.3m 2 ,- , k= 1. '-1
2.90.3) Zk=.y! I~-O--'-'-O
=VCOS +ISln =cos
0 + 2k7r . ' 0 + 2kn
:/S111
k 0 1
, =, .
2 2
Zo = cos 0 + i sin 0 = I , Zj = COSTt + i sin 1t :::: -1.
"'0 ~~4(cosIOo +isinIOo) ~2(cos5° +isin5°) =. ..') (
~ =...j4,posO+lsmO -2 cos 0 + 22kn +lsm
. ' 0 + 22kn ) ,k=O, L
b) zk=.y4
"" =J4(cosIO o +;sinlOo) ~2(cosI85° +isiI1185°)
20= 2(cosO+isinO)=2, z!:::::2(cos1I +isinn)=~2.
b) illo = JS(cos50 0 +isin50 0 ) =2.fi (00s25° +isiI125") r;: W. . . ) =3 ( cos n + 22kn +istn
. n + 22kn ) ,k=O, 1.
c) zk=..;-9=,,9\cos1{ +IStn1{
ill, = ~8(cos500 + isil150o) = 2.fi (c05205° + ;siI12050)
186 187
RezuItat: 2( cos ~'+ i sin j) , .. so)
2(Cos 351t +lsm'T'
z(I= 3 ( COS
1t
2 +ISln2"j=
.' n I 3'
l ~ Zl = 3(\ cos -3"2 + .' 3.)
2
,. I SIfl- == -.H .
")
2(COS1t +lsmn,
2.9I.a) l/i =t'cosO+isinO

2" .' 21<
=>
1.J3
0)0 =cosO + isin 0 = I,
4" .. 4" 1.J3
2.94.a) "'0 ~2(cosO+isinO)~2, (01 =2
l" . . " ) =2z•
COS 1t +1SlTI
2 2
(OJ =COS-+1SIO-=--+I-
3 3 2 2'
ffi 2 =Cos-+lsm-=---l-
3 3 2 2 (02 = 2(cosn + isin-n:):::: ~2, m3:::: 3" ..
2(Cos 2 +1sm 2
31t) =-2'1
1 t . . 1t ";3 I. 51t. . 51t JJ1.
( 2" . S2,,) '

b) ffio ""COS-+lSJn-=-+-1 w\ =COS~+lsm-=--+-,
6 622' 6 6 22 b) "'0 =2(cosO+isinO)~2, (01 =2 cosS+ism
3" .. 3" .
2( 6n .. S6n) '
0), =COS-+Ism-:::::-l
. 2 2
(03 =: COSS+lSlll
'"0 =COS~+iSI':~=±+i~' ""

c)
5" .' 5" ,::: -I- 1.J3

=C051[ +isinlt =-)
'"4 =2( COS s; + isin 8; ).
(0.,= COS-+ASlfl- -,-
- 3 3 2 2 n.. T( 1t . ' 1t .
C ) CO =COS-+lStn- O)J =COS-+lsm-=l,
n .. n , 7n .. 7'K J31 o 10 !O ' 2 2
2.n.a) roo =cos2"+lsm'i =l, WI =COS6+lSID6""'-T-"2i <nt .. <nt 13n .' 131t
ffi2 =coslO+/sUl . (03 = C O S - + f s m - ,
lIn .jj I. .' 11"
lO 10 10
ro 2 =cos-+!sm-=---l. 17n .' 17n
- 6 622 °4 =COS-+lSIn-
10 10
b) Wo =cosO+isinO:-.:.[, OJ 1 :::::
1t
cos:;-+ I SIn::-;;;::; t
-
.' n;
~
.
2.95.a) -12 + 21 =~= 'II

/'2.fi-2""(-C.fi::::2-+-C.fi::::2 = !J8(COs"-+lsin "-) =
(02 o:.:COS1t+lTI:
,
=-,
I
00 3
3n,.3:n:.
='cos-+rsHl-=-l.
V l2 2J~ 4 4
2 2 +21m "-+2Im j\
k ~ 0 I.
( 1t
= Z( cos-+ism-
.. 0'1=",
2 2" 1 .fj
. 2n) =--+--i = Vslcos 3..__ + I sin _4__ .._
0) roo::": 2( COS 0 +lsm Wj ·2 2'?
, \. 3 3 2 2
0),
-
= 2{( COS-+
\
41< Ism
3
. ' -4"
3"
I ',-,
I J3
-----i.
2 2 Rezultat' vs( cos ~ + i sin ~), vs( cos ~ + i sin ~ ),
2.9J.a) 1H =1JcOS1t +isin 1t ,-'" cos rr -+ 421m + iSI'n 1t +4
21m ' Ie' -- 0. 1, -,
0 3.
n .. n 3n .. 3n: Sn . . 5n 711: .7rr

b) ifh = '.fi( ~2 -1~)=V.fi(COs~-isin~)-
C05-+/sm-, COS-+ls:n- 0 COS-+ISUl- cos-+ism·-··
4 4 4 4 4 4' 4 oj
-"-+2;:" .. ":. + 21m J
Vi. cos 42 +isin.....'L2-- ,k~O, 1,2.
[
n
COS~-Ism-,
.' 1t 3tr. . 37r "OS 7'Yf. ~.
COS-+lSIn-"......-
" ,,'n 7rr. lin..
C{)S-+lsrn-
lin Rezultat 'fi(eos"- - i sin "-) , 'fi( cos 7n + i sin 7n), 'fi(eos lSn + i sin ISn I.
8 g 8 8 g 8' 8 8 E . 8 ~ 8 8 8 8)
CJ "~ l=S(- .,-~) =J.,·'JCOS1t+ISm7:=~COS

- ]/
v-.1 =".1I..COS1!:+IStn7:
.. o( n +321m .'
+(5~!'·-3-
1[ + 21m
c) 1+; =.fi(COs~+isin~). roo ="\/1. n .' n)
4r;:2(COS-+lSill-- ,
16 16
k~O, 1,2.
's(
COl =;11.. COS-+lsm- , 9n16 .. 9n)
16
0)2 =v2 ,r;:(l 17" .' 17,,)
COS-+lsm-
16 16
,
188 189
-COs~+isin ~ )' =( cos ~ + isin 3; )' = cos61t + isin 61t = 1.
{OJ
"r;::( C O
=.=...;2 251t
S - +.'
l S251t)
lll- .
16 16 2.99 .•) (
11='i. (l-iJ(J3 -i) )J3-i-iJ3-1 6 .J3-1-(J3 +1 b) [2( cosl500 + isin 150°)] 10 ~ 1024( cos 60° + isin 60°) ~ 512(1 + i.fi).
2.96.a)
VJ:l-;;=6(J3 +i)(J3-ifV 3+) 4 2.100.a) (I + i) 10 ~ 1!2 (cos 45° + isin 45°)]10 = 32( cos 90° + isin 90 0
) = 32i .
= ,~rJcOS75° -isin7So =,~VCOS(-'7So)+iSin(-75')= b) [fi (3 -iJ3)]' +fi(l- ~i)r = [,fi(1-ilg300)]' =

'-il2 '-il2
lJ-I' = l(6.fiJ'
0 3F2 0· _ °
I [
= ,r;:: cos
-7So+k3600 . ' --75 +k360')
+Ism ,k=0,1,2,3,4,5_ ~
[ ---0 (cos30 -151030 r;:: (cosl500 · °
-isml50 )=
~2 6 6 cos30 v3
0) ,R=Jl2~ j8~ =,!8="SiJ3 =VJ..-iJ3 =++J3 =

V 16i '17 V- 16i VI6i 2i 11-2
= 1152,/6[- ~ -±}-576,/6(J}+i)
= J- ~ -±i =5 -COS~-iSin~ =Jc+ +~)+iS+ +~) = 2.101.a) [J2(~-i~)r = [F2(cos600 -isin600)To = 32(cos6000 -isi06(00)=
,- ,1_". + 21m 7n + 21m = 32(cos2400 -isin 240°) = 16( -1 + iJ3) .
/ 7 " .. 71t
= vcos-6 ::: cos 6 5 + isin -"--5--
6
k 0, 1,2,3,4.
r
+lS111 =
6
2.97.a) (1-1' iJ3)6 =[2( COs~ + isin ~) = 64 (cos 21t + isin 21t) = 64.
b) [Jj[-±~i~Jr
[J3 (- cos 60° + isio 60°)]'2 = [J3 (cos I20° + isin 120°)]'2
b)
-f:J+iJ" =(J32+21)
("~-2- ) ," =l(cos(j + 1t .
1 sm"6
1t)24
= COS 4n + isin 41t = 1 . 729 (cos 1440° + isin I 440°) = 729(cosOo + isin 0°) = 729.
2.102. KSina + icosa )(sina - ieosa)] -, =
c) [l~~~J=[ J3-1+2+ J3
)iJ =[ ~-±+[±+~}J ([cos(900 -a) +isin(900 -a)][cos(900 -a) -isin(900 -a) ]}-'=
-[cos(900 -a) + i sin(900 -a) ][cos( a-90°) + i sine a ~ 90°) ]} -, =
= ([2-)'1 J3. fi _ ~.J2) .1. li + J3. fiJI]' = [cos(900 -a +a -90°) + isin(900 -a +a -90°) ] -, = (c.osOo + isin OOr' = L
, lz Z 2 2 l2 2 2 2
11 + (.sm 1t- . cos 11:-

c;;--- ( "- + 21m
Jl6i=4Vcos~+lSm~=lcos
"- + 21m I
r;::sf C05--'
= (v2\ 1t 1t
cos- - SID 7t
_. C05- + C05- 1t
sm -IT)]"
<
/ 2.103.a) 2 2 +lSin 2 2 )' k=O, L
'L 6 4 6 4 6 4 6 4
= 16[Coll~+:::")+sin(~+~lr]~ ""16;I-cos 5:n: +sin 512n: i]S ==1/lcos!On +Sin~i] Rezultat: " .. ,,) •
4(-COS-+/SJn- 51t . 51t) .
4 ( cos-+isln-
6 4 \ 6 4) • 12 "3 3 l 8 8' \, 8 8
= 16 [ cos-+sm-i
41t . 41t] =16 ( -cos~-sm-l
3
n .
3 3
n'J
3
16[ 21 .fj)
"'"
2
- - - - - / = B( - 1-Iv';
. r;::3) . b) ,r;;c6 / ..
v~lo=2"cosn+lsmn: "" 2( cos---+isln---,
1t+21m . 1t+21m) k=0123
", .
\ 4 4
2.98 .•) . ' 30')8 = cos 240 0 -Ism

(cos 30 0 -lsm 1 . .fi
. . 240' =--+1- Rezult.t:F2(l +i), F2(-1 +i), .fi(-i-i), fi(l-i)
2 2 c) Rezult.t: 1 + i, - J + i, _. I - i, 1 - i
b) [F2(coS600 + isin600)]' = 8 (cos 360° + i sin 360°) = 8.
2.104.a) (COS1200+isinI200)~ = cos60o+isin60o=l.+ .fi i _
2 2
190 191
111t . ' lIlt
1 COS~-+Ism"·~ ( )
12 J2 1 51t.. 51t
(cos 120° + 18in1200) '1 cos 240 " +lsm
.' 240" = -1.[3
---£. =- COS-+lStn-
2 2 n: .' n:) 2 12 12 .
0
2 2( Cos 2 +lsm-i
b), [27(COS60 +lsin600)]3 =9(eos400 +isin400)
5n: .. 51t
~
S_i_n~ ':-1t-O;-) -(cos ~ + Isin~:)
[27(cos600 +lsin600)] 1 COS"-+lSIfi---
=9(eosI600 +lsinI600) 6 6
b) ""7(_e_o_s2::!e.-+-
[27(COS600 +lsin600)] 3'
2
=9(eos2800 +lsin2800). 3 COS +ISJn 3( 21t .. 2n:
COS-"3+1SlTI3)
I
1
3 3
~(cos3000 +isin3000)]-, 1
2.10S.a)
3
(cos 300° + I sin 300°)
= Heos( ~ - 2;)+ iSin(~ - 2;)]=Hcos~ +Isin~)=~.
-"3. cos150o +isinlS0o j. (eos( -150°) + Isin(-150°») 1 (1t
21 6
1t) -(1+1"\13)
c) ----:-lCOs-+lsm-
6
. r::: 4 =_0
8 ( COS-+IStn-
1
1t
6
. n:) (
6
n: . ' n: \'
. COS--l-ISm-!
3 3,
Ie 0.· (I 1 0 0 1 0 8(C08-+
3rr Ism~
.. 3rr\1= _.(-1)
8 . =-8.
=3 oos150 -lsmlS0 )=3("C0830 -lsin30 )=3(cos210 +lsin210")
, 2 2) I
~(cos300o + Isin300o)]-~ 3·(COS300
1
+lsin300) ( It .. 1t).9 . r:::" ( 1t • n\ 1(1.[31'
2.108.a) ICOS-+lsm- 1 (l+h/3)'=lcos-+ism-!i--:r - + 1 - 1 =
\ 3 3 3 3;22 2)
b) [8(COS 150 0 + isin 150°)] -I 18 [eos( -150°) + Isin( -150°)1 ( IT .. IT '\ i (. IT • TI \'( n . IT) 1 ( n .. IT I
3 +ism 3 ) 3 +ism-j" iylcos3+1Slfi'J)=
J
=lcos3+/Sln3"/27 Cos cos
=~ ~os 150" - isio 1500}o,~ t cos 30° - Isin300 } ~(cos2100 + Isin 210°)
8 8 8 (1\ .onj2,l!
=lCos~+lsm~ t
2n
cos--+ism- =1, 3 .21tXCos-+Ism--:;-=
.,1[\)1 1t
40 40 3 3, 3 2 2 2
cos 45" +isin45" i
2.106 .•) I(1+1)'0 =( 00845" +18in450'1
l CO$45' -isin450) __ (
) 71t '.' 7n i I ( - Ii r:::. 1'1 1
,1-1 COS(-4So)+ isin(-45°) -_ - 17 ( eos~+lsm~I=- - - - I =-(-,,3-1).
2 \. 6 6) 2 7 2 2; 2'
=(cos900 + isin 90°) 4" = eos(n· 360°) + isin(n' 360°) = I
21t .. 21t
b) + Ii'''''
(J-'j'
l 1-1
bo
\cOS
900 .'
+ISlll/
000)40+1 0 °
cos90 +/sin90 =1 b) -" cos'3+lsm':i' (
l 7t .'
COS-+ISIn- \~41
n), .)_ -
cosn +isinn (4')-
- I .-
= cos(n·3600 +90 o)+isin(n.3600 +90°)=

f\.cos?!C6 +ism!!:)'-
6
3 3 5(COS-?~+iSiO-?~)
~ 6 6
c) (~)4"+2(euS900 + isin90 o\411+2 cos 180° +isin 180 0 =-1 coJ-"[+ls1n( -"- .Jj i ( •
ll-I )
. \. 6; 5 6)(-4i)=-~l; -+}=-~(.Jj-i)i=-~(lfi.Jj)
= cos(n· 360° + ]80°) + is1n(11 360 0 + 180(» =
2.109.a) Napisimo, prvo, dati broj u trigonometrijskom obiiku, a zatim odredimo
d) 'I +:)411+3(005900 +isin90o}411+3 cos 270° +isin270o :::=-i cetvrti stepen.
[
....1-1
z:::: I +eDs:':." + isin~- == I +cos 2 ~ - sin 2 ~.+ 2isin~cos~ =
= cos(n·3600 +270 0 )+lsin(n·3600 +270°)= 4 4 8 g 8 8
3n: 1S1ll
cos-'4+
.' 3n
n .. rc)
4 (COS~+lsm~
lIn . ' 11"
COS~·~+IStn-
=2cos 211: .1! 'It
-+2istn-cos- = 2cos- 1t( 1t .'
COS-+Ism-
n) .
8 8 8 8 8 8
2.107.a) " -_ _..2... 12 12
21 6 6 2i
192 193
(cos 2; + isin 2;)" +(cos( _ 2; )+sin(- ~))'
(cos4n + isin 411:) + ~os(-411:) +sin(-411: 1+ 1 = 2. »=
b) Zadatak se rjesava analogno zadatku pod a).
2.112.a) (cos 60° +i5in600)" =cos360' +isin3600 =1.
b) [J5(cos45° + isin 45°)]" = 115(cos2700 + isin 270°) = -125;.

2.113.a) x3_1=O ¢:> x~Vi=~O+isinO~eosO+21m +isin O+ 21m
3 3'
k=O,I,2 X, = c050+i sinO = 1,
X2=COS
2n
-t-i sin 2n =_..!:..+ili x,=cos 4n +isin4n =_~_iJ3
n\' [2cos6"n(cos(j+iSJnti
n . n)1'J 3 3 2 2' 3 3 2 2
= ( 2eos ,IT
6+ .'
21SJn 6) =
b) ,,5_32=0 ¢:> x=z!32 =V32(c050+isinO) = {cos 27 +isin~~11:),
= 8 cos ,n(
"6 cos 2 .' 2n) = 8(13'
n+ls1I1 2-)1'. =3i,,3r.: . 1 k=O,I,2,3,4.
XI = cosO+i sinO = !,
, ( • 2X 2X . X X \8 X,,= 2( 2n
cos~+;sm-,
.. 2IT)
2.110.a) O+cosx+isinx) = l+slI1--cos -+21sm-cos-1
<
= ,. 5 5
. 2 2 2 2)
?( 6n .' 6IT \) o( .. 8n 1
SIT
I x( :::::2~ cos -X(ICOS-+lSlll-
x .. X\J" = X4= _ cOS----=-+/SlIl-, X5= L cos--;--+ISIn-;::-I.
_(
- 200s 2 X .' X\8
_·+2Isll1-1 =12cos~
XX)]8
COS-+ISIn-
.' l\ :J 5 )) )
2 2) L 2 2 2 2\ 2' 2
~--'...- - - - + 21m n . 21m \
8
" ,.-;-;
c) x +16=O ~ x=~~16 =t/16(cosn +isinn) =2 cos
4 ( 1t
4 +isin-: '4_" )0
256cos '?: (cos4x + isin4x).
2
k=0,1,2,3.
b) (1 ' .
+smX+lCOSX)8 (. ~ X 2 X 2' 2X • ~
=]sm~-·+cos·-+ Slil-COS-+/1COS --sm--
x x( x))" = X, = 2( cas~+ iSin~) =./2(1 + I), X2 = <cas 3: + isin 3: ) = ./2(-1 + i),
\ 2 2 22,22
=
(lr COS
X . xX COS.x -SlD2"
'2x' +SIfl. "2X)' +i(cos"2+S1112 . X))" = XCI = 2(COS'~~ -+- ;sin 5n) = J2C-l-i), )(,1 = 2( cos 7rc +isin 7n) = nO-i).
2 4 4 ,4 4
z~v=i
.;. !. 11:
2.1I4.a) z'+i=O ¢:> z3=_1 ¢;
-(l 2
x . x)"[vi-r.:2( cos-cos-+sm--sm-I+I
- cos-+sm-
2
x 11: .
2 4 2 4)
'.JO
,,4
X . IT '\ X
sm---cos-'-COS-Sln-,
2 4 2)
n. xI]" =
IT +2lrn: -~+2Jm
23 +i5in-2·-- - , k = 0, 1,2.
3
= 16[(\ cos::2 + sin ::)' Tr' cos(". -::) + i sin(".-:: I)" =
2 J, ,4 2 4 2; (nl .. (n)J3J.1 1t . IT
Zo cosl-'6
= r~ lS1J1~ -6 = 2' - '2 , Zl =cos-+isIl1-=O+i=i,
2 2
- 21'
= 16l(cos~'+Sin~) 7n .. 7n 13 1.
,,- • J, [cos(211: -4x) +isin(2n -.4x)]= z, = COS--t-lS1l1- =
, 6 6
---~-·-I.
2 2
= 1/1 + 2sin ~cos~)' (cos4x -

b) z'-i-J =0 ¢:> z3=I+i ¢:> z=VJ+j.
isin 4x) = 16(1 + sin x)' (cos4x - isin 4x).
l
cos". + isin ".) = w(eos ~'+ 2kn + isin ~ + 21m l,
2 2 .
z= ,f7:i(
(~iJ3)' +( -1-;"/3)" =(_~+iJ3)" +(_~_IJ3)'=
k=O, 1.2.
2.11I.a) V'L\ 4 4 3 3;
l2 ,22222 )
194 195
-7i±J(7i)2 +48 -7i±.J-49+48 -7i±~1 Vidimo dajednacina ima fetid rjesenja j to su:
l.llS.a) x 'It
, x=-tg .m 9n
, 13n
16 .
1 2 2 x=-tg ,x=-tg x=-tg
n I 16 16 16
- 71 _ COS - - - - . - + 1 SIll - -+-2krr
. + ( rr + 2krr . ' -- J 2.119.a) Odredimo nule datog binoma.
-7i±.Jcosrr +isinn 2 2 ~ k
2 ,~O,k =i
' 5 5 ,r; n +2kn .. " +2kn
2 x +1=0 ¢:> x ::::-l ¢:> x k =\/-1 =COS---+lStn---,
5 S
-7i +lcos~ + isin :r_) gdje je k = 0, 1,2,3,4. Pet nuladatog binomaje:
_ 2 2 -7i+(0+i) -7i1·i -6i . rr .. 1t 3rr .. 3rr .. 1
x!- =-----=---=--=-31 Xo =COS~+lsm-, XI ::::COS-+lsm-, Xl =COS1t +ISm1t =- ,
2 2 2 2 ' 5 5 5 5
- 7 I. + ( COS 3n
---- .' ---
+ Ism 31t) 7rr . ' 7" 9n . ' 9n
x) ::::COS-+1Sln-, x 4 =COS-+lsm-.
X2= \ 2 2 5 5 5 5
2 Meau pet nula,jedna nUlajc realan broj (-I), a medn preostale cctiri Stl dva
b) xj=3i,X2=5i. para konjugirano-kornpleksnih brojcva jer je:
2.1 16.a)
j
ZI=---+-·")
fi
Z2=----I.
I fi
b)
lfi
=1=-+-1, X
4
0::
9rc + ism-;:-=
cos--;: rr 'J' +ism
. 9rc cos ---:-- (iOn
. --- (iOn 1[) r r " 7t - o
=COS--IStn-::=X
2 2' 2 2 2 2 --' J \5]- 5 5 5 )
= -3-21±~4-+28.-68i x3
7rr ,,7n (IOn 3n) +IStn\-S--s
=COSS+IStllS=CO\S-s" .' (IOn 3") =cosS-lsmS=x;
3 " " 3n -'
2.!17.a)
2
Sada mozemo pisati:
x' + 1= (x-xo) (x-x,) (x-x,) (x-x]) (x-x,) = (x - x,)(x - xo)(x - x,J(x - x, )(x - x,)-
2
-3--2i+7-4i
ZI :;:;: ~"---'--'-- =2- 3!
2 2
rr ""Y
= (x+11r X-COS--1Stn-
'\ . 5
n 3n ,,3n\
Jl x-cos-+Ism-lx-COS~-lsm-l.
5/: S
""X 5 S 5 )
2 ( 3IT. 3rr)_-
·lx-Cos----:-+ism~
b) 2,--1-1, z2~.J.(-I+i). , 5
2
w, -1 d"
2.llS.a) zk=i--,gJcJc (Uk
3rr + 4/m .' 3n + 4/m
= COS-g-~+lsm--8--" k = 0, 1,2,3.
= (x+ I{(X-COS~)' +Sin~ )'][C<-cos 3;)' -(ISin 3;)}
(Ok+ 1
, rr ,n . ,,,][, 3" ,3rr .,3n1
= (x+1 { x~-2xcos-+cos -+sm - x -2xcos-+cos -+51n-- =
0) 5 S S 5 5 5 J
= (X+I~X2-2XCOS~+IXX2-2XCos3; +1)=
-lg?
Uvodenjt:m smjcne x = ,dalje se dobije:
= f\:'(+1 ~" 2n-'I· 'l',
,-x 2
' 2 Xl' \'
1 . ~
(1_ig 2
~
I ___.2 + ._ _2__ I I _ i
2tg~ r 2
4n
x-+2xcos-+ll.x
{{,
+2xcos-+l
5)
2rr )(,
5 J
4n +1Jx-+2XCOST+!
\(_ 6n)
j
-----, =/'<--¥
b) x +1= \!+l\X +2xCOST+1lX +2xcos-
(
I +x-' ,l - X ,)
'l l+tg 7 >
2 'I'
2.- l+fg -2
I (I)
c) x' +1=
=>
cosLkp +isin 4Q =i
n n
4'1'-'2-+kn ,4'I'-2'+2Im ,kEZ.
=> cos 4'1' -0 , sin 4'1' = 1
f
=\:'.:+1 l'
2n )(,
x··+2xcos-+l
9,
4"
x-+2xcos---+l
9
tm
x +2xcos-+l
9
X, X, 8rr
x··+2xcos~+1
9
\1 .
j
2.120. Odredimo nule datog binorna:

=>
11: 1m 1t!err
Z211+1+1=0 ~ z2"+i=~1 Zk=2"~=2nvJcOS7t+isin7t
'I' -'8+4' ' 'I' -'8+'2" kEZ. ¢::>
1C 5rc 9rc i3" => _"",- =c.os 1t +2kn + I'Sl'n n"_+.:..::2"k""- ,k=O,±1,±2,±3,±,
K -
4 ... ,±n.
~>
'1'-'8,'1'-8' '1'-8,'1'=-8-' kEZ .. 2n + I 2n + 1
196 197
Tako se dobije:
Medu nulama datog binornaje Ztl = -1 i n parova konjugirano-kompleksnih brojeva.
Ovi parovi suo (Zo, Z.I), (z" "-')' (Z2, Z.3), (Z3, '-4), ... , (z"." '-'0.1), (Z".I, ,,",j.
2k 1 "[ (
1=IT1+2ZCOS~-n-+IJ'=IT21+ZCOS~~
" [ 2kn )] =
k«l 2n+l k-=l . 2n+l_
Dokaiimo, na primjer, daje par (z".I, "-,,j, par konjugirano-kompleksnih brojeva.
Zaistaje:
it + 2(n -J)it . ' it + 2(n - I)it 2nit -1t . ' 2ml -11
= IT" rl2(1 +cos' ~-sil1' ~"':-)] =
k-=l 2n + 1 2n + 1
ll. 4
kod
cos' ~=
+1
211
4"1l cos'.~.
+1 bl 211
Zn .."j =cos =cos +lsm
(D J
+JSlIl
2n + I 2n + 1 2n + 1 2n + 1
= cos
1t - 2nn: 1t -·2nn
isin~--·= z " .
1-4"IT" cos 2 kn
~ ~~
cos 2:+ 4"
2n+1 2n+ I ~
k-:=I 2n + 1
Za konjugirano-komplcksne brojeve Zk i z..(k+lj, gdje je k = 0, ±1, ±2, ±3, .. "' ±(n-l),
vrijedi:
IT" cos~~=
bl
1m
2n+l
g--4" TI" cos 2 n+
k~l
1m 1
1 =y;-
(z - Zk)(Z - 2(k+l) = 1[ 3rt 2n nn 1
=fz-cos (2k+ I)it -isin (2k+ 1)7I J. [z -cos (2k + 1)11 + isin (2k + 1)7I J= cos~~ cos~~·cos--- cos~~=-.
2n + 1 2n + 1 2n -+ I 2n+ 1 2"
l 2n+l 2n+1 _ 2n+1 2n+1
r ' (2k+])" l' I .. (2k+1)1t l'

LZ - coS 211+ 1 -llsm 2n+ 1 =
Gornjirn postupkom dokazane su i slijedece specijalne jednakosti:
ttl 1t 2n:l1
= J .J I) cos-=- 2) cos-·cos-=~=-
3 2 5 5 22 4
__ ' 2 (2k+1)1t ,(2k+I)". ,(2k+I)" (2k+1)n
1I 2" 31I 1 21< 31t 41< I
-- z - zcos~~--+cos --~~--+S1D ~~-- --2zcos~~~+1. 1t
2n+1 211+1 2n+l 21'1+1 3) cos--cos-' cos-- = --
4) cos-' cos-' cos--· cos ~ = ~
7 8 7 9 9 97 9 16
Kakoje ._cos(2k+l)".=cos
2n+1
r
2n+1 J
l"
(2k+l)111=cos( k:t:D1t-(2k+J)1t.=cos 2(n-k)7I,
2
2n+l 2n+1
n 27I 31I 41I 51<
5) cos - . cos - . cos - . cos - . cos - "" -
!
11 11 II Jill 32
to prethodnu jednakost mozemo pisati ovako: 1I ~ ~. ~ ~ b ]
, . • 2(n··k)" 6) cos~-· cos-· cos~'cos---· cos~' cos- =~.
(z - Zk)(z - Z-(k+l)) = z- + 2zcos- - +!. (*1 13 13 13 13 13 13 64
211+1
Sada dati binom mozemo rastaviti na faktore na slijede6i nacin: b) Ako u (*) stavimo z = -I, tada se dobije:
z'''''' + I = (z + 1) (z - zo) (z - Z.I ) (z - 2 , ) (z - Z.2 ) ..... (z -- Zk)( Z - Z'(k+I')' " ( 2kn \
1+1+ ... + I + I = ITl-2eos~~+ 1)1
k 0."'" 0, ],2, 3, .. ,' (n-1). ~ , 2n+l
2" sahlraka k=l
Koriste6i relaciju (*), posljednju jednakost mozemo pisati ovako:
"( 2krr\
Z
'"+1 .
1·1=(2+1)1 U"" (z-z,)(Z--Z.(k+I\)=(z+l) U"·.lz2+2zcos~'~-~~+1
tr 2(n - Ie)n "1 2n+I=U2 l-cos~~1
k=1 \ 2n+ 1/
k=O ko<OL 2n+l J
"( 1m)
2k1l]
"I z2 + 2zcos~- 2n+l=2"2"U sin2--'~)
= (z+ l)TII +1 k=1 ~ 2n -I- 1
k"'l L 211 + 1
,,(I · k~) f2n + I
sto smo i trebali dokazati.
2.121. Koristecl prethodni zadatak dobije se: fh SID
" I
2n +1 = '{( 2" )2
zll1+! +1=(Z+1)(Z211 _Z211-1 +z2n-2 _Z111-3 + ... +Z2 ---z+I)= .n .2n .3n . nn ..J);;+1
sm~~ sm~~·sm--- ... ·sm 2n+l =~2-"~
= (Z+1)TIlZ2+2ZCOS,.... ~1+1
" c 2k] , 2n + 1 2n + 1 2n + 1
k",J Ln ,
Rjesavajuc1 ovaj zadatak u opcem slucaju dokazali smo i slijedece specijalne
l
odakle slijedi
Z211 ;:;2"-1 -+ 11
Z2 ·-2 .. _ Z2"~3 + ... + zl. - Z + I= n
keo)
[z2 ---I' 2z cos 21m -+
2n + 1
11
.J
(*)
jednakosti:
1)
• 1I
Sln·..· = -
3
J3
2
.n
2) s!n-·sm-=-
5
.2rr
5
J5
4
a) Uzmlmo daje z = 1 i ovu vrijednost uvrstimo u gornju relaciju (*).
199
198
3)
, n ,21< ,31<
sm~·sm~·sm-~·~
fi ) ,1< ,21< ,31< ,41< 3
4 SlO-·sm·· -'sm-'S1l1~~-
b) z = -2 =2(COSK + isinn):::.: 2 en: I
7 7 7 8 9 9 9 9 16
5)
,1< . 21< ,31< . 41< ,5n
sm - ·sm ~. 8lll--sm ~. Sin ~~--
Jil
II 11 11 11 11 2'
6) sm
. 1<
~.
,21< ,3n ,4n . 5" ,6re .Jl3
sm - -SIn-·sm·- 'Sln - ·sm -~ - - .
13 13 13 13 13 13 26
2,I22,a)
cJ
~>
z'+1 ~ (z-zo)(z-z,)(z-z,)(Z-Z3) ~ 2,]28,a)
c) z'''+1 ~O Zk " , , 2 n ",,2.!Jcosrr +isinn

(2k + ])11: ,,(2k + I)n ,fJ. fJ.
= 25m-cos +( ., ex '\ . ,a. (
2sm~-JI::;::2sm- COS-+ISIn-
a. .' fJ.) 0::: sm-e-~, .
2' fJ.
Zk=COS + 1 Sill ,k=O,I,2,3, .. ,(2n-l). 2 2 2; 2 2 2 2
2n 2n
2.130.a) Kako je e = eX (cosy + isin y), odnosno, e'" ::::;: cos y + isin y
HYI
, to za dati
.
z~(l+l= n'' -' [ z-- (Cos--
(2k +--+sm
1)1t ,(2k')+ l)n )-J .
k"'O l 7_n _n I '" " ie ' =cos-+iSIl1-=-+'-,
sucaJn10ZemoPlsatJ:
n ,n 12 .12
2.123.a) Za kompleksan broj z vrijedi: z ::::: r( cosep + i sincp ) = r ell' I ,
b) eli
. =cos~+isin~=O+i=i . 4 4 2 2
U datom konkreLnom slucaju je: z = cosO + i sinO
b) z=cosO+isinO=e"'J. c) z=e 2
. = eO.,
2
IT Tt 1
.•
2
J3 .
•
cJ =COS--+1SIl1-=-+-'
3 3 2 2
2,124,a) n .' n i
b) z-5( cos 3 +ISIl1'j-)-5 2,]3I.a) e--nl =cos(-1t) + isin( -1T.)::::: COS1t _. isinn : ;:;: -\ + i·O = -1.
2n ,2" 'I Eel -::., 7 t . • 1t I. J3
c) z=4 ( cos3+ism3)=4e~ . b) e 6 =COS--Ism-=---l.
6 6 2 2
2.125,a) Za kompleksan broj z vrijedj: z ~ r( coscp + i sin," ) = r e.' , 21t . 21t .fj
c) e =COS--ISUl-=----I.
3 3 2 2
U datom konkretnom slucaju je: z = 1= cosO + 1sinO = eO.; •
r (n) (n'l]
2,132,a)
1t 1t ') :;'.j ,c,
b) z=2 ( cos =2e 2 z=4 cosl-- +isinl-~I =4e
2 +isin 2 c)
L \ 2 2)
2
b)
,
2.126.a) z=3=3(cosO+isinO)=3eo
200 20]
cJ 1}e; , ., (e"+e2 o
e'+I' =e4(cos~+isln~)=e4[±+ b) ,')' (e"-e'''Y

cosz~smz::::: '-l~-)=
(l+i.J3).
e 2=i +2+e-2zJ e 2 =1 _2+e- 2zi e 2=i +2+e-2=, +e 2d _2+e- 2=,
l 1
2.133.a) e + o::::.e (cosl+isinl) b) e4 + 3 / =e 4 (cos3+isin3). 4 -4 4
c) e'-' =e' [cos(-I)+isln(-I)]=e'(cosl-islnl). cos2: .
4 2
2.134.a) Koriste6ijednakost cosz:;:: e=1 +e<1 , dobije se:
2 (e~1 _e-ZI)(e ZI +e-::I )
il r2 i 2
. e +e- e-1+e l+e 2;
COSl=---=---= __ e 2: i e- 2.:i
2 2 2e _
sin 2z.
b) Koristc6i J'ednakost sin z = e;" - e-::' dobiie se: 2i
. 2i ' ~
e-:::i + e-(-::}
e-1-e e _1
2 2.137.a) cos( -z) = - - - - - - cosz.
sin i - - - = ----. i . 2 2
2i 2ei 2e
e 2 -1 b) smz.
---i A
2;
. sin i 2e e~ -I .
c) fgl=--=-,--=--l.
cosi e""+1 e 2 +1 c) tg(-z) = sin(--z) = -sin..::.:::::_ sinz =-tgz.
2e cos(-z) cosz cosz
e (1-1) + e-O-i, = _
cos(1- i) = -'--_...::c''--_ e 1+1.
_ 1- e
-1-/
__ = ,.." ., e"'-e-;;( e'''-e'':1 . ( ·1'
2.135.a) 2.138.a) j5mZ - 4sl11" Z = 3· ~---- _. 4
2 2 2i ,2i)
=l[e(COSI + isln I) + c~'(cosl"jsln i)}
3c"' - 3e-.t1 -I- e>:;1 - 3c~' + 3e--;' _ e'- 3=i e 3 ;J ._e- 3 O", •
2i 2i -·sm3z.
b) Uputa: Zadatak se ~jesava analogno prethodnom.
2.139.a)
[l 'J sm
. (1 ., e
(I+i)1
-e
-O+i);
e -1+; -e 1-1
+1)=
2i 21
;; [e oo
' (cosl + isln 1) -e'(cosl -isln 1)]=

1 I I -cos2z
- lrl 1I.. 1 ;r .. ] ( I) (I) 1 ---··cos2z
2 2
=
2
- ---:-1-COS +-"{sm -ccosl+msml :.::--]e--
2lLe e
cosl+i e+- sinll=
2~\ l e e J b) Uputa: Zadatak se ~iesava analogno prethodnom.
l_e 2
,
1
e +1. 2
e +1 l-e 2 2.] 40.a) Ako u Euler-ovoj formuli eXI ::::: cos X + isin x varijablu x zamijcnimo
= --lcosl---sml=---sinl+i --cosl. YI
2e 2e 2e 2e sa "-x) imamo: e"- = cos(-x) + isin(-x) , odnosno,
" 1-
~
2
0) COS
. e 2 i"+e- 2 ;,; e- 2 +e 1
21 = - - - - - =- - -
e2+e
= ---:;::~_
1+e 4 e",'.,o,= cos x + is. in. "x} ........ e XJ _C--XI =(cosx+isinx)(cosx-isinx)
2 2 2 2c" e =cosX-/SlnX
2.136.3) . 2 2
sm ::: + cos ::: "" l--2i-'--
(e" _e''')' (e"--2--)
+e''')'
+
=> e;ri-Xi=(cosx)2~(isinx)2 <=>eo=cos 2 x+sin 2 x <=> cos 2 x+sin 2 xo:::
eX! =COSX+iSinx} yi
b) . :::::>- e XI ·e =(cosx+isinx)(cosy+isiny).
4
=1. eJ'f =cosy+isiny
4
S druge strane, vrijedi:
e xi ·e YI =e·u + y =e(n y)' =cos(x+ y)+isin(x+ y)
!
202 203
el
it
~'
""
Upore.dujuci gornje relacije dobije se:
<=>
cos(x + y) + isin(x + y) = (cos x + isin x)(cosy + isin y)
cos(x + y) + isin(x + y):::: (cosxcosy -sin xsin y) + f(sin xcos y + cosxsin y)
3.4. Broj varijacijaje V;
ABC
ABD
BAC
BAD
= 5·4·3 = 60. Varijacije su:
CAB
CAD
DAB
DAC
EAB
EAC
I
!0
~i
ABE BAE CAE DAE EAD
Kako dvajednaka kompleksna broja imaju jednake realne i jednake imaginarne
ACB ~-;
dijelove~ to, dalje, slijedi: BCA CBA DBA EBA [2
cos(x + }') = cosxcosy - sin xsin y ACD BCD CBD DBC EBC ~,;
ACE BCE CBE DBE EBD ~

sin(x + y) =sin xcosy + cosxsin y , it
ADB BDA CDA DCA EDA
a upravo to smo i trebali dokazatL ADC BDC CDB DCB EDB if,
c) Prema Euler-ovoj formuli vrijedi: ADE BDE CDE DCE EDC ~{
eX! =cosx+isinx => (e xi )2 =(cosx+isinx)2 AEB BEl'. CEA DEA ECA '-:'-
Daije vrijedi: AEC BEC CEB DEB ECB i;;
(e x /)2 ::::e 2x1 =cos2x+isin2x. AED BED CED DEC ECD
Uporedujuci dobivene jednakosti mozcmo zakljuciti da vrijedi jcdnakosL 3.5. Tra7.eni bro] je braj varijacija cctvrte kiase od pet eJemenata. = ~ = 120.VS4
. 1!
cos2x+isin2x=(cosx+isinx)2.
3,6. Trazeni broj je braj vadjacija cetvrte klasc od pet elemenata umanjen za one
Otudaje:
varijacije kaje na prvam mjestu imaju elemenat O.
cos 2x + isin 2x = cos 2 X - sin o- x + 2isin xcosx,
" 4'
V.' -V' =~--'=120-24=96
odnosno, -' 4 H O!
sin2x = 2 sinx cosx
3.7. Trazeni broj neparnih cetverocifrenih brojevaje broj varijacija cetvrte klase od
cos2x = cos2x - sin 2x,
4 elementa umanjen za broj onih varijacija kaje na zadnjem mjestu imaju
cifru 4.
4 3 4! 3!
V. -V =---·=24-6=18.
4 'OlO!
3,8, Tra7...eni braj parnih trocifrenih brajcvaje dvostruki broj varijacija druge klase
ad 4 elementa. (To su varijacije trece klase od pet datih elemenata kaje na
3. K 0 M BIN A TOR 1 K A zadnjem mjestu imaju cifru 2 iii 4!). 2vi = 2· ~ = 24,
2!
3.1. Yarijacije 3.9. Rezu!tat: 2V; =2.~:-:::2.24=48.

. O!
3.10. Treba odrediti braj svih jednocifrenih. dvocifrenih, trocifrenih i
14! cetverocifrenih brojeva koji se mogu napisati datim ciframa. Trazeni broj je
3,1.a) c) d) 120
4!
V~ + vI
+ vt + V: =4+4·3+4·3·2+5' =4+12+24+120~160.
3.2.3) Y' + y' _ V4=:4:!+~ _<5! = 4!+5!··6! = 24~20-720 = -288. 3.11 . T raZeni broj je broj varijacija druge klase od 15 clemenata: V is = 2] 0 .
45 6 2!2!21 21 2
b) 6606 c) 411 3.12. V'; =420 w n(n-I)=420 w n'-n-420=0 => n=21.
-2
3.13. Y,=4 2 =16
3.3. Broj varijacijaje V/ ::= 5 4 = 20 . Varijacije su: 11 12 13 15 21 22 23 25
AB BA CA DA EA 31 32 33 35 51 52 53 55
AC BC CB DB EB -,} 1 -3
AD BD CD DC EC 3.14. Rezultat: V, = 5' = 125. 3.15. Rezultat: V, =5' ~125.
-5 5 -4 4
AE BE CE DE ED 3.16. Rezultat: V3 =3 ~243. 3.17. Rezultat: V, = 5 = 625 .
204 205
3.! 8. Sa osam cifara '" moze napisati V,' = 8 ·7 ·6 . 5 . 4 = 6720 brojeva. Medutim, 3.30. V4~ =45·44·43=85140.
kako je medu prvih 8 cifara i cifra 0 koja ne smije biti na pocetku, (smatramo da 3.31. Vo' =2450 ¢; n(n-I)=2450 ¢; n'-11-2450=0 => n=50.
tada broj nije petocifreni), to se od gornjeg braja mora oduzeti braj varijacija cetvrte 3.32. Broj je djeljiv s 5 ako se zavrsava cifrolTI 0 iii 5. Posmatr~jmo ~etveroci~rene
klase od 7 elemenata (preostalih sedam cifara) V:
= 7·6·5·4= 840. Postoji 6720- brojeve koji se zavrsavaju sa O. Izdvojimo iz svakog od tlh broJeva zadnJU
840=5880 petocifrenih brojeva koji se mogu napisati s prvih osarn cifara ako se cifru (0). Takvih brojevaje V: = 24.
cifre ne ponavljaju. Ako posmatramo cetverocifrene brojeve kojimaje cifrajedinicajednaka 5, takvih
3.19. OVdje je dozvoljeno ponavljanje cifara. Trazehi broj je ukupan broj varijacija
s ponavljanjem pete klase od 8 elemenata umanjen za braj tih varijacija koje
brojeva je V: -vi. ( Od broja varijacija trece klase od cetiri elementa treba
--5 -4 5 oduzeti broj varijacija trece klase od cetiri elementa koje za prvu cifru imaju O. Broj
kao prvu cifro imaju O. V 8 - V 7 = 8 _7 4 = 32768-2401 = 30367.
3.20. Trazeni broj jednakje broju varijacija druge klase od 30 elemenata,
takvih varijacijaje v/ : :;:
6). Ukupan broj traZeuih cetverocifrenih brojevaje:
z 30! 2V,' _. vi =48-6=42.
odnosno: V 30 = - - = 30·29 = 870.
28! 3.33. vi -v; =360-60=300.
3.21. Trazeni braj razglednicaje br~j varijacija druge klase od 50 elemenata:2450. 3.34. AA AC BA BC CA CC DA DC
3.22. Trazeni broj .Ie broj varijacija trece klase od IO elemenata: 720 . AB AD BB BD CB CD DB DD
3.23. To je broj varijacija pete klase od 10 clemenata: 10·9·8·7·6 = 30240. 3.35. AAA ACA BAA BCA CAA CCA DAA DCA
3.24. To je broj varijacija seste klase od 10 elemenata: 10·9·8·7·6S~ 151200. AAB ACB BAB BCB CAB CCB DAB DCB
3.25. Radi se a varijacijama sedme klase od 10 elemenata: VI~' = 13~!' AAC ACC BAC BCC CAC CCC DAC DCC
AAD ACD BAD BCD CAD CCD DAD DCD
3.26.a) Izuzimanjem adabrane knjige, ad preostalih 9 knjiga mozemo napraviti ABA ADA BBA BDA CBA CDA DBA DDA
91 ABB ADB BBB BDB CBB CDB DBB DDB
V! =........:. klasa od po 6 elemenata. Svakoj ovqj klasi mozemo na 7 nacina ABC ADC BBC BDC CBC CDC DBC DDC
, 3!
ABD ADD B13D BDD CBD CDD D13D DDD
umetnutl. 0 da branu k"
-OJIgu. T 0 znael
- d a postOJl.. V'7' \ ,69 "'- -7! -;:::;:
9' ."- 7·9' 3.36. Ukupan broj troslovnih rijeci (bez obzira da 1i imaju i1i nemaju smisla) jc
61 3! 6 -3
nacina da sc u policu poreda 7 knjiga iz datog skupa pod datim uslovom. V 30
= 30'=· 27000.
3.37. Broj moguenosti jednak je broju varijacija druge klase od 5 elemenata,
7 1 7'
b) Rezultat: Vi .vi=-'·-'=35·7!. odnosno V <;2 :::;: 20
41 3!
3.27.a) Prerna prethodnom zadatku (pod a) odabrana knjiga se nalazi u vi· v; 3.38.
- - - - -
vi +vi +v; +vt +V; =2+2- +2 "13 L1
+2' +2 =62.
5
razlicitih redanja u polieu. Kako je ukupan broj redanja (po 7 knjiga od 10) -6 G
3.39. V S8 = 88' .
10! , to se traieni broj dobije na slijedecl nacin:
VI7!} = 3.40. Kako se za oznacavanje telefonskih brojeva koristi deset cifara, to je skup
3! svih sestocifrenih broieva broj varijacija seste klasc od deset elemcnata
7 I 6 10! 7! 9! 10! 7·9! 10·9!-7·9! 3·9! , umanjen za broj ovih'varijacija koje na pocetku imaju nulu. Trazeni broj jc
VlO - V, . V, =31 -6i' 3! =-31-31 =--3-!- - =-31 =3V,
9.V; ~9·9' =,9 6 =531441.
b) Koristeci razmatrarija u zadatku a) i rezultate prethodnog zadatka pod b)
3.41. Treba odrediti ukupan broj jednocifrenih, dvocifrCl?ih, troci:~enih i
dobije se: V,~' _ vi. vi = 10! _2'.~ = IO! _ 42· 81 = 90· 8'-42 ·8! = 48·8' cetverocifrenih brojeva koji se mogu napisati sa tn (date) Cltre.
3! 5! 31 3! 3! 31 31 Trazeni broj je
3.28. Kocka ima 6 strana, paje za svaku kocku ukupan broj mogucnosti 6. Kako sc
v3, +Vz3 +V'3 +V,J =3+3' +3' +3 =3+9+27+81=120.
4
-4
bacaju 4 kocke, 10 je trazeni broj mogucnosti V (i = 6 4 = 1296. 3.42. Trazeni broj je broj varijacija seste klase sa ponavljanje~ od dcset eiemenata
3.29. Radi se 0 varijacijama seste klase bez ponavljanja od ] 2 elemenata: (elfara) pomnozen s brojem slova (sedam). Tako se dobl]c:
V,; = 12 ·11·10·9·8· 7= 665280. 7· V,'O = 7 ·10' = 7000000.
207
206
3.43. Svaka kugJica se maze smjestiti na pet natina. Trazeni brojje 5 3 = 125:
b) V;+, =6 ¢:> (x+2)! ~6 ¢:> (x+2)(x+ 1) = 6
xl
3.44. Trazeni braj je broj varijacija cctvrte klase bez ponavljanja od deset
¢:> ,,'+3x-4=0 => x = 1. c) x=l
elemenata, Yl~ = 10,9,8,7 = 5040 b) x=5 c) x=359
3,54,a) x=6
3.45. Trazeni broj "kombinacija" jc broj varijacija 13-te klase sa ponavljanjem ad (2x)! 14_x_!_
-13 3,55,a)
trielementa(O, 1,2), Toje Y 3 =3 13 =1594323, (2x-3)! (x-3)!
Za sigurnih trinacst pogodaka treba uplatiti 797161,50 KM, 2x(2x -1)(2x .. 2) = 14x(x -I)(x - 2) ¢:> 2(2x-1 )(x-I) = 7(x- J )(x-2)
3,46. Trazeni broj je broj varijacija treee klase sa ponavljanjem od 6 elemenata. => 4x-2=7x·14 => 3x= 12 => x=4,
-3 •
V6 =6' ,,216, 'd
b) Zadatak ima smisla ako je n neparan Prlro anbroJ"Ita
daJe
' x = --2·
n+1
3.47. Trazeni broj je broj varijacija pete klase sa ponavljanjem od 6 elemenata.
cJ Zadatak ima smisla ako je n neparan prirodan broj veei od I i tada je
V;' =6 5 =7776. 11-1
c 48)
-J..3 y'HI _ y 43 - 257_ - ~74 -- 22°0 X=--, 3..56,a) x = 4 b) x= 6
2
b) V(;+V:~ -~V; =30+6652800-3::=,6652827 },57,a) V: .. 30V:, ¢:> x(x·I)(x·2)(x.3)(x·4)=30(x-2)(x-3)(x-4)(x 5)
k 1'(") ( ,. 1 11(11-1)(11-2)(11-3)·".·3·2·1 III => x(x·l)=30(x·5) ¢:> ,,2·3Ix+ 150=0 => x=6,x=25.
3,49.a) VJJ =n(n-· )n-.:.. · ... ·JI-I(·t,·) ~--=--.
(l1-k)(I1··k·1)·",,3,2,j (lI·k)! b) x-3 ~ x=6
3,58,a) x~5 b) x=6,"= 10 c) x=4
...~I~i!~ (I.~I =
n! n--,k
... ..c .........". .. _ _ , ... _ ..... x! xl
11(I1 .. k)! (n"k)! n (n-k)! \ n) y' _ y' (x-7)! (x-5)! -89
n! k nf 3,59,a) 'v' ' =89 -------x!-- ..
,
(n-k)1 n (n-k)! (x - 5)!
n1 11! n! 1
i n! + - -....... (x-5)(x-6)-1~89 ~ x'·llx·60=0=> x= 15,
.. ..... +._.-. 1··-,,, ,( 11 . 4) I
3.50,a)
(11-6)! (n-5)!
.... ---.,... ~~--.----::::-
Lin-6)!
- - ...-
(n-5)! I
...- -...,,-,--
~ ~
x! xl
n! ]1! V2x , V4 (;-=2)1 + (;-4)1 = 13
.....-'--, (n - 4)! b)
T );
= 13 ¢:> x2-5x-6 = 0 => x = 6,
(11-4)! (n-4)! V; x!
¢:)
_ (n - 4)(n - 5)n'+(n" 4)nl.. . (x~2)!

" ...... ~--.= \f1-4)(n- 5)+ (n ..·4)~(n -4)(n 5 + I)~(n _4)2,
n! c) x"5
(n+k)! (n+k)! (k .. I)(I1+k)'+(n+k)! k(n+k)! 3,60.a) x=5 b) x~3 c) x ~ 17
Vj:!~'I~+V,~~~~
- - + - - " " " ~".---------------
(k-2)\ (k--l)\ (k-l)! (k-l)! 2 3,6I.a)
-,
Y,=9 ¢:> 2
x =9 => x=},
b) - - · - ·..··....-·0, - - - - - -....- - ~ · c · - · - = k --3
Y,:'!,! (n+k)! (n+k)1 (n+k)! b) V,~8 ¢:> x3 = 8 => x=2,
k1 k! ~4
c) VJ> =16 ¢:> X4 = 16 => x cc 2,

3.5I.a) V J, = __:.!~. ___,: : -. _P'l_. b) V,',.p
111
= - - ·... ,(n-k)!=n! -5
n (n-k)! Pn -- k n-k (n-k)! 3,62,a) V, .. 1024 ¢:> x' = 1024 => x ~ V1024 = sJ4i" = 4 .
-,
V, =83521 ¢:>
, => x~V83521 =JJ83521 ~17.
b) x = 83521
3,52,a) Y' 'p . =-_ ........ ,( 10
10! -k)!=IQI=10,9!~10,P"
lU 10->. (10-k)! . , 3 ~3 _ 3
c) Vi.. , : V".! =210:169 (2x+I)2x(2x·l):(2x-l) .. 210:169
¢:>
b) V k = __ ~~_~_ = n(n -1)1 = n . .~~ -
J)! = n. V:'~ll . ¢:> (2x+l)2x:(2x-I)'=210:169 ¢:> 82x2·589x+l05=O => x= 7.
" (n-k)! (n-k)! '(n-k)! -- 2 ~ 2
3.63,a) V,·.2 :V,·4 =4:1 ¢:> x 2·12x+20 = 0 => x=IO,
3.53,a) V; ~ 2 - 3 - 2
b) V"-·5 :V".5 =17:1 ¢:> 2x·5~17 ¢:> x=11.
208 209
, (x+4)(x+3) 15 (n-3)!~12 (n -3)(n - 4)(n - 5)!
3.64 .• ) - - < - -15
-V:<;:+4 _. ¢;> <--- 3.83.a)
Pn-3 "",12 ¢;> ¢;> 12
(x+ 2)! (x-1)! (x-1)!x (x-1)! (n - 5)! (n - 5)!
Pn-5
(x+4)(x+3) ¢;> (n-3)(n-4)~12 ¢;> n'-7n+12 ~ 0 ~> n=7.

¢:> -------<15 ¢;> x2_8x+ 12 < 0 ¢;> (x-2)(x-6) <0 Pnd
x 240 ¢;> n2+9n-220 =0 => n ~ 11
b) n=2 c)
=> x= 3, x=·4, x= 5. b) n251. V~:} . P,,--k
3.84.a) n = 8
n! n!
2· _ _ _ +6·---=(11+1)!
3.2. J'ermutacije (n-3)1 (n-2)!
2 + - - -6 < = n + I 2(11-2)+6~(n+ 1)(/1-2)!

(7n+O) i ¢;> i211 + 2)(211 + 1) ~ 0 I ~ ¢;> ___
3.65.a) --.::....:.---.- = 21 1+2n+1 -L ~ n~ 10. b) n~2 (11- 3)1 (n- 2)!
. (2n)!+(2n+J)! ¢;> 2(n+l) = (n+l)(n-2)!
¢:> 2n+2 ~ (n+ I) (n-2)1
(n + I) ! ,"' (11+1) 11(11-1) (n-2)! ¢;> n-2=2 ~> n~4.
3.66. ~·--<Ju
r
~------~--<16 ¢;> (11+I)(n-l)< 16 ¢;> (n-2)! = 2
n(n - 2)! n(n·-2)1 c) n = 10
¢;>
2
n _1 < 16 ,,'< 17 ~>
¢:> {I 23 (n + 2)!
367R I 10' nE " ,4}. (n .. 2)! 143
_. . "ezu tat: L. 3.68. Rezultat: 51 = 120
3.85.
V~'1_2_ •.. _14~ < 0 ----<0
3.69. 1 n kOjlgc k:)je treb~ da.budu jedna do druge posmatracemo kao jedan (n + 2)1 4(/1-1)!
Pn +: 4Pu ,-1
ele~le,nat.. ~ kO r~zrnJestlmo 6+ 1 elemenata imamo 7! raziic,itih nacina. Kako
1 [43 4(11-1)-143<0 4n-147<0
se ~.tn kn.Ji"ge kOJc se posmatraju jedna do druge, mogu razmjestiti na 3] ~ __ -·_·~~ __ -···<O ¢:>
naema, tO.le ukllpan broj trazenih razmjestanja 3 17' ~ 6·5040 ~ 30240 (n-2)! 4(n-I)!
I
3.70. Rezllitat: 2(6!)'. . . => nE{xENI1<x<37}.
3.71. Braj pcrmutacijaje J !=6. Permutacije su: 123, 132, 213, 23 i _312 321 3,86. Ako elcmenat 3 fiksiramo na prvol11 mjestll, preostala cetiri elementa se
3.72. abc; a c b; b a c; be a; cab; c b a. ' , . mogu naci pored prvog na 41 = 24 nacina. To znaci cia 24 permutacije pocinju
3.73.137; 173; 317; 371; 713; 731. s 3. Od 5! = 120 permutacija s 3 ne pocinje 120~24 =. 96 permulaclja.
3.74. Spisak mozemo sastavitt 113 :) !=120 razlicitih nacina. 3.87. 6 1-2.5 1 = 720-240 = 480.
3.75, Odjeljenja II ucionice mozemo smjcstiti na 10! razliCitih nacina 3.gR. Grupa cifara (456) ponasa se kao jedan clemenaL Trazeni broj permutacija
3.76. RezultaL: 25! . jednakje broju pcrrnutacija od 5 elemenat i iznosi 5~ "" 120.
3.77. Ukupan hmj permutacijaje 4! = 24. Permutacije su: 3.89. Grupa cifara (456) moze se pojaviti u 3 1 = 6 oblika (456, 465,546,564,645 i
1234 2134 3124 4123 654). Prema prethodnom zadatku, svaka od navedenih grupa cifara u datom
1243 2143 3142 4132 poretku pojavljuje se u 120 permutacija. To znaci da se grupa dfam (456) u
1324 2314 3214 4213 bilo kojem poretku pojavljuje u 6·120 = permutacija. no
1342 2341 3241 4231 3.90. Elemcnat 5 se nalazi na pocetku u 51;;:.:. 120 permutadja. U ovih 120 permuta~
1423 2413 3412 4312 cija elemenat 8 se nalazi na kraju u 41 24 permutaciie. Znaci da se
0;::
1432243134214321 c!enlenal 5 mdazi na pocetku, ; cleil1Cnal 8 na kraju u '24 perrnutacijc. Kako

3.78. Oputa: U svakoj pcrmntaciji iz prethodnog zadatka napisati e!"'rnenat S n se elemenat 5 moze nael na kraju, a elemcnat 8 na pocetku, to je trazeni braj
,oe'etkl
~ 1, ,-
Sl ... d at!'n elernenata i na kra,i'J. Tak) c'-e '" k ,. a
ta 'Izme~lll
I .. pud" ." CI (sva, a permutacija 2·24 = 48.
permuta~lJa 0 cctm c1ernenta omoguciti pisanje pet permulacija od et , .' n\ 1 .. ~.
3,91. Prema C1atom llVjctllje - - -- ""- ~ , odakle se doblJC kvndratn3 JcdnacllKl
< •
elemenara. ... " P - ~.~I 30 .

3.79. 6! = 720. 3.80. Rezultat: 6 n2+3n-2H 0 cijcje ~jesenje (koje dolazi U obzir)jc 11 = 4.
",..0
2
3.S1.a) P,,=3·2·1=6 b) P 5=5-4-3·2·1=120 c) 24 d) 9 ' 3.92. (n+2)1=T2n! (..? (n+2)(n+l)=72 ¢:> n +3n-70:=:0 => n=7.
3.82.a) P4 + !l= 4!+3! _ 3!(4 + 1) _ 3! ) 3P-, - P2 _ 3· 3!::--2!
b , ~-p--~-.-;:;,:16 3.93. Data permutacijaje 2341, a pocetna 1234. Za indeks date permutacije i
Ps 5! - 51 -'4!""'4 .I l! vrijedi:
4P,,+PII ~4·9!+11! 8!(36+li·1p·9) i = (Ic,-I )(n-l)! + (k,.1 )(n-2)'+( k)-l )(n-3)1+ ... +!
. - -..--.----=---~ --=10"6
0) d) 6822 gdje je n broj elemenata pocetne permutacije, kJ je redni broj prvog elementa date
Pg 8! 8! ....
211
210
3.99. Rezultat: i=13 3.100. Rezultat: i= 17
permutacije u pocetnoj permutaciji, kde redni broj drugog ciementa date 3.102. Rezultat: i=85
3.10l. Rezultat: i=116
permlltacije tl pocetnoj kada se izbaci vee pomenuti prv! eiemenat, itd. 3,104. Rezultat: j~55
3.103. Rezultat: j=289
U dalorn primjcru .Ie n = 4, kl = 2, k2 = 2, kJ = 2, ~::=: i, pa za indcks i permutacije
2341 U odnosu fla 1234 kao pocetnu vrijedi: 3.105. Rezultat: ;=81
3,106. Neka pocetna permutacija ima n elemenata. Kako za indeks i perrnutacije
i ~ (2-1)( 4-1)!+(2-1)( 4-2)!+(2-1)(4-3)!+(1-1 )(4-4)!+ 1 ~ 6+2+ 1+ I ~ 10.
vrljedi
DakIe, data permutacijaje deseta permutacija u ieksikografskom uredenjll i = (k,-l) (n-l)! + (k,-1)(n-2)!+( k3-1) (n-3) ! + .'+ 1,
permlltacija U odnosu na 1234 kao pocetnu.
to mo:l..emo pisati
i-I ~ (k,-I) (n-I)! + r1
3.94. n ~ 4. k, ~ I, k, ~ I. k] ~ 2, k, = I, pa za indeks i permutacije abdc U odnosli
na abed kao pocetnu vrijedi: odnostlo, ~~:::: k j
-1 + -"-'--, gdje je I"! braj permutacija koje se
(n~l)! (n~I)!
i ~ (1- J)( 4-1)'+(1- J)( 4-2)!+(2- J)( 4-3)!+(1- J)( 4-4)1+ 1 = 0+0+ J+0+ 1 = 2.
Dakle, data pertnutacija je druga perrnutacija u leksikografskom uredcniu nalaze ispred pcrmutacije PI U onom skupu pennutacija kad kojih se na prvom
perl11utaeija U odnosu na abed kao pocetnu. . mjestu nalazi k-ti elemenat pocetne permutacije (~:~', . " , ..
Kaka jc k,-I;>:O i r, < (n-I)!, to je (k,-I) kOllcmk ,r, ostatakkoJI so. aablJe
3.95. n=4, kj=3, k2=2, k3':;:' 1, 1~= I, pa za indeks i pcrmutacije SORA Ll odnosll na dijeljenjem broja (i-I) brojem (n-1)!. Zato je prvi elemenat permutaCIJe (Pi) 1I1deksa
ROSA kao poccLnu vrijcdi: i (k,-l)+ 1- demenat pocetne permlltac;je (p,). .
i = (3- 1)(4-1 )H(2- J)( 4-2)'+( 1-1)(4·] )'+( I-I )(4-4)!+ 1~ J 2+2+()+O+ I ~15. lzdvojimo prvi elemenat permutacije i posmatramo (n-l) pr~.ostahh el~menata
Dakk:, data pcrrnutacija je petnaesta permutacija u leksikografskom uredeniu pocetne pcnnutacije. Neka Se drugi ctemenat trazenc pennutaclJc PI nalazl na kr
permutacija u odnosl! Ull pocctnu. --' tom mjestu. Tada vrijedi:
1', +1 = (k,-I)(n-2)'+ r2+1,
3.96. n=5, k)=5, kz=3, k3=3, k'1=2, ks;:;;;l pa za indeks i permutacije- ARMEN u jer se ispred one permutacije u ieksikograf'S~i ure~el1?m s.kupu svi/h pe~·?1Uta~ij~
odn9su na NERJvfA kao pocetnu vrijedi: preostalih (n-l) elcm~nata pocetne permutaclJc, kOJ3 Ima mdeb: lrl +l}, rWiaZl
i ~ (5-1 )(5-1 )"'(3-1)( 5-2)! +(3- J )(5-3 )!+(2-1 )(5-4)1 +( 1- 1)( 5-5)1+ 1 = tacna (k z-l)(n-2)!+ f2+1 perl1l11tacija, gdjeje r2 broj permutacija kojesena!aze
~96+12+4+I+O+1 ~ 114. ispred traz.ent; permutacije (Pi) u onom skupu permutacija (od nwl elementa) kod
Dakle, data permutacijaje 114-ta permutacija u Ieksikografskom ure<.ienju kojih se na prvom mjestu nalazi k2 ·-ti elemenat.
pcrmutacija U odnosu aa pocetnu, ~ r fl.
Otudaje - -1- . = k, ·-1 + ---- ,
Zadatak mozemo rjdavati i ovako: (n - 2)! (n-- 2)'
lspred A(NERM) nalazi so (5-1)(5-1)! ~ 4,4! ~ 96 permutacija, Dakle, drugi elemenat trazene permutacije poznatog indeksa (Pi) naiazi se na k~
lspred AR(NEM) nalazi se 96+(3-1)(5-2)! ~ 96+2·3' ~ 108 permutacija, -tom mjestu medu preostalih (n-1) elemen~ta nakon sto.i: iz pocetne pe.~mu~acij,~
lsprcd ARM(NE) nalazi se 108+(3-1)(5-3)1 = 108+2·2! ~ 112 permutacije, (PI) izdvojen k\ -ti elemenat kao prVl .elemenat trazene pc:mutacIJe. free!
lspred ARME(N) nalazi se 112+(2-1 )(5-4)' ~ 112+ 1·1' ~ 113 permutacija, elcmenat se odreduje analogno prethodnom 1 postupak se nastavlJa, sve dok se ne
!spred ARMEN "alazi se 113+(1-1)(5-5)' ~ 113+ 0·0' ~ 113 permutacija, iscrpe svi dementi pocetne pennutacije.
Pre~a navcdcnom, permutacija ARMEN .Ie na t 1)+ J = 114.-tom mjestu u Rij~simo sada konkrctno postavljeni zadatak. Pocetna permutaeija jc I 2 3 ~1 a
lekslkografskom urcder~ju pcrmutacija. indeks trazene je j= 10. Prema prethodnim razmatranjima vrijedi:
3,97.. n~6, k,~2, k,=2, k3=1, ",=1, k,=I, k6=1 pa za indeks i permll!acii" ~2~2.~2.~1+2-
(4-1)' 3' 6 31
MOSKVA II odnoslina SMOKVA kao pocetnll vrijedi: .
i = (2-1 )(6-1 )!+(2-1 )(6-2)'+( I-I )(6-3)'+( 1-1 )(6-4)1+( I-I )(6-5)'+( I-I )(6-6)'+ I = pa je prvo elemenat dcsetc permutacije 2 dernenat pocetne, a to je 2. Izdvajanjern
w
= 120+24+0+0+0+0+1 = 145. clementa 2 iz pocetne,dobije se 2 (134). Nastavljajllci postupak

Dakle, da~~ permutacija jc 145-ta permutacija u leksikografsKom uredenju 3 3 I
---=-=1+-
permutacIJ3 u odnosl! na pocetnu. (4-2)' 2! 2'
odredujemo drugi elemenat trazene pennutacije i dobije se da je to drugi
3 .98. Rez~{ltat: Indeks date pc:mutacije je i = 15, pa je to petnaesta permutacija u elemenat odnosno 3. lzdvajanjem ovog elementa i stavljanjem na drugo
lekslkografskom uredenJu permutacija.
mjesto traiene permutaeije 23(14) preostali skup ima dva elementa i to (14).
212 213
Odredirno treci element trazene permutacije. Kako je
__ 51 -- 61. 7'
I I 0
---.~-~I+-
3.123. P5(,,)~-~10. 3.124. P'(32,=-=60. 3.125. P7(4.2'~ -~105
, 3121 ' 3!21 4!21
(4-3)1 1! J!'
3.126. Ovdje se radi 0 permutacijama s ponavljanjem od tri elementa pri cemu se
to je treCi element traiene permutacije drugi element permutacije (14), a to je 4.
Traiena, deseta, permutacijaje 2341. jedan e Iement ponav)a z
1· dva pu t a. a t0 .je -P ::: -nl ;:::; -41 = -24 = 12 .
. , " nl! 2! 2
Trazene permutacije su:
.). 15 -J
- 107 . Iz ---::;:: -i 4 = 2 + -,
2 VI'd'Imo d·
a Ie prvl. element trazene permutacije treci AABC AACB ABAC ABCA ACAB ACBA
(4-1)' 31 31 .
BAAC BACA BCAA CAAB CABA CBAA
element pocetne, a to je c. lzdvajanjem treceg elementa dob~jemo permutaciju koja
ima tri elementa c(abd). Nasl'avimo po stupak odredivajuci drugi element trazene 3.127. aaabbb, aababb, aabbab, aabbba, abaabb. ababab, ababba, abbaab,
permutacije. abbaba, abbbaa, baaabb, babbab, baabba, babaab, bababa, babbaa,
Kako je ~ = 2 = J -1- ~-, to je drug! element trazene permutacije druai bbaaah, bbaaba, bbabaa, bbbaaa,
(4·-2)' 2' 2' . . ~ 3.128< Ovdje se radi 0 permutacijama sa ponavljanjem od pet elemenata pri cemu
element permutacije (abc), odnosno, to je b. Kako jc ovoga puta ostatak pri se jedan element ponavlja dva puta, a drugi tri puta. Zato je ukupan broj
dijeljcnju 0, to je trazena (petnaesta) permutacija cbacL .. --- 5! 120
ovih permutaclJa P, :::; 2l3! = 12 = 10 .
50 - 1 49 '"' 1 , .. Tra.zene permutacije su:
3.108. Odredimo pry! e!emenat. Kako je ---::;:: ~ ::;:: L + ~. to JC prVl element
(5-1)' 41 4" 22444 24244 24424 24442 42244 44224 42424 42442 44242 44422
pedesetc permutac.ijc 3-61 elemenal pocctne, paje to 3 (1245). Preostala pcrmutacija 3.129. Ovdje sc radi 0 permutacijama s ponavljanjem od 10 clemenata pri ccmu se
jc (1245). Potraiimo dmgi element trazene permutacije mecitl elernentimn preostalc.. jedan element ponavlja dva puta, jedan tri puta i jedan cetiri Jluta. Zato je
V"
,,,-aKO .JC iO
--- = +l
-- 'd
to J'e rugl' i
e cmenl 'j.Ta·o
k 'lmamo (va
I' ,-'leY'"lenra trazene ukupan broJ"OVI)
1 permutaclJa
"-p 10'
-10;::: - - = 525.
3! 31' ¥ ,
. 213!4!
pcrmutacije 3] (245) -pri ccmu je nova preostaia perml.ltacija sa tTl eiementa (245)< 3" 130. U rijeci MAMA nalaze se 4 slo\'3 pri cemu se 510vo A pojavljuje dva puta i
:::10\10 M dva puta. Ukupan broj permutacija kojc sa mogu form irati od slova
1 1
Kako je - = 0+- to je treCi eJement trazene permutaclje :2 (prvi elemem u . "~,, I' 41 .
2t :2! ' navedcne flJecl Je -<4 = 2!2! :::; 6.
pennutactji 245). Do sada smo odrcdili tri prva e1ementa trazene permutacije 1 to
3,131. U rijeci SARAJEVO nalazi se 8 slova pri cemu se jedno pojavUuje dV3
"O{4 C
J j _\. J ) . Od" .. . e Iernent. N'HstaV.l3Jucl
_ redlmo cctvrtl I··.. postupa·,
k d0 b"lIe 5e: 1=
~ 0 03
1+~. puta. Ukupan broj permutacija koje se mogu form irati od slova navedene:
. 1\ 1: ' ,
lC cetvrti eiement 5, a posljednji elementje 4. Pedesda permutacija od permutacije ., .'" Je nr~
r~lecl =
81 20160
21"" ,.
12345 kao pocetne .Ie 3 i 254.
3 132. U rijcci MA TEMA TIKA nalazi se 10 slova pri cemu so slovo A pojavijuje
tri puts, 510vo M dva puta, slovo T dva puta. Ukupan broj permutacija koje
3.109. Rezultat: Ps = ALPE 3..1 BL Rezllitat: p,,~ MORE
- 10'
:1 J Ii. Rezultat: p,,~ META :::.112. Rezuttat: P'1()= cebda se mogu formlrati od slova navedenc rijcci .ie F" = - - = 151200.
~ 1 1 ""'
, 3!2!2!
,!.,I.J. Rezultat: p" ~ BOSN A 3.1K Rezultat: P7.1= DRrNA
3.115. Rezultat: P65 ~ IMENA 3.116, Rezultat: Pm ~ EUROPA -1',,(57? II)~----~
II! 8'160
111 0
3,117. Rczultat: p",
~KIMETA 3.llS. Rezultat: pm ~ UZITAK _.. _J. "~,-, , 5!2!2!1!1! -1 .
3.119. Rezuitat: P"!I!I ~ MEGABiT 3.120. Rezultat: 6 101 8!
3.121. Rezultat: 120 3.134. Rezultat: - - - ---~151200-I0080~i41120.
3!2!2! 2!2~
} .122. Pet djccaka za oknlgli sto mozemo smjestitlna 4! = 24 razliCita
nacina. Za djevojcicc ostaje pet mogucih mjesta i na njih ·ih mizemo smjestitl 3.135. Rczullat: _~~_,,~~15120()-30240~120960.
na 5-4 ~ 20 naCina. Trazeni razmjestaj se maze uraditi na 4! ·5·4 = 480 3!~~ Y2! .
naclna.
215
214
3.136. Traieni brojjednakje broju pcrmutacija oJ pet elemenata s ponavljanjem
red SARAJ(EOY) nalazi se 15600+(2-1 )(8-5)!=15606 permlltacija,
pri cc;nu se dva elementa pojavljuju po dva puta. P., =: ~:;:;; 30. Isp d SARAJE(OV) nalazi se 15606+(I-I)(8-6)!=15606 permutaCI]a,
2121
ISP~:d SARAJEV(O) nalazi se 15606+(2-1)(8-7)!~15607 permutacija,
1s red SARAJEVO nalazi se 15607+(1-1)(8-8)!~15607 permut~CI]~,
3.137. Dati scstocifreni broj napisan je sa cetiri razlicite eifre i to 1, 3, 4 i 5. S ovim P
ciframa maze se napisati 41=24 razlicitih cetverocifrenih brojeva u kojima se svaka
cifra pojavljuje samo jedan puta. Cetverocifreni broj m07£ se napisati i sa tri cifre Isp " daJe
Vldllll0 ' SARAJEVO 15607+ b, t 5608,-, permutaclJa . 00 date
ako se jcdna (ma koja) pojavljuje dva puta. Takvih brojeva je u nasem sJucaju permutacije kao pocetne, I 69778
4! 3 145, Rezultat: 17967 3.146. Rezu tat:
2! 4· I2:=:: 48. 1sto taka se cetverocifreni broj maze napisati s dvije cifrc, ako se
4. -:::::: ,
3.147, 99262
Rezu ItI'a ., . , 3.148.'Rezultat 4032001,
d' di
3.149, Zadatak rjesavamo analogno zadatku 3,106, sarno sto se ov Je ra 0
jedna (rna koja) pojavljuje tei puta iii ako se obje pojavljuju po dva puta, Ovakvih
permutacijarna s ponavlJanJem. _
brojeva je 4· ~ :;:;; 4·4 :::0 J 6 odnosno,
j 6.2::;0 6·6:::: 36 . Na kraju, cetverocihen broj ' _ " ' , 94-1 ~2.:'.~I+ 33
3! 2!~ . Odredirno prvo slovo trazene permlltaclJe, Kako Je (6 ~ I)! 60 60
;;e moze napisati sa svakom od cifara datog brQja.
2'
'lk lipan b ~
roJ' cetvcrOCl{rC11l1
'c 'I b ' '4'
nuev<1jC 4! 4 -+6'--+4.--=128.
i.+ 4'~2""+ 4' 4! 4! ' ,. d'lUgO S'I ovo a'ato(1+1=2) ' pa;ctoslovoF,
rve> 5[0\10 trazene permutacIJc, ..
,J t o JC P , , d 1
31 2121 4! lzdvojimo ova slovo F(AUKZ). Sada odredtlJemo ruga S ovo.
;.138. RczultaL: 51+5 '~+30·~+30'~+20·~+5.2= 2025. ~_.:::-; 33 ~ I + 21.. Aka bi ovdjc uzeli drugo slovo, to hi bila slovo 1 koje je
2fHIIl! 2!21l! 3!J!l! 4!l! 51 (6::_2)' 12 12
81 . 2!
:,139, ---
2!2121
~ 5040,
3,140, PIO(5,3,2)~~'~~2520,
5!3!2! , I . 33
.- 9! drugo slovo u grupi istih slova, Kaka se uvijek uzima prva 510vo to Je raz omak 12
.141. P9(4,3,2)~--'-~1260,
4!3!2! ,
nap!san kaD 33 12' Izdvoj"',n1o i drugo slovo FI(AIKZ),
12· --- t+ 2t
(4 ,-I)'
.142, lspred M(AAM) nala?i se (3 --1\--":' ~ 3 pcrmulacije, PostupaL nastavljamo dijdjcnjem ostatka 2l.
' 2!2!
, k
ka TO 'Je --.-- - -.,,:J, , to ,'"
21 - -21 -.J 1'0 slil'edete
__ 0 slovo cetvrlo slovo ad (AIKZ),
lspred MA(AM) nalazi se 3+ (1-·1) ( 4 - 2)' ~3+0~3 permlltaeije, (6-·3)! 6 6
2! . "slovo Z TzdvaJoanjem ovog slova dobije se FIZ(AIK). Po stupak se
od nosno, t·0 Je
Ispred MAM(A) nalazi so 3+(2-1)(4-3)!~3+1~4 permulaeije. _'0 _ . •
nastavlja.
Dakle, rijee MAMA je peta permutacija od AAMM kao poednc,
Iz - ._3_;= ~ = 1+ ~ zakljucujemo daje slijede6e s10vo drugo 510vo u (AIK) , pa
143,lsprcd O(AKLOV) nalazi se (4'_1)(6-1)!~3' 120 =180 pcrmutaeija, (6-4)! 2 2
2! 2 . izdvajanjem i ovog slova dobijamo FIZI(AK).
!spred OL(AKOV) nalazi so [80+(3-1)(6-2)!~[80+2'4!~228 permlllacija
!spred OLO(AKV) nalazi sc 228+(3-1 )(6-3 )!~228+ 12=240 permutacija, iz ~_,, __~ __ u :::: ~ =: J + 0 zakljucujcmo Ja je slijedecc 510vo drugo slovo u (AK) , pa
(6-5)1 1
lspred OLOV(AI() nalazi Se 240+(3-1 )(6-4 )!=240+4~244 permlltacija,
lspred OLOVK(A) nalazi so 244+(2-1 )(6-5)'=244+ I ~245 permlllacija. izdvajanjem i ovog slova ~o~ija~:lO" r:I~n~(A).
Rijec OLOVKAje 246-a perrnulaeija od "rijeci" AKLOOY kao pocelne, Trazena permutactJaJe flJec j·lZU"A,
3,150, Rezultat: MARAMA "'
.
144, Ispred S(AAEJORV) ,(8-1)' ,
nalazl sc (7 -J) 2! -~ 15 120 perlllillacija, oj , 151 , Odredimo I)rvo 510vo trazene permutaclJe.
, 99262 -I _ 99261 _ 6 + 8541 to je prvo slovo 6+ 1=7,

ned SA(AEJORV) nalazi se 15120+(1 -I) (8 - 2)! ~ 15120 permutaeija, Kako Je (10 -1)1 15120 - 15120
21
3!2!2!
Ired SAR(AEJOV) nalazl se 15120+(5-1)(8-3)!~15120+4'5!~15600 permulacija
, A.
lzdvajanjem ovog slova dobije se M(n AEIKMTT) , Sada odredujemo drugo slovo
,red SARA(EJOV) nalazi se 15600+ (1-1)(8 -4)!~ 15120+0 ~ 15600 permulaeija.
,
racunajuci
217
8541 8541 8541 Kombinacije
s ostatkom 8541. ?) 1 ~:;:;- = 0 + - - . Ako bi oyclje uzeli trece slovo, to hi 3.3.
(I 0 - -. .0.060 3360
3!2!
bilo slovo A. Medutim, kod permutacija s ponavljanjem uvijek se uzima prvo slovo 3.153.
iz grupe jednakih slova (elemenata). Dakle, drugo slovo traZene pennutacije je A.
Sad a imamo MA(AAEIKMTT). Nastavimo postupak odredivanjem treceg slova. 3.154.3)
c' =-~=120
71(10-7)!
IU
c) 495 d) 4950
. 8541 8541 981 . 9·8·7·6·5·4·3

KakoJe -(-1'0--3)' --=6+ ---. tOJe treee slovo (6+1=7) sedruo 810vo od b) 2C:-C;=2---- 1=71
_- __: 1260 1260 3.155.a) C; +C;=6+8=14 7·6·5·4·3·2·1
2!2!
(AAEIKMTT), odnosno, to je T. lzdvojimo i avo slovo MAT(AAElKMT). cJ 102
Postupak se nastavlja. 3C:~~ +C:(~1=3TJOO =103 b) --254
'. ]! 13 ~_"_.3 13 \·1- 11 . 1J_~ ___1,-,4,--'.:.:1::.;',1_
981 981 261 '""'_ """, __ -- ... C:~ =364
_;;",:-:c:== - 2 + "~-~ => Slijedece (cetvrto) slovo je (E), pa sc njegovim
0:::
3.1 iF2~ lO~j~ 11!3! lJ!(l4-11)1
360 360
21 c) +C~-=C~,
.(}
=~=J65.
" 8[·3!
b)
izdvajanjem dobije: MATE (AA1KMT).
Rl 2
261 261=4","'~ . ,
=> SliJedece slovo je pet I elcmenat preostaiog SkUpZl ~, 158.a)
3·6 '3 b) c) 25 i 6 el)
3
(10-5)1 60 6() \0 4
- -.---- .. ..
~
21 2!
slova (M), pa se njegovim iZdvajanjem dobijc: MATEM (AAIKT). » 159. SV(Jkc dvije tacke odredujujedml pravu! Rczultat: C~ = 15
(l ~~ :::: ~~ :::: 0 + ~2~ => SJijedcce 510yo (A) je prvo u preostaiQrn skupu slova. :<160. Rezuhat:
2' m'I1'- ntn-=:} 3.163. Rezllital: C; = 21

3. i 62. Rczuhat:
pa se njegovim izdvajanjem dobije: lv'lA TEMA (AiKT). Ako hi, sada, napisali t;
c~ _6 = 9 b) C~: - g 20 c) C~() 10 = 36
...21 ,l: +-_.
9. 1 b' d ' b .d SIovo \A). ,,-aIw se uV!Jck
" . ;=:;c
12 ~- =
[2 lspa 0 1 a tre a uzctJ _rugo
.
I [/
' UZll11a r)fYO
t, -
slovo~ 3.1
n(;1--]) n(n- 1)-2n n(n-3)
21 21 .
d =C 2 -n';o::-'- - - - ,'1:;::;---,--=-,-,-.
u grupi istib slova to je ovdje napisano 12 = 0+ 12 ' uzeto prvo slave ! postupak se "'11 2. 2- L,
dalje nastavUa.
21 21 3 3. j 67. Grupa od 6 djcvojaka !nOli: se formlrati na == 924 razlicita nacina.
----=--=3+-- => Sliiedecc slovo je cetvrto pa sc njegovim
(10-7)' G 6 Grupu od 6 mladica m01e1110 fOfmirati lla C~() == 210 razlicitih nacina. Tako
izdvajanjem dobije: MATEMAT (AIK).
se s~st raz,licitih plcsnih pal'ova moie form irati na:
3 3 1 ,924210= 194040 nacina.
.::-=l+~ => Slijcdece siovo je drugo 0), pa se njegovim
(lO-g)! L L
3.168, Broj rukovanjaje: C;,:::o 105.
izdv,\janjem dobije: MATEMATI (AK).
1 I
-.-~~------ "" -- = 1 + 0 => Slijedecc slovo je drugo (K), pa sc njegovim 3.169
(10-9)1 1
izdvajanjem dobijc: MATEMAT1!( (AJ. 3.J70. C:5 =1221759. ..
Kako je ostatak 0 to preostalo slovo treba samo dopisati i dobije se trazena J.17l. Ako djecak uzme jahuku, t.ada II Korpi ostaju 4 jabuke i 8 krusak~ o~ kOj~l ~e.
permutacija. To 5e MA TEMATIKA. moze> form irati 4·8=32 para koji sadrze jabuku i krusku. U siublJu da (~eCaK
3.152. lNFORMATTKA izabere krllsku, tad a djevojcica ima na raspolaganju 5·7=35 parova sa
219
218
jabukol11 i kruskom. Vidimo da djevojcica ima veci izbor ako djecak , " 187. prva cifra moZe biti rna koja ad devet .cifara 1, 2, 3, 4, 5, ~.' 7, 8, 9. Drug~
izabere krusku. ~itra moze biti rna koja od deset cifara razliclta ad pr:e. To.znaci da za .~ru~u cl~r~
3.172. Akoje broj ucesnika n, tada vrijedi: c 9 mogu6ih slucaJ·cva. Treca cifra se Illora razhkovatl ad prve dVIJC cl~re I za
unamo .. 7 ' f Uku n bra)
C;. = 45 ¢; 11' -n-90 =0 => n= J O. . ostoji 8 mogucnosti. Za cetvrtu cifru postOJI mogucnos L ~a .
15 ·l4· 13 ~Jl.tvlPerocifrenih brol'eva koji imaju sve cifre razliciteje: 9,9,8,7 = 45,,6.
3. J 73. Rczultat: 3!·ci5 :;;, 6· 6 ,= 2730. ce . b) 330
0188 .a) C"g +C '9 +C'!(l +C'I I=· 1+9+45+165=220
.).
3.174. Prema datom lIvjetu .Ie 5· C,~ C}/~_2' odakle se dob~je kvadratna jednacina
0:::
VI2!-C~O _11·10-45 65 13
n2~J7n+42=O cija su rjesenja n=14 i 0=3. 3.189.a)
b)
V; 6·5 30 6
3.175. Trazeni braj je braj kombinacija pete klase od l5 eiemenata, odnosno
c' =~-=3003.
5!.1O!
)5
c)
3.176. Trencr moze da form ira 300 razlicitih ekipa za pocetak utakmice, jer je c) 0
b) 0
C~ . C~ . C: "" 300. 3 190.a)
3 177. 'rraZCl1l
" . b roJ. j'lstlca
" .
1(' C·_i'ul' - - - - - - - "'" 161"(0
:; :; ; .100·99·98 f).
- 3·2,!
c) -
50·49·4li = 1'1. 7-<- 0'J raz I'x'"'
3 l73. Ucenik moze na C;(!, = --"'.,-~ ~
ICltm nllcma !zvrSltt !ztJory' . ,," ,
3.19I.a) (2n) :
3 -2·1
svoja tri pitanja. 3,J92,
3.179. U~enik moze na 120·1\9118·117·116 = 19(·)..Jc7°0
"'" ---~'-'.---~--'-~- 4 I····' "'
0 2 raz iCltlt1 nacmrl
5·4·3·2·1
izvrsili izbo!" syojih pet zadataka..
16 15 i " I' I" I'
3.180. Rezultat: CI~ ~ -·6·.~.~· 3~iT = 8008.
3.181. Rezultat: CI~=1365. 3.193.

3.] 82. Traz.cni broj je broj komhinacija trecc kluse od 25 e!emenata pomnozen s
3.194.
brojel11 permutacija od 1ri elemcnta.
25 1 25' 25·24·23, 3.195.
Rezultat: ( 1<3!=-----· 3!=-·------:::;; 1..1800.
,3 / 3!·22! I
/1:')\
3 183. Kako se izbor grupe od sest novinara moze zvrsiti na nacina, a u I -J=5005
'.6
svako!11 ses1ocianom skupu se l110ze izabrati gJavni urcdnik na (, nacina, to
'IS':
se trazeni izbor mOl,e uraditi na 61 J=
30030 nacin<l.
\6/ b)
6\
3.185. Prvi ucellik moze da l"ormtra (lJ)::'c IS parova knjiga (kombinacije drug~ c)
2 = 21 . Ova dva ucenika knjige mogu

klase od 7 c!emcnata), a drug! (7)\ .~ ~
3 197.a)
razmijeniti na 15·21 =315 !lacina.

b)
3.186. Cz +C~ +C~ +C~ +C~ :::: J5 +20 + J5+6 + 1:::: 57.
221
220
• (n-k)(n-k-l)(n-k- 2) ~
o • C" C" -I 1 (n+2Xn+l) .. 2n+4+n2+3n+2
3.198.3) en T ".·1 + n+2- +n+ +- 2 2 + (k + 3)(k + 2)(k +1)
(11+3)(11+ 2) (11+3)(11+2)(n+I)! (11+3)!_C"+1 n' 11'+6n2+11n+6 n! (n+3)(n+2)(n+1)~
2 (11+1)!2! (n+l)!(n+3 .. n .. I)!- ,,,' = k!(n~k)!· (k+3)(k+2)(k+l) _. k!(n-k)!· (k+3)(k+ 2)(k+1)
(n-2)! + (11·2)! +2. (11·2)! (n+3)(n+2)(n+l)n' (n+3)! ~Ck:!.
b) C~.'2 + c~:i + 2c~=i
k!(I1-k-2)! (k-2)!(n-k)! (k-I)!(I1-k-1)! (k+3)(k+2)(k+1)k!(n-k)! (k+3)!(n-k)! "'
(11-2).! [(I1-k)(I1-k-l) k(k-I)
+~~+
2k(n-k)] (n-2)! ( 2 ) n!
n -n =~~-::;;::C,k . ,. clnJenicu
3.201. Kortsteci ,.. . d· a Je C",,+ C',,+ C'" + ... -r. C"
'n::::
2" , dobije set
k!(n-k)! I I I k!(n-k)! k!(n-k)! n C~ +2C;, +3C~ +,..+(n-l)C~ =
3.199.3) c ' +6C~ +6C' ~n+6. n(n-I) +6 . .".(11-1)(11-2) = C2 +2C +3C~ + ... +(n-·l)C~+2"-2"='
3
C") 2
2 6 2 J1
-+(n-l)C n +(C on +C n +C n + ... +

n I. n n 1\ "
1 -
= C2n +'1C:-
'- '!J
+3C
"n
4 +
... -
!J - -
=n + 3n(n -·1) + n(n -I)(n·· 2) = n+311 2.311+11' .3n2+211 = ,,3
11
(~_+_lc:k _C k 1.e k -} C"l!n+l_II.CH

~ k_~~!~~~_",_~~~~ = n k+1 ) ,,~I
C k \ l __ tl+J_CkCk-l 3.202,
( nl k+ 1 '~IJ ,,/!-)
il~k ',H n-k
1~-~-1- .(~!~_ = ---.ls_'_1_ =
(_l}___ 11+1\I,Ck-1 n n+1
\ k k + 1) /1--1 k k +1
= __ ._~(n-k) k(n-le) k(n-k) ,
=~--=K.
n(k+I)-k(n+\) kn+n-kn-k n-k

3.204.a) c~ -C~ ;::: 0
3.200.a) C:: +2C:~'i +C~-<-2 = 8!(x-8)!
:=:;> x= 14.
n! 111- - -.... + .. n! 56 ~(x - R)(x -7)
~-"-'~ + 2 - --- ...c::__
k!(n-le)! (k+l)!(I1-k-1)! (k+2)!(n-·k-2)! b) x ~ 16
n' I, n-k (n-k)(n-k-I)'J'-
¢:> xCx -1) ~ 2\ ¢:> x2.x-42~O
3.205.a)
... ie' (11 .. k)ll' +2· j ;·:;"]+-(k+2)(kl.1) _. 2'
<c,o x(x-J)~351 (-.0 x2,x·702~O
x=27.
b) C; ~351
_~-'1!~_. (I<:. + I)(/( +2) + 2(11 - k)(k+ 2) + (n- k)(n·· Ie -1) 2'
k!(n·- k)! (k+2)(k+ 1) ¢> x(x -1)(::...~ = 455 ¢::; x'·3x'+2x.2730=O
0) C; = 455
3! => x=lS.
=~I_'!~._._n_2_t-~~:- 2 __ ___n_!_. (11+2)(/1 + 1)", w (x- i 5)(xi'+-12x-t 182) = 0
(11-1<)1 (kI2)(k+l)k! (n--k)! (k ·1· 2)1 + ')1
.2.. .'c: ~ 50
V
3.20G.a) ¢:>
(
<c,' x+ J = 50
b) C~-l.·3C~-H+3C~1-2+C::n = x!·l!
11! ~ ~ n! b) x= 16
:-:-:------:-:-: + 3 . +3. + ----.---- =
kiln Ie)' (k+1)'(n-Ic-l)1 (k+2)!(n-/;-2)1 (k+3)!(n-k-3)!
... . nl
k!(n-k)!L Ic+!
ii
+ 3. ~=~., }.I!'_-k)(n -k.::.12.,. (n -kiln - Ie-l)(n - Ie - 2) "J~
(k+2)(k+l) (k+3)(k+2)(k+l)
c)
3.207.a) 5 b) 4
c) 3, 14
c) x= 4
3.208.a) x = 3 b) x = 5
n! (lc + 3)(k + 2)(k + 1).,. 3(11 - k)(k + 3)(k + 2) + 3(k + 3)(n -k)(n k-1).+ (2x+l)! _ (2x+2)!
S _ _ -5( 2)1 1
kl(n Ie)! (Ic +3)(k + 2)(k + I) (x+l)!x! X+ ,.x.
223
222
8 5(2x+2)
S(x+2) ~ 5(2x+2) x =3.
I x+2
b) x~6 c) x=4. x ~
8 r !"
3.210.a) 3C~:1 = 5C~~~1 ¢;> 3·
(2x)!
(x+I)!(x-I)!
(2x-l)!
5·_····-
(X-l)I X !
¢;> x= 5. 3.219,a)
¢;> l X+ -)(x-6)
2
21(2x-5)(x-3)
>0
b) x~10 c) x~5 ¢;> (13-x)(12-){) > (x+2)(x+l) =>

3.211.a) x~5 b) C:;~ + 2C;, ~ 7(x -I) => x'-3x-IO ~ 0 ~> x~ 5. 2
¢;> 4(x+3)(x+2)<143 <:;> 4x +20x-119" 0
¢;> 10(x+l) = 3(x-2)(x-3) ¢;' 3x'-25x+8 = 0 => x = 8
17 7 => xE{I,2,3l,
¢;> --<x<-
1 2
¢, 3 (x+2)=2(2x + I) => x = 4. ~>
3.220.a) ~> x'-9x-22 < 0 XE{S, 6, 7, 8, 9, IO}.

,";;-) 55
cJ ~"2 ~ - ¢;> (x+3)(x+2) = II 0 ¢;> x'+5x- i 04 =0 ~> x ,= 8. b) C" 'C HI <13:7 ~> +')
7(2x+I)<13(x_ => Jl < 19
V:~l 12
f
3.213.a) CL>o; =38:'13 ~:) 47x2'-257x~150=O => x = 6. :k~: :~,: {I, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11~:(;: ~' ~~'
b) J = II :50 8x'-91x+33 ~ 0 => x=ll.
n!1 ¢::>
_ (2x)1 _. (2x -(- 1)[ 3.221.a)
3.2J4,a)
(x + I)!(x -1)1' (x -I)!(x + 2)!
16:29
l c~ = 153 I,2!(nn!- 2)! -153
x+2 16
.----... =~
¢::> x=14. (k+2)(k + 1)~(18-k)(I7 -k)
2x+ I 29 ¢;> )(k+2)(k+I)=(n-k)(n-k-l)
=> { n = 18
b) C~~14[: V:+I ;:::: 7 : 15 ¢;> (x-2)(x·3)=56 ¢;. x'-5x-50~O ~> x~lO. l n(n-I)~306
3.215.21) x=5 b) F6 (k+2)(k+l)=(l8-k)(17-k) ¢;>
38k = 304
x(x-l) { n = 18
3.216.a) C~ < 6 ~-~--<6 ¢;' (x+3)(x-4)<O {. n = 18
o c)
"-
b) Rezultat: n ~ 5, k ~ 2.
=> xE{1,2,3}. b) xE{I,2,3,4} c) xE{I,2} b) x ~ 12, Y = 5 c)
3.222.a) x=4,9,14, 19 ,'"
x! xl 1 1
3.217.a) C~ <C: ---~--< -<-- y=3,6,9,12, ...
5!(x-·5)1 4!(x--4)! 5 x-4 1 + 1 'C' , =5:5
u+l' 11+.
5 3.223. {C '+I 'C'" =5:3
=> ~->I => x-4<5 => x<9.Kakojex?5,toje xE{5,6,7,8} C n+l' II-tl
x"-4
x1 xlII (n+I)! (n+I)!
b) C~ s;c: ¢:;> ----~~ ..-- s-~---·-- ¢> _ <_~ . _ _
r(k + 1)I(n ':-i)!
{C3c'" =("SC
5!(x-5)1 3!(x-3)1 20 (x-3)(x-4) kiln - k:;:));
"n+1::;:; ")1+1
¢:> (x-3)(x--4-):::;20 ¢
2
x -7x-8s0 => xE{5,6,7,8}.
¢;>
k +1 k 1 1 (n+I)! 5 (n+I)1
~(k
-
n+l n+!
13 (k+\)!(n-.
k)1 - 1)1.(n-k+2)!
-
'" IS! 151
...- - , - - I
c) Cj"s- >c's ¢::> - -.. ~-~--> ¢;> >--
, (x-2)!(l7-x)1 x!(IS-x)! (17'-x)(16-x) x(x-I) k+l=n-k+l
l
2k ~n
¢:~> (17 --x)(16-x) <x(x-l) ~ x> -¥- Prema uvjetIma zadatka mora bIt! 3 5k(k + I) ¢;> { 3(n - k + 2)(n - k+ 1) ~ Sk(k + 1)
(n-k)! (n-k+2)!
x-2<15 i x<15, odnosno x<15, paje XE{9, 10, [[,12,13,14, 15}.
2k =n ¢;> {2k = n
3.218.a) C::: <21 ¢;> x(x+I)<42 ¢;> x2+x-42<0 => xE{I,2,3,4,5}.
{ 3(2k - Ie + 2)(2k - k + 1) = 5kCk + 1) 3(k + 2)(k + I) ~ SIe(k + I)
b) C:"'2 > 5C; ~> (x+2)(x+ 1»20(x-2) ¢;> x' -17x+42>0 => XE {xENlx> 14}. ~> k~ 3, n =6,
224 225
3.224. Rezultat: n = 34, k = 14.
n =2k+1 -, (11 + 1)11 = 190
• C'+I . C k +2 3'1'. I 3.233.a) C, = 190 . (";1)=190
3 , 225 . C'11+2'
k
n+2' n+2 = 5"' { 8k=3n+1 ¢ n=5,k=2. 2
n2+n-380 =0 => n= 19.
4(~) ={n;l)
1
b) C; =11+15 n'-n-30 = 0 => n = 6.
3.226. n) ("+1\
(k: (n+l)
k )\k+1 =3:4:8 ¢
-3
3.234.a) C"n+2''C n- 2 =15'7
(n + 2)(11 + 1)11 . n(n -1)(11- 2)
6 . 6
= 15: 7
{~)={:::)
,
¢ (n+2)(11+1) =12 ¢ 7(n+2)(n+l) = 15(n-I)(n-2)

(n -1)(11 - 2) 7
4. 11! =3.~~ 4 3(n+l)
=> n = 8.
k!(n-k)! k!(I1-k+ I)! n-k+1
¢ 4n 2 -33n+8 =0
-4 (n + 2)(11 + I)n 36
=3. b) VI~+2: Cn~2 = 36: 5 =5
1
8. n! (11+ I)! 8=3(n+l)
k!(n·- k)! (k + I)!(n·- k)! 1. k+1
n+ll
( 4 )
'4(n - k + 1) = 3(n + J) In-.4k =-1 36
(n + 2)(n + l)n 36 24(11+2)
{ 8(k + I) = 3(11 + I) l3n-8k=5 ¢ ¢
~+I)n(n=_1)(n- 2) 5 (n-l)(11 - 2) 5
3.227. q=5:~ R C, ~ E. 24
10(/1 + 2) den -1)(11 - 2) ¢ 3n'-190-14=0 => n=7.
C; = 10: AB, AC, AD, AE. BC, BD, BE, CD, CE, DE. ¢
C; = 10: ABC, ABD, ABE, ACD, ACE, ADE, BCD, BCE, BDE, CDE.
3.228. C; = 6: A, B, C, D, E, F.
C: = 15: AB, At, AD, AE, AF,BC, BD, BE, BF, CD, CE, CF, DE, DF, EF.
C; = 20: ABC, ABD, ABE, ABF, ACD, ACE, ACF, ADE, ADF, AEF, BCD,
BCE, BCF, BDE, BDF, BEF, CDE, CDF, CEF, DEF.
3.229. Tri crvene kuglice mozemo izdvojiti na C; :::. lO nacina, C;etiri zelene
kuglice se mogu izdvqjiti na CS4 :::: 70 nacina. Sedam kuglica rnedu kqjima su
tri crvene i fetid zelene, iz kutije se mogu uzeti na C; . CS4 :::; ] 0·70 :::; 700
nacina.
3.230. -;C,-_(7 +3 -I) _(9)

- _- - - -7
9·8· 8_4.
3 3 3·2·1
3.23I.a) -,C,= l'52) =10

c) -,
C, = (13)'
. = 1287
, 5
3.232.a) 28 b) 56 c)
227
226
c) la -II :-; I ¢:> -I $ a- 1 $ I ¢:>
o :s; a :-; 2 ¢:> aE[0,2].
4. SKUP REALNIH BROlEVA Q~lal
4.1 5 .a) va- b) j;;< ~a2 c) .j(a_2)2 ~la-2i
4.1.a) 3 , a<O
b)
.j(a-3)2·U ~ia-3t-lal ~ 3-2a, 0::;;a<3.
---ilfiL>
d)
{ a 2:3
-3,
l
a+a a-a 0
--=O~ a2:
II --~ ~ a, a >0
o I ,2. x o 1"2 J3 x
4.16.a)
la[+a=
J2 b) lal~a= -~ .. a 0
4.2.a) b) cJ 2 l-a2+a~o, 0$0 _ _ .::=-a, a<
l 2
---~~~
-2 -I 0 1 2 3 4 5 ( -4 -3 -2 -1 0 I -3 -2·-1 0 1 2 3 x 3~.:"."-=13;, a;,:O d) lal+2a ~1f3;, a?oO
c)
4.3.a) ~ ~ 0,8 b) ~ ~ 0,28571428571 4... c) ~ ~ 0,833333333333 ... 2 a 2 ':'. a<O
-;-' a<O ~2'
4.4.a) 0,3 ~:i c) 0,5234 "" 5234-5
9990
=: 5229 .
999() 4.17.a) f;'+2.Jx---I-+Jx-2~ ~.j(Jx-1 +1)2 +,J(Jx-l- I)2 ~
2
4.5. (a-b)';,:O
4.6. (a-b)'?o 0
a -2ab+b2 ?: 0
a2 _2ab+b 2 ?: 0
¢:;> a 2+b2 2. 2ab. =Ifx'=i + HFx=l -II = fx'=i + 1+1-~ ~ 2.
~ a 2+2ab+l/ ?: 4ab
(a+b)2;,: 4ab ~> a+b?2M. b) Jrx-+-2-J~x=--=1 +Jx-2~ =kJx-l +1)' +kJ;--1-l)2 ~
!
2
a + b ? 2ab
2
I ~IJ~-l + II +Ifx'=l-II = ~ + l+.Jx-i-l = zfx'=i
4.7. a2+c222ac~ => 2a 2 +2b 2 +2c 2 ?:2ab+2ac+2bc
' , . I r 2a(a - 2) =..3:':'..., a?o 2
b- +c~ ?:2bci 2ala-21
) 2ala-2\ l(a-2)(a-3) a-3
=>
2
a +- b? + c 2 ? ab + be + ca .
4.18.a)
a 2 -5a+6 ~ (0-2)(a-3) =1 -2a(a-2) _ -2a 0<2
a b a' +b' .. 2ab (a-b)2. a h l(a-2)(a-3) - a-3'
4.8. -+--2 ~-. -->0 => -+~2:2
b a ab au-' b a
. r 4a(a-3) ~~, a?o3
4.9. (a-b)';,: 0
' , 1 ') ] ?
(a+b t=a-+2aJ+1Y"=a-+b··+2ab::;;1+! =2 ~
=> ---J2<a+h<..J2. t-
b)
;al a-3 1 .~ (a-2)(a~3) a-2
4.10. Nekaje a ~ 1+x. Tadaje b ~ 2-" ~ i "rijedi: I-x a' .. Sa + 6 I _-~4=a(",a:...-_o=-,)_" - 40 , a < 3
,!(a-2)(a-~3)
4 4
a +b = (I +X)4 +- (1_x)4 = 1+4x+6x2 +4x:' +- X4 +- 1-4x+6x2 _ 4x3+- X4 = a-2
~ 2+12,,2+2x' ~ 2(l+6x'+x');,: 2 .
4.11. lab-a., a-cl ~1(ab-a)+(a-'c)l:-; lab aHa'cl~
. r~-4)_=-,,-._, a?4
_~~i..=l(a-l)(a-4) a-I
~ lal·lb -ll+1a - cl < I· 8 + 2 ~ 10. 0)
a' -50+4 . . a(o~=~, a<4
4.12.a) F9 ~131~3 b) J0.1)2 ~H~3 (0--1)(a-4) a-I
c) .J3-2.J2 ~.j(1-J2)2 ~11-J2I .. J2-l 4.19.a) aER . d d't'

b) Posmatracemo tri intervaia realnih brojeva i u nJima 0 re 1 laps
clutne
4.lh) a~-3, a~3 b) aE 0 c) a E (-w, 0) vrijednosti navedene u datoj jednacini.
4.14.a) lal :-;3 ¢:> -3 $a$3 ¢:> aE[-3,3]. 1) a E (-w, -2) => 10 + 21 ~ 10 ·Ii ¢:> -(a+2) ~ -(a-I) ¢:> 0·a=3 ~> aEO
b) lal?o 2 ¢:> as: -2 , az2 ¢:> aE (-w ,-2] U [2, _).
228
229
2) aE [-2, 1] => la+21=la-11 <0:> 3+2=-(a-l) <0:>2'3=-1 => a=-i.
2
3) aE (-2,+00)=> la+21=la-11 <0:> a+2=a-l <0:> 0·a=-3 => xE0.
Dakle, navedenu jednacinu sa apsoJutnim vrijednostima zadovoljava samo 5. NIZOVI. ARITMETICKI I GEOMETRIJSKI NIZ
jedanreaJanbrojaitoje a=-~. c) aE(-00,-2)U(4,+00). GRANICNA VRIJEDNOST NIZA. GEOMETRIJSKI RED
4.20.3) Ix+ 21 = 3 <0:> x = 1 , x = -S. 5.1. Pojam niza. Opci Clan. Monotonost. Ogranicenost
b) 12x-ll=5 <0:> x=-2, x=3.
5.1.3) 4,5,6,7, 8, 9~ _.. b) 3,5,7,9, 11,13, ... c) 5,5,5,5,5,5 •...
c) Ix2-11=(X-l)(x+l) <0:> xE(-oo,-I]U[l,+oo). 4+3 7 7 4-12 8 1
5.2.a) a = - - = - - = -
' 4'+1 16+1 17
b) a =~--""---
' 4+5 9
c) a4 ::::S
4.21.a) I
c) y = IX+31 y 5.3.3) a3 =5,a.; =:;I '
5
b) a =_. - a4 =4
3'
5
cJ oJ =2,a 4 =6
4 7 4 1 -I 1 -1 1 1 1
5.4.a) 2. 1,
5'17'13'
b) -
3 ' 4'5' 6'7 cJ 0, 2,0, 2,0,.
I I 1
5.5.a) I, 1, -2' -6' -24 b) J, J, 2, 6, 24,120, ...
o
5.6.8) .,=.,+3=4+3=7; a)=.2+3=7+3= 10; a4=a)+3= 10+3 =13.
I a, = a4+3 = 13+3 = 16,
4.22.a) y= El={ 1.,x>O b) y =! ={1' X>O b) .,=3,-1 =4-1 =3; 3,=8,-1 =3-1 =2; ",,=a,-1 =2-1 = 1;
x -Lx<O I"~ -1,x<O as = a4-1 = 1-1 =0 .
c) a,=2a,-2=8-2=6; a3=10; a,=18; a,=34.
\
5.7. a2~2al+5:::::6+5=dl, a 3 =2a 2 +5=27, 04=2a J +5=59.
Y
J~-_ as =204 +5=123. Traz.eni nizje: 3,11,27,59,123, ...
'\ 5.8.a) a" = n b) a,,=n+2 5,9.a) a,,=211 b) 0,,=2n-l
__ ~o x --+--~x 2
5.10 .• ) 0" == n b) °,,:=/12- 1 5.11.a) 0,,=3n+1 b) 0,,=511-8
1 -I
I 5.12.a) G,,=5n+3 b) 0,,=6n-5 5.13.a) G" =2" b) a" =2n'-1
o x 5.14 .• ) a ::::-
n b) an =-
n+l
J! n+ 1 n
1
5.15.a) a =~- 0) a = n
II 2n-l , (n+l)(n+2)
n n2
5.16 .•) a, b) a =--
2(n+1)
r
2n(n+l) II
5.17.3) a
11
= ( 1+-·--
1
n+l
b) G,,= (3--;;1)"
2 n... 1 2 11 - 1 + 1
5.18.a) a =--- b) a =~---
11 2/1 + 1 n 21l -1
5.1 9.a)
. )
2 3 4 5 67 8 9 10 11121314
230
231
b) b) NajveCi je prvi clan niza al = 4.
I 1" • r > c)
5.25.a)
Najvecije drugi clan niza a2=16.
a, = 9. b) a, = 16 c) a, = 4.
2 32 64 16 4 5.26.a) Najmanji je treci clan niza a3 = -1.
C)--~---~'--~~--~----7)
b) Najrnanji je cetvrti clan niza '" = -9.
3 2 5 3 c) Najmanji su drugi i treci clan niza az = a3 = -30.
o 3 2 5 3 7 4 5.27.a) a3=-18 b) ",=-98, a5=·98 c) a,=-261
(k -I)' 5.28.a) Nizje ogranicen odozdo i vrijedi a,,;:::: 1.
5.20.a) a, :::;:--- b)
, 3k 3
b) Nizje ogranicel1 i vrijedi: 0 < - , S 3.
(k-4)2 (n - 6)' n
c) ak _ 3 d) a ----- n
3(k - 3) "-5- 3(n-5)
c) Nizjeograni~.·.'p ivrijedi: 0<-,-<1.
n +1
2(n+I)+3 2n+3+2
Q'+i 2 I
5.21.a) - - = - - - - = =1+--> => a,,+1 > an,(\fnEN). 5n+ 2 3
an 2n+3 2n-+3 2n+3 5.29.a) _? < - -<
Dakle, dati niz jc monotone rastu6L 2n
1 2 2" 1
, S.30.a) - < - - = l--~-- <1
. (n+I)2 n' 3-2 11 + 1 2 11 +1
b) .::'~±l
an 1 (n+ n +3n
2
?
,,2 c) 1< <-
n2+2n+l
Dakie, nizje monotono opadajuci. 1'1+2 2 n+2 2 __
(n + l)n 5.3 l.a) an =-11-=1+~:$3, a:, =~-.=1+~>1, l<a l1 5,.3.
"'\ .9'l!±.L= -2-=n+l=!1-1+~=1+~>I
VJ an !!ip-Q n-l 11--1 n-l b)
o<a = --"---:-~ = 211+ l-n-1 211+ l_~ = l--"~ <I.
- 11 211+1 2n+1 2n+1 2n+l 211+1
2
(\:In E N, n > 1), pajc dati niz 01011010110 rastu6i. (-·n"
c) O<a =5+--:- <6.
3(11+ 1) " n
"
5.22. a) ~!/'±'L 6(11+1)+5
3n
(n + 1)(6/1 ~ 5)
(6n+ll}n
l+·---~>J
1
6n' + J In
5.32.a)
n
0< - - < -
2n+1 2
I
0< - -
n
211 + 1 ( )
6n+5 b) Prirnjenorn binomne formule dobije se:
=> a n +1 > an' (\in E: N), paje dati niz monotono rastu6i. a =(l+~)" =1+"..~+".~'-1)._~+ l1(n-l)(n-2)
11 1\ n 2! nZ 3!
.J,+
n- ...
+ n(n-lL.. ·2.!.~,
n! nil
-=--:-(fi.:':.12 /I
b)
a"
=2(n+l)-I=,c,6:::..'12Fn-l) < J
a"+,
7-n (2n+I)(7-n)
=> a lHI < aI!' (vn E N), = J+ J +~(l_~)l + ~ (11-.2·)(ll-3.)+ . +,!,( J-~ YJ _3.\.( l-~~
2! n 3!" 11 n n!\ nJl nJ \ J1
I
J
2n-1 , I I 1 ,I . I ~ ~ ~I~ <_

pajc dati niz monotorlo opa&...juci ~ 1-1-1+-+-+'-+ ... , - <l-t.. I+-+ 2 + 3 + ... + n-I Y.
21 3' 41 n! 2 2 2 2
c) Niz je monotono rastuci
' I Y' ... --
5.23.a)
c)
Nizje monotone rastuci.
Nizje rnonotono rastu6i
b) Nizje monotono opadajucL
Kako je maksimum funkcije a = _xz+4x+5 u tacki X = 2, to je najveci

l
S druge stranc vrijedi I < 1+ -;;) , paJe dati IlIZ ogranlcen.
=(I+~r =[(I+~rr < 3'

5.24.a)
clan datog niza az = 9. c) 1< Q" (Vidi zadatakpod b»).
233
232
2
at+ d =: x }
2
=> 2 + d:::; x } => 2+d=X'} => d=7}
x2~2x-3=O x=3
Q,+2d=(x+l)' 2+2d= +2x+l
5.2. Aritmeticki niz (aritmeticka progresija) Tra:;eni nizie: 2,9,16,23,30, ...
5.33.a) 4,6,8,10,12,...
5.34.a) 1,-2,-5,-8,-11,...
b) -3, 1,5,9,13,...
b) 0,-2,-4,-6, .. ,
c) 22,21,20,19,18, ...
c) -12,-14,-16,-18" .. 5.57,
a J +7d=ll}
a, + -ld = ll} =>
a
J
=.!.]2 => alOO = 149,
a, +l7d=26 => d=% d='i
5.35.a) 1,3,5,7; 9, II b) -3, 1,5,9, 13,17; c) 10, 1;,8, 1;,6, ~ 2
5.36.a) a, - a, = a,+ 2d -., = 2d => 2d = 6 => d = 3. a, +a = 22}
4
=>
2a] +3d = 22} . => 2a l +3d = 22}
b) a9 - '4 = a, + Sd - (a, +3d) = 5d => 5d = 16-6 => d = 2. 5.58,3) 2a,+6d=34 3d = 12
a 3 + as = 34
c) '4D - a" = 29d => 29d = 87 => d = 3.
5.37.a) a,- a] = a, + 2d -., = 2d
b) ag-.5='] +7d-(a, +4d) = 3d =>
=> 2d = -2
3d=-12
=> d =-1.
=> d=-4, =>
2a, +12=221
d =4 J
=> ~:!}. Nizje: 5, 9,13,17,21, ...
c) a", a,o = 20d

5.38.a) a,=a,+d
=>
=>
20d = -20
a,=a,-d=IS-8=10.
=> d =-J.
G)+G,=32} =>
2a, + 4d = 321 => 2a , +20= 32 l
b) .,=a,+4d => a]=a,-4d=30+12=42.
b)
a .J ~a·:;:::o
, 15 3d = 15 J d =5 J
c) 3g=ar+8d
5.39.3) a,=a,+2d
=>
=>
al=a9-8d=80-63=17.
a,=a,-2d=18+2=20, =>
ill ;;;::0 61 <
Trazeni nizje: 6, 11, 16,21,26, ...
b) a, = -33, cJ a, 'C 76, d = 5J
5.40,a) 5,8, iI, 14, 17, hJ 4,7,10,13,16, 0) 7,4, I, -2,-5 b) 12,27,42,57,72, ...
5.59,3) 10,21,32,43,54, .
5.4La) -5,0,5,10,15, b) 2,3,4,5,6, c) 26,24,22,20,18 9,8,7~6,5.4)3~2, 1, ....
5,60.a) 1,2) 5, 4, 5, 6, 7, 8,
16,12,8,4) 0, -4, -8, -12, ...
1
5.42.a) -I, -2 ,2,7.., ,5, b) "~ ! I '2.,7. c) ~ 0 _ ~ _3. _.3. h) 4,8,12,16,20,24, ...
, 2 3'3"335"55'5
5,43, a,=3+3(1+])=9, a2=3+3(2+1)=12, 3,=3+3(3+1)=15, a] +a5 :::::"3
51
I a
'
+2d=~'
6
If
;, => =>
5.44. as = 23. 5.61.a) f
5,45. 330~ a,+29d ~ -3 -I- 29·2 ~ -3 + 58 ~ 55. il2 'a4 :;;:
651
72j
'62.·l?.+d)
6
= 65
72 J
/7 ') 19 ]]
5.46. 32o=al+19d=4+19'l2-4 =4--i~-2' 5.47. • ,=-4, d~3. . .. i 7 10 l3
TraZenl l1tZJC: - , ~, -1~' -1'1' ...
5.48,a) a"=a,+(n-l)d~> a13=5+12,13=161. b) .]5=52 c) a",=35, 3 IL "" ""
11 - 5d 1
5.49,3) a,,=a,+(n-I)d => a2l~10+10~20. il) a[(,~-5 c) a,,= 16.
00+0,=111
, , 2a, -{J1
+)(=, . 1, 1a = -2- - l I
5.50. a15=3J+(n-l)d=200+(J5-1)·(-S)=200-70= 130. b)
.
J => (a,'+d)'(a, +5d)=13J => lSd' -22d-69=Oj

5,51.a) 37= .,+6d = 33 . b) 38= -7 c) all = 8. 02 . 06 :::: ].J
5.52 . • ,+(n-l)d=206 => 8-3(n-l)=206 => n=67 => a67=206, 23 28

5.53, lz a o = a, + (n -I)d , naiazimo ) 6+(0- J )(-2)=0, odakle je n=9, => d=3,a,=-2 i d=-15,a) =3·'
5,54, Trebalo bi daje za nck; prirodan broj J1 ;spunjeno 287=1+(n-l) 4, Postoje dva niza koji zacloyoljavaju date uvjete ito:
odnosno, 2(n'1)= 143. a to je nemoguce jer brqj 143 nije djeljiv sa 2, , 28 117 94 71 48 25
5.55. Da bismo odredili deseti cian, treba prvo nac; razliku ovog -2, I, 4, 7,10,13,17,... 3' '\5' 15' 15'15'15""
aritrnetickog niza. Koriste6i se formulom opsteg clana 3
1
+a~ +a 5 ::::0 24'} => a 1 +3 1 +2d+a) +4d =24}
~ a a 5.62,a) a,.f~a , +d). f:l , +3d)=110
!i', an = a
1 +(n-i)d nalazimo daje d =~,(n > I), U nasem a]·a 2 ·a 4 :::::: 110 ~
11-]
a,+2d=8 aJ =8-2d } .,=> a, =21.
I
.' , d = -
s Iuca]u]e 33 --3=5,Z . og b ' all) = 3+(10- I) ·5 = 48,
toga]e
6 => (8-2d).(8-d)-(8+d)=11O} => (d_3)·(d'-d-67)=10 d=3 J
5.56. Nekaje drugi clan x 2 Tada vrijedi: a, = x' i a7 = (x+ 1)2 Dalje je:
Trazeni nizje: 2, 5, 8, 11, 14, l7, 20, ---
235
234
1- 5ct '
b)
a J + a z + as ::::: J } => aI 3 - Il
= -- _ aj --
--
3} C*) = -~ Ii> +(k -I)· 4]+ (2k + I)' =-}(2+ 4k) +(2k + 1)' =
a .a ,a =15 1->'
3
_ 4 5 28d'+39d'+12d-404=OJ d=2 , n(n+l)
= -k(1+2k)+n =--.
Trazeni niz je: -3~ -1, I, 3, 5, 7, 9, ,_, 2
18 - a, =109-85=24. S" =9(48+17·5)=1197.
5.63. S18 =2[2a1 +(18-I)d]=9.[2.3+17.2]=9.40=360.
I 5
14 r- 5,70. => 6d=a lO -a 4 =3 => d""'2 ~ a l =2"'
5.64. S14 =2-tZal +(l4-1)d]=7. [-18+15 ·5]= 7 ·57 =399.
5.65.a) Trazi se zbir n .clanova aritmetickog niza cijije prvi clan 1 i razlika S51 = ~(5+50~)=735.
d = 1. Otuda le:
5.71.lmamo daje a, =SI =1.Iz S2 =10, dobijamo G, =S2 -8, =9.
1+2+3+4+ ... +n =S" =%[2a 1 + (n -1)d]=%[2+ (n -1)]= ::(n + I) . Kakoje d=a2 -a j :::::8, toje a3 =a2+ d =17
2
5.72. a,,+1 = S,_" - S, = 5(n+ 1)'- 4(n+ 1}--(511' - 411) =IOn+1 = 10(n+ 1)-9.
b) 1+2+3+4+ ... +100= S100=~~O[2+(IOO-I)]=50.I01=5050. Otuda je: a, = IOn-9.
, 4~4,311+1 4-4,3 11
5.73. an+1=8- n+ ,-,\- n+ , " " ' - - - - - - -31'
---
cJ 1+3+5+7+ ... +99 = 5 0[2+(50-'1)2J=25.100=2500 311+1
2
d) 2+4+6+8+ ... +100= 5;[2.2+(50-1).2]=25.102=2550

Nizje'. -~3' -~,9' - ~
27 , ...
5.74. a"" = S,," - S, = 2(n+ I)' + 3(n+ 1)-- (2n2+ 3n) = 4n+5 = 4(11+ 1)+ 1.
p
5.66.a) SI2 = ; (2a, + lid) = 6(6 + 22)"d 68 b)Sw = I; (2a, +9d) =5(-81 27) =90 Otuda je: an = 4n+ 1.
TraZeni nizje: 5, 9~ 13, 17, ...
5.67.a) S," = 2
20
[2a, +19d]=396
30,
b) SJo=--L2a,+29d
J=1365- Kakoje
2' 4 a,,+I- a,,= 4n+5 - (4n+l) = 4,
5.68.a) Aka je n paran broj, tada vrijedi: to je niz aritmeticki s razlikom d = 4.
1-2+3-4+ ... +(-I)""'n = (1 +3 +5+ ) -{2 + 'I + 6 + ... ) = (*)
5.75. S" =%[2a, +(I1-I)d] => 1520=::(311-1)
pri cemu jc u svakoj zagradl suma od 1clanova aritmetickog niza. 1520=%[2+(n-1)3] =>
=>
2
n = 32.
=> 3040 = 3n' - n => 311' - n - 3040 = 0
Zato, dalje, vrijedi:
() r.
'\ ' nr (n • 1, n
n 2, (n2-112J--14+:;--,ljl,2J=-[2+n-2J--"[4+n-2]=--".
* = 41
L 4 L \"'- / 4 4 " 2
5.76. S" =::[2a, +(11-1)d] ~ 3528=:'[4+4(11-1)] ~ 1764=n·n => n=42.
2 2
5.77. Rezultat: n = 80 .
Ako je n neparan broj, n:= ~k+ 1, tada vrijedi: 5.78.4x-I-(2x+3)=2x+3-(x+l) => 2x-4= x+2 => x=6.
.. }:2n-4+... +(-I)""n = (I +3 +5+ ... )-(2+4+6+ ... ) =(*) Nizje: 7,15,23, ... SiO = 430.
pi ~ ccn~~ .Ie u ~rvoJ zagradl SHmn od k+ 1, a u drugoj k 61anova 5.79. Rezultat: X = -3. Nizje: -6, -8, - 10, .. '
arltmetlckog llIZU. Zato, dalje, vrUedi', 10 5
=> ~(2a, +9d)=4·-(2a, +4d)
( *_"+lr- -
)- -2 l2+(k+l·-1)·2 Jk -
f +(k-I).2]=(k+l).(k+I).-k(k+l) .. k-rl=n:l.
-'2 l4
5.80. 2 2
=> 20 l +27 =4al +24
b) 12~i~ +32~42+52~62+ ... +(_lt+ln2= L.
.= (1-2)(1 +2)+(3-4)(3+4)+(5-6)(5+6) + ... = - 3 - 7 - II - 15 - ... =- (*. => al=~.' Nizje:~, 2.,~, ~, ...
L. 2 2 2 2
Ako JC n paran broJ, lada vrijcdi: )
x~l x-2 x-3 1 n X-l(X-1 1) x-I
5.81. =;.-+-x-+-~+"·+-;: = '2(a, +a,)= -2- =;.-+-;: =-2"
(*)= -%[6+(%-I}+-~(6+2n-4)=-~(J+n)=-n(n?+I).
3n+ 1
Ako je n neparan broj, n=2k+ I, tada je: - 5.82. Rezultat:
2
237
236
5.83.a) a,,= a, + (n-I)d => 38 = 3 +5n-5 => 5n= 40
8
=> n= 8. Sg= -(6+7·5)=164
2 5.99.a)
b) a,,=a, + (n-l)d => 22 = -5 +3n-3 => 3n = 30
=> n = 10 Sn= 85.
5.84.a) n = 14, S,,= 287. b) n = 21, S,,=210.
5.85.a) a,,= a, + (n-I)d => 37=1+18d => 18d=36
=> d=2; 8 14 =361.
b) d = 2, S30 = 930.
1 _ 84
5.86.a) d = 1, S" = 72 . b)
d= -, S21=-.
5 5
28" 2·459
5.87.a) S,,= ~(a, + a,,) => n=·---=--=17
a 1 +a n 54 I 5
5.100.a) d=-- G, =- b)
4' 4
=> d=a,,-a, =51-3=48=3
n-I 16 16' . a" =a, +(n-l)d} => a" =a,g +(S-1)'5'}
+35}
b) n~ll, d = 4. 101 '
5..~ n
Sn =2(a 1 +011) 172='2(a l +Qn}
= all =a l
43=a l +a"
5.88.a) d=a,,-a, =50 =2. b) n=30 d-=-~
5.89.a) a,,= a, + 32d = 34, S,,= 1056

n-l 25
b) a,,=a,+2Id=58, S,,=183.
' 2
=>
a,,=a l +35} =>
a,,=39'l
b) a,= 9, a = 45
43=2a l +35 G!=4J' 1l2'
5.90.a) a" = a, + 13d = -9, S,,= ,-35 b) a,,=a, +39d= 83, S,,=415. 5.102.a) a,= 100, a,,=O. b) a,=32, a,,=-128.
4
5.91.a) n=IO,a,,=a,+9d=28 b) n=12,a,,=a,+2Id=-12. 5.103.a) Na lijevoj stran! jednacine je zbir clanova aritrnetickog niza s razlikom
5.92.a) n=18,a,,=a,+ 17d=23 b) n=22,.,,=a, +21d=32. d=3. Suma tih clanovaje210. Zatovrijedi:
5.93.a) Sf!
11
= "2(a l +a => al + GI!
2S"
"" - - , => 28
an = ~n ~ a l => a,,:;:;: 22 S,,=210 => ~[2a, +(n-l)d]=210 => ~[21-3(n-I)]=210
ll )
n n
a -a 22-10 => n(3n-l)=420 => 3n'-n--·420=0 => n= 12.
a" =a, +(n-J)d => d~-"--' ~-~=1. b) • = 18 d=3 x = a12 = 34. b) n=15, x=59.
n-l 12 Il,
5.94.a) au = -38, d =-4 5.104.a) x = 55 b) lOx + 5·29 ~ 155 => x = L

b) a,,= -60, d =-10
5.95.a) a" = (/, + (n -I)d =>
5.105. Na lijevoj strani jednacine imamo zbir (x-J) clanova aritmetickog
a , =a" -(n-l)d=50-49=1.
n SO niza Ciji je prvi clan x -\ i razlika d = - J.. . Zato se jednacina moze
Sn =2(a1 + a/!) => 8" =2(1 + 50) = 1275. x x
rjesavati ovako:
b) a, ~ 5, S" = 725.
5.96.a) '1 = -7, S" = -585. b) a, = 4, S" = -205. x~ 1[2 x~ I+(X-2)(-;)] =3
a,,:~ +(n-I)d} ,
22=a +(11-1)21 (/, =24-217
5.97.a) ¢;> x-I. 2x-2-x+2 3
S" -2(a, +a,,) => 132=~(a, +22) J => 132=~(24-2n+22) 2 x
.'d x-I =6 x= 7.
a2+a6=241 _> Q!+.d+Qj+5d=24 }

=>
2u I +6d = 24l
=> a , =24-2n} => a, =24-2n} n=ll,a, =2} 5.106.a)
a3 -as =-6[ a 1 +2d-(oj +4-d)=-6 -2d=-6 J
132=n(23-n) n'-23n+132=0 => n=12,(/,=0
b) n = 8, a, = 6 ; (n = I, '1 = -8). => a,= 3} . Rezultat: 3; 6, 9, 12, ...
5.98.a) n ~ 23, a, = I . b) n=10, a,=18. d=3 )
5.107.a) 1,2,3,4, ... b) 6,4,2,0, -2, -4, ...
238 239
5.108.a) 10.7.4. 1. ,2 •... b) 1.3,5,7,9, 11, ... ~4+al1 =::
2a, +(n+2)d =::.
5.109.a) =>
a] +a l +d +a J +2d.:;::::. t2} 3
=>
a l +a,,_3 2a, + (n -4)d 3
=> (n-22)d = -2al.
a l (a l + d)(a l + 2d) = 28 Zamjenom ranije dobivene vrijednosti za ai, dalje vrijedi:

(n-22)d = -2(n-19)d => n-22 = -2n+38 => n = 20.
=> a l +d=4 }' => al +d=4 1 5.115. Trazisesumaniza: 10, 12, 14, 16, ... ,96,98.0vajnizjearitmeti6ki
a l ·4·(4+d)=28 (4-d).(4+d)=7] s razlikom d = 2 i ima 45 clanova. Zato za njegovu sumu S vrijedi:
=> a,+d =4}

=> al +d =4} => a, = I, d =3 } S = neal + a,) = 45(10+ 98) 45(10+98) = 45.54 = 2430.
16-d'=7 d=±3 a):;:;:;7,d=-3 ' 2 2 2
Rezultat: 1,4,7,11, ... iIi 7,4, I, -2, ... 5.116. Rezultat: S 45(11 + 99) = 45·55 = 2475 .
b) Rezultat: 8,4,0, -4, -8, ... 2
a,+d=6 } a, +d=6 \
5.117. Opsti cian prvog niza je oblika 17+4m, a drugog 16+5n, gdje .Ie
5.110.a) =>
a/ +(a, +d)' +(a, +2d)' =158 (6-d)' +6' +(6+d)' =158!
m,nE p,I,2,,3, ... }. lzjednakosti 17+4m=16+5n slijedi 5n=4m+1. Rjesenja
posljednjejednacine u skupu prirodnih brojeva su slijedeei parovi (m, 0): (1,1),
=> °1 :::::6- d l ", =1, d=5 L (6,5), (Il, 9), (16, 13), ... Zajedoicki clanovi dvije progresijc cine slijedeeu
2d' = 50 J a l ::::: 11, d = -5 J progresiju: 21, 4.1, 61, g 1," .. Zbir prvih 100 Clanova posljednjeg niza jednakje
Rczultat: 1, 6, 11.... iii 1 t, 6, 'I, ... , 21+21 +99·100
SlOe =21+41+ ... + .. + (21 +99·20) = - - - - - - - - . toO = 101100.
b) Rezultat: 1,,:J, 2 .s_ o 3 1 2
2' '2'
iIi 2' 1, 2"
1.., +4d =-l8
= 18 1
(JI i
4~
a,
5.111.
a,+a,+a,=2 }
14 =>
a, +d=3.3 1 5.1 i8.
s,,, =4s"f => 2 " [2a, + (2n --1)d]=
2 "
[2a, + (n -I)d]f
)
1
+a~
2 ?
+ao-=- 2 =>
, (2 \ .
=-''41
{JI
, > 9
a,' +,_)1 +(a, +2d)' -9-J => G, +4d = 18} => a l,::: 2f' . Trai",ni nizje: 2, 6,10, 14, 18, ...
\3 2a l ::;;; d d =4)
=> a l =l, d =j, odnosno, al = ~, d = _±. n-l f-

-[2+(n-2)·1 =n
2
] n--I
2
n=n => n=3.
' .. . . I 2
Trazenl br01eVI su; - - 1 iii
, 3 ' 3' 1. 3. .1. 5.120. 30, =
_ n(n + 1)
1+2+3+ ".
n - --- .
.
. 3' 3 T
2
5.112.
6.. ./6
---6-,1, - 6 - '
6+./6 5.121. Pretpostavimo da je n=2k, paran broj. Tada vrijedi.
1- 2 + 3 : 4 + ... + (-I ),,-I n = 1- 2 + 3 - 4 + ... + (2k-l) - 2k =
5.113. Nekaje x najn:mqji trazeni ncparni broj. Posmatrajmo niz brojeva:
= 1+3+5+ ... +(21;.-1) __ (2+4+6+ ... +2k) = .1.:,:2k-l. k _ 2+2k. k =_k =_rl.
x, x+I, x+2, x+3, x+4, x+5, x+6, 2 2 2
Prema datom uvjetu vrijedi: Ako je n = 2k- i, neparan broj, tada vrijedi:
X;+("+2)2+(x+4)2+()(+6)' = (x+ 1)'+(x+3)'+(x+5)'+48 1-2+3-4+ ... +(-1)""'0= 1-2+3-4+ ... -(2k-2)+(2k-l)=
x +6x-27=0 => x=-9 x=3. = I +3+5+ ... +(2k-l) - ( 2+4+6+ ... +(2k+2» =
Postoje dva niza brojeva koji ispunjavaju date u\jete ito: ' 1+2k-l 2+2k-2 2 • n+1
-9, -7, -5, -3 i 3,5,7,9. = ----·k-----·(k-l)=k -k(k-I)=IC=--.
2 2 2
Sn at +a 13 2a, + !2d 1 5.122. Pretpostavimo da je n=2~ paran broj. Tada vrijedi.
5.114. =>
SIll an ·_ l2 +an 2 2a1 +(2n-14)d 2 1-2'+3'-4'+ ... +(-I)"·'n' = (1'-2')+(3'-4')+ ... +(2k-I)'-(2k)'=
a l +6d 1 = (1- 2)(1 +2)+ (3- 4)(3+4) + ... + (2k-I-2k)(2k-l+2k) =
=> - => 2(a, +6d) = a, + (n -7)d => al = (n-19)d. = -(1+2) -(3+4) - ... - (2k-1 +2k) = - (1+2+3+4+ ... +(2k-l) + 2k) =
a, +(n-7)d 2
2k(I+2k) __ n(n+l)
lz drugog uvjeta dobije se:
2 2
Ako je n=2k+ 1, neparan broj, tada vrijedi:
240 241
'.'
)
i
5.132. Ako su a 2, b 2 i c clanovi aritmetickog niza, tada vrijedi:
e2 _b'=b'_a2 => (e-b)(c+b)~(b-a)(b+a) =>
5.123. s" = n'p} => Dalje je:
Sk =k'p I a+c-a-b c-b
a+b a+c (a+b)(a+c) (a+b)(a+c)
n[2a, + (n- ])d] c-b I b-a I _ b-a b+c-a-c
2 n 2p 2a, +(n-l)d n = :;'+b' a+c ~'c+b' a+e - (c+b)(a+c) (c+b)(a+c)
=> => 2a,=d; d=2p.
k'p 2a, +(k-l)d k a+c
b+c I I
p·p·2p 3
2 2 2 =1'
2
5.124. Neka je d razlika dobijenog aritmetickog niza. Tada vrijedi:
a, =2'0'0 =20=a, +9d => 9d = 18 => d=2.
Traieni niz je: 2, 4, 6, 8, 10, ] 2, 14, 16, 18, 20.
5.125. a -a
Gj = 3, as "" 17 . Prirnjenoll1 formute d =-"--..!.. dobijamo
n-]
3
d =17
-.... . . "k"
- = 2 ,pajeantmctlc'lnIZ5, 5,,"',
7 17 .0
7
5 .126. Neka je d razlika dobijenog aritmetickog niza. Tada vrijedi:
a, = !l,a" = 22 = a, + lId => lId = 22-11=11 =>
Trazeninizje: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,20,21,22.
5.127. Nekaje d' razlika dobijenog aritmetickog niza i r broj umetnutih
'I
canova. T a davnJ"ed'1: d'=-=--=3.
d .. 22 - 4
r+l 6
Trazeninizje: 4,7,10,13,16,19,22.
5.128. S . n(a, +a,,) n(-3+31) =14n 252
n 2 2 => n= -=18'
. 14 '
d'= d = 31+3 =2.
(n-2)+1 17
Trazen; nizje: -3, -1,1,3,5,7,9,11,13,15, "" 31.
5.129. Neka su duZine stranica a, b, c. Tada je: b = a+3, c = a+6, pa prema
Pitagorinoj teoremi vrijedi:
(a+6)2= ,'+(a+3)' => a' - 6a - 27 = => a
Duzine stranica trougla su: a = 9, b = 12, c = 15. 0 = 36, P = 54.
° = 9.
5.130. <P=~(2'+T').
2 1 I L
5135 +-- C-+ .... , ~ C--
5,131.a) Ako je a, b, c aritmeticki niz, tadaje 2b = a+c, pa za posmatranu . . j;;; +,J:;; j;;; + Va} .J an + VaIH!
kvadratnu jednacinu vrijedi:
2
ax +2bx+c = 0 ax 2+(a+c)x+c = 0 F, -.[;;; .[;;; - Fa; J;;:: -) a,,+,
°
¢:> 2
ax +ax+cx+c = 0 + r:-, c- , + ... + r:- 2 C)2
¢:> ax(x+ I) +e(x+ 1) ~ ¢:> (x+l)(ax+c) = 0 (F,)' -(.[;;;)' (va,) -(va,) (va,,) + (va,,+1
=> x=-l.
242 243
5.140. Dokazimo. prvo, daje a n+a3n = 2S2n · Zaista, vrijedi:
ra: ~ f;; + Fa; - Fa; + ... + J~-:: -" Fa::: 3 +a3n = 3 n+a2n+1I = an+a2n+nd = 3j+(n-l)d+a2n+nd = al+(2n-l)d+a2n=
n
= a2n +a211 = 2a2n-
a)~a2 a 2 -a3 Gn+On +!
Dalje se dobije:
~ E - r;; + r;: -Fa; + + .Ja: --,r;::: ~ .Ja:- J-;:~ ,fa= - ,fa~
-d -d -d -d d
1. 1
2 +a +0. = __ 2S- 1
2S +------1!!..
5_136.
JO.: + Fa; + n. + ~an_l + ~l =
=>
a1 n .)11 n
11
3n ~
1 ra; -ra; ra::; -,r;;: a \ +a211 = S2n

n J
J;; +J;;;'~ -.Ja 2 + ... + .Jafl~) +-Ja:'-Fan-! -ra;=
,fa,-F, ++ ra::; -ra; ~ ,fa, -Fa; +. +ra::; -ra; =
a j -a 2
r::-
011_1
_, __ :c__. _.,_.'- = :1.9::. -,j a i

,-
-an
11 - 1
-d
=>
a l +a1" --+
a +-a
\
- S" S,,,
2"
n
==!i£!L
n
3"
I
d 3:....:_ q,1 . j:;:: +.J 01
n--1
ala + 2d) = s.in2a; Ii
5.137. =>
5.141. a ,a
I
--·=lg---
=:> 2a j (m-n)=(n 2 -n-m 2 +m)d => 2a!=-(m+n-l)d. a+2d 2
m+nr,) +(m+n-l)d
S 1Ii+J1 =-2~-l",-,al tn+fl[-(m+n-I)J+(m+n-l)d]=O.
, ] =-2~
=>
(a + 2d)' = 4cos' ~ t =>
a+2d = :±:2cos--
,a2
,a
5.138.
0m-,-iI = am -+ndt ~>
x=a",+ndl
a", = x+..l:: d=---- x-y a=(a+2d)lg-2
,a ,
j a=(a+2d)lg---
2,
am_II = am -nd) y=om-ndJ 2 ~ 2n·
0'"+11 = 0", + 1 =>

nd
=> a + 2d = ±2· 1+ c20s~-1 a + 2d = ±(I + casal}
a" + md = alii +- nd
a = a" + mdJ => => ,a
I
lltHi
a=(a+2d)lg--
=> al1=--~+(n-m)·
x+y X a =(a + 2d) tg
2
":J 2
2
2 2n
1 . a + 2d = i(l + cosa)}. a + 2d: ±(.l +o05a)1
- m(al + a ) =>
5.139.
_2 . m(2a,+(m-l)d)
m sin 2 a, a ..- ±(l- coso:) J
a=+----
SII - ~_ n-(o\ + a -)-- = ,;(20; + (n ---1)d) -1 + COSet
2 ' !>
=>
d = ±cOSCt 1
20 1 + (fn -1)d
in
=> - = ----.--
.
- - , pa JC 2ma, -+ m{ n -l;'J ~ 2na + rI,{ m -- i)d, odakk J' c a~±(I-cosa)J'
n +(n-l)d .' !
Postoje dva niza koji zadovoljavaju postavljene uslove ito:
d I-cosu, I, l+cosa, 1+2cosa, .... ; -t+cosa, -1, -I-cosu, -1-2cosa, ...
m(2a j -d)=n(2a l -d) , tj.zbog m:;t.n, ill =--. Daljc vrijedi:
2 5.142. Da bi dati brojevi bili clanovi aritmetickog niza, mora da vrijedi:
d log2 + log(l' +3) = 210g(2' -\), odnosno,
n
'"'Ill _
a +(m-1)d -;;-+(m-·I)d d + 2(m -I)d _ 1-+ ?(m - I) 2m-1 log(2·2' +6) = log(2' +1)2
~ - - 1 .....
' L.
----- = - ---- (2,)2_ 4-2' -5 = 0
aJ+(n-l)d d d+2(n-l)d - 1+2(n-l) = 2n-1 2·2' +6 = (2' +1)2
G" ~ + (n-l)d log 5
2 , => 2' = 5 => x~-~.
log2
245
244
5.143. Neka su duzine stranica cetverougla a, b c i d napisane u rastucem
nizu. Kako je ovaj niz aritmetlcki, to je a+d = b+c, ako su aid => (~±f +H' => n=12.
a,,~a,·q"-' ~6;61=~3Hr
suprotne stranice, po teoremi 0 tangentnom cetverouglu,
zakljucujemo da se U ovakav cetverougao maze upisati kruznica. 5.157 => => G)' =Gf => n=10.
5.J58.a) a,=a,.q"'=3.26 =192. b) a,=a"q'= 10.(_3)6=7290.
5.3. Geometrijski niz (geometrijska progresija)

5.159.a) alO= a,·q9= I·G)' ~ ;4' b) a9=a,.q8=-5{~H ~~ 6:61'
, => a,= 131072 ~ 2 .
5.144.a) 6,12,24, 48, 96, ... 5.160.a) a,=a"q => a,·4" =131072 4'
b) -2,-2,-2,-2, 2,-2" .. ;
4 II
b) a, = a"q 4 ,a" = a"q 11 =
> -1= a,·q ,1= a,'q
c) 8, -4, 2, -1, 2' -4' ... => q' =-1 =>
5.145.a)
5.146.a)
c)
5.147.a)
4, -4,4, -4, 4, .. .
3, 6, 12,24, .. .
10, 100, 1000, 10000, ...
L -4, 16, -64,...
b) 16,4,1,...
b) 4,12,36,108, ...
b) 5, -10, 20, 0040, ...

c) 32,4,2, ...
cJ -2,8,-16,32, ...
5.161. => :,:11 =>
II-I 162~32 q
J J J J 2 8 32 2 1 0,(1 ~q") G j -G1q :,~ 422
5.148.3) 1'3'9 c) 5.162, SIJ s"
"27 , ... b) 2'3'9'27'" S,-S' 10 '~20' I~q I-q l~q
a7 64 2
5.149.3) q=-~=-=2 c) q= 10 => 422 - 422q = 162 ~ 32q => 390q = 260 => q~3
G6 32
a l2 1 4 I
5.150.a) q=-=--:-=- b) q=-
2
c)
I
q= 12
=> 'Gr~~~~(H
a" 5 5 4 5
=> n = 5.
a 16 1 7 .. . , 2 k n-k n
5.163. Posmatrajmo geometfljskl nlZ: a, aq, aq, ... , a9 ',:": aq ,"', aq .
3 4
5.15!.a) q=3,a,=aq' => a=--=- b) a=- c) a=-
q' 27 2 81 Clanovi aqk i aqn-k su jednako udaljeni od kraJnJlh clanova (prvog
2
i posljednjeg) j vrijedi aqk,aqn-k = a2qhl.k = a qH = a·aqB.
5.152.a) Neposredno nalazimo a, = J, =~- . 5 5
, a, = 7' = 49 . Kako je ,,(,,-I)
7 7 2 n ,,1-<2+)-', +(11-1) a" q-'-
5.164. a·aq·aq· .... aq = a .q ~.
5
5.165. U trazenom nizuje a,= a = 1 i a,= aq' =64. Otudaje:
q='-"-.
at
to ie:
~.
q= 49
j
=2-7 b) Q, =-·I,q=~i c) g' = 64 => g' ~ 2' => q = 2. Tra'i.eni nizje: 1,2,4,8'4 16,32,64.
5.166. Utrazenomnizujea,=a=3 i a,= aq4 =243 .OtudaJe 3q =243
7 => q' =81 => q' =3' => q=3. Trazeni nizje: 3,9, 27, 81,243 .
5.153. Nekaje a" =~128. Tada.ie-128=(~1) 2"-',odakleje 128=2"-', 5.167. ('4+ a,+ a,) 2 = (a,q'+ l'
a,q 4,Ta,q5)2_ 26(1+ q+q2)'= 7
~a,q 8
= a,'q6(1+ q+ q')(1+ q+ q2) = (a,+ a,q+ a,q2)( a,q'+ a,q + a,q) =
tj, 27 = 2n"~1 , pa .Ie n=8. Daleje, broj --128 jc osmi clan geometrijskog niza.
= (a4 + as + a(,)2 = (a!+a2+a 3)(a1+a 8+a 9) .
1 5 ('j' 5
~~r'l k.Jf, ~q1

5.154. q=±;;,aJ=lO,
_ GS=-g ,,11 a]=-10, G5=--'--)'
8
a, , => => => k-~ =,,~.
5.155. Uputa: -- =q
a2
:::::> q' ~ 64 ~> q=2 iii q =-2. 5.168.
~~q"P ,,-~ =qI
25 60 =~H ~H' (~±r'
II-I 1
5.156. a" =QI-q => => 5.169.
2048
247
246
5170
. . a 'a = aqm-l.aqn-I=a2 m+n-2_
m n q - a 2qk+s-2_
- aq k-l ·aq5,1 = avas . l'
5171a)
, , ~1
a ,~, q~2
~, n~15
~ ~ a,
S 15 ~ , c
215 1
-I ~ 1, - -- ~ 32767 , =>
q= 2, q=""'i} =>
q-I 2-1 a(/ = 12
al=l,q=_2,n=15,S'5~a,qlS-~=1
15 1s
b) _1 _2 _1 2 +J
---~-~-~10923, a (q'O -1) 3(2'0 ~ 1)
q -2-1 3 = __. _
.::.c2....----'-_ = 3069, odnosno,
q-,1 ' 2~1
5, 172.a)
1048575 ( (qllli
48'l'1~-. I 481 I )
( I 'I
1048576 a(!~qlO) , 2) ) = ----"- ~ 1024_ = 961 023 = :J.Q69
l~q l-.I. .I. 1024 32
2 2
q" -I 3" -1
5,179,a) S" =a'0 => 3280=-- => 3280·2 = 3" -1
3-1
=> n = 8. b) n= 10
5,180,a) n=5 b) n ~ 7
741
5,173,3) b) S,,~--,-,
8 s" =a\
, q" -11 5461=(1·--
\ 4-1 4" -I} =>
16383=4al·~"-I-al~
5,181.a) q-l! =>
4096 = a l .4" I j
,,_I I 4096=a\.4,,-1
( 161" a" = Q].q J
1-, ~'"""'
i 2) 1--
27
-19 19(2 + 16)
16383 ~ 4,4096 - Q, 1 => ~>
5,174,a) S,,~1'·"-\--. =_L =>
4096 = ·4"": J
1- ,1"(; 2-16 4(2 - 16) 8
(I]
2 2 , q"-J 65104=a ' (-5)" -I

S,,=a l · - - -5 ~·l
q-I => !
b) S,- 91(5 + flO) b)
125 78125=a, ,(-5)'"
a,(q"~J)
7
390624 = 5 ' 78125 + {I, 1
5.175. S/1 635 =':1.(2 --I) 390624 = 5, a, ' (-5)"" + "'}
q- J 2~1
g
~>
78125=a, ,(-5),,-'
=>
78125 = a, ,(-5)"-' J
~
5,176,a) S ~a~ =>
3 -1
6)60~a - - => (3' -1)0, = 2,6560 Q,=--I 1 a, =--l~
II 1 q --1 I 3-1 =>
=>
=> ell
2,6560
=~_~=~
2,6560
____ =7
78125 = ~(-5)"-' J n =8 J
b) b) a, ~ 12, n = 10
3" -I 6560 -- , ),182,a) a,=I, n=11
5.183.a) an = aqll-! => 81 = 3 n- 1 => n "--": 5 .
~> ~ I~
10
a,(q" ~I)
5,177. S 3069 = 0, (2 => 3069 = 1023a l => al=3 .
2 1 q" -1 35 -1 243 -·1 b) n ~ 8, S" = 765
" q~1 SIt =a·~···· = - - = - - = 121.
q-l 3-1 2
5,184,a) n=6 S =63 b) n = lOS = _ I 023

5,178,
il2 + a4 = 30 i aq+ac/ =30} aq(l + q') = 301 ,
5,185,a) a,,=aq"" ~> 512=q'0-'
" 8 '"
~> '1=2,
16
a2 • 04 = 144 J ~>
at]· aqJ = 144)

=>
(aq2)' =144 J S" ~ 1023
=> 512='1" => q"=2"
b) q = 3, S" ~ -4368
aq(l+Q')=301 aq(l+q') _l,tl! 6(1 + q':= 15 q}

- 186)
). 0 S _ 255
.a q = ..-.., "-'32 b) q =.1.3' s - -~~
3
/I
=> => aq2 12 =>
aq' = 12) aq' = 12
aq' = 12
249
248
1 1
an = aqJH 1 5.197.0) a, =-10, q=-IO; a, ~-12, q='i2'
5.187.a) S ~aq""lf ~>
1~' 1~0 ' ...
~> 1 1
Nizovi SUi -10, I, - -12,-1,--,--, .0.
n q-l J 12 144
=> J6~q"-'} => => b)

a, + a, ~ 18 }
=>
G1 +a)q=18 1 => a,(1+'1)=18 }
15q ~ 30 a4 - a. ~ 300 a1q3 - G 1q2 0::;: 300 J G,(q3_ q 2)=300
b) n=4, q=3. 18
1 J
a,(1+'1)= 1 a,(1+Q)=18}
5.188.a) n~5, q=-.
3
b) q="4' n = 5. => -Q-'1 +- qq 2 = 3°8° Jf
=> 3q3 -3q' -50q-50=O =>
1 255 1
5.189.a) an = 64' Sll =6"4 b) all = 100, s~~
, 1000' Trazeni nizje: 3,15,75,375, ...
5.190.a) a 32 6305 81 S ~463
~-- S = .. - - b) a l1 =16 ,
11 729' II 29'16 /l 144 => a+aq+al =-141 => a+aq+(aq)'q=141
5.191.a) n-lleparan, an = 8 b) n ~ 7, an = 320
5
a·aq2 = 16J aq = ±4 I
5.192.a) n = 6, b) n ~4,
3 11 =4" =>
a+4+4q=14( => G+4 Q =10}
=>
5.193.a) a = !, b) a =20, s = 315
aq=4 J aq=4
, 8'
a=IO-4Ql a=2,q~2}
5 194 ) a = 5 S = 3906 = 16, S = 85 => ( => 1 Dobili smo dva niza koj!
..3 , " 625 b) a '- n 8' q~2, q~~J Q=8, q~2 .
G_ +a~ =:61? a J + Glq:;;;: 6 ! a,(1+q)=61 ispunjavaju postavljene uvjete ito: 2, 4, 8~ ... i 8, 4, 2, ...
~lq+alq2 =30(
5.195.a) ~
I
=> =>
a2 +a3 =30) a,q(l+'1)=30J 1
b) Rezultat: 2, I, 2' .. · '1' I 1, 2, ...
2'
=>
a,(J+q)~6
=> a,O"'QJ=6}
1 II
G,q(1 + q) ~ 30 I => a+aq+ aq-, =4

21} =>
q~5
G I (I+q) 6J
a-aq=-3
Trazeni nizje 1, 5, 25,125, ...
b) a=I, q = 6. Trazen; nizje I, 6, 36,216, ...
+aJ =6~ G1q+a1;2 =6} => an +'1+q2) = 2}] 4(1 + q + q') ~ 7(I_q),i
5.196.a)
G2
0; . a 4 = 5 J
=>
a i • aJq ::::: 5 )
a(l-g) 3
=>
a(l-q),.. 3 J
a(l-q)=3 .
=> q=-,a=4
=> => 4q' +l1 Q -3=O} => 41 )
a(l-q)=3 .. 3'
q =-J,a =4
=> 5q2 -26q+5=O~
G]
2
q 3 =5 J
=>
Postoje dva niza ~oji
4, <, . .
zadovoljavaju uyjete ito:
121
i
77 49
%, - ~, ~?
Dobiii smo dva ni7..a: 25, 5, 1, ... i ~., 1, 5, 25, .. .

b) Rewltat: 25,5, 1,... I 3" -3 ':;
a(1+q+q2)~39}
b) a1 =81, q=~; a j =*' q=9. Nizovi su: 81, 9,1, ... i
1
9,1,9,81, ...
5.200.a) =>
a' (1 + q2) = 90
250 251
90(l+q+q')' __ 392) 10(I+q+q')' =169(I+ Q2 )}'
5.208. Kako su a, b, c clanovi geometrijskog niza~ to vrijedi: b = aq i
c=aq2, pa mol-emu pisati slijedece:
1 + q'
=> => , 90 (a+b+c) (a-b+c) = (a+a'1+aq') (a-aq+a'1')= a 2(I+q+q2)(l_q+q')=
a
2 90
=--~ a = 1 + q2 2
= a (1+q2+q 4) = (a2+ a 2q2+ a 2q 4) = a 2+b 2+c 2 .
1+ q'
109' + 20q' -139q' + 20q -159 ~ O}- 5.209. b = aq"-' => '1"-'! => q =,,-~.
q =3 }'
=> ,90 => 2 90 =>
a- = J + q2
a =--
1+q'
ail-V;; _ bll-!jb
Traieni nizje: 3,9,27, .. .
b) Traieni nizje: 9,3, 1, .. .
n:j7;_I1Vb
5.201. al+a!q+alq2+alq3+ ... +atqJl·! = (aj+alq2+ ... )+( alQ+alq3+ ... ) = Snep + Spar.
Dalje je: Spar = Rlq + a1q3 + '" = q(aj+alq2+ ... ) = q,Sllep'
5.202. a,+a,q+a,q'-la,q'+a,q4+ a ,q'=1820 ¢? a,(I+q+q'+'1"+'14+ '1 5) = 1820
¢? a,(1+3+9+27+81+243)=1820 ¢? a,=5.
Trazeni nizje: 5,15,45,135,405,."
5.203. Neka je £II, 32, a3, ... , an, ... geometrijski niz (progresija), Nekaje ak => a -
,-
Ix}' q"=X-;
- a -
2n~
,Y
ma koji clan ovog niza razlicit od prvog ciana (k> 1). Tada vrijedi:
111 -";J" " y
J n -- 21!Jxm-~'
ak·j"ak-'1= (llqk.2· ajq k = aj2q2b2 = (ajqk"i:': = (aky2, 5.211. (a,+a,'1 ~ S" a,+a,q+a,q') ~ S,,) ~> a,(l+q) = 4, a,q2= 9
sto znaci da je ::ik geomctrijska sredina clanova ak_! I ak+\' => al= I, '1=3.
5.204. Nckaje ai, a2, a:;, .. " all, .. geometrijska progresija. Nekaje all ma Ss= !+3+9+27+81=121.
koji clan Dve progrcsije razlicit od prvog clana (n> 1) i neka je n
~>
prirodan broj. Clanovi progresije koji su od clana all udaljeni za k st!
3,,_k i all"He. Zato vrijedi:
an·k,aJl+k= a!q
n-k-l
·alq
ni-k·! 2 in"; (
= al q' - = a!q
no!)'
= la
_ )'
n _. ,
sto znaci da je all geometrijska sredina clanova ~-k i an-+k.
a,(1+lj')=-49}
a,'1(I+'1)=14 ¢?
a 1 (I+q3) = -491
a,L](l+q) 14 f =>
(I, +3q = 10 f =>
a 1'1(I+'1)=14 J 3q'-IOq+3=OJ
Postoje dva niza koji ispunjavajll date lIvjete i to: 1,3,9,27, ... ; 9, 3, 1, ...
2q 2 + 5'1 + 2 = o} => q = -2, a!=7. 5.213. Neka su trazeni brojevi: a, aq i aq2. Tada vrijedi:
a,q(l+q)=14 _ Q + aq + aq2 :: 211 (} + aq + aq2 == 211 a+aq+aq' =211
1. 1 _ 7 ~
Traicni nizje 7, -14, 28, -56.
5.206. Kako su a, b, c, d cranovi geometrijskog niza, to vrijedi: b= aq,
1
1 -~I
+----1---
a aq aq- 12J
=> ac/ + aq + a
- - ,~,-"""-I
a~q~
7
12J
r =>
~~~, ~ :2 J
c = aq2 i d = aq3, pa mozemo pisati slijede6e:
2 b2 - 7) (b'-'
( a + -cc-
j d'
-+c-+)= (~ ., - -, ? 4, (a2q 2+a"'1
a'+a-'f+a'q) ., 4 - 2 6
+a q)= =>
a+aq+aq2 =211 _. u,,-6+6q~211 => a+6q~15f
--> c (
4
= a q'( 1+'1'+~4) (l+q2+q") = a'q'( 1+'1'+'1')' = (a''1+a2,/+a2q 5)' aq =0 J aq=o J aq=6 J
= (ab+bc+cd) .
Postoje dva niza koji ispunjavaju date uv.lcte ito:
5.207. Kako su a, b, c, d clanovi geometrijskog niza, to vrijedi: b 2 = ac,
2 3,6, 12,24, ... ; 12,6,3, ...
c = bd i be = ad, pa mozemo pisati slijedece: 3--x 7+x I
(a_c)' + (b_C)2 + (b_d)2 = a'-2ac+c'+b 2-2bc+c'+b'-2bd+d2 = 5.214. => (3-x)' ~(x+2)(7+x) => 15x;;:~-5 => X=---- .
x+2 3--x 3
= a'-2b 2+c'+b'-2ad+c'+b 2_2c'+d' = a 2-2ad+d' = (a-d)'.
252 253
" . .. 5 [0 20
T razemmzJe: - , - , - .
3 3 3 a2(1_ q2") 5.220. a' (1- q''') .
5.215. Da bi navedeni izrazi bili clanovi geomertijskog niza, mora biti: I-q l-q
(2x+3), = (3-2x)(3+x) => 4x2 + 12x + 9 = 9 + 3x - 6x - 2X2
=> 6x2+ 15x=Q x=O, x=-~.
a 1 + a 2 + a 3 + 04 :::: 30 I '3
a,(1+q+q-+q )=30 '
l
=>
2
5.221.
01
2
+02
2.
Ta)
2
+a4
2
=340j
f =>
a,2(l+q2 +q' +q6)=340J
1
TraZeni nizje: 3,3,3, odnosno, 8, -2, 2"' a,(l+q+q2+ q 3)=30) a,(1+q+q' +q3)=301
5.216.
a3+a3q3+a3q6=584} => a3+64+64q3=584l
J
=> Q.:+-q+q2 +q2)2
1 + q2 + q4 + q'
900
340
=>
14q' _17 q 5 _3q4 _ 34q 3 .. 3q' -17q + 14~O J
a·aq· aq 2 =64 a 3 q' =64
3 3 a,(l + q + q2 + q3) = 30 }
=> a +64q 3 =520} => a + 64q 3 =5201
a 3 q 3 _64 0 (520--6 4q 3)q3 =64 r ~>
3 2 3 17 14
14q -17q -3q-34-----, +,=0
q q- q- j
=> => q=~, a=8} a,(l+q+q2+q')=30 1

lJ-17[q2 +J._] -3(q +.1.1_ 34 = 0 f
q = 2, a =2 =>
Trazeni brojevi su: 2, 4, 8, odnosno, 8, 4, 2.
14Clq3 + J..
q3 q2 q) J
a+aq+a(/ =311 => aq+26=31 } aq =51 G,(I+q+q'+q3)=30
5.217. =>
a+aq2 =26j a+ (aq)q = 26 a+ 5q = 26 J
=> (26 - 5q)q = 51
f
=> 5q' - 26q + 5 = o} =>
q = 5, a = 1 '}
1 .
=> 14l(q+H -{q+~JJ-17l(q+~)2 -2J-{q+~)-34=O
a+ 5q =26 J a+5q=26 q=S,a=25
Trazeni brojevi su: 1, 5, 25, odnosno, 25, 5, 1.
11f
'3
a,(\+q+q-+q)=30, q+-=I 11
a,(l+q+q +q-)=30, q+-·=I 2'
= 341
a 2, +a6 G,q(l +q4 l =34! => 14(1 3 ... 31)-17(1 2 -2)-31-~4=OJ => 141 3 -42t-17t 2 +34-31-3:=OJ
5.2IS.a) a, +a, = 68. => a,q2(l+q4)=68
a,(l+q+q 2 1
+q' )=.30,q+-=t
Sri =63 f S" =63
=>
a,(l+q+q2 +q')=30, q+~-=I}
q =>
q
3 2
5 9
14t -171 -451=0 t=O,t=~,t=--
=>
a,q(l+q')=34
q=2 => =>
a l =1
q=2
1
I
' =>
a,
q=2
=] =>
a] =2, a l =16\
1 f- Trazeni nizje: 2, 4, 6, S, odnosno, 16, S, 4, 2.
2 7
q!1 -1
a,----=63 2" =64! n=6
q=2, q=2 J
q -1
01 + 02 + 03 = 26 } 5.222.
a+aq+aq2 ~62 f ~>
a(1+q+q')=62 f
b) => log a+ log aq + iogaq- ::::0 3J 310ga + logq = 3)
a i 2 + a 2 2 + o} 2 = 364
=>
a+aq+aq 2
= 6" 1
,t. ~
=>
a+IO+ 109 = 621
logaq=IJ aq = 10 J
a+ 10q = 52} a+ 10q =521
~>
aq ~ 10
~>
(52-10q)q =10 J
254 255
=>
a=52-lOq l a=2, q=5}
I .
5.226. Kako je Sn = ajqn-l , to vdjedi:
Sq2 -26q+S=OJ a = 50, q =-

5 ,', n-I 11-3
Postoje dva niza koji zadovoljavaju date uvjete ito: S Qlq
11- S 11-2
-arq
2,10,50,100, ... ; 50,10,2, ... Dakle, ovaj izraz je funkcija od q.
5.223. Prema datim uvjetima vrijedi: 5.227.a) Pomnozimo sumuS n sa q i formirajrno razliku na slijedeci nacin:
log" x _ log" x log" x
=> Iog"x+------+ 2 j S" = 1 + 3q + 5q2 + ... + (2n + l)q"
log" ax log" ax log" ax
S,,'q ='1+3'1' +5q' + ... +(2n-l)q" +(211+1)'1'0+1
1
=> 1+ +----.
l+log"x 1+21og"x 1+3Iog"x
=> SfJ-Sn . q "" 1 +2q +2q2 + ... +2q" -(2n+ l)q,,+l
Ako uvedemo smjenu log" x = t , nakon srcdivanja, dobije se:
=> S,,(1-q)=1+2(q+q' + ... +q")-(2n+l)q"".
-3±13
t(3t 2 +6t+2)=O => t! = 0, (2.3 = --3"- . Akoje q '7' 1, tadaje
Kako t = 0 ne zadovoljava prirodu zadatka, to postoje dva rjcsenja ito: 1 "
1+ 2'1 -='l.... - (211 + l)q"+1
-3·13 S = __.......!_-2,q_ _ __ ~::q +2q(l-q")-(l-q)(211+ l)q,,+1
-3-13
log" x = - - - , iog,,-~ x: =
3
c 3+13 =13+1, log ,x=5-J3, n l-q (1- (1)'
Ox
3
1 + -3-'/3. 1- q + 2q - 2q'''' - (211 + 1)'1,0+1 + (211 + l)q'H2
3
(I-q)'
9 +-5J3
log ,x = - - , A- na Iogno se d0 b"
IJC druga qesenJe.
.,.
~ 3 ' . i + q - (211 + 3)q" . . 1 + (211 + l)q'o+'
5.224. Za 5 sati desi se 10 razmnoZavanja, pa ukupno nastane 2!0 = 1024 (I ... q)'
bakterija. Za jedan dan (24 sata) desi se 48 razmnozavanja, odnosno
Ako je q~l, tadaje S" = 1 + 3 + ... + (2n + 1) = (n + 1)2 , kao zbir prvih 11+1
nastane 2.18 = 1048576·1048576·256 =16777216 . 16777216",
Clanova aritmetickog niza, ciji je prvi clan jednak 1 razlika 2.
2814749767· loj bakterija.
= a(l-q")[a(l-q3,,) a(1 ... q2"J]= b)
I
S" = - -
11 X"+1
(n+l)x
,,",]
,x'7'l;S,,'
(11 + I)(n + 2)
,x=l.
5.225. SiS,,,, S2,,) I-x I-x 2
l-q I-q l-q
a '(1 -q ") . [I -q 3" - 1+. q ,,,] = '''+ ,,,

a 2(1 -q ") .=':L._q_= 8 )
5.22.a Sn _ 2Sn = 3 +211211 - 3
I· .... q l-q 1-q I-q .!
a-·
? __ q311+q2f!+q411_ 3J1
- q .
b) S -..1. s =1+( ..
n 2 n 22 ..1.+
(1-'1)'
211 -n-3
n '" 211 , .4/J) --'(-I -'I II -.q 211,Tq 311)+(1 -
a2 .:c..::~:"1.. . . . . :,:.q
2 q 11 . !- q 211) => Sn;::::: 2+ 2fi
(1_'1)' 5.229.a) Imamo daje 2 = 3·1,5 = 6·1, 11= 12·1, ... , 3·2"'" -1 = 3·2"'" -1.
0 2 (1_4''')' _2(l_q2")(I_q")+(I_q,,)2 Sabiranjem svih ovihjednakosti dobijamo
O-q)' 2+5+11+ ... +(3·2,,-1 -1) =3(1 +2 + 2' + ... + 2,,-1) -11 =
2!i -1
=3·---n=3(2" -I)-n.
2-1
b) ..1.[n(n+l)+8(2"
4
-1)].
256 257
5.230. Kolicnik trazenog geometrijskog redaje 5.238.
q ~ 44°;6 ~ '!j2048 ~ ';{i' ~ 2,

_ 1I . l i n _ 1- 2' -"-~ (1)"
- l+~+-..,..--+ ... + - - - · - - - - - - -
paje trazeni niz: 2,4,8,16,32,64,128,516,1024,2048,4096. 2' 2' 2' 2~
1-·
1 r r
5.231. Rezultat: 1,3,9,27. 2
~., I~
2 n _ ~I~_-,,
5.232. Rezultat: 64, 16,4, 1, .
.1- ;" n _ ( l-y,I) -y;--2-y,--y;--2-
- T-y,-·2 n _
2,,-1 2/1'
5.233. Nekaje broj interpoliranih Clanoya r. Tada yrijedi:
189~3·~ .., I} 189~·q 3.., 3t.q- 2
q-! ~> q-I ~>
D
a.lervf1Je
" d'I; S" -= 2( 1
2- n 4
2"-1 -y;-) = -
I I
2"-2
n
-?
96 = 3qr+' 96 = 3qr+l )
5.239. 1+11+111+1111+11111+ ... + 111 ... 1~
~>189q-189~96q-3} ~> 3Iq~62} => ~
"jed",,,,,,
32 = qr+1 32 = qr+1
~ I + (10+ 1) + (100+ 11) + (1000+ 1I I) + ... + (100 ... 0 + IlL
'...........y---'
1)~
._...,.........-J
Trazeni nizje: 3,6,12.24,48,96. ,,-I "uk, "_ij"dilllC<!
5.234. Ako je kolicnik trazene progresije q', tada vrijedi q'= vq- = Vi. , pa je ~(I + 10+ 100+ 1000+~)+(1 + 11 + 1111 + .. + UU)=
,,-I ""I" "-lied",,,,,,
trazen i n iz:
10" -I 10"-' -I 10"" --I 10-1
1, '5.,;(4,2,2'5.,2;(4,4,4'5.,4'14, g, 8'5.,8;(4,16. ~ --+---+ + ... + - - =
10··1 10-1 10-1 10-1
5.235. Ako je kolicnik trazene progresije q', tada yrijedi q'= vq = V5, paje
trazeni niz: ~ .I.9(1 0" + 10"" + W,·, + ... + 10)_.I.11
9l~1
+ 1 +1 + 11= 1' ...
1. V5, V25, Vi25, 5, 5 V5, 5 V25, 5 Vi25 ,25,25 V5 ,25 V25, 25 ;[1'25 . 125. II S(l/lIfa/w )
5.236.. (!x+~")
I,' + ( X2+2)
I \' + (. I)' +"'+1(x"+---;:;1"I =
X~+-3- =
1 10"-1
--JO·-~--~I0------.
n 1O"-l n
\ ~ ,x x \ xj 9 9 9 81 9
1
' 2 +-"T+X '2 1
= x~+ + + +x ' +
2 +6+"'+X
1 2n 1
+2'+~=
x x X
(I I I
= 2n+(x 2
+x4+x
6
... +x 2" )+l--i+-4 +-+ ... +1)- =
x X x6 X2n
5.4. Aritmcticki i geometrijski niz-kombinoyani zadaci
') l~·
1-( ~y 5.240. Neka su traz,cni brojevi: 3, aq, aq2. Tada vrijedi:
= 2n + x- ,_~.c'---
1
+ .
I--
X)
1 a + aq2 : :.~ 2(aq + S) f a- 2aq +aq2 = 16l a(I-2q+q")= 16 l
, I
x' a(aq2+64)~(aq+8)2) => 4a·aq~4 j a(4-q)=4 J

a(l '~'.2:.CJ..:" '1'l = I.()1 1-2'1+q2 =4(4' Q)} => '12 +2q-15=01
=> a(4-q) r ~>
a(4-q)=4
4
J
a(4-q)=4 a(4-'1)=4 J
n
? 1 1 2 3 J? 1 - an 2 1- b
q ~ 3, (q ~ -5)1
= a"' +a" + ... +0"+ -b +h" + ... +b ll +) =a- · - - + h . _ -
I-a I·b
~> ( 4 '\ ~
a-b
r
S" = -I - a 2 ---·-+b-·--
I-a"
I-a
, I-b") .
J-b
l
a = 4, a = ()) J
Trazeni niz brojevaje: 4,12,36.
258 259
5.241. Neka su trazeni brojcvi a, aq i aq2. Tada vrijedi:
5.247. Neka su dati brojevi a, a+d, a+2d. Tada vrUedi:
a+aq+aq2 =21} ~> a(l+q+q2) ~21} ~> a+a+d+a+2d ~ 21 => a+d = 7.
Geometrijskj nizje: a+1, a+d+], a+2d+19, pa vrijedi:
a+ aq2 -3"'" 2aq a(l-2q+q2)=3
a+d+l a+2d+19 => (a+d+I)'~(a+l)(a+2d+19)
a+1 a+d+l
{~2qq:'1;2 = 7) 2'1' -5'1+2=01

I
q =2, q=2
' ~>
2
a -32a+31=0 => a= 1 ,d=6 (ilia=31,d~-24).
=> => Trazeni brojevi su, 1,7,13, odnosno, 31, 7, -17.
a(l--2q+q2)=3
a (1-2'1+'1')=3 J a=3, a=12 J 5.248. Neka su dati brojevi a, aq, aq2 Tada vrijedi:
a+aq+aq' ~ 26 => a( l+q+ q') = 26 (*)
Traicni brojevi su: 3,6, 12 , odnosno, 12, 3, 6. Aritmeticki nizje: a+ 1, aq+6, aq2+3, pa mozemo pisati:
5.242. Ncka su trazeni brojevi a, a+d i a+2d, Tada vrijedi: (a+1)+ (aq2+3) = 2(aq+6) ~> a - 2aq + aq2 = 8
a+a+d+a+2d=181 a+d=6 ~ => a(1-2q+ q') = 8. (**)
=> lz (*) j (**), dijeljenjem, dobije se:
a + lad + d = a + lad -+- Ja + 2d + 2 J
2 l 2
(a+d)' =(a+l)(a+2d+2»)
a(l+q+q') 26 l+q+q' 13
a=2,0=111. =>
=>
d=4, d=-SJ
a(I--iq:, q2) = 8 1-2'1+q2 4
Ttazeni blOJcvi suo 2,6,10 olinosno, it. 6, L 1

0 => 3q'-10q+3~O -. q =3, '1 ~
5.243. 2b 2-ab J 0' => c2=2b2-ab=b(2b-a). 3
Kako je c geomctrijska sredina od b i 2c-a. to je niz b, c, 2b-a Kako je a(l +q+ q') ~ 26, to se dobije a = 2 i a = 18.
geometrijski. Trazeni brojevi su: 2, 6, 1S, odnosno, 18, 6, 2.
).2<.14. Prcma datim mjetima 1ra11 se niz: a, aq, aq2, aq(2q-l). DaIjeje: 5.249. Neka su trazeni brojevi a, b, c. Tada vrijedl:
2 1 a, b, c cine geometrijski niz;
a+aq(2'1~l)=21f1 __> a(l+2q2-q)=21 } a(I+2q -'1) =~Il a, b, c-4 '- cine aritrncticki niz;
, => aq(l +'1) 18 r a, b-l, c-S - cine geometrijski niz.
aq+a'1- =18 a'1(l+'1)=18 ,
aq(I+'1)=18 , Koristcci osobine geometrijskog i aritrnetickog niza, dobije se:
=> 6(1+2 Q '-Q)=7 Q (I+ Q )} 5'1 '-13 Q +6=O} 1
~:::C+C_4 )
b' = ac
aq(l + q) = 18 aq(l+'1)=IS b' ~ ac } 8b+ 21
=> 2b=a+c-4 => c=---,,/
S ,
=> '1=2, ~8=%) =>
q=2, a=3
3 75 ! .
1 (b- 1)2 =a(c -5) b ~ lb + 1 = ac - Sa
1
a = 2b -1
s
j
'1=5' a=4'J
a= '1(1+'1)
9b' -,34b+21 ~O b=3 " b=2
9 'r
~ " . b rOleVl
J razcm
. . su: 3 , 6 ,~,
I? 18 , oc1nUSHO. - 45 _.
75, _, 27 _.
9
, '444'4
8b+ 21 ~>
49
c:::::9, c=~ ,
c~--
;.245. Rezultat: 32, 16, 8,0; 2,6, 18,30. 5 9 ,

2b-J 1 I
;.246. Neka su dati brojevi a, a+d, a+2d. Tada vrijcdi: a~-- (I::::.:j a=-
5 , 9
a+a+d+a+2d = 300 ~> a+d ~ 100.
Gcomctrijski niz je: a+ I 0, a+d, a+2d+310, pa vrijedi: Postoje dva niza brojeva koji zadovoljavaju postavljene usiove ito:
a+d a+2d+310 1 7 59
=> (a+d)' ~ (a+10)(a+2d+310) 1,3,9; 9'9'9
a+l0 a+d
=> a'2ad+d' ~ a'+2ad+31 Oaf 10a+20d+31 00 a l + a 1q + Gill J 14} a l + Qlq + G j q2 = 114 1
I
=::
~>
2
=> d =320a+20d+3100 d'=320(lOO-d)+20d+3100 5.250. Uputa: a, +3d ~ a,q G, +3d=a j q
=> d2~32000-320d+20d+3100 => d'+300d-35100=O
=> d= 90, a =10. Trazeni, pozitivni brojevi su: 10, 100, 190. at + 24d : : .: a1q2 QICJ+21d= ajq 2 j
,60 261
a J + a1q + Gj q2 = 114
a, =2, q=7, d=4} 5.5. Granicna vrijednost niza
=> q' -8q + 7 = 0 =>
a, =38, q=l,d=O '
d
G,q('1-I)
21 5257.a) la
! " -
1- 2"1 <00001
"
~> 2">10000>8192=2" => n> 13,
Rezultat: 2, 14,98 iii 38,38,38, Pocev od 14, clana svi clanovi datog niza su manji od O,OOOL
5251, 4,8,16;
4 16 64
25' - 25' 25' 5.252, 3,6,12; 27,18,12, b) la,,1 =111-
n+2 ,n+2 n+2
-I
n+1 I = I_I = _1_ < 0,0001 => n+2 > 10000 => n> 9998,
5253, Razlika aritmetickog niza je d= 10, kolicnik geometrijskog niza je
Pocev od 9999, clana svi clanovi datog niza su manji od 0,0001,
q = ±J3, a, = q' = 9. c) Pocev od 10001, clana svi clanov; datog niza su manji od a,DOO1.
5.254. Prema datim uslovima vrijedi:
5.258, la" -II=II-.!.-II~I-.!.I=.!.<E => .!.<2. => n>IO,
a=a, +4d}
b=a, +l~d =>
b-C="20d}
c-a=32d =>
ac =
b 12'
b'} n n n
Vidimo da se u intervalu (l-r., 1+r.), odnosno u r.-okolini broja (tacke) 1
n 10
c=a l +30d) a-b=-12d

-=q nalaze sVl clanovi niza osim prvih 10 clanova.
a
,
5.259,a) la,,-21=12+--2I = 111
- ~-<E I => I 1
-<--
1
~> 11 >]00,
DaUe vrijedi:
G'.+ 4d '" a,q' )
a j + 16d = a1ql6 =>
12d = a,q' (ql2 -I) 1 n I nl n n 100
U E-okolini broja 2 nalaze se svi clanovi niza pocev od aWl.
20
a1 + 36d = G1qJ6 20d = G,q" ('1 -1)1
b) (n+lI)" I= I-n+lI I=_'_<8
la" -01= ~-- ' 1 1
=> - - < - => n>99.
=> 12d
20d
= a,q'i'I
12
-,I)
a,q" (q211 -I)
=> 3
'5
ql2_1
= q12 (q2O -I)
=> 3'1"-8'1"+5=0 I 11+1 n+1 100
U E-okolini broja 0 nalaze sc svi clanovi niza pacey od awo.
=> (q·-l)(q+ 1) [3qi2(q4 +c/ +q2 +q+ l)(q' -q' +q' -'1+ 1)-5(q' +q+ I)(q' -q+ I)(q' + I)}O 5.260,a) la,,_II~lln+l_tl.I.I=.I.<E => _~<_1_ => n> 100,
=> q=±L , 11 I In n n 100
Sada mozemo pisati: U E:-okolini broja 2 nalaze se svi clanovi ni7.lt pocev ad alOl.
b
32d
b 32d
b 8d
b) la " _31=13n+I_31~1-141~~<E
. r n+5 - 11+5 11+5 => ~<_I-
11+5 100
=> n> 1395,
a8d (ac)12d~:O:: ~gdbi4-:r - a'i;d --
U E.-okolini broja 3 nalaze se svi clanovi ni7.lt pacev od a)~9(,.
(,17 I'd ='196d = (±I)96d =1,
la" -51 ~ I~I ~ ~ < E ~ < 10~0
=
\Q) 5.261.a) => => n >2000,
5.255. a, b, C - aritmeticki niz => a-b = b-c, (a+c = 2b).
Izvan s-okoline broja 5 nalazi se 2000 clanova niza.
x, y, Z- geometrijski niz => y 2 = XZ.
x h- c . yc-a . za-h :,~ xa-h . za-b . ye-a : : : (xz )C!'-IJ . y,'-a (y2 )U"'/> . yC-O = b) la -OI~I-I_I=-_I_<E ~> __I~<_I_ => n> 500,
" I 211+ I 2n+ 1 211+1 1000
= y2a--2b'h'-(1 = yu+c-2b
yO = I. = y2h--2b :::::
Izvan E-okoline braia 0 na!azi se 500 clanova niza.
2
5.256. Kako su 3, b i c clanovi geometrijskog niza, to .Ie b =ac , pa daije
vrljedi:
2n - 1 I I
5.262,a) ,-n---
1 2 '
no
A',
~
I ~ ~<-
<]0 --,-,-
12n-l,.2nl
I 1
n 10
=>n>10.
2n-I- 2n l<...1.,. '"

1 1 "'" 1ogN a + 1ogxc = IogNac "'" " , "'" 21 ogN)
I =-
2- ,
~--+--
log" N iog c N
IOgNO-
' i o gh N b) 12n"1_21<_I~ ~ i
- n> 100.
I n 100 n 100 n 100
, znaCl
" d a su lzrazl
' , 1
sto --~, --~, clanovi aritmetickog niza. 2n
-1 I I ~ I 1 => n >1000.
log" N 10g b N log, N c) -,-,--2
1
<jooo -;;<1000
262 263
~--
.263. la,,·"41~ 4n I 14n-4n-41

---41~ 4
~~-.. ~--<E .
,akoJe 4
n>N(")~--!,
je n > N(E) = 1+..j 1+ 176£ ,gdje je £>0 rna kaka malen pozitivan braj,
1 n+l, n+1 n+l E
2"
navedena nejednakostje tacna, paje 7 granicna vrijednost niza i vdjedi
gdje je £>0 rna koji pozitivan braj, navedena nejednakostje tacna, paje 4
lim 7n +n+4~=7.
2
granicna vrijednost niza i vrijedi "

Bm a, :;;;; ,1m,4 -n-~4 . //·-Hoo n1
II--++OCO I JI-+-W. n + 1
.264.a) 1.n.~-3_Hn+~-nH~H;<E ,akoje n>N(E)~;' 3(3n' + J)

1 <s => 9c:n2+3c:-l>O => akoje
gdjeje £>0 ma koji pozitivan broj, navedena nejednakostje tacna, paje I

n+3
n> N(E) = --
3
'ff- 3£
---',
E
gdjc je 6>0 rna kako malen pozltIvan
.. b'
raJ, nave dena
granicna vrijednost niza i vrijedi lim ._-:= 1.
%granicna vrijednost niza i vdjedi
3n - 13n-2-3n'l 1-31
2 31
~~41=~-1=4~=4;;-<E ,akoJcn>N(E)=4s'
3 . 3
nejednakost je tacna, pa je
b)
1 5n 2 + 2 5
lim ---;:':;:-.
2 311 +1 3
gdjeje 3>0 111a koji pozitivan broj, navedena nejednakostje tacna, pa su !!-H(]cO
311-2 3 . 1+(-1)"
~4 granicna vrijednost niza i vrijedi
'
1111--=-<
5.267.a) b) (
'im,--i~O
1 \"
c) hm ----='0
" 411 4 r!---'>+"'\ 2)
c) In. ~n_II~ln'+I:-n'I~I,.";_I~'_<c
11 I n In n
.
,akoJe n>N(c)~-,
E
1
5.268.a)
,
11m --~O
(-1)"
11 ...... +<;0 n + 1
b) lim
1i--++'"
--~-=3
I
c)
H_Hw
10\
lim ( 5+~
nI
J= 5.
cos-
gdje je E>O ma koji pozitivan broj, navedena nejcdnakost je tacna, paje 1 n
2
. n +n c) o
granicna vrijednost niza i vrijedi IUn - -2n = L 5.269.a) 2 b)
rI-,+~ 5
.265.a) Treba, za svako E > Oodrediti no taka da se svi cianovi niza sa indeksom 5.270,a) , za n>N(E)=,/-.
IT
V~
vecim on no nalaze u 8. - okolini tacke 2, tj. da su na rastojanju manjem
odE. ad tackc 2: Ian - 21 < 8. . Ta nejednakost, za nas niz, gIasi
, Il'--:--.J
log
c )
JI
' 'I I I I => ~> ,
2n 3
- -+- -2 < E , odnosno -7- <E
I i ispunjena jeako je 11
7
>- - 5.
5.271.a) Ia " I~~~'I=----~"~"-
!og2
1 n+S =!! +~ = 1+ ~ > 1 za svako n EN. S druge strane vrijedi

n+5 E
5.272. Ocito je an
r7 l n n
Zato uzimamo no = I - -- 5.J'
LE . all n+l = 1 + --I ~ 2, za rna k'
:0::: - -
"d BOst pnfo
"oJu vnJc ' d nag b ' n.
raja
n
ol=I/:~I=
11
.266.a) -n +2 1':+2 <E => £ n' - n + 2(£ -I) > O. Ako je
ln- + 2 I
7
n- + 21 n- + 2 Znaci nizje ograniccn.
n+2
2
1+ /1·;·8£(1-£) . + ?) + 2n
0 dnos: -
/1
- - -n-+ -
1 = 11(/1 -
n > N(E) = \i , gdjc ic £>0 ma kako mal en pozitivan braj, PosmatnlJmo an+l
.. -~:;::. -c;-,--<I,
2£ . an .- n+1 (n+1)2 2
n +211+1 +2n+1
navedena nejednakostje tacna, pa .Ie 0 granicna vrijednost niza i vrijedi. n
' n+2 0
I ll11 - - = . Kako je a n +J < 1 ,to je Q +
n 1 < an' pa .Ie niz opadajuci.
111 + 2
11-)+«:'
a"
b) 1
711
' :~+44 7Hn:~I= 11+44 <E => En2~n-44>O => aka
., '1--
Kakoje 1all -1\,=I n + I -I,I= - = -1 < S ,Clmje
n
,"
Inn
III
n> N() . l'lma ll
r;, to Je
n...... <IJ
:::;:
1,
'}
264 265
::::2..1irn-I-=2.._~=~
lim-n-=lim n
'Ho'2n+3 H < 2{ 1+- 3)
= lim 1
,,-~ 21+,-- ( 3)
2 ""W,1+-,
3 2 1+0 2
2n 2n 2n
1
. 1 ~--
b) U put a: I'd"
0 IJC I'imo b " k 1. naZlVnI
roJnI 5/1' -I
" k sa n 2 : lim--=lim~--=+w. n'
n-taJ n 2 + 9 !1--'y:X) 9
1+~
5.278.a) b) -I
3
5.279.a)
. 2"+2 +5"+2
Inn --,-,-
. - 5,,-'2 '
.;;,,-;-2
-~ lim - ' - 2 - - - - ~ 25 lim

(""")
+
::-:: __ 1
(2),"2
'5 +1
~ 25.
,H,H 2 +5" ,HW ,,12" I ,HW (2Y'
51--+1) -1+1
5.274,a) \5" / 5)
",,+1+4,,-1-1
(3"")
4"11 ----,,-+1
4,,+1 (~)"" +'1
-~-;:-4 Iim(l3~-2-4)
b) lim :...---- ,= lim \ = 4 lim 4 = 4.
. 3--211--4n 2
n 2 11 IH_ n,o n 0-0-4 4
,,~"" 3" +4" "~,,, ./3")
41-+1
,HW (3)"
- +1
b) 11m - lim "':--'0- \ 4" 4
,,~-, 5-211+3,,' ,,~'" ~,-5. ---+3
2 l'1m (5 2 ") 0-0+3 3
n2 n
------,+.)
,,-+0: n 2 n
,-;;-:-
. 5n-3];;+"\In4-3/1 I'
,(5 3
11 _-;; --~n
F3)
'" + J - n3 ,=-
";11 __ --"-'
5+, 33 l'un (-)+--
33) ,33
5+ l11n·- 5.280.a) J1m 2 = 11n
!!---""y- 11 + 5n + 1
lim ~:!_.~]2 = lim __11_ ""- X--~U:;(
"--;+-0;
5.275.a) ")' X--4<h 11_::::. 5+0 =: 5.

H~ , , - 11'~ _ 11 , l-----
11 I - I'uu- 11 1,- 0
1------- InTI
n x---wo n x---+co n
-if.).
5,276,a)
5.281.3) J b) 2
3
3~-,
2 5.282.a) b) -.
3
_ 3 I
2, )+ +-::;- 50 3
b) lim Sn .3n+1 = lim-..-..~=1. 5.283.a) 2 b) 5.284.a) 3 b)
n--}Ob --1- 2n - 4 /I--'W) '" 2 4 3 2 2
5+---'-'
n n2
5.277.a) Uputa: Podijelimo brojnik i nazivnik sa n
4
. 3· 2 f1i - J _ 7 . 3" + 1 _ .
3"[d'2.)" -7+1,J
\. 3 3"
:
5.285.3) 0 b) lIm 2"'1' J __ 5·3"1--J +6 - hm [ (2 " 6 1".
7
15
l3/1
11--4-+"'-< II--H«'
.)
.,n 2'
~
15
+3;;-J
266 267
lim n! .
;;;;: hm---::::;1 I'lru-=
I 0; n' +(VI.-.n')'
5.286.a)
n---,>-m (n + l)!--nt 11-',",,0 (n + 1) -1 n_CIJ n = lim \ ~ lim 0 b) 0
""oc,
n -n\lI--n" +
,~(,~)_
Vl-n~ ,,-_. n' + n!Jn' -I +(!JI-n')'
. 3n+(n--I)!. (n~l)!
(n~I)!(~+I) 5.291.a) 2 b) 0
b) hm - - - - - - ~ 11m ------'''-'---~-~ n(n + I)
/HW (n -l)!+ n! 11-'-7'" (n -1)1 (J + n)
· 1+2+ ... +n 1.----2---- . n+1 1
5.292.a) I1m =
I. (3 (\ Im---=hm-~=- b)
3n 3 I n-+<e n2 n-'?:c, 2n 2
----- + 1 --- +- '01 ---+-1 11-)00
2
lim In ~ 1)_1_ = lim J~ ~ 1)1_~-,,_ ,HW (n~I)1
n)
0+0. =0. 5.293.a) b) 4
I+n 1 I (I \ 0+1
/'I---}"" J1-+oJ
-+ 1iml-+ll 3
11 n-+CIJ n ) 2" --1 2"
1+/ < "')2, -1211 -- 211 1 --"-;;--
5.287.a) Up uta: Podijcliti brojnik i nazivnik sa 2"; Rezultat 1; 5.294.a) lim ~'.<..- T ••• • =lim 2-l.;;;:41im-~--=41im-LX=
1+5+5 2 + ... +5 ,,_.)(1:. 5" -I /1_.,,,, 5" ._} 'Hoc l-.~
fi
n-W·
b) Uputa: Pudije!iti brojnik i nazivnik sa 3/1 ; Rczultat 3.
r-- 5-1 5"
. (~ '1 __ ' (1-'-'"--- 'I ->in] +3n +n
5.288.a) Inul-vn---+3n-nJ--Iulll\Jn +3f1-n). r ; -
II-->-+«\ J "_h X \ V /1 2 + 3n + n nmr:c __5"I]
"-,actS"
limr(3.)"
5
I/--)OC
---,-]
5" 0-0
4·--_ _~ __ ""'4·~~~··L =4.-~=0
iim(l- J..)
11--,",5/1
li111(1 _.1..
11---+00 5"
'J' 1 .
'J'=lim[fi-]-m~'I=_3fi lim(l-r~)")=_3FJ
3n
3
2 b) lil11l(j3
11---+""
+_1 t....+ .. +_FJ
J3 + __3J3 3" I 2 3
-I 114« II-+<: , ?
/ J --- '.-
3
3 . (I I 1 I)
5.295_a) b)
2 ;'~li~+~:3"+3-4+···+ n·(n+l) =
lim(I-2+2 _2+2 _2+ .. +_1__ 1_+2 __1_1 lunIJ--1

11----=\ 2 2 3 3 4 /1··-1 11 11 n+1)
= n-)oo\ n+1
-)=
5.289.a) =1-lim--=1-0=1.
1I-)cfJn+l
I
5.296.a) 3
2
b)
3
. (7 29 133
5.297.a) hm - + - -i +-"
1 n,,+wl JO 10 2 ]OJ'
2
. (5+2 25+4 125+8 5" +2" ')
Im11--+--+_~---l- +-10-,,-)1=
n->,,\ 10 10 2 10" ..
= limU_+.3.:i..+~25 + ... +_~~+..:z..+-±"+Jl._+ +_2_")=

5.290.a) "-'"\10 10' 10' 10" 10 10' 10' .. 10"
. (5 25
hm --+-+-,
'H~ 10 2
125 + ... +-_."- +lun -+-_.+.
10
4 8-_ + ... +_
10"
2" ) = 5"), (2
10" 'H<xo 10 lO2 10" 10"
268 269
=lim(L l-(U'J+lim[~.l-(H'l= l+~=~. mora'biti liml-J-
( J"
3+-
JI--)'t«! I
= 0, paje i lim (_n_)"
,,-->-teO 3n+ 1
= O. b) 0 c) 0
l
,.-.,,110
1-
2
1 ,Hro 10
1-
5
I 4 4 n
1+-
3
lim--·!!.
lim ~~ H-+"'l_~
2l{1 k+1
n+3 1+0
I
5.298. Za svako k vrijedi:----=- I - - - -2- - + -
=-. I-) " "
,sto mozemo 5.302,a) Iim2 n - 1 = 2"-"'n-l :::::2 II :::::2 H ) ::::2,
. k(k+I)(k+2) k k+2 n~fXJ
primijeniti na svaki sablrak posmatrane sume:

S=~[(~_"-+~)+(~_"-+~)+(~_"-+~)+.../_I _"-+_1)+
" 2 1 2 3 2 3 4 3 4 5 ~n-I n n+1 b)
i
+ ( ;;--n+l+n+2/
2 I i) =2' 2-n+I+"+2)I
I (I I I n(n + 3)
4(n +1)(17 + 2) c)
5.299.a) lim(±n+s) =l lim 411+5 \ :::::'rlim _4+-_5n.J' ::::: ( 4+0 \'I =4.
2 f ,,2
,,~" 2n-3 ,,,~oc2n-3) l"~"2-~ 2-0;

5.303.a)
b) 'l'4n -4n +7!' _(I'

11m
JI--->m
2
n 3 + 90n 2
2
- 6
) - I 1m
4n'-4n
1 ~
~"---W' n' + 9011"' - 6
2
+7)' -64 -). b)
2n J_ 311 + 4
lim 3 ~2-;;:] = 9.
c) . (n--I)' =(. 1)8

hm . - -
11 + 5
"--~""
n __
l1m--
n+ 5
::::::1. ,.r;?:;, 2
-_"_
'
lim(.J"-II""l
( ~:!
'1.,2" ,,-.-1+11
hm,!\Ii+I_I/\-==--
f, - hm
(r;- 1',,-->-l-Ii \
VJl"-H~1I 1~!I
A_--.1
,,-'p.,
5.304.a) llln2 /I +1-,,= 2""''''\ ) =2"'''';' J)1I 2, l w = 2"~ J"l,kjHl
n--"w
5.300.a)
~--'-
b) lim 5vnl+n+2-.n = J
( 3-2+1~·l) c)
=llim n n
7
n n2
5
"---+'/' 2+-----
3 8
243
32
5.305.3) .
Ilin
n-Wj
j§7-
n+ . 4n+7
. - - ~ llim - -
n- 2 ~ 11'-~CG 11-- 2
I . 4+--
= lim I1---7
__]_1 = 14 = 2
\ I!--~,t::
)--
2. .
, ( 2n +l1n-9 1 _ 2'=0-6 . n
b) I1m
II-}Gt)~ n
---------1
3 2
- 5n + 6n - 4)
- ;..) <
y C) ·
I 1m3 ~4j;;+1
_ =4,
lim (I 2.)"
In-3
lim r
/I--'too
5.30 La)
n
=>
n-HO<Jl
_I_
3+ ~ j 5
1)-)+00\ 3
5.306.a) lim ,18n2 +n+36
2
2n -5n+25
= lim 1811
II--'t"
1 ) 36-
+n.'!}i = fum 18+,;;-+-;:;
2
2n -511+25 II""""" 2_2+~_~

2
Kako je lim (!)n3

= 0 , a Hjeva strana gornje nejednakosti pozitivna, to
V n n-
.-----0-----
~3
1l--4+oo 3
b) lim 3 54n + IOn + 8
2n J - 3n 2 + n +] 25
H~
.
270
271
c) lim. ( l-~ 1 )'" =hm. ( J - 1- )'( 1 -1)
- =hm. ( 1+- -J) '"OJ . ( 1 \ . '~
hm l--I=e
lim(IOon+~)=
"'' ' 'ct;, 3n it-)''-' 3n 3n 'Hoc' 3n 11-"~ 3n)
5.307.a) n_Y£\ /;> n-3

loi lim n +
\1 n-.<nn--3
8) = log[lim
n-~O'O
1+;]= IOg(1 + 0)= logl = O.
3 1-0
• 1--
n
1611+3) = log, (.
lim log,-'-- ltm---1611+3) =log,16=4
b) (
n-+Cl} n+55 n-+ro n+55
c) lim ( log, 50n'

, +ni =
(.
log,!tm 50n' , +n] = log, 25 = 2 .
n-",,"l, 2n- - 66 ) n-.oo 2n - 66
IOn + 5 (. IOn + 5
lim log - - - = logi Illn
.
= log Illn - .
n
·_--1 [
= log 10 = l.
10+- 51
--j
5.308.a)
JJ--'l-W'n+l00 i\rI--''''' 11+100) n---tool+~OO
n
= lim (I + _1_2_1!.11~2'60 . lim(l + -.J3..-_)-16 = eGO -1 = eGO
/I--}ctJ n + 2) il-}UJ n -+ 2
b)
.
lllulo-----= n.::.
n'0"-13n + 1i
26n-55 1 0
. ('1+2)"
5.313.a) 11m - - -
/1--1
n'--W'
. (n-I+3\"
·-:;;;;hm . (1+--
- - - ) =hm
n-l n-')'<C n-1
3 )"'i'"
3)" =11111. (1+--
n-l n-.'L n-')oc.·
. ( Ii'" I. ( 1 ," l' , 1,'n

)
5.309.a) lim! i + -) =1 lim' +-) I =e ( =,,' "~'H' ( . \'~" ( '\
11-'>""\ n [ 11--+ 00 \
.
I
L
n I
"
b) lim 1+-1
II---'?C<J\. 11) = lim ( I + _3_,
JI-,)",\ n-1
:= lim 1+
n-4"'-
_3_)
n-1
3 • lim 1+ _3_) = e3
iI_P::_ n-1
.j = e" .
( )"" (I'
~1 )'' ' ( I )""H)
1 Y". 1
c) lim ( I + - ! = Inn j
lim -~ =lim =lim l+--=- =e- 1 •
,,"Y'" n) """""'(,1)" b) -!
n+1 n+l, n+1
II =;:;) lJ-"", /1-)"" "--,,CO
c) lun ( - -
I'J >«-
2nIi'"
2n-t I
1-2)'" . ( -2 )2"~"(_'1
= llInl
li---->"
(2n"
2n+l
"'" lIm 1+ - -
fI-4'" 2n+l_
~
211+1 ( ) 211+1 ( )
5.310.a) =lim(l+~ \)'-':::2----'--2 -I = lim(l +~)'-":::'i'" -2 'lim(l+~)-I = e 1 -I =e-2

"""\ 2n + 1 ,,-,0 2n + I ,,~,,~ 2n + I
b)
. ( 5\" . ( 5
hmll+-I=hmli+-'
11---700\. n) 11---+""\ 11
)1" , =e. 5.6. Beskonacni gcometrijski red.
-'-J'\41!'~ = rllim ( 1+·--

1 ''tJl~
1 1 I
1 "11 1 5.314.a) 1+2+4+8+16+ ... +2" +2''''+ b) 1+._+-+_.+ ...
c)
(
n--+ro\
(
lim 1 + _ .. = lim i +
4n
J 11-+""\
'4n Il-}ru
I
4n)""
3 9 27
5.315.a) 1,3,6,10,15,21, ... b) 1 3 II 25 137
, 2'6' 12'60'"
5.311.3) lim (I -
II-+CC
.1.)"
n
= lim (I + .::1) ,,(-I) =
n".-?oo n llim
'l + .::.I.')'" ]-' = e-'
C
IJ---J.OO 11 e 5.316.a) 1,
3 7
2' 4' 8'
15 31
16' ....
b) 3 7 23
2' 6' 12' 60' ...
163
5.317. Za red al + az + a3 + a4 + a5 + a6 + .'. kazemo da je konvergentan i cia iroa

b)
( 2 " ( -2 1-"'<-') =e-'2
limll--) =lim 1+--
~ sumu s, ako je niz pJegovih parcijalnih suma
n
11400\' n / 11-,,0:>
5j = aJ, S2 = al + a2, S3 = al + a2 + a3, S4 = aj + a2 + a) + a4,
273
272
~=al+~+~+~+~'~=~+~+~+~+~+~ •....• 2-..fi. " .
.. k'1 SOlem
5 .328 .a) D atl. red je geometnJs k I'" 'kom q =-2-' pn cernu Je
~=~+~+~+~+~+~+ ... +~,
konvergentan i ako vrijedi lim s" ::::: SII-W;
•
[2-2..fi[ < 1, paje konvergentan i njegova sum a Sje:
5.318. Red kod koga su sabirei clanovi beskonacnog geometTijskog niza, naziva se
geometrijski red.
5.319. Niz parcijalnih suma ovog reda je: ..fi+1
..fi+1
s! = a) S2= a + aq, 53 = a + aq + aq2, ...• s= ..fi-L= ..fi-I = 2(..fi+1)
Sn= a + aq + aq2 + aq3 + aq4+ ...+ aq4 = a. 1- q " =_a_.(l_qN) . J- ~=Ji ..fi ..fi (..fi -I)
J-q I-q 2
..fi + 1
C) lud'
aJe I'Ims" = I'nn--·(I-q
a a
n) =--·lim(1-q") a
=--·(1-lim q").
n---too n---tool-q l-q n.."~"" l-q r/-W)
b) ~ (..fi+l)' IO+7J2
---
2..fi (..fi -1) 4
I) Aka je q ;" I. tada je !~ q" = +ao , pa je red divergentan.
2) Ako je q < -I , tada je lim q" = ±oo, pa je red divergentan.
"~¥':-
3) Akojeq=-I,tadaredosciliraizmedu--1 i 1,pajedivergentan. 5.329.a) b)
4) Aka je Iql < 1, tadaje, tada limq" = 0, paje lims" = _a_ = s, ired ie
!I~-W l-q n_W_ .
konvergentan sa sumom s.
12 + 7,/3
Dakle, vrijedi: a + aq + aq2 + aq3 + aq4 + ... = _G_. 1ql < 1. 5.330.a) b)
1- q 6
a 24
5.320.a) S=--=--=48
I-q 1-! 5.331.a) b)
a 5.332.a) S~_I_ b) S= __I -
l+cosx'
2 1- x 1- l-sinx
I 1
b) s~-~.
5.321.a) 64 + 32 + 16 + 8 + ... = ~-;-=128 b)
128 5.333.a) S~-
1-lgx l+lgx
J- .. 3
2
2
5.334. S~(a'_h2). __1 --_0 (a'-b 1,(a-b) .
5.322.a) 8=2, b) S=!Q. 5.323.a)
4
b) 1---~·-
] a-b 1
9 7' 2 a-b
3 2 4 I 8 I 16 i
5.335.a) 14 b) -+J+~--+-+-+---'!'"
5.324.a) b) __2_ =1 5 25 2 125 4 625 8
I 2
1+
= 13.+...4:.+_8_, +_16_+ 1+(1---21 +-4, ---8, +J)~ 1_5_2 +-1+11 ~%+%~~
2 1 1
2 \5 25 125 625 .J _
5.325.a) b) 5 2
I I I I 5 2 I 3 I 13
5.336.a) -.--+-.--~-
b) -.--+~.--~--.
3 I_I. 9 1-! 8 5 I-J.. 25 I_I 24

8n' 25 25
5.326.a) b) 9 9
7
I I 3 4 9 16
c- 2a 4a - 9a(3+..fi) 5.337.a) -+-+-+-+ ..-+---+ ...
5.327.a) 2a + a,; 2 + a + .... =-----r:; = ------r:: = 2a(2 +.J2) b) 6 9 24 45 96 225
l-"~
(±+ :4 + :6 +}(~+4~+ ;:5 +) =
2-...)2 7
2 =
274 275
1 1 1 1 4 5 2 5 6+5 11 b) 7 5.347. S=_G_ => a = S(I-q) = 243,3. = 162
-;-+--=-+-=--".:;;-- . I-q
6'1_~ +9'1_<1 - 6 9 3 9 9 9 2
3
4 5 5.348. Akojered a+aq+aq 2 + ... , tada vrijedi:
5 2 5 2 5 a 2 2 ') 2 4 81
5.338. 18+ 10 +6+ 5 +2 +-+- +-+- + -+ ...
--=9 a+aq-+aq+_.=-
2 3 4 9 8 1- q 2
Otuda je:
=
(
2 2..)
18+6+2+-+-+
39
, +(10+5+-+-+-+
248'"
555) = Sl(l-q)' 81 1-'1 =~
a = 9(l-q) => =>
(l-q)(1+q) 2 1+'1 2
1 1
18'~+IO.2
_18.__+10.__. =
1-~
3
1-~
2
2
=27+20=47.
=> q =~., a = 6. Trazeni red je: 6 + 2 + f + ....
5.339.
a-x
a+x
--J
' .. (a-x '- <1, za x>O, xf:-±a.
q=(---~.)-I , Iql=1 \a+x
5.349. Ako je red a+aq+ aql + ",. , tada vrijedi:
a
--;:0=
1-'1
3 i a
3 " ~ 6
+a"q~+aJq + ... = -108
13
a+x a'''r-x 27(1 :-q)3 108
s= a-x (0 + X)3 Otuda je: a = 3(l-q) =>
1-· q 13 (1_'1)(1+'1+'1') 13
_ (a_xi' 4ax(a-xl
l-l-:
a+x) => 1-2q+q' 4
=> 13(1-2q+Q')=4(1+q+Q')
1+q+q1 13
I
5.340. S=20. 5.341. q=--2 . => 1 -r razel1l
- . red'Je: 2 +-+-
2 2 +-+
2 ,.«
=> 3q' ·-10'1+3 =0 q=-.
3 3 9 27
q=I-.".=I_~=:_2=_.:'.
5.342. S=-"-
l-q·
=>
S 21 3 3
5.343. a=2
5.350.
a+aq2 = 20 l => a(l+Q')= 20 1 => a(l+Q')=20 1
5.344.a) S=_S_ 5 =>
aq+ac/ =9J a(q+q4)=9 J 9(i+q')=20(q+q4)J
a=5, g=x-l.
2-x 1-(x-l)
Redje: 5 + 5(x-l) + 5(x-I)' + ... =>
a(l+q2)=201 a(l+q')=20 1
20'1' 9'1 2 +20q-9=,OJ => (2'1-1)(10'1' +5q2 -2.q+9)=of
b) S=_8_= 8 => a= g, q =x-3.
4+x 1-(x-3) a(l+q')=~ol => a=161 ~ a 16 32
5.345.a)
Redje: 8 + 8(x-3) + 8(x-3)' + ...
S =_1 __ = _ _ 1 _
=>
q=2: j q=~ f' i) =l=q= 1-( .
=> a = I, q = -x.
l+x l-(-x)
Red je: 1 - x + Xl _ x 3 +- ...
5.351.
~ ] 4
(/ -f-Qq +aq- +Q(j +aq =
1023:
--to32
=>
10231
a(l+q+q' +'1 3 +'1 4 )= __ \
32 (
b)S=_6_= 6 => S=~
3 - 2x 1-· (2x - 2) a=32(1-q) J
l-q
Redjc: 6 + 12(x-l) + 24(x-l)' + '"
s~ x~~= __ x-~l__
=> 32(1-q)(1+q+q' +q3 +q4)=_I~~31 =>
32(1_'15)= I023l
5.346.a) => a = x+ I, q = 3-x. 32 I
x-2 i-(3-x)
Redjc: (x+l) + (x+l)(3·x) + (x+l)(3-x)' + ...
a=32(1-q) f a=32(I-q) J
'15=1_10231 05=_1_ }
bJ S=4x+2= 4x+2 => a = 4x+2, q = 2-3x. => 1024 f => 1 1024 => q=l} => a2=aq=6.
3x-l 1-(2-3x) a = 24)
a=32(1-q)J a=32(1-q)
Redje: 2 (2x+l) + 2(2x+ 1) (2-3x) + 2 (2x+ 1)(2-3x)' + ...
276 277
5.352. s~ I~q } =>
a = 96(I-q)}
=>
a=96(1- q ) }
->
a=48}
I 1 1 1 J 2 4'
a-aq~24
a(l-q)=24 96(1-q)' =24 q~2 5.358. d~2-]+2-4+8-i6+"'= 1+- 3
Trazeni redje: 48 + 24 + 12 + 6 + 3 + ... 2

5.359.a) XE{l, 2, 3, 4, 5, ... , k, ... }. Vjerovatnoce suo
a+aq+aq' +aq' ~15} +q')=15l
5.353. ~ 3 =>
a(l+q+q' P(X=l)= .!. P(X~2)~ ."..1., P(X=3)= ."..". . .!.,
2
a+aq" =-'(aq+aq ) 2(l+q3)=3(q+q') J 5" 55 555
2 444 J
P(X~4)= 5555""
=> a(l+ q + q '+q3)=15} a(l+q+q' +q3)=IS}
=> pa je zakon raspodjele vjerovatnoca dat formulom
2(l-q + q2) = 3q 2q2-Sq+2=O
( 1 1 1) ._)
P(X=k)= (54)'" '5'1 k~l, 2, 3, 4, ....
a 1~~;4+8 =t) => a~8}

~
=> => 1 .
q=- b) M(X) = 1.'!'+2 .."..'!'+3.(.".y.'!'+4.(.".)3.'!'+5.(.".)' ..!.+ ...
2 5 55 5J 5 5 5 5 5
Suma redaje: S=-~

a
I-q
8
1--
=16. = Hl+2~+3(H +4(H +sH)}·· =i(I_I±J ~5.
2 \ 5
7 a l_ q 6 7 7 Broj prosjecno utrosenih metaka do pogotka eiljaje 5.
5.354. -'"'-=a----
8 I-q I-q
~> -=I-q
8
6
~>
6
q =1--
8
, ,
J2~2~2J2.J2.= =2'2. i4 .28 .216 .232 ... = 22"'t'ii+i6+n+ =2 ,--2 =2'=2
r-:= I 1 II! 1 J ,J I J 2
=>
6 1. . .[2 5.360.a)
q =- => q='i:-.
8 2 . ,,
q
5.355. Nekaje Irazeni red: 1+q+q2+q '+ .... Tada vrijedi: 1=3·- !_.!
···· 2
I-q =3 2 =3' =3.
=> q =-. , . red'JC: l~,-+-+-+
1 l'razem 1 I 1
4 4 16 64
5.361.a)
5356. Prema datom uslovuje: G" =4'1°"'1 ,odakle siijedi:
-q
,,
=>
5.357. 2x+ 1 = 3x-4 ¢) x = 5 = S5.

1 II!
2 i
10-.1.~
__ L=_
5.362.a) b) 3'+' ~ 7 m
5 2 7. I 3. 2
5.363.a) 1+ log2 sin x + log2~ Sin X + og2 smx+ ..
3
d~.1. .
4 => ~> 2 -21og 2 sinx "" 3 => 2log 2 sinx =-1
353
Trawni nizje: 2' 4' 1, 4' 2' ...
278 279
.
=> log2sll1x=-"2 . . . f i => x=4"+2ItJl,
I => smx=2- n 3n 2'-
,_ x=4+ fOl,
k E Z_.
5.368.a)
,
b) 2!+-<+x , 2
=16 => 2 i -" = 24 ~> _1_~4 => x=-
3
I-x 4 c) 146472-146 73163
3 - ~ x 3 3 9990 4995
c) x +x2 -;-x.1+
dJ3 => 3 1--< : ; ; 3 2 => ~-~-
I-x
=> x=-.
5
5.369.a) 3,21635 321635-321 321314
2
99900 99900
5.364.a) 0,3 = 0,33333333333 ... = 0,3 + 0,03 + 0,003 + 0,0003 + ... b) _5,43374=.543374-54 _~~_~ c 512551
3 .. . .. 99990 99990 9999 . ) -49950
= 3 3
~+-+~-+~~+--+.
3 3 3 ~ 1O_'l~-'-
_ .. 5.370.a) Uputa: PnmlJel1ltl formulu za zbir n clanova geometrijskog niza.
10 100 1000 10000 100000 . 1 _ -'- 9 3 . 7
Rezultat: -. 4
10 8 b) 3
b) O,Si=0,515151515J...=0,51 +0,0051 +0,000051 + ... 5.371.a) lim (2-1)(2+1) (3-1)(3.:':.2. (4-1)(4+1) .(n-l)(n+l)
51 n~ 2·2 3·3 4.4
= 51 51 51
-+~~+----+
51
+ _ [00 5[ ~ --=.-~
100 [0000 1000000 100000000 ... 1 _ ~.. 99' b) 1.

100
c) 2,43 = 2,43434343 ... ~ 2+0,43 + 0,0043 + 0,000043 + ...
43 43 43 43 5.375. Stranice trouglova su: a ~ !!. !2
=2+-+--·+ +~--+ .. '- , 2' 4' 8"") pa za Sumu povrsina P vrijedi:
[00 10000 1000000 100000000
43 2/'; . ({[ Y.,fj (,")' .,fj
= 2 +....io-o' ~2+ 43 ~3"-.l ~ 243~.3. p= .'i._" + ...2_)__ + \ 4 ___ + a'.,fj a'.,fj a'.,fj
1-...1. 99 99 99 4 4 4 "::::-4-+-'16-+--6-4-<
100
25 P =27.,fj em 2
25 25 25 100 25
5.365.a) 0,25~0,2S2525 .. ~-+~~+. + ... ~~--~-
100 10 000 1 000 000 1__1_ 99 5.376. Stranice opisanih trouglova su: a, !:::: a/3 30 JaJ3 9a
100 2 ' 4' 8 '16' ... ,
pa za SUInt! povrsina vrijedi:
435
b) c)
999
• 59 - 5 54 3
b) 0,59='90~90~5
c) 0 41435~ 41435-41 ~ 41394 ~ 6899 .
, 99900 99900 16650
542 542
••• ••• IS 0542 15 . ~0 15+--- . 999
5.367.a) 015542~O.lS+000542~~+-'~-=.-+ 99" ~ _ _ _ ~ 2 2 2
d'
pa 7.2 sumu povrsina vrijedi: p __2d d + _~
2d + _
d 2
, '100 100 100 100 100 _ +~ -j .••
~2_=-d2
15·999+542 4 4 16 16 1
999 15·999+542 15·1000-1S+542 15542-15 15527 1--
2
-:CC::'C::)0C:-' ~ -99-90-0
100 99900 99900 99 0
b) 0 3726i = 37261-372 =. 36889 c) o 83-ii= 8371-8 = 8363
, 99000 99000 , 9990 9990
280
281
I I
5.379. Radijusi upisanih kruznica su redom: 5.382. s=-_· =16 ~>
---"-- =16
23 + 1 1 2" + I 2" + I -J
a13 a13 a13 a13 a13 1 -x- -
2 +1 2x + 1
-6-' 12' 24' 48 ,%, ..
Zbir povrsina krugova je: => => x = -4.
1
p ~(a:)'n +( a~)'n +( a:)'n a:)'n +~ +(
5.383. S=logx·
l-logx
=3
3
~> logx=3-3Iogx ~> 4logx~ 3
3a 2n 3a 2n: => logx=~ => x=VlOOO

2
~ 4
= ~=~= 4a n:
2
=: an
1-.1. 3 36 9 5.384. S= J +a+a'+a3 +a4 + ... +a"+ ...
I-a
4 4
a
5.380. Dijagonala prve upisane kocke je 2r i ako je duzina njene ivice a, tada
1- a
vrijedi: (2r)' ~ 2a' + a2 ~> a= ~ = 2r13 a'
13 3 ' I-a
'd"lJUS
I,a U prvu k'oc I(U uplsane
. \optc JC
. r =
l 2"a = -3-'
rJ3 a
J-a
Duzina ivice kocke upisane u toptu radijusa f] je a l = 15 2r
3
aX
I-a
Zbir povrsina svih opisanih kocki je: + ... + a!\+ ...
,., 2 1 4,.2 4r2 4r2 4r' I , 1 a _ a2 1 1 1 -I 1
6a-+60, +6a, +,..=6·-+6·-+6-e =6 - - I ~12r . S=--+--T--+ ... ~--·(l+a+a- + .. )- '
, 3 9 27 3 1-- I-a I-a I-a I-a -1-a·l-a~(l-a)2·
3
Zbif povrsina svih opisanih lopti je: 5.385. s=!+ 2 +2+~+ .. +_~_.+ ..
, , 2 21 2,1 2"
r r
4r n + 4rj n + 4r2 TI -+ ... = 4r 1t + 4· ~3-n + 4· 91t + ... = 4· r 'JT
2 2 2 2 2 2 I I J I I
• = 61'
.. + y ......
TI •
=-+~+~+~+ "1
2 22 23 24
1--
3 J J J I
+~+~+-.+ .. + ..._-+ ..
5.381. Radijus prve upisane lople je r = "-.
2- 2 3 24 2N
2 I J I
+-+~+ .. +-+ ..
"
I) IJagona Ia prvc uplsane
. koc ke Je
. 2 r = a , pa Je
.nJena
. .lVlca
. a
l =
aJ3 .
3-- 2 3 24 2"
so ~ .1.._1_+.1.._1_ +_1 ---+

~ I~ 1 (±+±+i+ ~2±_I_l =2.
·· uplsane
. l aJ3 . 1
Ra d lJUS opted
u rugu k'ock
U 'Je rl :;;;; -i"
a, = -6 ... )
2 1_.1. 4 J_I 8 1- I
1--
Zbir povrsilla svih opisanih kockt .Ie: 2 2 2 2 2
3 5
5.386. 5.387. 5.388. 0
4 ]6
5.389.
3J3 5.390. 5.391. -
Zbir povrsilla svih opisanih lopti je: 2
2 2
2 3
2 3a 2 1 3a n
4r2n+4r,2rc+ ... =4·~n+4
4 36 n+ ... "-an
- "--1 ~-2-
J--
3
282 283
7 29 133 641 5"+2")_
6. FUN K C I J A
"39) lim ~+-+--+-4 + ... +--,- -
~. ( 10 10 2 10 3 10 n
. ",)1
_. 'HOC
6.1. Aka svakom elementu skupa A na neki nacin, po nekom zakonu, pravilu,
~25 ~ 2-+~+~+~+ +~ pridruzimo tacno jedan elemenat skupa B, kazemo da imamo funkciju sa A
_ . [( 5
11·"""',,1010
25
n
125
- lun 1--+-' +-103 + 10 4 + ... + 3 + 10
~
)r 10 2 10-' 10 4
..
n3
JI
u B. Ako je clemenat YEB pridruien elementu xEA, po nekom pravilu f, tada
/ pisemo y = f(x).
r (5)" I +2- __10_

L 1-(10 -)" l-l . 1 ~ ()"
2
~ +~" f' ()")l
~
6.2. Funkcija se maze zadati pomocu tabele, pomocu mreze, pomocll sheme,
pomoou grafika, ali so najcdoe zadaje formulom (y = f(x» koju
j
= = lim 1- 1- =
,,';;;
[[ 10 1_2 10 1-"- I "" 2 4 \ 5 J zadovoljavajll element xEA i njemu pridruzeni element (njegova sIlka) YEB .
6.3.a) f(l) = 3·1+!1 = 3+11 = 14 b) frO) = II c) f(-7) = 3·(-7)+11 = -10
]0 JO J
6.4.a) flO) = I, f(6) = 5, 1'(2) = 3, f(II) = 315.
r 1- 5
= ,!~ 4-~2
1(1)"1--
(J)" -45 5 o-~-.o= 2
4- 4 4'
6.5. 1\2)=5, f(11)=3, f(20)=5-21og19, iOOI)= l.
L ~ f(b)- f(a) _ 1/ __ a' = (b-a)_~~c_al=b+a.
. (1 1 J"
5.393. lim I --- + --- + --4 , ... +
___1_ _
( I)
)= 6.6 .
b-a b-a
f(a+h)-f(a-h) __ (a+h)' --(a-h)'
b-a
(a+h+a--h)(a+h-a+h) _ 2a·2h
". . . . ""\1.2 2·3 3· n· 11+ ----~ --_.- -=- ---=2(1.
2h 2h 2h 2h
= lim(I-~ + ~ _ ~ + ~_~ + .. + ~ __1_.) 5
/J-}0 22334 nn+l 6.7.a) /(2)= 14 ; b) j(-I)=3 c) j(a)=a 2 _ 1 + 2-".
2+a
( 1 \ . 1 ,
= lim!I---)=l-ltm--=I- 0= .. 2 2.'
2
2-(a +1)'
,,_.""\ 11 + ] n+J f/_+UJ
d) /(a +1)=(a +1) + , 2+ ".
(a +1) 2+(a +1)
6.8. fm=\~~, /(-3)=14, /[-1)=0,

/(rt)=-rr', l-~)=o.
\. 2
6.9.
5 \ ,4 lex)
+1=4·(1+5x +x )=-4-'
x X
1+X6
6.10. =--=f(x)
x' .
· - x= t , t a d ay:::
6 .11. N e k aJe . X=-
. d'1:
t .I .vnJe
x+ 1 1-/
f(t)+ 3f l(11=_2t 'I

I) 1--/
f(t)+3/~I=~-1
r(~1+3f(t)= 2~1)
\1) 1-1
=>
(I \ 2
fl-)+3 f (t)=-
\t) 1--- '\J' i-1J
t
285
284
=>
f(I)+3f(!)=~
t I-I 1 + 21-6
=> -8f(I)=-+- => -8f(l) = 21+~
b) (-2,-1]u[5,+oo)
1\ -6 1-( I-I 1-/ 6.22.a) XE(-ro,-%)u(k,+oo)'

-9f(I)-3f ( tj= I-I,
6.23.a) Logaritamska funkcijaje definisana ako je vrijednost logaritmanda
2(1+3) 1+3 x+3 pozitivna. U datom s]ucaju mora biti x + 1 > 0 => x>-1.
=> f(t) =--- Dakle, fix)
8(1-1) 4(1-1) 4(x -I) ObJast definisanosti je skup svih realnih brojeva x za koje vrijedi:
6.12. Ni ujednom sJucaju fuukcije nisujednake:
a) fix) = ixl,
pa je f(x) = g(x) za x:?: 0 i fix) ¢ g(x) , x<O.
xE(-l,+oo). b) XE( -00, ±)-
x
b) Za x>O je.f(x) = g(x), dok za x < 0 funkcija g(x) nije definisana, a funkc(ja 6.24.a) -->0 => XE(-OO, O)u(l, +00) b) xE(-oo,-l)u(I,+w).
.f(x) jeste. x-I
6.13.a) Za X ¢ 0 je fix) = g(x), za x = 0, .f(x) nije definisano, a g(x) jeste. 6.25.a) cosx> 0 => "2
--+2kn <x<-+2kn:, kEZ."2
b) Za x> I jej(x) = g(x), za x = I, fix) nije definisal1a, a g(x) jeste.
b) sinx> 0 ~>
O+21m <x<n +2kn, kEZ.
6.14.a) Funkcijaje definisane za sve vrijednosti varijable x osim za one za kojeje
nazivnikjednak nulL Kako .Ie x-l= 0 za x =1, to funkcija nije definisana za 6.26.a) x~2 b) 1<x<4
x=l. Oblast definisanosti ave funkcije (iii njena domena) je skup realnin 6.27.a) X::f.-~+2+k1T
2 ' A(E Z~ . b) 3"
x:;t;--+kn, kEZ.
brojeva: (-00, J) u (1, + w) . 4
b) (-ro,-S)u(-5, +00) c) (-w,-2)u(-2,+w) 6.28.a) --1 ::; x < 0 iii 0 < x ::; 1 ;
6.15.a) Nazivnik je uvijek pozitivan, pa je domena funkcije skup svih realnin
brojeva R.
°
b) Kako je nazivnik x' - 4x = xc,- - 4) = 0 jednak nuli za x = i za x = 4, to je
b) Morabiti J--COSXoftO,tj. x oft 2kn ,gdjeje kEZ
6.29.a) 1- tgx > 0
I J
=> tgx < 1 => x+ 3; ,-~)u( -~,n
c) x>8
oblast definisanosti funkcije: (-00,0) u(O, 4) u (4, + ex). b) -_·$x:-S:-

3 3
c) (-oo,O)u(O,5)u(5,+m).
x-I
6.16.a) Kako je x 2 - x - 6 = 0 za x = -2, x = 3, to je funkcija definisana za sve 6.30.a) ·-1:0::--:0::1 => ~>
2
vrijednosti varijable x koja zadovoljava usiav:
x E (--00, - 2) u(-1, 3) u (3,+ 00). b) -I :o::_x_:O::l ~> XE(-l, +00).
x+I
b) xE(-oo,2)u(2, 3)u(3,+ w). c) X E (--w,O)u(O, I)u(l,+oo).
c) sin x2 0 ~>
O+2kn :O::x:O::(2k+l)n, kEZ.
6.17.a) i b) Kako je treci korijen definisan za sve vrUednosti potkor:jene velicine,
to je oblast definisanasti date funkcije skup R. 6.31.a) b) 3S:x<6
c) Kako je nazivnik razlomka razlicit od nule za x:;t: -1, to je oblast 6.32.a) b) 2';x,;7
definisanosti funkeije x E (~-oo, -1) u( -I, + 00).
( X > -3 , X + 3 :2: J)
°
6.33.a) Funkcija je definisana za X + 3 > i log(x+3) > O. Otuda je:
~> (x> -3 , X :2: -2 ) => x:2: -2 .
6.18.a) Drugi korijen je definisan samo za nenegativne vrijednosti potkorjene
velicine. Zato mora bitl x-3 ~ 0 ==> x ~ 3. Oblast definisanosti funkcije I-x
b) 2-x:2:0, -j::;::--::;;l => f.<o
\c' _L, - 3< <5)
._X_ => --3sxs2
je XE~, +00). 4
b) Data funkcija je definisana u onqj oblasti u kojoj je kvadratna funkcija 6.34.3) x 2 -9x+8>O, x 2 -4x-32~O ~> xS:-4, x>8.
y = x 2_4 nenegativna: x E (-oo,-2]U[2, + co), c) x E [-2, 5 J b) -2<x<-1
i d
6.35.a) 2 2 "-18.2"+32>0 => 1< < 4.
6.19.a) xc(-w,2]u[1,+ro) b) xE(-ro,-2]u\3,+oc) c) xE[-J,7] 2 < 2' < J6 => X
6.20.a) Funkcija je definisana Z-'l one vrijednosti varijable x za kQju su definisana b) XE(-J, J)u(l, +''0).
obakorijena. xEfl,+oo) b) xE(-oo,-3]U13,+oo)
X
6.21.a) Funkcija je definisana ako je__ " 0 => xE(-oo,-I)u[O,+oo)
. . x +1
286 287
6.36.a) Funkcijajc definisana za sve vrijednosti varijable x za koju cos2x y Sa slike vidimo da je oblast
1< 1m vrijednosti funkcije skup
nije jednak nuli, odnosno, x*-"4 + 2' k E Z .
2 [2, +00),
b) x E (-eo, - 2}J [2, + eo),
6.37,a) Domenajeprazanskup, b) xE(3, 4)u(4,+oo)
6,38,a) Uputa: Koristiti tabelu! Rezultat: x E (-5, l)u(2, + 00),
b) Kakoje brojnik definisan samo akoje sinx=l, toje domena funkcije skup o
1t
brojeva oblika x = - + 21m, k E Z ,
2 b) y=-Jx' --6x+9 --Jx' -lOx +25 =~ +)(x-5)' =lx--31+lx-51=
6.39,a) x E[O, 2) b) x E( 5, 6] [-2, x<3
6AO,a) -1 0; yO; I; b) -lo;yo; 1 c) Y E ~, 5J = j2x - 8, 30; x < 5 , Skicirajrno grafik date fimkcije,
6ALa) Yd,3] b) YE[l, %] c) YEl'9,lO

fJO ] l 2, x;, 5
y
r~-
2 2
4
6A2,a) Kako jc y = 6sinx + 8cosx = v6 -+- 8 sin (x +a) a = arctg -::;. to je skup Sa slike vidirno da je
~
vrijcdllosti date funkcije Y E E- 10, J 0], b) YE [- J 3, J 3] oblast vrijednosti

-2 5 funkcije skup [-2,2] ,
2
3y -+ - , ,-- , bl aSlVflJC
' -- d ' 1 II
'j' l<y<-+oo. x
6,43,a) Iz X= aooJjal11odaJeo nost! ~CI)<y<
y-I
b) YE(-oo,l)u(l,+cn) ,iIi y,< 1. c) YE(-oo,-5)u(-5,+oo) iii y,<-5 6.47,.) lrgument date logaritamske funkcije nalazi se u intervalu (0,4], paje
6.44,a) Kako je y = 5x' - 8x + j 0 = s(x - ~)' + 354 , to je najmanja vrijednost skup vrijednosti date funke;j'e (_00,log4J-
o
b) YE[log3,log7],
II 7
6AS.a) log, ":"::s;y~l b) log) -:s;y:51og J -
2,2 '43 43
"
funkcljc 34, "" 'l-34 I
Y = 5 ' pa JC oblast vflJednostl mterval 5' + YJ) .
6.49.a) Najveca vrijednost nazivnika je !6, paje oblast vrijednosti funkcijc
b) yE[6, +eo) c) YE(-W, -2] skup realnih brojeva y koji ispunjavajo uvjet: Y E ( -- 00, - ±J
6.45.a) Funkcija ~x 2
+ X + 2 ima maksimum jednak ~, pa data funkcija ima b) Y E [--12, 0) c) Najmanja vrijednost nazivnikaje
,
maksunum 2"3 ,sto znact", da 'JC Y -S"2'
3 S d ruge st-mne 1110ra b't'
1J y:? 0, - ~ = -9 (u ovom slucaju data funkcija ima m,jvecu vrijednost
dakIe, oblast vr;jednosti funkcije je 00; y 0; '32 ' 18 = -2 ), Skup vrijednosti timkcije je skup b
-9 '
roJeva y k OJI"
b) XE[O, IOJ YE[O, 5] 0) xE[-8, 2} YE[O, 5] zadovoljavaju uvjet: YE [-w, -2),

(X_I)' 2
6.50,a) y = 7:l => y(x' + I) = (x -- I)' => (y -1)x + 2x + y--l = 0
[-2X, x<-1 __ -2±~4-4(Y--l)' _2±2Jl-(y-l)' _ -l±[v~

->X=-' 2(Y-l) ~> x=~'-- --> x y-l
= j 2, -Isx y--h"O, y(2-Y)20 => YE[O, l)u~, 2].
b) Y E(-CO,O)U(O, +00) c) YE(O,+OO)
288 289
6.51.a)
1t
--:O:y:O:-
1t -x-5
b) f(-x)=log--- x+5
=Iog--=lo ~X-5)-'
-- x-5
~-log--=-f(x).,
2 2 b) xE[-2,0], YEt-","] -x+5 x-5 x+5 x+5
6.52.a) 0 S Y ,;" b) OSyS4" Vidimo da je posmatrana funkcija neparna.
1
6.53.a) 0<--<1
X, 6.66.a) y(-x) = a
'"X'
+2
a
--(-r) r
,. a :a
-X'
y(x), funkeijajeparna;
b) Funkeija je neogranicena. e) 0 < --2 < 1
1+x2 I+x
b) Funkeija je neparna;
6.54.a) 4:0: sinx+5 :0: 6 b) -4sys -2 eJ -fissinx+cosxsfi 6.67.a) Funkcijaje neparna. b) Fuukcija nije ni parna ni neparna.
6.55.a) Kako je 0 < y < 8 za svaku vrijednost promjenljive x iz dalog intervala, to 6.6&.a) Kako je f(-x) = 3(-x)' . ~ - 5sin(-x) = -3x'· v:;: + 5sin x =
je posmatrana funkeija ogranicena u intervalu (0, 2). = - (3x' . V:;:.- 5sin x) = --l(x), to je funkeija neparna.
b) Kako je lim y = lim _1_ = -00, to .data fuukcija nije ogranicena b) Funkeija je parna.
x-+ !-O x--)o I-O Xl ~ 1 6.69. Sve trigonometrijske funkcije su periodicne.
u intervalu (-1, 1). 2n 21t 1t ~ if 4n:
a)T~5 b)T=6=) e) J =.-~.-
3 3
6.56.a) iz lim 2 I = lim 1 = -00 zakljucujemo da funkcija
x-~ 1+0 X - 4x -+ 3 x-,~ 1+0 (x - 3)(x -1) 4
nije ogranicena u intervalu (1, 3). 6.70.a) Osnovni period date funkcije je najmanji zajednicki sadrziiac osnovnih
perioda funkcija y = sin2x i y = sin3x.
b) Funkc(ja je ogranicena u intervalu( -I, 4) jer je - 1<
vrijednost varijable x iz datog intervala.
3x
+5
< 2 za svaku
. '[,,=-=1t,
KakoJe
.
211
2
T)=---.toJe T=N
- 3'
21<. zs(n ,2")-3
=:n:.2
6.57.a) Funkeijaje stalno rastueajer vrijedi: b) T,=2;,T2 =2: i'~> T=NZS(2;',i)=2:n:

Xl < Xl => lXI < 2X2' => 2x!+5 < 2X2+5 => YI < Y2
za sve vrijednosti iz skupa R.
b) Fuukeija je opadajuea u skupu R.
c) '[" =3~ =1t
2
l' = 2"
'5'
=> T = NZS (n, 2"1=211
5)
.
c) Funkcija je opadajuea u intervalima (-00, 0) (0, +00). 6.7I.a) 1'=4" b) T=8"

6.58.a) Funkeijaje opadajuea u intervalu (0, +00). 6.72.a) Kakoje sin21tX=sin(21tX+2rr)=sin[21t(x+I)], tojeosnovni
b) Funkcija je rastuea u intervalu (-00, +00).
period ove funkeije jcdnak 1. b) Period je 21t (a" 0) ..
c) U intervalima (- ~ + 1m < x < ~ + k:rr} k E Z, funkcija je rastuca, a
c) Pretpostavimo da je T period funkcije. Tacla za sve x vrijedi 'I
2
"4 + 1\.1<
a u .mterva I'Ima (" ,- < X < 4 . fiunkclJa
3" + krr ) , k E Z, .. opada. sin"1(x+T):;:;:sin 4 x, tj. [sin 2(x+T)+sin 2 x][sin 2(x+T)-sin x}O.
Kako izraz u prvoj zagradi nije identicki jednak nuli, mora biti
6.59.a) fe-x) = f(x), paje funkeija parna b) Parna, e) Neparna
6.60.a) Parna b) fe-x) = (-xi - 3(-x ) = _x 3 + 3x = --( X' - 3x) "" -f(x), pa sin\x+T)~sin2 x:o::Q ¢;> !-cos(2x+2T) _1-cos2x ::;;;0, -g.
2 2
je funkeija neparna c) Neparna
3 cos2x~
cos(2x+2T) =0, odnosno, 2sin(2x+T)sinT=O,
6.61.a) fe-x) = _x + 5x +3 = -( x3_ 5x -3). Vidimo da ova funkeijanije ni
parna ni neparna. b) Funkeija je parna. c) Funkeija je parna. kako sin(2x-l- T) nije jednako uufa to sve x, to mora biti
6.62.a) Parna b) Neparna e) NUe ni parna ni neparna. sinT= 0 => T =1t .
6.63.a) Funkcijaje parna. b) Funkcija nije ni parna ni neparna. 6.73.8) Data funkcija je zbir dviju periodicnih funkcija. Osnovni period prve
c) Funkcija je neparna. funkcije je 2; = ~, a period druge je ~. Osnovni period date funkcije je
6.64.a) Parna b) Nije ni parna ni neparna. c) Nije ni parna ni neparna
najmanji zajednicki sadrzilac od It i .::.-, odnosno, to je n .
6.65.a) Kakojey(-x)=V(-x-I)2 +Vc-x+2)' =if(;'~2)2 +V(x--Il' "'y(x),
3 4
b) Osnovni period funkcije je 1t .
to je funkcija parna.
290 291
4y -3x + 11 -3x + 11
6.74.a) Odredicemo osnovne periode svake 00 tri funkcije od kojihje sastavljena 6.80.a) 3x + 4y -- 11 = 0 => ~ => y=
4
data funkcija i nad najmanji zajednicki sadrzilac tih perioda. 1-3x
b) 3x+2xy-4y-l ~O => 2y(x-2) = 1 - 3x => y=---.
Za X ::::; 2'
F()
j! Sin -2x , . d'Je
osnOVlll.peno r; == 3n . 2(x - 2)
3
8+3sinx x 2 +8x+2
Za fz(x)=cos~,osnovniperiodje T1 =6n. 6.8La) y=--- b) y=
3 1-2x' 1-3x
3 x =tg
Za/() 3x 'd'JC r_
, osnovm. peno 3 -
4"
3 .
4
T=NZS(~, T2 , T3 )=NZS(3rc, 6rc, 4; )=12rc
b) l' = NZS(1;, 1'2,1;) = NZS(121t ,~, 14rc) =84rc .
5 2 5
6.75.a) Pretpostavimo daje T period date funkcije. Tada vrijedi
(x+T)+sin(x+T) = x +- sinx => sinx - sin(x+T) = T
b) v~-2x-4 I' c) y=-J'X+5
=> 2sin x-x-T cos x + x + T =T => 2x+T T '\ 'I
2 2 C05-- =
2
-1'
2sin --,-
Kako je na desnoj strani posljednje jednakosti konstanta, a vrijednost lijeve strane

2
\
\
1
'I
\1 \
1\
zavisi ad x, to ne postoji broj T koji bi bio period date funkcije.
b) Pretpostavimo daje T period date funkcije. Tada vrijedi
cos(x+ T)' = cosx' => (x+T)' = ±x' + 2krc .
lz posljednjc jednacine vidimo da T zavisi ad x, pa ne posloji broj T koji bi 'I \
bio period date funkcije i funkcija nije periodicna. .',1 \ \
c) Prctpostavimo da je T period date funkcije. Tada vrijedj
sin(x+T)'~ sinx' ~> (X+T)2 = x 2 + 2krc iii (x+T)' ~ rc-x' + 2kn.
6.84.a) y = ifi b) " y= lx-II
/~:
~
1z posljednjihjednacina vidimo da T zavisi od x, pa ne postoji broj T koji
hi bio period date funkcije.
/
6.76.a) x ~ 3 b) x =-5 c) x=3 iii x~4
/
/ ~'I
6.77.a) x ~ 1m, kEZ b) x =-4 cJ x =-4
(x + 7)(x - 3)
6.78.a) Y= " Za x<-7, -4<-x<1, x> 3 , funkcija je pozitivna, a za
(x+4)(x-l)
·-7<x<-4, 1<x<3, funkcijajenegativna.
x2 j
Nule funkcije su XI = -7 i x, = 3.
6.85.a) y.=
\
,
b) \\y ~ ~_;2 -4/ eJ y=x;'.+l .
.
\
,I
! :
.
b) y>O zax> 1, y<Ozax< 1, y=Ozax= L / \ 'i /
c) y>O za-J <x 1 v -3<x<-1,
y~O zax=-3.
\ ' !
\1/-.· \T' ·1
. 'ri-lj
/ , i
\ 1/
,
6.79.a) y> 0 za x < 2 ili x>3, y < 0 za x<O ili 2 < x < 3, y = 0 za x = 2 iii x=3.
b) Funkcijaje pozitivna u svim tackama u kojimaje definisana.
-;-C;-C;-" .\"~--i
J
\
":1/
i --.---T
I ..'(
c) Y > 0 za x> 1, y < 0 za x < 1 i x if:; -3, Y = 0 za x = -3 ili x = 1.
292 293
y
c) y;=cosx
- -2 " 2IT
6 6 3 6 6 3 3 6
-I
6.87.a) y = 2' b) Y = 3'
," I .
'1 f b) y=[(2t-I)+I]' -3=4,'-3
JJ "''--j''
6.90.a) y=2(5/+7)-5=JOI+9.
r /
jJ
6.9I.a) y=sin(t'+I)+2 b) y=ln(e4 +2)-·1
I ! 6.92.a) (f 0 f)(x) = f(f(x» = J - f(x) = I-(l-x) = 1-1 + x =x.
1~ :1
1)
/1
b) (gog)(x)=g(g(x))=---'-
I
1- g(x) 1- -
I
x-I
I-x
x
c) (hoh)(x)=x
.1 . I-x-1 I x
6.93.a) (f 0 g) (x) = f(g(x») = 1- g(x) = J - - - =-...:.~
6.88.a) y = logx b) Y = log(x-2) c) y = log(x+2) J-x I-x x-I
I'
• I I 1 ]
r r b) (g of)(x) = g(f(x» = 1- f(x) 1-(1- x) ;;. c) (f 0 h)(x) = I-x
-,.lr--T :1
(
6.94.a) [(f 0 g) 0 h ](x) = (f 0 g)h(x) = f(g(h(x») = 1- g(h(x» = I
1 1 x--J
,
1- ~(X)
=1 --'--=1---=1------=1 +x-1=x.
I-h(x) 1--"'-. x--1-x
y
J .~ x-I
= sinx (fo(goh»(x)=x.
b) c) (fo(hoh»(x)=I-x
6.89.a) y b) y = sinlx
6.95.a) f(x+ I) = x-2 = (x+ 1) - 3 => f(x) = x-3
b) f(2x) = 4x-1 = 2(2x) - 1 => f(x) = 2x-1 .
/ c) f(x') = 9x = 9N =>
=>
f(x) = 9Fx, x;o:O.
f(x)=J2x+3.
6.96.a) rr'::)=6X+3 =12·'::+3
. ,2 2
IT rc b) Uvedimosmjenu X;I=I.Tadaje x=3t+I,paje

6 3
f(t) =8(3t + 1)+2 = 241 + 10 => f(x) = 24x + 10.
·
c) U ved lIno .
smJenu -x+ 1 =1. T ad a VTlJC
.. d'I X I paJe
=--, .
x t-l
3 l 3 => 3
1()
t = . I-I = 1--1 I(x) = x-I'
294 295
f( 0 ~3n) = f(O) +/(3n) 2f(n) = f(O) + f(3n)j 6,103,a) y=±Jx+16
-1±J49+12x
b) V=--~-
, ,6
6,97,
f( n ~ 2n) fen) +/(2n) 2f(n) = f(n)+ f(2n)
I
I
i
=> f(n)=f(2n)=fe n ;3n)=f(3n);f(3n) f(3n) , I
Kako je f(3n) = f(2n) = fen) , za svako n, to je f(x)
c) f
= const
'ex) = 5x~3
/ \ )
=lx2 -16
l±.,Jl-x'
'1 1-2 6,104,a) y=10 X+ 2 -5 b) y In(x±Jx' -J) c) y = =-'---"-
11
=
x
x+3 1
f(x) = ,I
2lt + I
\ I =x
,-" 6,2, Granicna vrijednost funkcije
6, I 05 ,aJ Kada x teii ka 2, tada brojnik tezi ka I I, a nazivnik ka 1, pa je

\ , 5x _ 0 lim 4x+3 =i.!=1l
jr'(x)=~_J r--+Z 2x-3 I
, 1~2x
b) 3'{-2)+5 = ~6+5 =2=1.
lim 3x+5 oj 0
4-(-2)+7 -8+7 -1
x--+-Z4x+7
6,99,a) r'ex) = x;~ b) r'(x)o,.,Jx~5,x?c5 c) r'(x)=~log,x,x>O 2 2
6,106,a) lim(X -3X+l +1) 0 ,,3,0+1 +1=2
3y+5 x-><J x~4 O~4 4
6,100,a) r'(x)=;Jx b) => x=~-
y-2 c) 1
,.>
- f"()
x =~-
3x+5 X'e', 0) F'(x) = l4-x', 0,; x'; 2 6,107,a) b) 0 cJ ,2
x-2' - 2
6.101.a, Y:= 10 IX c)1' y=Y +1 6, 108,a) 00 b) - ctga c) I
=x I ,fi
y=2 / I 6.1 09,a)
6,110,a)
2
66
b)
b)
cos 2 a
4
c)
c) 3
2
( y = log2 x 6,11 La) lim(4-~)= 4 b) 4 c) 8

"...... "'\ x
n
6,112,a)
6,]02,a) y=x'-3 3
/ \ r! /
I" I l /
! /
\ I 1/'"
\ ! I r;--::-
-1±vh4x
~-\Jt'~-L"==~2'-"'-
_,-,8±J4-X 6,1l3,a) -00 b) +00 c) ± 00
, \ i 6.l14.a) +00 b) 0 c) 0
296 297
6.llS.a) +00 b) - 00 c) - 00 6.126.a) "4I b) 2 6.127.a) 3 b) 3
6.116.a) Kada x tez; ka 3, naz;vnik razlomka te:!:; ka nuii, pa izraz treba
transformisati i skratiti prije uvrstavanja vrijednosti za x: 6.128.a) Nakon dlieljenja brojnika i nazivnika sa x' , dobije se:
· x'-9 -I' (x-3)(x+3) I' x+3 3+3 3
II l l l - , - - - 1m :::;:; Im--~--=2. 5 4 3 5+ 4
b)
x-t3 X - 3x x-~3 x(x - 3) x--+3 X 3
lim x',-16 ~ lim (x-4)(x+4) = lim x-4 = -4-4 =1.

lim
H.·
x +
Jx" +lOx' +100
= lim
H'"RfO 100
1+-+--8
X4
x_
x
-=5. b) 0
X+-42x +8x X-l--4 2x(x+4) X-4-4 2x -8

· (x_I)' I' x-I
6.117.a) II m - - - = lln--=O b)
x_1 x(x -1) x~l x 10 6. J 29.a)
6 . 118 .a) ·
I1m x+2 I'1m x +2 . I'nn -1- =
~ ~ +00 • b) 3
-4
x·-.-;2+0 X-42+0(x-2)(x+2) X-}2+ox-2
2
~-~+ II __~- ~
x[; V x
3
6.119.a) -5 b) -3 6.120.a) lim x(x -+ l)(x -+ 2) b) 3 = hm x 0-0+ 1--0 1
H - ' (x + 2)(x - 3) 5 ' ,~., 11 10 5+0-0 5
5+----- 2
1.
+ ...__ x X
/ll-..3~-.3.1
3
6.121.a) , mX- - x- - = 0
II b) 0
I
X_}W 3 1
- -2+ b)
·
Inn
x- 2.J:: - 3= ,hm------=lim-=-<XJ.
.J:: x) . .J::
x
H" 1~.2.J:: H".J::( 1 2'I H'-2
6.122.a)
..
11m
x'-8x+15
~
.
=11111-
(x-3)(x-5)
=iJm--=-.
. x-3 I \.J::- )
x-.})
I
x~-25 x-d(x-5)(x+5) :r 45 X+S 5
6.130.a) 11m
· (J --~""'."-
6).
= x+3-6. x-3
o - - = hm----.:::::~.
inn--
J
b) 6.U3.a) 5 •." .x-3 x' -9 H) x' -9 H 3 (x-3)(x+3) 6
3
· (x. ) x) - x) + 9x . 9x .
3(X-l)(X+~)
9
b) lim - - - x =Iim----=hm--=hm--~O
Jc~''''' Xl -9 _~~,; x'"·'''- Xl -9 "--->oc x2 -9 x-I"-' x-2.
b '.) I'1m 3x' -x-6 -_ i'IITI 3 = i'UTI -3(x-i)
-- x
H_'6x'+10x+4 .H~'.6( x+ X+-2)
\)( ,".,'.6(x+l)
3 3 3 . (1 2 ) . x+J-2. x-I . 1 1
3 6. 13 La) I!m - - - ' . - = lim 2 ::::: lim ::::: lim --~_
X--)I\x-l x~-1 x-}I x _1 x··,> 1 (x--l)(x+l) X-41x+l 2' b) "2
. x'-x'-x+I_. x'(x-I)-(x-·I) .. (x-I)(x'-J)
6.124.a) itm}-'- 2 - hm . = Inn = . (2X'-4X-24 J ) = I'Ull 2x' -3x-20 :::; I'l m2x+5 13
H'X +x -x-I H!x'(x+l)-(x+l) X->1(x+l)(x2-1) 6. J 32.a) !1m 2~---'=-: --=-
,-· ..... 4 x --16 4-x r->4 -16 .-04 x+4 8'
. x-I 1-,1 0
= Inn--=-=-=O. 11
x·~l x+l 1+1 2 b) 6.133.a) -3 b) 5
12
. x~-x3-x+l . (x -l)(x _1)(x 2 + x + 1) 2
b) lim Ilm~-~-~---~ -lim x +x+ 1=_2 6.134. Neposrednim uvrstavanjem vrijednosti x=O dobije so rezultat.
X---}; X' _5x 2 +7x-3 HI (x -1)(x~ I)(x 3) ,,-.1 x-3 2 a) 0 b) 0
6.125.a) 6.135.a) J.2]~o:) ( r--J =}!".! (x-N~Xx+~)

,x-vx +4x
2
x+Jx2+4x
b) 4
-_ i'Im·-x' - (x' + 4 x=) .lim
X-++"-' x+,Jx2+4x _t-} +<">0
X,
- 4x--
_,_,JX2+4x
= I'
x-++oc
Im-
R
__-c4~~
1+ 1+-
x
-4
1+ F,:O' ~-2 .
5
b)
2
298 299
6.136.a) Uvoaenjem srnjene x ~ -t, dobije se:
lim
... --. ~W
(x+ J;;;:=7X)~ lim (-t + if + 7t) ~
/--, +00
1
6.142.a)
. (-t+Jt'+7tXt+~1)=hm
=hm
. t'+7t-t'
r:;
4
b) 2 e)
144
H+oo t+~ H+ov t +"lJt +7t 2
6.143.a)
7t
= (~:r;t"'t+it2+7t
'V
=,l~
I'
1+
R 7
1+-
t
7
I+JI+O
7
2
b) -54
_ (~1+x2 --xXJ1+x2 +X)

6.137.a) . (r:-:]
" +x 2 ~X) = I'un . lim 1 ~O
hm
x~,,+oo\ X_l-C<>o JI+x2 +x X--HW Jl +Xl +- x
,E Fa Fal
b) }In;,,(JI +x x) ~ x~d F+7 + Ixi) = +00;
2
_
=Hlli---=----=-=-
H".Jx+Fa Fa+Fa 2Fa 2
c)
132
6.138.a) II·nli.0-FxL(0+Fx)~lirn
X--,>«.'
I' +.Jx X+G
a
..jx+ a +- Jx x--+w
I ~O 6.144.a) 6 b) 2
3
0)
. I-E _I' (1--Fx)(l+FxJ . I-x

b) 0 6.145.a) II n l - - - 1m 11m
,~I I-x' H I (1-x 2 )(1 + J.;:) HI (1- x)(1 + x)(1 +.Jx)
_. . _. (Jx+E-E)(JuE+fx) ~ lim. 1
6.1J9.a) ImJ Jx+E -EI-
"_'.H,"O\ )
Itm ,-"
E
"Ii x +- +-.J x
~ - 1 _. I b) 4
x->-"" • H I (I + x)(1 + Ix) (1 + 1)(1 +.Jl) 4
,. ". C
= hm x+vx -x = lim "X / ,'\IX hm _~~l~_ c) lim .Jx-2 --lim (,f;-2)(,f;+2) (3+.J2.X+T)
,~-" ~vx +E n,· Jx+E +EI E X~
__ +1JuE H'3-ili+! H 4 (,f; + 2)(3 - ·J2x + 1)(3 + .J2x + 1)
.Jx _I'1m (x-4)(3+£x+T) (x-4)(3+£x+T)
l'UTI =~,=,-"c:..:......:=,-,-.:..!..
- _
x-H (,f;+2)[9-(2x+l)] H4 (,f; +2)(8-2x)
~IHn (x-4)(3+J2x+i) = lim -(3 + J2x+i) =_~
d42(,Jx+2)(4-x) r·,4 2(Fx+2) 4
bJ - ·
6 , 146 .a) I1m
x-2..
- urn
(x-2j(.[;+7 +3) I' (x-2)(Jx+7 +3)
::;: l f f i - - - _ =
2 2
H'Jx+7-3 H2(Jx+7-3)(,Jx+7+3) ..-+2 eJx+7)2-3 2
,--
. (x-2)(vx+7+3) .,--;; r;:;-
~ hm~---- =hm('\Ix+7+3)=v2+7 +3=6.
x··..,.2 x- 2 x~>2
6.141.a)
sFa
b) c)
2a 8
0) 00.
6.147.a) )
I)
·
I1m
x+2E-3 l' (x-3)'-(2Fx)' x+4+SJ2
tm ._-- 4
HI X -sE+4 x->l(x+4)2_(SFx)2 x-·3-2J2 --'3
6.148.a) -
1
6
b) ~ 6.149.a) 2 b) ~
6. I 50.a) +00 b)
4
300 301
, sin2x-,cos2x-l . sin2x-(cos2x-sin2 x)-I
6.\51.a) I1m . I1m =
x....,.::'-, cosx-smx x_~
4
cosx-sinx
l-sm~
. 3n
I I 2
sin2x-cos 2 x+sin2 x-I , 2sinxcosx-2cos2 x . - - "2- _ . = -+- - =- b) J2 c) ,2
lim . I1m . 3" 3"
. 2~ 1+1+1 3 2
x---+::"
, cosx-smx ~-->~ , cosx-sinx I -sm~+sm
2 2
= lim 2cosx(sinx-cosx) ·-lim2cosx=-2.cos~=-J2.
x~4
Jt cosx-sinx 11:
x'""*4" 4 6.157.a) sin2a b) :fi4 c) J2
2
.. ( siux 2) 1< 2
sinx-sin x I' sinx(l-sinx)_ 6158
• .a )
· 4x+8_ I'
I1m - 1m
4(x+2) _ lim
- '2
4 -
3
b) lIm - -2- t g x = un 2 = 1m . 2 - ",., +8 '~'2(x+2)(X2 -2x+4) H- 2 X -2x+4
x---+:. cos x X-}~ cos x x---+?'~ l-sm x
, 2 2
b) -I c) 2
sinx(1-sinx) smx . x . (~)2+lj8_x·~+(~)2
= lim = lim =--=- X
t~~~(l-sinx)(l+sinx)
. 2
x_4~1+sinx
2
1+1 2 6.159.a) !";2Vs-x -vs:;:;: ~";6lJ8=~::'VS'+x' (VS-x)' +'VS-x .Q8+; ·,(V8+ xii
x-3-Jx-3. .. (Jx-3)2 -Fx=3 . ..r;;.:3 .(..r;;.:3 -I) r
x eVS_x)2 +V8-x ·lJs+x +(lj8+x)21
. .:.:J!'..'..:..::.....:ccc_:""::,,,--,,-,,,:,,
6.152.a) lim urn ~ = lim ~.- = Inn
x~+3+D 20 x - 3 x-+3+0 2;; x - 3 X-}}+O 2v x -- 3 x-d' 8-x-(x+8)
= lim
x-:.3+()
.r;=}·-l
2
=fj-3::~= .. _
2 2
b)
4aj;- b"
..xr('J8':::-;) 2 d8-x ,V8+~ + (lJs
-_ lim~~~"::"'''::'''-c~....-..::...~~~~-- +xd
x-v -2x
615 -. I -1'
. 3.a) 11m /'r-:;--:~'- 1m· (~
J4X2+2+2~X=~_c-
r-:;- ) y =I~
. (Z/s.-x)'+ljs-x,V8+X+(lJS+X)2 _ 4+2·2+4
~.
b) 0
x....,.·.oo
2
xl ,
1
'\I4x2 +2 -2X) x-Hw x ..j4x +2 -2x;", v4x +2 + 2x ,--,0 -2 -2
6.160.a) Ako uvedemo smjenu 23 + x = Z3 , tada je x = Z3 -·23
,----
2 I 2. , 2 J4+}, +2 z = lj23 + x, pa kada x -+ 4, tada z -+ 3 . Otuda je :
, v4x +2+2x . ,4x .,.2+2xi,x _ j',m ____x_..__. .
= hm - ' -2- ' - - ' 2- = 11m ..:...-----.,-- - .. 2 b) i z3
x-)-+"" x( 4x + 2 4x ) 'f->-+"" 2x I: x-++'" 2 lim x-4 lim - 27 =lim(z2+3z+9)=27.
. Jl+x+x' -.r=~+x: _.
6.154.a) hm ----.,--...- - - -InTI -.
_H·(l x··~x
(l+x+x2)-(I-x+x2)
.( r
)l
x-+°C x2 - x -vl+x+x2 +vl-x+x2 !
r;--., . b)
x--t4V23+x-x
~
r . I + x'
;;--+3 z-3 ;--+3
I I. (V1+xl_I)(V(l+x2)2 +Vi+x2 +1)

x~IJ- x 2 =(~,~
, /
x2(W+x2)2+Vl+X2+1)
. 2 ,
Inn I \ =-1
.HO(,x-- l)(JI +X+X
. ·2 /'
+'\ll-X+):,2 / I , 1 1 5
=!~,'ci~-;(V(1+x2): + VI; x' +1) ~~~V(l+x2)2 ~Vi+x2+1=3 c) 3
6.155.3) lim.[;: +rX=I -I =Iim( fi .:::~ + Jx·j t 12. b)

.J6 6.161.a) Uvocienjem smjene x + 1 = y5, dobije se:
x-+I Jx 2 --.1 1'--)1\ P -1 Jx 2
~) 2 6
. V(X+l)'-1 . ;f7-I_. i-I_I' (y_I)(y2+y+l) "
hm .- = ltm - ilm --;;-- - 1m· 4 ~
cos~ x I-sin 2 x
?
lim -~--. = lim ,.---''---c;-

X-}O X y-)-1 yS ~l y-+} y) -1 )'--l-l(y-l)(y + yj + y- + y+l)
6.156.a)
T---+ ~ 1..Ls1n3 x ,H''0 (l. +sinx)(l-sinx+sin 2 x) y2+y+l 1+1+1 3
2 2
=iim I? 15
_. (l-sinx)(1+sinx) ,. I' I-sinx )Hly4+}F+y~+y+l 1+1+1+1+
- hm - - . - - - - - -..- - - 1m ,
x-">~ (1-1-sinx)(1 ~-sinx+sln2 x) X--t ~ I-sin x+sin 2 x
, 2
302 303
c) lim sinax , __1_ ~ 1im(sin= 'ax,~,-l-J = ~
sin J)x cosax x.....,.o ax
x·-+O sin /3x f3x J3
6,168,a) 5
b) 9 c) 8
2
6,169,a) Uvesti smjenu: x ~ a+1L Rezultat: 2 b) 4
' > ' ] ' arcsinx .
e) vUe st I" sffiJenu: y = arcsmx =
y = 1.
x=smy. lm--- = hm-;--
x--->o X Y--->0smy
2sin2':. 2sin':::"sin'::
6,170,a) ' -
I1m ]-cosx_I'
-- -
2 I' 2
l l 1 l - - ' - - = 1m ---"~-"-
2
x--+o
2
x 2
x-~ x x---7D4.~.,:::
2 2 2 2
. 5x
? . 2 5x
2 sm - --,- SIn ~,-.- / \'
. 1- cos 5x _ . 2 25. 2 25 {. sin t 25
b)
\";6 -~ - ~u:i ---;,-'- ~ 2:u:i (~J ~:2 U~ -,-) 2
0) 2
3 sin x .
0) . ------ -smx ( \
4
6,171.a) 1}, b) lim tgx - ~m x lim SOS x lim ~in x . .!..=--.:~S x I =
(,1- \2 x' ~----70 x J Xl cosx)
,!.Ix-! ,
X
,I'> ~ ,"-,>0 ,-,"","0
, '..;x' -2'[;+1 ,nix-I)' \Ix -11

,
-----J ~ (illn--i 'r ~J I . sinx . sin ~ 1 I
=]
6.163.a) lim ··-=hm-----=hm 1 2
x-+! (x __ l)2 x--+l (x-I/ X--+l~ x-I ,'--->1 xl) sinx 2sin
tml'--'-o- - ::::;:-·1lll1--·111n------;;:-·lim--:-. c)
x----70 X x-cosx 2 ......0 X x....o (,~J' r---->f)cosx 2 2
b) 3 c) 2
9 2 3 6,172,a) I b) a c) %, Uputa: Rastaviti razliku kubova,
2
6.173,a) 2 b) 2 ,Uputa: Uzeti smjenu arctg8x = t. c) 8
6,164,a) lim
H-H
x r;; ".Iim(x +k + a) = 3a
'.
6,174,a) lim sm .:?:...~ = lim __
2sinx-:-~cosx+a
2
sin_x_-_a
2 _ = Hm --:-:-,2~ . cos ~.+._a = cosa.
X-HI .J X - '\i a x--+a
_~-,>4 x-a x----l>a 2.x __ E, X-,>/J X a 2
2 2
)l' m sin3x sin3x 3 = .'1' ' 7 25in a
6,165,a) - - = I'Im----· sin3x 3 . 1 ::::: 3 .
) llll--= b) - 2 Sln_a 0)
x--+o 3 X-}O 3x x-tO 3x cos' a
b)
. sinmx ". sinmx
hm---=m·lIm---=m·itm--=m·j =m
. sin!
c) 6,175,a) lim sin3x 1im (l+~)sin3x lim (l+~)sin3x
.<--+0 X x--+O mx 1--+0 t HO]_~ HO(I+Jl-x)(j-~) x-,O I-l+x
6. 166,a) b) ~ c) _ ' (1+~)sin3x , ,sin3x ,,-- .
3 2 - hm '--=o,ltm--(I+-,Jl-x)=3,j,2=6, b) -9 0) 4
x---+ 0 X x---+o 3x n
sinx
6,167.a) . tg x _. .~
lUTI--hm--=lim
1"-).0 X ,,-->D X
. (smx
...-->0 X
1) .
- .... , - - =hm--'
COSX x-J.O X
I']
sinx L'Il--=!·-·-=l.
x-"~) cosx cosO
] 6,176,a) 6E b) 2 cos,,-
304 305
' l+xsinx-cos2x l' 1+xsinx-cos 2 x+sin 2 x
6.1 77,a) 3 b) l1m 1m, ~
,--.0 sin 1. X r~.O Stn - x
Sin(x-"--)
' xsinx+2sinlx l' x+2sinx . (x \ lim 3 = lim sinz = lim sinz
l 1m
'H·D
. 1.
sm x
=: lm--.- -
x-.O sm x
= lim
X-l-O
--+21= 1+2 =3.
sin x ) x--+~ 1- 2cosx 0-).0 I-2e0s( Z +- ~) ;-·-~O l-cosz+ J3 sin z
' . a-x a
6.178,a) -1 b) U vestl smlenu - - ~ t, Rezultat: -,
'2 11: 2sin~cos-=- cos":'
.13
, , .J! + xsinx + cosx = lim
2 2
·.£--=Iim 2 1
'
6.179,a)
"
11m
sm x
lim
sin 2 x
' 7~;;;;;;;;;'-'-' :---+0 z . 2r;;. Z Z '40. 2 r:;3 2 = .,fj~ 3
2sm --+2v3sm--cos-- Sill +- ~ j cos --
r->oJl +xsinx -cosx r-4fJ J) + xsinx - cosx -.11 + xsinx + cosx 2 2 2 2 2
, sin2x(.Jl+xsinx+cosx) I' sin 2 x(.Jl+xsinx+cosx) b) Uvedimo smjenu, X - 2 = z, tj. x = z + 2. Tada, ako x...----? 2, onda
I1m 2 = 1m z --+ 0 , pa imamo
x-tO 1+xsinx-cos x .1:---+0 sin 2 x+xsinx
n
' sinx(.J1+xsinx+cosx) I' JI+xsitL;+cosx
I1m
sinx+x
= 1m -'-''--=='---==
sinx+x
. X2
IIm--= nn
-4 I' z(z+4) ,z(2+4) 4,
hm---=-·-lnn--·hm(z+4)=,-- cl, - -
16 3 "4z.
X-)O .y-.O
x--+2 n ~~ n .::;-)() . 1t 'it .:0->0 _ 1t ::--+0 1t 2
sin x C08- cos·· (z + 2) -SIn--Z sm~z
r;-:---- 4 4 4 4
' vl+xsinx +cosx
IIln J1+O+cosO ~~~1. b)
x -sinx
1----
sinx ,[- l'lln-'-
sinx
X--}O X 1·,·1 2 40 ' :x._-_S:.,iC-":':'X I
1+--- 6.184,3) l nTI-
sin x ;H·'" 1---5x lim 1 -5 5
6,ISO.a) b) - 2 x x X--->'"" X
. \
x(l+~!'~';.~-:~-)
I
I, (
lim 1 + arcsmx) b) Uvesti smjenu: X-TI =U. Rezultat: --. 0) -I
x + arcsin x _ '" x-,() X 2 2
c) 1m - - - - - - !1ffi-----
"A X+ 2tgx
0
. ,.", XlI( + 2 Igx) .---,-~,
.(
hm 1+- 2· _.- tgx.) 3 . l-cos2x l-cos2a cos 2a - cos 2x
x >:-40 x 6,ISS.a) b) lim 2 2 -. lim 2
2 :;-){)', Xl __ a2 :;_'('( xl ~ a 2
s. ic.c
n+(x:...·+_1",) lim sin(x + 1)
6 . .I g I .a) 1'Iln- "" lim sin(x +0: )sin(x -a.) = sin 2a .
x--t ,-I J x +- I X4 .• , (x + l)(x' - x + 1)
'~a (x+a)(x·-ix) 2a
, sin(x + I) sin(x + I)
~l!m
x--+-! x+l
2
,(x -x+I)= Inn
.
x--t-l (x+1)
·lim(x2-x+l)~3.
x--+-l 6.186.a) Uvodenjem smjene 1- x = a. i transformacijom izraZ3, dobije se:
b) - 4
6,182.a) Uvedirno smjenu x-I ~ 2..(l . Ondaje x = 2.'(l + 1 I kada x...,.1 ,
c) 2
lim smx-··cosx ,.
.'
smx-cosx r Sin("--u'J -COs(~-u I
4 ,)
'-
IT
nx 11m
" d1:' ] 'tm.(x-- I ) tg-=
tad a a-+ 0 . LatovrlJe . n(lCC
-_·_-tg- -+1.1\]
n
[llX ~
X-}~
4
It - 4x ,~'~ 4(~' _x) . ul~o = 4a =
X~} I 2 ---> 0 7r 2 n: } {l
.1£ n. n .n.
,( 1[ )
sm----cosa -cos ~ s!na. -cos~---cosa. -Sln--Slna
lim 4 4 4 ._..:.4±-_
2 ([ ( n )J- = ltm-'
. 2a $Inlet + '2
-tg a+-
cos(a +i-)
.. -1
=!lm o:-~O
n-",uL'it 2 0: ..... 0 IT
J2 . sin a J2
hm ..· - - - - - · ] = - - ,
..}'2
4 a
0:---+0 4 4
2 . ( --·cosa 2
=--hm (l )
= - 2- b) . cosx. cosx d' .
1[c>"-->o\sina n"
c) b) K a k OJC Iim------=lIm-----,uve llTIOsmJcnu "2
~-X=Ci I
,~~TI -2x "i 2(~-X)

6,183.a) Nekaje x-~ = z, Tadaje x= z+~ I, ako x"",~, onda z...,. 0,
nastavimo transformacije izraza:
pa imamo
306 307
2siI/CL-
lim _~_2_ =
rsin ~ sin J ~
lim __2_, sin ~ = lim __2_. lim sin::' = 1· sin 0 =- 0 . c) 1
" COSX lim co{%-a) . sina 1 . sina 1 <:<->0 a a---).() ex ex u~O 2 2 a-d)
I
~ ~
I.m--=-·llrn - - = - . c)
,~m" 2(110--x )
?
x_o 2a x·,-+02a,
2x--)oOa, 2 2 ~ 2 2
- 2 -- . A
6.l89.a) Iz 2sin:':.cos:':. ~sinx slijedi cos -x = -sinx id
na ogno se 0 b··lJe:
IT
2 2 2 2sin~
6. J B7.a) Uvesti smjenu X -~ ~u . Rezultat: -J. 2
2 . X
. X . X
· tgnx I· tgn (a - 2) I· tg(na - 2n) I· tgna . tgnu = sm- Slfi- SIO--
b) I1111 ~-= 1m Iln :;:;:: 1m - - = 1t hm~- 11: X "
cos-=-~--.
X
cos-=-~-,
4 ... , cos~=~.
'---+-2x+2 0:--+0 a 0:--+0 a a-.-.;.O a ",.....,.0 TIet 2" . X
4 2sin.:: 8 2sin::' 2s!U
..l1rn~-~~-~
tg'x - 31gx . tgX(tg'x-3) I· tgx(tgx-fl)(tgx+J3) 4 8 2H
c)
x-~~ cos( x+ ~-)
I 1I~~ ()"lm . Dalje, vrijedi: lim cos'::'· cos":'· cos'::'· .... cos~ =
<-'3 coslx+~ <-'~ cos(x+~) <~.- 2 4 8 2"
. x . x . x sinx
19x s+-l) Sin(x+})

.
lim~·_~_2_ _
sm"~
2sin':::: 2sin ~ 2sin'::

sm-
.'L ... ~=!im
SIn--
2sin ~
sinx
2" sin~
lim....--lf-=
n->'" • X
5lU-
~-)l( 19x + ta~)
JH". Il->'"
tgx( 19x '"- tg cosx COS!:- cosx cos-

IT 2 4 8 2" 2" ~
,. " 3 3. 3 3 x
:~~ . -- !~J ~~~~~"";'---c~~.
0
I-IT ( n -)1
2"
COl2-l3-X)J ) Sin(}-x) sin x sinx sinx
= ~_...........2f.. _ _ =_~x'c-~__ = _X_ sinx
x
2" 2"
b) Kako je cos x ·cos 2x<cos 3x· ... , cos nx -1 =
. ( x----
sm rr )
.. 3 . sina . sino, cos x -I + cos x· (cos 2x -I) + cos x cos 2x(cos 3x -1) + ... +
6.18B.a) 11m ' I U11 ---"-~~-'- = !Jrn -~~--c,cc-~","
".+~
)
! - 2cosx
u--+ 0 1-2COS(a+- ::::._) ct-J. 0 I +2Sin(a - ~J + cos x cos 2x cos 3x· .... cos(n -l)x(cos nx-1)
\ 3 6/
- 2sin 2 !: sin 2 '::' 2
_~~~~_ sina. sina cosx-l 2 1 2 1 II.mcoskx-l ".,_k •
= lim = !im---;~=~- 1Im--·-·--=!im-.. --- = - - l i m - -2- = - - -_
x_,O x2 x--}o x2 2 x-).o x 2' x···>() 2
(H- 0 1 +2sina GOS~- -2 coso:. sin::- ct --, I-j:.J3 sina - cosa
I)
6 6 4
. I' cosx·cos2x cos3x· ... ·cosnx-l
2sin~cos~ 2sin~cos~ to Je: x~~~ x2
= lim 2 2 ". = lim ____ 2 2
,,_-) 0 r:::. 1 a . a 0 ;(J ~ a (, U . cos x -1 + cos x(cos 2x -l) + ... +cosxcos lxcos3x .... (co.snx --]) =
1+-v3smu-cos " +sm~ - 2.J3sin---cos:~+2sin2---- Iml ......
2 2 2 2 2 x-"o x2
a lim cosx -1 + I1m. cosx(cos2x-l) +1' cosxcos2x(cos3x-l)
cos-
cosO .fi 1 ~ 1m +. + <
= lim 2 x-, (} x·"O x~ _,'---).0 x2

a--).O -fj cos~+sin a cosO+sinO = J3 +0 =13 =-3- + t. cosxcos2xcos3x·,.,·cos(n·-l)x(cosnx-l)
2 2 ~. ~ .
I-sin':: I-sin~ -a l-cos~ l_cos 2 ~+sin2 ~ 1 9 n 2

1 2 n(n + 1)(2n + 1)
lim ~~_2 = lim 2 lim _~~_2_ = lim 2 2 ---2---· ... --~--(1+4+9+16+ ... +n )
b) 2 2 2 2 12
X-He 'it - x [!-,. 0 a a---).O a u---).O ex
309
308
lim(I+_~2_)'(2X+3)i
5
lim 2'x +5 ~lim~= 1+0 =1
6.190.a) x-."':,2
I+~
.=
x-w; 2x+l 2x+l
= li.1I
/..:;.\
+!f
I)
.lim(2x+3)i
2x+l
=
x-W:
_5 x---'>'" 5 1-0
I-~
2'
= I ·~ 1)1~~ ·1=1
J
r-v.o
I+~
[
4(
{->,OC
I+~)I
t
1\'(1+-1)"~J h.~ I)' ·1"!{ 1)-i
t
~
/."",
I+~
t I···~
I+~
t
=e
b) c)
(I)~' I)'l~I == e'.'
5
c) lim 1+ -( 5)2.,.= lim 1+ - := lim 1+ -[( I)'lJ'i [ ( := lim 1 + -
J
3
,x . _I '" , ,
x~o 3x
,I
/-){J t H() t /-lo() t
6.191.3)
.
hm(I+-1
x)
r---,>{l)
4
=hm
x---'>oo'l
r ] =hm(I+-i =[Iimll+-)]
1+-:-
~
.
("-)'"
I
!)
(·4
i-}«:
/ 1
t
I
6.196.a)
. 1n(l+x)
hm
x-~O x
-I
= In lim(l+x)' 1'=lne=l;
[ x-~O
J
" 4
b) c) . (l-~I)' =1il1lll+-
~lm,---'>00
( I )-"-" rlim(1+!)'1"
x x---,>OC ~X
=i
11.-)", t
=e- I
b)
. _In-'.(1_+""mx::=..)
Ilin
\'-70 x
lim In (I + ",x); = Inf lim(1 + 11-0:)';] =
X--40 I X-J>Q
L
L j
6.192.a) Iim(I+:~)X=lim[1+-31]' =lim(I+!I¥

-I""'J-OO 3x f) =lim[(I+~)'lj
X-'>OC x 1---,>",,\ /--too \ !
=
= In[lim(l +
.1'---+0
mx);;;''''] = In[li111(1
x-}o
+ mx);!,;]"' = In e'" = In.
-2 J
,
=
[ r lim 1+~1
/--?W\.
1\' 1:;
() J E =e 3
~
b) c 4
5
oj lim [(l' 1+2.

X-cO"'" x)
r]' = lim eX = +CD.
x---+m
c)
. . 3. sin3x _ sinx
6.193.a) Uvodenjem smjene x~!, dobije se: limQ
• { x-;. 0
+x)~= liml(J +!)' = e.
I_·_'<f:, (
6.197.a) "
I1m
x---,>(I
sm3x-smx
In(J + x)
I"
= 1n1
'x-->il
3x-
!.~J.!-.:I- x)
x 3-1
I
=2.
b) lim(1 + 2x)L lim[(1 + 2x) Ilim(1 + I) ;]' = e 2

,';]2 = 1'--+0 b) Uvoaenjem smjene --"-- = 1 ,dobije se :
X-')O x---+(}
x+1
cJ · (I -~
I 1m
x---'>o
x '~'
4) =
x---tO
- X )]=~«:.,)
I'1lTI [I + (4 1--~-1 =
.. 4;: = l'nTI [ 1+(-4x)J-4X
\'--+0
lim
X----»Cf)
(x arcsin ~)=
x+l
Hmlr(~t -l)arCSin t] 1-'t0
= lim(
,--J.o\t
~arcsint-arcsin tl) =
, ~-4
" arcsin t I' .
= 'It I lln - - - - 1m arcsmi =1'(.J -0 ""'11:.
= lim [I + (-4x)]::;'; . [1 + (-4X)]-' ='ll lim(1 + (-4X)l=L j' . lim(J + (-4 x»'" =e·4 1-.-). 0 t 1---+ 0
.\---+0 f-"'O x---?O
. .
c) Uvesti smjenu 4. 3..=f. Rezultat:
x
1
6,198.a) Uvedimo smjenu e' -I = 1 , e' = 1 + 1 => x = In(l +1). Tadaje
6.194.3) Iim[(J +
X-~(J)
!:.)'; 1';' ' ' = em'.
X
b) Iime'=1
x-:.oo
. eX - 1 . f . 1 1
hm--=I(m~-'- I1m lim---'-7 -=1
x--»o X 1-40 1n(1 t) + HO In(1 +1) I-)() ! I 'l Ine .
t
In(l + I)' l"lii:1:( 1+ t)' J
c)
b) lim_T_-_l=lim 1 =In7.Iirn--I-=In7.~~-,I,-~ I
In7·-=ln7
, "
,->I> x HO l~( I +12
In7
HO i11.Q-=':.Q
t
I [I' (1
n /...-)00
1m +1
)!] Ine
6.195.a) e 2 b) Iim(2x+3)n-, = Iim(2X+3)'(2x+3)i = -\
.---"'\2x+l Y-.y,( 2x+l \.2x+l

310 311
=--=- c) Sina .
. 0) I l· maX--I
- = I'1m ti =l
na·'1m = Ina·--=
I I na. xlne x
x-,\-O X Hoa In(1 +/) 1-+0 ~ lne
In(l + I)' · x +5x+4 )X -I' I 8x-l )' --
Ina 6.20 La) I 1m( ' - I m(
-!-
X-~'" x2-3x+5 X--}OO x2-3x+S
8'_1
.8'-1
X --ltm--·
6.199.a) lim~-=-]=]im_x_=Ho x =ln8=2In2.
x....,.o eX -1 X--)oO eX -1 . eX - 1 In e
IUll--'
x X--J-O X
b)
6.202.a)
IlIllX'Clg 1 x lilJ\Xl.CO.S~x !illl--~~~'co~'

= e'--7(1 = e'--' 11 sin"x = ex:.• iI SHl' x = el.cosO :.-:: e.
--:~---.sin1tx.clgn:x lim sinltx.clgn:x -1
b) lim(l+sinn:xr:lgrrx=lim(1+sinnx)SlllltX ::::e"->I =e
x---+t 'I----} I
10'-7'
7X(IOX
7'
-1) 1.0y _i
( 7) . 7' c)
c) lim - - - = iim - " - -___"' lim n", Kin ,-
x-'>o x 2 + X ,\---to x(x + 1) x---+o x x+1 Ihnx"nx = lilTI e<,nxlnx = eO = 1 .
6.203.a) linlX X = !in1e xh,,· =e'·--+o =e{J =]. b)
x-,U .,--",0 x-+ () x---'> Ij
.!.. Iln(lo,) ~:.(ln'-}I"x I,,,, !~Qr1!L~.::

lim (lnx) , =- 11m e). = lim e = = eO =!
(I~J-]
hI-'" x It", r
c) x---++oo _,.-.,.-,.",. x-~+ao
e·H-'r'lO
= lim \. 7 .... lim ~ = in ~. ~ = In ~.

x-+o X x---+o X + 1 7 0+I 7 6.204.a) Za x -+ 2 data funkcija je beskonacno mata vetieina.
6.200.a) Uvodenjem smjene e --2x - 1 = t , dobije se: e -2x = 1+ t ,pa je b) Zax-+±3. c) Zax-+ 1 i x-+2.
I (I +.I)
Ine ·2x'=n => - 2x=n
I (I
+1) => x + I) D aJcvrlJeJ:
In (l ,..,' I' .. d' 6.205.a) Zax-+ 2kn:, kEZ. b) f(x)~Sinx+cosx~J2sin(x+~}
-~
4k~1
. eO" - 1 . t . - 2 . - 2 -2 Funkcija je beskonacno mala veiicina za x --+ - - k EZ.
lUll---= 11111---- = Inn = hm--=-~ IT.,
.----,>D x H.oln(l+t) l-toln(l+I) 1--,>0 I 4
-'~-t- in(1 +/)' iim In(l +t)' c) Funkcija .Ie beskonacno mala velicina za x -+ 3.
HO
2 -2
=
r
-----------2
II1'llim(1 -I- t)' j

'l-
Inc - .
6.206.a) Funkcijaje beskonacno velika velicina za x --+ ex:.
b) X--++OO c) x---+----co
HO 6.207.a) x-+4 b) x->±l cJ x-+±4
6.208.a) x --+ +00 b) x --+ ~OO c) x--+±oo
b) lim
1---+ 0
.. = lim
In (1 + xl) 1---+0
l.=lim
1n(1 + xt) 1---+0
1
~
, 6.209.a) x--+~+/at,kEZ b) x->n+kn,kEZ c) x--++oo
x--;{--". xln(l+xtY' xlimln(1 + xt) " 2
f-~O
312 313
. . 1
Kosa aSlmptota Je y =- x.
2
6.3. Asimptote funkci.ie b) Kosa asimptotaje prava y = x - L Vertikalna asimptotaje prava x = O.
6.217.a) VertikaJna asirnptotaje praya x = O. Kosa asirnptotaje praya y = x + 6.
6.210.a) Kada x -+ +00 , tada y -+ 0+0. Kada x -+ -00 ,tada y -+ 0-0. (b);x= J, y=x-4 -
Horizontalna asimptotaje prava y=O. 6.218'01 y=x, y=-x b) x=-l, x= l,y=x,y=-x
Vertikalna asimptota je prava x=2. 6.219.a) Horizontalna asimptotaje y = -1. Vertikalna asimptotaje x =l.
e
b) Horizontalna asimptota je prava y= 1, a vertikalna x= 1 ,
b) Horizontalna asimptota je y = Jr.
c) Horizontalna ~Simptotaje prava y = ~,a vertikainaje prava x = O.
·
6.2ll.a) Honzonta 1,na aSlmptota
. . prava y= l'JeT Je
.Ie . I'1m ( 1~ 24 '\J:::: 1 .
x-~'" X /
6.4. Prirastaj argumenta i prirastaj funkci,je
Vertikalna asimptota je prava x=O, jer je x~~~o(1- ~2-) = -00
6.220. Lly = 3(X+i.\X)·- 3x = 3(2+ I) - 6 = 3 .
lim l(l-~) ~ -00. 6.221. M(x) = f(x+Llx) - f(x) = (x+Ax)2- 2(x+Llx) + 2 - (x' - 2x + 2) =
x->OHi x~
= (5+2)'- 2(5+2) + 2 - (5'- 10 + 2) = 49 - 14 + 2 - 25 + 10 - 2 = 20.
x2 + 1 6.222. Lly = E+il:x -,J; = JI.44+0,25 -JI,44 ~ 1,3-1,2 =0,1.
'."-";-~ lim(I+~)= 1, to data funkcija ima
2
b) Kakoje lim = lim x +1 = [
);~'~"" x x--. '" X-). co x 6.223. Llx = 0,5, Ay = 2,75. 6.224. Llf(x) = - - .
- - 5]
kosu asimptotll cij i je koeficijent pravca k= J.
Odredimo segment n na y-osi: 6.225. Lli (x) = ;,(2;4- T2 .
x)I = x-}hm
. -x -+1_x
. (x2+1 2
• 1 2 6.226. AP=(a+Aa)'-a2 = 144-IOO=44em 2 .
n = hm - - - - - - = lim - = 0 . 6.227.a) Ay = 3(X+L\X) + 2 -(3x+2) = 3x+3Llx +2 -3x -2 = 3Llx .
r---,> ""\ x Xco x-+ X
b) I\Y = (x+Ax)' + 1 _(x' + I) = x' +2xLlx +(Llx)' + 1 ,. x 2 - 1 =
0')
Kosa asimptota jc prava y = x.

= 2xLl" +(Llx)' = Ax(2x +Llx).
Vertikalna asirnptotaje prava x = O.
c) Ay = 2(x+Llx)' - (x+Llx) + 5 -{lx' -x +5) =
c) Vertikalna asimptota je prava x = -1.
= 2x' +4;vh +2(Ax)2 - x - Llx + 5 - 2X2 + x -5 = 4xAx - Ax +2(Ax)'
Kosa asimptotaje prava y=x - 1.
6.212.a) Kako je ~2 - 3x + 4> 0, funkcijaje definisana za svako realno x i nema 6.228.a) M(x) = 3' = 3' (3'" - I).
vertikalnih asimptota. Kako je lim y = 0, to je prava y = 0
x ........:bn . . 2 ' I\X ( Axl
b) Af(x)=sm(x+Ax)-smx= '$II1'2COS x+'2),
horizontalna asimptota.
b) Vertikalna asimptotaje pravax = O. sin ,0.x
c) M(x) = tg(x+Llx) - tgx =
Kako je lim l'. = 2 i lim (y - 2x):::: 1 , to je prava y = 2 x + 1, cos(x + Llx) cos x
x ........±u;; X x-t±<f"
x+Llx+1 x+1 Sx + Ax + l)lx -1) - (x + Ll.x -1)(x+ I)
kosa asimptota funkcije. 6.229.a) Lly = .
x+tix--l x~-l (x+Ax--I)(x-l)
6.213.a) Vertikalne asimptote: x = -5 i x =.I., horizontalna asimptota v = O.
2 . -2~x
0) Prava y = 1 je horizontalna asimptota. (x+ Ll.x -I)(x -I)
1 .
6.214.a) •V = -" y=4x-4,x~
2 - x =-3
b) I. -7!lx (x+Ax)(x+1)
b) e) Iog .
6.215.a) Kosa asimptotaje praya y = x. b) Y =-x (x+Ax-3)(x-3) (x+Ax+ l)x
6.216.a) Vertikalne asimptote Sll prave x = 2 i x = -2.
315
314
6.5. Neprekidnost funkcije
1 +cos~
6.230.a) x ~-3 b) x~3,x~7 b)
. I'1m f()
Ka koJe
x .... ::..·
x =- I'1m ~I+~c~os--=2.:.:.x
;<'-7::" cosx 1t
2
I~O=12=I(~J,
6.23I.a) Tacka prekidaje x ~ 6. 4 4 cos-
b) x=-5 c) x= I,x=-3 12 4
6.232.a) x ~ -3, x ~ 3. b) x ~ I c) x~-3
to znaci da je funkcija neprekidna.
6.233.a) x ~ 2, x ~ 3 b) x=-IO x=-"-
, 2'
x=~2 6.24I.a) Kakoje Iimf(x)
HI
= I~= f(l), toje funkcija neprekidna za x=1.
6.234.a) x=-2,x~2
1<
b) x=2+k1r., kEZ. x-+ -2
°
b) Kako je lim lex) = = f(-2), to jefunkcija neprekidna za x=-2.
6.235. Funkcijaje neprekidna za sve x, jer su sve funkcije y=O, y=x, 6.242.a) Kakojezasvako Xo ER ispunjeno f(x)-/(xo)=c-c=O,tose
y =-r +4x-2 i y = 4-x neprekidne i za dato E > 0 maze izabrati proizvoljno 0 > 0 , pa ce za svako x sa
lim I(x) = flO) = lim I(x) = 0, lim f(x) = f(l) = lim I(x) = I, osobinom Ix-x ol<8 biti l/(x)-f(xo)I=O<£.
x-Hl- ,-4tH x--->l-- x_,\,
lim I(x) = f(3) = lim f(x) = I b) Za data E > 0 dovoljno je izabra!i £ ~ 8 , pa ce za sve x E R , za koje je
x-}3-- )(->3+
6.236. Odredimo lijevu i desnu granicnu vrijednost date tlmkcije u tacki

Ix-xol <0, biti i !f(x)- l(xo)1 =Ix-xol <8
.2x8 2x8 c) Za dato E > 0 izaberimo 0 = E , Neka sada x E R pripada 6 - okolini
x =4: lun -~=--'=-CJJ tim --=--=+0':-'
0-0
r-->4-Dx-4 '".-.-4-I-ox-4 0+0 . tacke x o ' g. nekaje lx-xol <0. Tada vazi
Kako lijeva i desna granicna vrijednost nisu jcdnake, to funkcija u
tacki x = 4 nema granicflu vrijcdnost i irna prekid.
6.237. Kako data funkcija nije definisana za x=6, a
If(x)- f(xo)1 = Isinx -sinx,1 = [2sin x- xo cos x+ :".'!.\;; 21Sin
2 2
x~xo I.
. x' 36 I' (x - 6)(x+ 6) I' 6.243.a) lim 4)1= lim[3(x+&j-5-(3x-5l:!= lim [3x+3&-5 -3x+ 5]=
I Bn - - - = lin all (x -+ 6):= 12, {\\:-l>O l1y....,Q ~x-40
6 6
x-+6-D X - x-+6--o X - x··-)6-()
= lim
M ...... O
pbx1= 0 . Kaka je iim Ay == 0 , to je data funkcija neprekidna u svakoj
!!..<_., 0
· x' -36 I' (x-6)(x+6)
I an - - - - = IIll lim (x + 6) = 12, tacki svoje domene.
6
x---;.u+o X-
.\:---;.(0+0 X - 6 .,-.. . . 6+0
vidimo da u ta6ki x=6 funkcija ima prekid (koji se moze odstrauiti). b) lim Lly= iim[2(x+Llx)+I-(2x+1)]= Jim [2x+2Llx+I-2x-I]= lim[2Llx]=O.
Ar ..... O /,),x-"}O .:ir--40 I.\x,··,o
6.23 B.a) Funkcija y=f{x) je neprekidna u datoj ta6ki, ako je graniella vrijednost Kako je lim D:Y =- 0 , to je data funkcija neprekidna u svakoj ta6ki svoje
prirastaja te funkcije u toj tacki, kada ~x-+O, jednaka null. Odredimo M··,.I)
prirastaj date funkcije i njenu granicnu vrijednost pri .6x......,..O : domene.

Ll.y = (x+Ll.x)' - x ~ (X+LlX-X)( X+LlX+X) = LlX (2·0+LlX) = (LlX)' ;
2
c) lim fly = lim
!n·..,.O N;-40
[x + Llx)2 +5--(x' +S)} lim [r' + 2xLlx + (.".x) , +S-x'.-5}
Ax·-}O
&·40
y
lim (.~x = O. Dakle, funkcijaje neprekidna u tacki x=O. = &--,0
lim LlxI2X+ rue]= 0 . Kako je lim Ay = 0, to je data funkcija
Ax---'> 0
b) lim Ifsill (". + LlxI-sin

~'~'OL U )
".l~
3
'0 2 lim sin Ilxcos
,'hO 2
(~".3+ flxL
)
2· sinOeos (~1t~+o1= 0
\ 3 )
neprekidna II svakoj tacki svoje domenc.
6.244.a) Odredimo granicnu vrijednost prirastaja funkcijeN(x) kada prirastaj
6.239.a) lim (2"'" _2
3
) = lim 2 (2'" -I) c, 8· lim (2~' -I) =8(1-1) = 0
3 argumenta b.x"-+ () :
;:,x-}O /.U·",,~D Ar-.O
b) lim[ 3x+31lx_~_'_~~"--J' = lim~~~:3Llx)(I+I2).-3rl+I'+2Llx+(Llx)']

· 4Jf (x)
I an
D,X,-> 0
= I'1m [ cos(
A,-.,.O
'"
x+DA)-cosx ] =-2 j'1m Sin
. x+Llx+X S
. tX+Llx-x
n----=
Ar->O 2 2
noHO l+(x+Llx)' I+x' 'HO ll+I'+2flX+(Llx)2]c1+I')
=-'';'
o I' . If nx'\.,i,\"
lfi1Sm x+-lsm-=-~2slllxsmO=O
..
I, 2) 2 . .
2+~flXJ+(Ll.X)2L (3+3.:,<Jl~-3L2~2·0.:':.02)= 6-~_O
& .... 0
= lim E:+:3Llx)2-3
Kako je lim D.f(x) =- 0, to je funkcija neprekidna u svakoj tackL
,,,~o 2+2LlX+(Ll.x)' 2 (2+2·0+0')·2 4 _. . .'lx-> 0
6.240.a) Kako je lim f(x) = lim(x' - 2x + I) = 0 f( I) = 0, to je je funkcija b)

x ..... I X--41
neprekidna u tacki x = 1.
316 317
c) lim &f(x) = lim (e x
/\.'1"-40 &._0
+"" _eX) = e" 6x....,.O
lim (e'" -I) =e x (eo -I) = 0
6.245,a) lim &y= lim [(x + L'u;)' -2(x+~)_(x2 -2x)}

&_0 "'-,-+0
= lim [x 2 +2xL'u; + (L'u;j' -2x-2L'u;-x' +2x} lim [ZxL'u;+ (L'u;)2 -2L'u;}

L\y -+0 1\.--)0
= (Zx' 0 + 0' - 2,0) = 0, Kako je lim L>y = 0 , to je funkcija neprekidna

&~O
za svako x iz svoje domene. 7. DIFERENCIJALNI RACUN

b) lim &y = lim [cos2(x + L'u;) -cos2x ]=- lim [sin(2x + L'u;)sinL'u;]= 0,
11,1"-;.0 &--+0 /\.x--+o
7.1. Srednja promjena funkcije. Srednja i trenutna brzina
c) lim
&-+0
&y= lim [J3(x+L'u;)' -2 -J3x' - 2Jl =[N -2 -J3x
!.I.r·-).O
2
-2J=O,
7,1. &x = x, - x, = 0,5 &y = y, - y, = 13,75 - 7 = 6,75.
, +
6.246,a) IIm~v:::: 'I'1m [\ 0g(X+Ll.:'f)-Ogx-
+' I I'1m Iog~-=og 1=
x+L'u; I I'IlTI--=logl=O
x+L'u; &v = 6,75 =13 5, 7.2, &y = 52-33 =~=19,
&-+0 M-tO llx-.KJ X !l.t-,loO X
L'u; 0,5 ' L'u; 4-3 1
b) lim&Y=lim[X+6x xl=~_,2'~=o, ,2t 1t 1
';.>"-.0 {",-.o x+.6..:\:+5 x+5J x+5 x+5 SIn--SlTI-- 1---
o 3
c) Kako je nazivnik u datoj racionalnoj funkciji uvijek pozitivan, to je 7.3. .=-,=-.=~=- ~O,4777,
1t 2t 311 --n n 211:
funkcija neprekidna kao koiicnik dviju neprekidnih funkcija.
2 2 6 6 3
' I' f")
6,247,a) l( a koJe Ill!. \X = I'l l Tx I - -9= \'1111--
(x-3)(x+3) =hm(x+3)=6,tosc
,
lim _&_v = 3
lim "-3(,,':...·+--=/',.;"x,-}-....=2_-·...Cc:."x_-...:2:c-) ,lim 3Ax =3 ,
x,,+'" 3 x·-+3 X - 3
x·-+3 X -x---'I'3 7.4,a)
Ax
x----}() x-:.D Ax X-tO Ax
data funkcija m07£ dodefinisati do neprekidne funkcije u tacki x=3 na
2
-L'u;
X -9 j(Xl+2X+1
sJe ~o
\ ' deClnacm:
" I(
,'x)=1 x-3J- - , x:t:3 b) f(x)~ x+1 , x*-l
b) lim &y
= Iim;:;'-£:-";: lim (x+L'u;)x lim -1
I 6, x=3 l 0, x=-I
x-·.o!\.y x-·",o L\x X-.).O L~X x----+O(x+Lix)x 4'
v =.1'(1 2 )-.1'(1,) s(4)-s(2)=86-6=40mls,
l
~-~' 7,5,
~l
Sinx x,;o ," I, -I, 4-,2 2
x;t:O
6,248.a) f(x) = -,;-' b) f(x) = 4x
I, x=O 1 7,6, v" ,S(I,)-S(t,) =s(3)-s(0) =!.Q2- s (0) =54,
- x=o
4' 12 -1, 3-0 3-0
r2-.Jx;4 v (to) :;;;;:
'
I 1m F
"
= I'
nTI
s(t)-s(t,,}
-_.
I'
nTI
213_312+5-(2t,,3_3102+5)
6,249,a) b) f(x)=J sin4x ' I-~ to 81 /-+ to t-to !-}to t-to
l-I~ , 3 3 2
x=o lim 71331'+5713+31'
- - - ~ 0 ~ (l -
5 lim 2(t _1 0 )_3(1 __ I ' )
() "
1----+10 (-to I-~I{l t - to
_ \.
-1m
(I-I,,) ~(t2+tlo+lo')-3(1+1,,)]- I' fo( 2 ') 3( I)]'
lml-t+tto+to - (+o
l----+fQ t -to 1-)-/1)
2
= 2(1" +to to + I,,') - 3(10 + I,,} = 610' - 610 = 610 (i" --I) ,
/:;s 4-(-2) 6 0
7,7, Vsr = b.t:;;;;: 4-1 3=':"
319
318
7.2. Prvi izvod (prva derivacija) funkcije. Opci metod odredivanja 2xAx + (Ax)' +4Ax . Ax(2x+Ax+4) .
izvoda (derivacije) = Jim hm· = hm(2x+Ax+4)=2x+4.
Ill----'>O Ax Ax--+O Ax Ilx--+O
. Ay . 6-2(x+Ax)' -(6-2x') . -4xAx-2(Ax)'

7.8.a) Koristeci definiciju prvog izvoda y funkcije y =f( x ) : 7.11.a) y'=hm--=hm hm----'---'-
Ar---,>O Ax Ar--+O Ax Ax
Ill---l>O
· Ay I' f(x + Ax) - f(x) . • .. d t· k" = lim (-4x -2Ax) = -4x.
f = Ax~D
I 1m - = 1m
Ax Lit-JoO Ax
• PrJ trazenJu IZVO a un Clje, ""~O
postupamo na sljedeci nacin: b) Y = lim Ay = lim -5(x + Ax)' + 3(x+Ax)+ II-(-Sx' +3x+ 11) =
J) Trazimoprirastaj t-y=f(x+Ax)-f(x) funkcijey=f(x);lInasem ru---l>0 Ax A,,--+O ~
konkretnomslucajllje t-y=(X+Ax)-x,ij. t-y=Ax; .. -lOxAx-5(Ax)'+3Ax I' -"'x(-10x-SAx+3) 10 3

= 11m - 1m - x+ .
2) Podijelimo prirastaj b.y funkcije prirastajem & nezavisno &--+0 Ax 8,x-),0 Ax
. I" I • . . L1y LIx 3 ,_ 3 ,
promJcn Jive; U oVom s ucaJu Je iit' = At: = I ; "(x+Ax) -8(x+Ax)-16-(·-x -8x-16)
c) · Ay
Y' = IIm-= .'
urn 2 2 --- ._=
3) Sam izvod zadane funkcije dobijamo kao limes od ~y. kad Llx -~ 0, ilx--+O .6.x 6r--+O .1.x
3xAx+~(Ax)' -SAx
LIx
Ax(3X+.J. Ax - S)
o dnosno, Y- = ··Hill .-:::::;
by I'1111 --:::;:
LIx I'lIn 1::::: 1. Prema tome, IZVO(
. Iiunkcije
'
,:1,' .• () D..x 4>:-.0 & ,;x-H) = lim 2 = lim 2 =3x.-8.
Ax--+O tu; Ax--+O Ax
y = x je J" "" t, odnosno, x' = !. 3
b) Ay = 2(x+ Ax) + 5 -(2x+ 5) = 2Ax. 7.12.a) Y
·= II'm Ay = 11'm [(X+Ax)3+ 2 +2) }(x
.0.x--}O Llx At---'>O Lu:
. Ay . 2Ax
Y = 11m - = hm --=2; (2x+5)'=2.
/i,_·}O Ax D.x40 L1x
= lim 3x'Ax+3x(Ax)' + (Ax)' = lim Ax[3x' + 3xAx+ (t-x)'] 3y2
.1x--+O Lu: Ax--+O &x
. Ay . 3(x+Ax)-I-(3x-·I) . 3t-x
c) y" = lun - . = hm _.-..
I\X-}O lix
= 11m - - = 3 .
6.x....-;.0 Ax L\x-~{J & b) y = lim Ay = lim (cx + Ax)3 +(x+Ax)' +(X+Ax)}(x' +x' +x) =
A,,-;.O & I.\x---)O Ax
. Ay . (x+t-X)'_X2 . 2xAx + (Ax)'
7.9.a) v"=hm-=l!m------=I!m =2x. (x 2 )'=2x . . 3x'Ax+3x(Ax)' + (Ax)3 + 2xAx+ (Ax)' +Ax_
•' ,6x-.-+o L1x hl-JoO & I~X--+O Llx =~ -
ffi---'>O &
t-y I' (x+Ax)'+3-(x' +3)
. I' 2xAx + (t-x)'
b) Y= II f f i - = 1m
Ar---'>O Lu: I1x--+O
.
L1X
= l\x---j.(l
1m
L\x
=2x. = lim Ax0x' +3xAx + (Ax)' +2x+Ax+l)=
8,x---'>o Ax
'_1' t-y_ · (X+Ax)2-S-(X'-S) . 2xAx+(Ax)'
c) y- Inl---
/.\X--+o
l 1m
Ax Ax'-~O .6x
:::: lIm
Ih--+O ffi
=2x. = lim [3X2 + 3xL'ix + (.6.xi + 2x + !J,x + 11= 3x 2 + 2x + 1 .
Ax-tO
. I' Ay I' (x+ilx)'+3(x+-"'x)··(x'+3x) c) y= lim Av"" lim [ex+Ax)3-3(x+Ax)'+2(X+-"'x)+IJ-ex'-3x'+2x+l)

7.10.a) V = 1m - = 1111 - =
- 4x---70 L1.x 6x-... 0 L1x Ar·--+O Llx Ax--+O .6.x
= 11'111 2xAx._:+:.(Ax)' :+:,}L'.x . ilx(2x + Ax + 3) . ....
= hm 3x'Ax
__+.c..:.:="-'--_="":"
3x(Ax)' + (Ax)' ___-6xAx-3(Ax)'
...:...="--'+2Ax
iun - . - - - - - = lim (2x + Ax + 3) = 2x + 3.
6x~)0 A,'C I~X--+() At Ar--+O .6x-~O .d.x
b) .:v = I 1m
· L'.y.
-- = I'1m (x+AxJ'-2(x+Ax)-Cx'-2x)
.
= lim Axpx' + 3xAx+ (Ax)' -6x-3Ax+2]=
6x---'>0 A'C 1)."(---)0 L1x .0.x--+O Ax
. 2xAx+(Ax)' -2Ax Ax(2x+Ax-·2) = lim ~x' + 3xLlx + (LIx)' - 6x - 3L1x + 2} 3x' - 6x + 2.
= hm - . - - - - - = lim . - - - - - - = lim(2x+Ax-2)=2x-2.
4x--+O
c) Y= I l· l l lL'.y
/J,x
I' (x + Axl' +4(x+Ax)+6-(x' +4x+6)

- - = 1m
f).x--l>O L1x Ilx--+D L1x
ru----,>O Ax Ax---,>O
7.13.a) Ay=(x+Ax)' -x' =x'

!\.x--+o
+(~}3 'LIx+(~}, . Ax' +(;}' Llx +( 3 :r' -x';
320 321
7.16.a)
Ax
sin-
· I'1m - -
Ka koJe . 2= 1 , to je y = cos x .
1~.x-·*0 Llx
2
.N:
b) "y=2sin(x+&)-2sinx= 4CO{X+ ~}iO~; :=2CO{X+~}'l!~; .

2
Ax
sm-
Kakoje lim _ _2_=.1, toje y:::o(2sinx),=2cosx.
7.14.a) ,:\"x-+o 6...'(
2
c) Ay" 3sin2(x+Ax)~3sin2x=6cos(2x+L\x)sinL\x; t
A sinfu
=6cos(2x+AX:)'-Ax-~-'
Kako 50 . sin M ..Ie y' = (3 sin 2x)' = 6) cos 7~X

1, to
11111 _ _ _ .0;:;:: -
L1y a
b) ~
Ax" -~(~ + Ax);
,.\,'""()
Ax'
;' &x"\ Ax &)' (1'0:"\ sin ~:;:
·~5 -5
7.17.a) fly = cos(x + Iu) - cosx = -2sin\'•x + --2 j'sin ~2 ; ~ = -sinl x + - 2 ). ~£~'='----.
Ax. .-
L1y =Tx+&"),- I Ox&x + 5(&x)' lOx + SAx
c) 2
Ax Ax Ax(x+Ax)2X2~= (X+AX)2X2'
Ax
lim &y = lim r IOx+5Ax ~I =!.Q (-5) =!.Q
sin---
y = . I"11n toje Y' ::::::(cosx),;:::;:::--sinx.
&--+0L\...v l\x--"'O~
(x + x x x
L\x)2 X2..l
J
' 2 3 • Kako Je - - -2- = 1,
I'\X--7 () A,y
7.15.a) Ay~ =~; -,{; _ 1 . (,{;)~

&x &x -Jx+Ax+'{;' 2,{;'
Ay Jx + ,\x .,: 3 - .J;+3 &x
b)
i1x Ax &x( Jx + &x + 3 + rx+ 3)'
1 . 3N:
y'= lim L\y = lim 1 SlH-
Ax~} 0 J.lX J x + Llx + 3 J;:+ 3 =2Jx+3 . I'nn ~.=-~0 I toje Y' ",,(cos3x)'=~3sin3x.
6.x--+ 0 + I,ako •JC &r-;
T' •
0 3L\X
0:: ,
.~. = J2(" +Ax)~· 5 - .J'b~ 2

CJ r:::--; ~ ;
AX(\I2x+ 2L\x~-5 + -J2x-5) . cJ y =-~2asin2x.
. .0. v " 2 1
y'= I lIn -' = ,1m ;===~~~-~===-j=.
4.:>:-}0 fix tu---H) J2x +. 2Lu - 5 + J2x - 5 ;I2x .- 5
323
322
7.3. . Osnovna pravila za izvode (Pravila deriviranja) 7.22.a) y'= -24x b) y'=12x' +x
7.18.a) Kada x dobije prirastaj fu: , tada i funkcije u i v, koje zavise od x, dobiju
svoje prirastaje ito: u dobije prirastaj l1u, v dobije Llv, a y primi /1y.
Tadaje Lly=(u+Llu+l'+LlvJ-(u+v), tj,
Lly =Llu + Lll'; y' ~ Iim(LlU +LlV)=U" +1".

Llx .Ax.Ax .G.tryO Ax Ax ! 1 3
b) y'=(u-l')'=u'-v'. cJ (ku),=ku'. = 2x ~2 + 4x -"3 + 4x -"2.

7.19.a)
Llv LIu
Lly=(u+LIu)(l'+Lll') -uv =vLlu+uLlv+L\uLlv; -"- =-v+u- +llu-;
LIx LIx
Lll'
Llx
Lll'
LIx 7.25.a)
,
y'=(.Jx) = x'
[~J' =-·x'
I ~ .. , 1 _l 1 1
2 2
1 I
=-·x 2 = - ' - , =-'-r =
2 - 2 vX
1
r'
2vx
Llu. Llv teze
• ka x'
kada ilx -----* 0, ond a sv . . . I'
1 pflraStaji pa 1 t'1u teze nu 1, a - I -
I
LIx LIx
b) F,=_3_+ 5 3 =_2_
Lly
u'iv'.Prematome,y=lim -=U'V+Uv'+O·v' Hi , 2.Jx 3'E
lix"""'O L\-y
(u· v)'=u'·v+ U· v'.
Llu Lll'
7.26,a) y'= ~ b) y'= ~ - '.Ix' c) y'= IOL3
v--u--
u+Au 11 vAu-uL1v Llx LIx. y'=3a(n+l)x" +Sbn(3-n)x'-" b) y'=2x" +3x"-'
b) Lly=----= .; 7.27.a)
2
v+Llv v v(v+Av) v + vllv
7.28.a) v,=_"I__ ,_ _I_.+ x9 b) v'=- 4~' +~fi +~
( v)
~\
Ay U'V-t/'V = l r v - ltV' . 2.Jx 2x'[': 4"1 2 31vl
y' = lim - = , ti.
DX---+OAx v 2 +v.O 1'2'
7.29.a) y' = (x-3)'(2x+ 15) + (x-3 )(2x+ 15)' = 1·(2x+ 15) + (x..3}2 =
. Lly I' (u+Llu)"-u"_ = 2x+15+2x-6 = 4x+9.
c) I lm--= 1m -
b) 3
y' = (x'_3x+8),(x3+4x 2 _6) + (,,'-3x+8)(x +4x'-6)' =
IJ.X---+O Ax II.x---+O Ax
= (2x-3)()(3+4x'-6)+(x'-3x+8)(3x'+8x) = 5x4 +4x8 -12x'+52x+ 18
= hm
• U" + (;}"-'LlU + (;}"-2 (Llu)' +...+(Llu)"-u"
.
7.30.a) Y'=24x 2 (X 3 -1). b)
3
y'= (2x' + .Jx)'(V-; - 17) + (2x +.Jx) ('E -17)'
6x---+0 Ax
\.
1
= (l6X 2 +. lr! (ZIx -17) + (2x' + .Jx). -3~'
n(n -1) "'(LI u )' +,.,+ (LI u )" 2" x) 3c.,jx-
nu ,,-ILl u+----u
= lim _ _ _ _--"2'--_ _ _ _ _ _ _~ P·x-I-x' O'x-I·I 1 3
LIx 7.3 La) b) Y=--
x' . x1
· n n(n -I) "-"LI
(11 )
= In LIz<- [ nu n-I +----u
A3; ....... O At 2
+ ... + (LI
.11 )
'HJ =
c) V'=( x')' ix ')'(x+l)-x 2
(x+l)' 2x(x+l)-x' x 2 +2x
= u'lnu l1
-
1
+- n(n ' ' .22 un-2 .o+ ... +Ol=nun-1ul.
. lX+I (x+l)' (x+l)' (x+ I)'
L 2 J 6 13 . 8x
7.32.a) Y'=-~~-'- b) y' = - (3x-S)' c) y=-(;:,=3)"'
7.20.a) ~ (5x)' = 5x' = 5.
y' (x-
b) y'=(llx+17)'=(llx)'+ 17'= llx'+O= 11. 7.33.a) y'(x) = 6x, y'(2) = 12. b) y'(x) = -15x' + 2, y'(-l) = -13.
c) y' = (2x 5 ), = 2·(x5 ), = 2·5x' = 10x4 . 7.34.a) y'(x) = 4x3 - 8x - 1, y'(O) ~-1 b) y'(I) = 4.
7.2I.a) y' = (6x-x')' = (6x)' - (x'), = 6x' - 2x = 6 - 2x.
7.35.a) ["(1)=183 b) f'(8)=.!..
b) y' = (4x3 + X + 3)' =(4x]),+(x),+(3), = 4(x3)'+ I + 0 = 12x' + 1. 3
3
cJ y' = (-8x' + 12x +200 I)' =( -8x'),+(12x ),+(200 I)' = -48x'+36x' .
3
324 325
7.4. Izv,od (derivacija) slozene funkcije
7.36,a)
b)
y'= (5x + 3)3J = 3(5x + 3)' ,(5x + 3)'= 15(5x + 3)'
[(x _7)5 J 5(x' -7)"'(x -7)' = 5(x' _7)4, 2x = IOx(x _7)4.
2
=
2 2
b)
~ +'IxII]' -(V~
Y'=[ V~ ~]' +(VxII] _. (~)x + RS m
2 --
Jf
3x-l
2 -
x
=
c) y'= [(3x' + 5x - 19)2 J=2(6x + 5) (3x + 5x- 19). 2

6x-2-6x - I
7.37.a) r- r "1'
y'=(;/5X)'=l(5X)2 I "-,
·(5x)'=-·(5x) i .5=---.
=-,(5x)' I -' 5 RSX ----;-H-
2(3x- I).2 --.... + 2x =
_ 2 2 2Fx 3x _.] X
2
b) Y'=(4,h+2X-· i'=4'(..}1 +2x:'7) '=4·
X2
/
(1+2x-x
J
),
')
2;11 + 2x·- x-
=2. 2 2x 4(1 x)
c) y'
..}r+2x-x2
~(X-I)(5 2X)J=[(X-.1)(5::-2:»)'
fJ·t.2x~X2·
2..}(x - 1)(5 2x)

(x - 1)'(5 - 2x) + (x - 1)(5 - 2x)'
2..}(x ~'i;(5 =2>.) ....._-
7.41.a)
(Ix2 + 1 r
2&' '+'-1 (2x _ 1)(,,2 +ll'. 2Fx2-;:] _ x~2';::-1l
_(5-2x)+(x-l)(-2) 7-3x 2.Jx 2 +1 vx-+l
2f(x 1)(5-2x) = 2Ji.;~1)(5-=2x) . X
2
+1
2(x';- 1)-x(2x-l) +2-·2x 2 +X x+2
=[(2+3X)~l' =~(2+3x)f-I(2+3X)' =',
2X2
7.38.a) y'=[1(2+3X)'l 2 _.. ~
( Xk' + I) '\IX +! (x' +I)..}X' +1
..J _ :J :J2 + 3x
b) y'= [(l_'X 2)-4J =-4(J-x2r4-t(l_x')' =8x(I -x')" =_'~"

O-X')5
c) y'=I(3-4X
2
)k] , =~(3-4X')}-'(3-4X')' ='-4x(3-'4x')-~ = -4x ..
~ - ~4X2
7.39.a) J
y'= [(x - 2)..) x' + 1 = (x- 2),.[;?;1 + (x - 2)( J~2'-;:]) =
--ix' + I +(X-2).1:.' + I)' = -ix' + 1 + x(x- 2)

2&+1 ..}x'+I·
r;;--- (x+I)'
b) 2(x+l)..12x-1 +~.
12x-I
7.40.a)
(.J3X- v~J'2~-~)~;L;fhL 7.5. Izvod (derivacija) iogaritamske funkcije
3 7.42.a) "y = log" (x + Ax) -log" x = log,JI + Ax);
\ x
3 3 3x+1
. 1 n .
= 2& + 2,3x]3;-'2;J3x . ".y
AxLix
=.2.. IOga(1 + Ax).
x
Aka uzmemo 2::
xn
=.1. (*), ondaJe -=-, paJe
"x x
326
327
t.y I (I)
Lu =;nlo g a 1+;; 1 (1+;; =;Iog u j )"
. Prema(*)zakljucujemo: kad
1+3<)'
( I -3x'
Llx-+O, onda n-+oo paje y

,
= lim
ar--»O&
t.y = limr..1.. IOg (1+..1..1"]=..1..1
1I~''lX a n) X oga e .
(l ~+.~~)'
1- 3x
2
-_._-
(l + 3x 2)' (1- 3x 2) -(I + 3x 2)(1- 3x 2)'
~-"'-'--(1"'::-3x')2"---'
0) y'=--F==~......L...
Buduci da je log e = _1_ to ,'e' (log x)' _ _1_ . b} (I)' 1 1 I + 3x~ IlllO . I + 3x~ InlO - - , ~+3X2
1+3x'
2· - - _ .... InlO
a Ina' ,. U' -xIna' nXO:;:::xlne=-:; 1-3x 2
1-3x 2
1-3x 2 1-3x 2
7.43.a) y,=(5x/=2=..1.. b) Ji=(x-3/=_~_ 6x~1- 3x') - (l + 3;,:')( -6x) 12x
5x 5x x x-3 x-3· c) yt=lnx+ 1 2 _ __
= __. (l ... 3X2 2_ 1-3x' 6x
4 •
7.44.a) , .. (3x-15)' 3 1 ,(4x' -3x-ll)' 8x-3 2
2·(l+3x') ·11l10 (1-9x )·lnIO
y - 3x-15 . 3x-15 = x-5 b) Y = ~~2'----".:"- 21 + 3x .inlO
4x -3x-11 4x'-3x-1I 1-3x2
(x' -2x+3) , 2x-2 2x
cJ 2
(x -2x+3)lnI0 (x' ·2x+3) InIO'
7.50.a)
1+ 2Jl:7 _ jJ;;2 + x
7,45.a)
, (x
y=-.-=~-.-
4
)' 4x 3
4 x+,,/1 +X2 ~ J1+X2(X+Jl+XZ-)
x4 X4 - X
b) y'= 4(1nx)3 .(Inx)' = 4(1nx!:'
x
b) y'
c) y'=[ln(lnx)J = (In x)' = __
1_ Jx& - a6
Inx xlnx
7.46.a) ,,_ fI:::' _ (lnx)' 1
Y -hlnx) - 2JI,;:; = 2xfl~x' 7.6. Izvod (derivaclja) eksponencijalnc funkcije
2
b) 11'= (2+ln' x)' (in x)' 2Inx·(lnx)· Inx
2 7.5l.a) y::::a" => Iny~rn(/ => Iny:= xlna
.' 2J2+1n x 2.j2+in 2 x 2J2+ln 2 x
y'
(~::t ~l2'0(;:.~;~+I)(X-!X
~> (lny)' = Ina => -=lna => y':::::ylna => y'=axlna.
cJ v'= x-l-x-I
- _. y
----L=_l_. = -2 b) (eX)' =exlne=e x c) y'=2e 2 ,
. x+1 x+1 X +I x' -I .
7.52.a) y'= _e- X
b) y'= 3e 3x+ 5 c) y'::::: _"2e-2x+ll
x-I x-I I
7.47 .• ) y'=2111X' .(Inx')' =2Inx'. 2x = SlllX , 7.53.a) c)
2 b) y'= '
x X
x(3 + lux)
c) y!=2xlnx+x~2 e -e -x
_~
7.54.a) y'~-- cJ
I 2
7.48.a)
(x 3 -x)' 3x 2 --1
b)
1+-2h 2..,/x + I 7.SS.a) y'::::.6(2x_I)2/2x-l)' b) i=15e5x--!(e5X-i_l)2 c) y=e 1 -"_e- 2 ,-
3
(x -x)ln2 y'=
(x) -x)ln2
3
(x+..,/x)lnIO 2",(';:;:+ I) III I 0 7.56.a) y'~6a""'lna b) y'=(8x 2 -11)',12'X'-lIln12=16.12 8".lIln12
12x
c)
(2·+3x
4
) InlO c) y = (3 - ..,/x)' . 44,·j; in 44 Cc _ in;: . 44, .. J;.
2..Jx
7.49.a) Y' = logx + loge 2
b) 7.57.a) Prelaskom na logaritamsku bazu 5 dobije se y :::: _!-. odakle se racuna
x(l + Inx)' logs x
328
329
3 2 3sin 2 x + 2eas x
2 2+sin 2 x
7,70,a) y'=3(tgx)' -2(ctgx)' = - - + - -2- sin 2 x·cos x
2
cos? x sin x sin 2 x,eos? x
prvi izvod: y'= (-I_J'
"log, x
xln5
(log, x)'
-I
~ln5(1og,x)' '
b) y'=2-12cos3x,
-1
I 7.71.a) Y'=--2sin(2x--~) b) y'
-I
b) y,=(-I_\ =---rlnlL -J , c) y' 21gx
,.log x ) (log x)' x In I O(logx)' (x + I) In 7Uog(x + I)], c) y'=2tgx(lgx)'-3=--2-- 3 .
cos x
2X2 -2x+2 3ctg3x.~
7.58.a) b) v'=-="- c) y'~
b) 2sin2x c) y'=
~ x+ 1 x2 + 1 7.7La) y'=3xcos3x-2sin3x 4
x
7,59,a) y'=_e-'(x +4x) 2
b) lnx+~ c) y'=a'e'(I+lna) 1 ' I
y':= eX
x 7,73,a) v'=
. cos 2 1nx
,(lnx) =--,-
Inx
xeDS
I ,I 1 ,6 c) y = -tg4x
b) y=-,(tg3x) =--'--,-,(3x) =-sl'I-,6-x
tg3x tg3x cos~ 3x
-2 x-}
7.7. Izvoo (oeriv3ci,ja) trigonometrijskih funkci,ia , ~. sin Fx
7,74,3) y-~-'-' bJ sin' xcos~ x c) y'=(x+!)2tg~+1
- 4Jxcos~
2
7,60,a) b) y'=--,-
cos x
cos x cos x + sin xsin x
, bi
I
v' = - - ..-~. cJ )" = -
2
- 7.76.a) y' = 2x In xcos x + xcosx -x-" I '
n XSIl1 x b) y':::::: 2xe x sin x
cos" x cos- x ~ sin 2 x cos 2 2x 3Igx -- 1 In 3
7.61.a) y'= l--cosx b)y'=l+cosx cJ y'= l-tg'x )"-;;c;-sinx·2""-'· -ln2 b) v ' = - -2 - '
7,/7,3) . cos X
') r3
7.62.3) y' = 2xcosx - x2 sinx b) y' = 3x~ctgx ----:--:;- c) y' = 2x+sinx
y'"",2x·10"'" " InlO·cosx ,
sm" x c)
I -2(xsinx+2cosx) ' ' =1- - ,sinx-cosx+l
7,63,a) v-= b) 1 C) Y= " 2
• x.1 " I-sinx (J~smx)
2
7,64,a) y = e"(tgx + cos- x); b) y =e"(ctgx-sin-' xl
, (l cosx)'(l +cosxJ-(I-cosx)(1 + cos x) , 7.S. Izvod (ocrivacija) illverznc funkcije. Izvoo fUllkcija koje su
c) v = - ,-----'-------'-~----, =
, 0+C05X)' illverzne trigonometrijskim funkcijama
__.sinx(l+cosx)+(l--cosx)sinx
-~--- . y~ =-
(l+cosx)2 7. 78.a) Ako je y = arcsinx, tada je X = sin y, pa, prema formuii x'y
7.6S.a) y =e~'"(sinx+cosx) b) Y' =c"(l+sinx+cosx) c) y'==ex+xex+cosx

(arcsin x)' : : : : J •
7.66.a) y'= (sin3x), = cos3x- (3x),= 3cos3x ,JJ "x'
b) y = -5sin5x c) y ~ --;-
=>
cos 7x b) y = arccox => x = siny
,~'
5
"7)
7 .n.<1 '7
y:=Lsmxcosx::::SIn_X b) /;:;:;:- 2 sin2x C) y=6tg 5 ' =
x·(tgx) 6tg
--
2
X
, ,, =>
1
(arcsin x),= _.---
Cos X => (arcsmx)'= - - " cosy
~ (siny)'
7,68,a) y'= 15sin' 2x, (sin 2x)' ~ ISsin 2 2x, cos2x, (2x)' =30sin' 2x' cos2x
I
\ I => (arcsin x)'
~1_sin2 y Jl~x2
7 X . X
b) y'=12sin 2 xcosx::::6sin2xsinx c) Y =-~cos -sm- ::::
222
2
7.69.a) Y' =cosx-3sinx; b) y'=2sin x 331
330
7.79.a) Kakoje x~tgy, toje
11 1 11 ,I 7.9. Logaritamski izvod (derlvacija) funkcije
J'~=-=--~-~,--.'~,-~--,~~--?; (arctgx) =--2;
x~v 1 ~~)'+sm ~ l+tg-y l+x- l+x
2
cos Y cos 2 y 7.89.a) y=x
x
=> Iny= Inx,I' ~> lny=xlnx ~> (lny)' ~(xlnx)
v'
~> ~=lnx+l ~> y'=y(lnx+l) ~> y=xxlnx.
, I y
b) (arcctgx) ~---.
I+x' b) y'~3x3x(lnx+ I) c) y'~ xix + 1/ [2In(X + I) + -"'--]
x+1
,(3x)' 3 ~5
7.80.a) y ~. . b) y'=
~1-(3X)2 .J1-9x 2 .JI ~ 25x' , (.
7.90.a) y= smx l''''Cnsinx
--,-+ I) y'=x ""',,., [ In x I
arcsin x
+--~,
b)
12x ~2(x-2) cos- X .JI~X2 x)
7.8I.a) y' Jl~36x' b) y'
Mx~2)4 c) y'= 2x 1nx - 1 lnx
7 8 7 0) 1
)/~----·(5x) ~
"lOx 6
b) y'=--,
. -. • 1+ (5x') , ] + 25x 4 9+4x~
1 ,,~. 9x 2 ~I
7.83.a) y'~~--,-, ·(3x) ~-6 b) y'= 7.10. Mjdoviti zadaci 0 izvodu (dcrivaciji) fuukcija
. 1+(3x) 1+9x 16+
b , [ 7,91.a) y'~5(3~2x)4·(-2)~~10(3~2x)4 b) y'=2(4~2x~x])(~2~3x2)
7.84. a) y' b) cJ y~~-
IblN -x' Jx~x2 7.92.a )

t
Y""
2x+3
~- b) y'=
?x-5
_. ..
2-VX2 +3x 3'J(x' ~ SX)2
7.85.a) y,,,;_b__
b) y,=~_l_
~2Fx
I
b +X2 l+x1 , 2x+ 1
7.93.a) f (x) ~ r;;- b) f'(x)..
Xl
7.86.a) y'=--, b) y'= arccos
X x 2x;!2x J(2x 2 + 1)3
1 +x- 3
7.94.a) /'(x)=6(x·3)(x' --6x+7)2 b) /,(X)~~8X(X2 ~3)·5
c-i8;;;X~5~
3
cJ y' 7.95.a)
,
y;;;:;;_ 3x -
...... b) '
y=-
(arcsinx)2Jl~~x2 .Jx' ~ 3 3Vx'+1
, . xsinx 1 I I 2
7.87.a) y- = s1l1xarctgx+xcosxarcfgx+-~, 1 San
7.96.a) y = - - _ . - b) ,2an(a + x)'" , 2 x }-2Inx-l .X-2 -
c) V= -
. n
1+Xk (ax+b)"+l y~ (Q'-X )'" . x
b)
r r- Fx
y'=e- ..Jxarccos,;x+·-----~
," eX arccos
_
eX
2.[; 2-11 ~x 7.97.a)
c) y'=
ji-="-;? ~ x-J 1~. x 2 arcs in x + x
.
eX Jl=x 2
b) ,4In(2x+3) ,~ 4xln(x' -4)
c) y - ? ... - .
y= 2x+3 " x" ~4
7.88.a) b) y' c) y ' = .. 2
1+ b) y=4·42XI-lln4_3e-3X
332 333
-I 2 ·-4
b) y' 7.113.3) ('(.[3).5.[3
ctg'.fb:· sin' f;2;;' 3'J4x 2 = 3'J4x 2 sin 2V2;;'
7.114.a) ['(1)=2e 2 b) ['(1)=0
c) J/= _3.. sin In 2 3x·ln3x
x 7.115.a) .1"(0).,,-4
.
b)
IS
f'(5) • ..!..
X(I 'X) 4
7.100.a) y' 2e. -e =2e x ,h_e 2x • b) 2
y = 3x arccos x + xJl-x2 7. ;]6.3) f'(x) = 3x +6x+3= 0 2
=> 2
x +2x+l=O =>
JI-e 2x 2
b) f'Cx)=3x ,12x+12=O => x', 4x +4 = 0 =>
7.1 0 l.a)
2 14-x 7.117.a) f'(x)=36x'+36x,7=O => x2+2x+ 1 =0 =>
1
Xl =--'X2
7
=--
+ J(4-x)x =Y-x-' 6 6
4
b) x, =1 x, =_.- 7.118.3) X = J b), X I •2 =-2±f1Q
" 3
-1
7.102.a) b) y'=-'~ IT
2.Jl- x' 7.IJ9.a) sinx-cosx=O => tgx= J => x=-+kn:, kEZ
4
b) -sin x-4sin xcosx = () => sinx (I + 4cosx) = 0
7.103.a) y'= -6 sin 3x cos 3:\· e

sin1
3:>: COS
2
3x -+ 6 cos 3x sin 3xe sin2 3x = .
=> smx=O ,COSX=-- =>
I
4
x = kn, x = ± arccos(-_. 2. + 21m, kEZ. j
4;
= 3sin6x_eSiIlL}xsin23x. 2S111 X
b) v . 7.120.a) -3sinx + 4cosx = 3
2)=3( cos ,x2:+ sm.,-2x)

. (I+cosx)'
. x x ( ,x ., x')
In(sin .;:;:) => -6Slli"2 cos "'2+ 4 COS"2- S1n
7.I04.a) b) v'= 2_
2';:;: CO~2';:;: . x.Jl +X2 => .._6sinEcos~+cos2'::'_7sin2':::'","O
\i 2 2 2 2
, cos'
v'=--'~ J. ~.
x
7 . I 05)
.a Y = - -2- b) --'-SIl1X-COS- xsmx= x x •.1_
1+sin x . x ~ x 2 => tg-·-l, tg-
tg- cos~
2 2 7
2 2
1--sin 2 x cos 1 xsin 2 x cos x x => x =:.:.+ 21m, x =2arctg~+2Jm, k E Z
2 4
sinx sinx sinx
b) y'= _ arc~gx b) x = - "- +kn: rc
x =-+2kn:, k E Z
7.1 06.a) y' 4 ' 4
x(x + I)(x + 2) x'
6 , tgx .
7.107.a) f'(x)=-J--+ b) Y=··-x-. +sm6x
e" +1 1+ cos x
7.108.a) /'(x) =. c05(e05 2 (tg)x)). 2(cOS(lg'x») (-sin(tg'x»· 311'2 X· - .. ~ 7.0. lzvo<l (derivaci.ia) iml'iicitno zadane funkcijc
cos x
x+2 7.121.a) 2x+3y+7=0 => (2x+3y+7)'=O => (2x), + (3y)' + 7' = 0
b) J/= ---- 5
. 2,/x+3 ;j(1;xJX'13')' => 2+Jy'=O "'"> b) v'=-
. 12
7.109.3) /,(X) =4,/'(3) =4 b) FCx)=2x-l, Fe-I). 5
7.122.a) (y')' = (lOx)' => 2yy' = 10 => y';;::,- b) y'.2
7.11 O.a) f'(x) = 4x' ,/'(3) = 108 b) f'(x)=3x 2 +8,1'(--1)=11. y y
7.lll.a) (,(x)=8x-3, /'(-])=-11 b) (,(x) = 2eos2x, f'( ~}. 7.123.3) (x' + 1')'
=> y=--
,
= 25'
x
=> (x'),+ (y2)' = () => 2x + 2yy' = 0
b) y'=--
x
x 4 y 4y
7.112.a) F(x)="'F~=+- /,(0)=4 b) /,(2-IT)=Jl
'(x+I)2' 12
334
335
, x
7.124.a) y~-' b) y'~2. xy'
y'lnx-~=[ny--
y
4y 8y y X
, 2x+y -, 2
7.125.a) , e - y => xyy'lnx-x y'= xylny- y2 => x(y Inx - x)y'~ y(x Iny - y)
y~-.--.
b) y~--,-
x+8y e Y +x y(xlny-y)
+y'- 8xy)' ~ 0 => y'
7.126.a) (x' ~> 3x'+3y'y' -8y -8xy' ~ 0 x(ylnx-x)
~> (3y2 8x)y' ~ 8y _ 3x2 => 8y-3x' 3x'+2y ycosx+siny
y' b) .1", -c;---"- b) (xsiny+ysinx)'=O
3.1" -8x 3.1" -2x xcosy+sinx
, 3x 2 _ ye XY +] 7.132, 2xsin y +X2 y'eosy + y'siny - 2y'sin2y:::: 0
7.127.a) y = -'3Y 2 -XC-xv+1 b)
. n
7.128.a)
,
(X' +y-lnx-4)'=0
3
(ey-l
1nx
+ y 2 Inx-4)'=O => y'(x) ~ __-2xsin y
x 2 cosy-2sin2y+siny
=>
- \.2
vf!:.) -7rSlfi-
_ " 7 '_ _ _",,2_ _ _ = -1L
(n)'
l2 'cos n - 2'
smn: .n
+S1n
~> (e Y' IIlX )'+(y2 inx)'=O e'.4lnx (y 4 Inx)'+2YY'lnx+L~o
,2
2 2
X
=0
~>
.X J 1
ey41l1X(l4y3yt in x + Y,4 + 2yy' in x + Y."..2
.~
7,12, L'Hospitalovo pravilo za odreil.ivanjc vrijednosti izraza

~>
?
2ylnx· y'·(2y-e Y 'I nx + 1) = v4 -'
bl "ka 00 " ()
_..:.-.._e}'lnx
Ol'~j~
X X CD 0
U
'* .• 3 1" In.>: . e"-e-" . e"+e' "
=> 2Inx.y'.(2j/e Y Illx+l)=_J',ye' 7.133.a) -\ b) Illn--~=hm---~2

,,->oln(x+1) ~-+O 1
X
3', ' X+!
=> y'~ Y +y-eJ' 1].1
b) .<y(2e' -3x )
2
2x(2y2ey41nx + 1) l~x . Y' l-x2yeY c,)

' sin6x_I' 6cos6x 6'
\Im---'m--~=.
"---l>0 X ,,---+0 1
3
7.129. 4x - 6 (2xy' + 2X2 y.y') + 36y'y'-lOx + 30yy'= 0 I
) 3x+- 4
, +i1lX-l.
X X
=>2 X 3- 6
xy-' 6X' yy'+18yy'-5x+15yy'~O
3
7.134.a) hm------:;;: l I m - - ~
,,-+1 e" -e ,,---+1 e" e
=>
lnx sinx, cosx
2 b) lim ' ·=lim--X-=lim--~=hm .
7.130. 2xsiny + y'x cosy +3y2y'cosx-/sinx-3-2y' = 0 HOl+31nsinx "---l>03'~~SX Ho3xcosx ,,·.J.°3cosx-3xSlllX 3
, Y 3smx-
, 2 '
xsmy-2 sinx
~> y = _. 2 •
X cosy-3y 2 sinx-2
c) · Inx_I'-;
Ilm~4 - nn--3 = I'Im~4
1 = 0,
7.131.a) r-··,'" X ,,--,"- 4x X--j.'" 4x
2
=> e"O' (ylnx)'-e"") (xlny)'~ 0 => X' (Y'lnX + ~) _ y' (In y + x:~) = 0 , n: - 2 arctgx I'
---2
= Im~--= I'1m
l+x
2X2
7.135.a) I un 3
x-,oc if;? -1 x-~<;o 3 ~ x-').q;; -
=> xYy'lnx+xY .2::._ y' Iny- yX. xy';:-" 0 ·e·' 3(1+x')e X

X Y
4x 2
=> V t X xy' X y = lim -~---':':"'----cc
x- y lnx- Y ' - = y Iny-x Y .--
y X HOO 6xe L 3(1+x2)(- :,)e~ 3
336 337
b) Iimln(x~l) =iim' x-I
x-+I ctgnx -<--+1 _ _ _1 .~"""l
2
= lim sin ra :::lirn2nsinnxcos'ltX =0.
I-x ",... 1 -1
. (1 [).
7.14I.a) hm - - - - = hm-----= hm
e" - \ - x .
: : : Inn
e" -1 . e'
x _=-.
I
x---+O X eX-l x...--).ox(eX_I) x ........ oex_l+xex X"0-0e x +e +xe x 2
sin 2nx
c)
, e"'-I -I' eJ':
Il m - - - lffi--~=-.
1 b)
. (1 J). ox-sinx.
11m - - - - =Ilm---=hm
",.-,0
2
x sinx
xsinx Xl
.
x--->o2xsmx+x 2 cosx
}-cosx
;r",,,,osin2x r-+02cos2x 2 X", ..
7.136.a) , l-cos3x -I'

I1m
3sin3x I' -9 cos 3x
- 1m - - - ; ; ; : ; 1m -,-::-=:.::...
9 = lim sin x Iim- ._""~c::::o~sx"-_ __
2
x-~Ol-cos5x x-+o5sin5x r--+o-25cos5x 25 " ...... 0 2sinx +4xcosx-x 2 sin x 2cosx+4cosx-6xsinx-x cos x
r-->O 6
b)
' l-cosx I' sinx I' cosx
I1m
X--4(i
= lm-~= l i l l - - = - .
;<-,0 2x r-->O 2
1
2
c)
' x-sinx 0 .
]lm--,--=
,,_.0 x
c) Iim(_~
>:->1 x-I
__ )=_.1..
J
Inx 2
r "x X x Xc
• 4 e = ].1m -e- ] = I'1m e I'1m --:::::
e I'1m -=+00.
e
8.l37.a) 11m
x->+«>x ;r,,·)-4x
-~.,:::::
x-->+""12x~ x-->-24x r-++<:<24
7,142.a)
•
lim(ctgx·arcsmx)=hm--- = hm----= ltm--l--~ .

< arcsinx . 'Jt~X2 . Jl-x 2 1
· x' -'I'I m \"->() ",-->0 I ;,---)0 1 x-,O
b) I lm-- - = I'Im-~=
5x' 20x' I'lIn--=
60x' I'IIn-~=
120x I'Im-~
120 0
x--->«:· eX x---+a, eX r--,<)t' eX ,-.-).<:(, eX x-->"'- eX X-~'" eX • clg:< sin 2 x
ctg 2x
·m
::: II 3x+2_I' 3
- - - lm--~ 0 b)
1 _ e Z" _ 2e 2r
lim(l--e 2X )ctgx= l i m - - = lim-- =-2. c) lim (xelgnx) ~ ~ .
:r-+OC' !.- r-'>oo ~ x--+ 0 '.'-) tgx ](--, () I (I ;;:40 1C
2
4e cos 2 X
7.I3S.a) I 1m x I'1m ,,-x.
. (n-x ) 19-= x I' -2 . x
----S111-= Im---~·sm-·=2.
I
In(ox + 2') . . In(3x+2X)
X--+1I: 2 x-".1t X 2 x---+1o • X 2' 7,143.a) y=(3x+2"Y => inv=---- => lIm Iny= hm-~---
cos- -sm , x x-+"" X--H" X
2 2
=>
b) 1.imx Inx= ].1m Inx = ]'llll--I-=-
:;: I'Imx=O.
I
x-,o x-->O x--> 0 >:---)0
x x
, ~> lim(3x+2')-' =2,
x--+'"
b) ~c) lim(/g2x)""" ~ O.
c) ,
IlruX 'Inx= I'Im-Inx
-::: I':;: 1 I'nnx 2 = 0 . '
tm---:;;;:-- HO
",··".0 x-->o I r---70 2 2 r---)oO
x1 x3
.
7 , 139 .a) N e kaJe y~
(.
SlUX )" . T aaaJe
. . Iny=x I ' In sin x
nSU1x~--I-,paJe
.
7.13. b:vodi (derivaci.ie) viseg reda
x 4 3
cosx 7.144.a) y'= 3x 2 --88, y"= 6x b) y'::::: 10x + 22x, yt/=40x +22
b) y' ~ 2x' -21 x' => y" = 8x ..42x
3
7.145.a) :/ "'' '" x3 + 335 ""'> y" =-~ 3x
2
- - - = - I'In) ~2"x-,c.::.o.::.sc:x_-,_x.:..'_s"ic:n.::..x
2
. Iny"'" I"Im--~:::;;;
I1m In sin x I"m1----=-
-;;; I"I I D
x cosx - O.
,,~o 1
X-}O r_~() I sinx x __ .U
X---j>(} cosx 7. I 46.a) )'- ;;::; cosx, }". = -sin x . b) .v =-sinx,y" =-cosx.
x 2-21nx
2 3 b) y"~ --c;---
Kakoje limlny=O,toje iimy=l,odnosno, lim(sinx}"=l. 7.147.a) y' :;:;; 3sin 2 xcosx, J'" = 6sinxcos x -.- 3sin x
"40 x-,() x---+o
1x 2x
c) limx'= 1. 7.148.a) y =-2sin2x,Y' =-4cos2x. b) Y''7-,,6e , y"=12e
x-~O
x+l-x+l 2 ,,-4(x+l) -4
, 7.149.a) y' ---~. y ='--'--~--~3
(x+l)' - (x+l)2' (x+l)4 (x+l)
7.140.a) lim Cn - 2x) ''',' ~l c) lirnx l - x "'" e-- j
x---+.::. x--tl x 2 _4_2x2 _4_x 2 • 2x(x' + 12)

2 b) y' y"
(x2_4)2 (x -4)" 2 (x' _4)3
33&
l 339
I
xdx
bJ Zxdx + 4ydy = 0 => 2ydy = -xdx => dy = - - .
, 1 I 2 I x 2y
7,150.a) y ~ -x(21nx-3)+-x'-~-x(21nx-3)+- ~> y"=lnx.
2 4 x 2 2 xdx
c) dy=-
6y
b ') Y ,=-SlU
1 ' 3 x--xcos3x
I ~> y" = x sin 3x.
9 3 dv= dx b) dy= dx dx
7.164.a) c) dy=
. 1+
7.151.a) y"' = 120x' - 24 b) y' = -120x 3
JI-x'
7.152.a) y .... = -8cos2x b) y'" = 125 sin 5x 2(x-I)-2x -2 -lldx
7.165.a) dy= dX=~~-2dx b) dy=
ylll = 8e2,X (x_I)' (x-I) (2x - 5)2
7.153.a) b) Y "' = - 2-
2
(x + 1)' x +1
i
1
c) dy=----dx
7 . 154 .8) 11":::;
I
I-I,nx., "III
I
21nx-3
~ Y =3 t In 3 3
Iff x2
x x 2 2
7.166.a) dy = 15x 2 cos 5
3 b) dy -2sin 2x-2.c,OS2X-2cos
x , 2x dv =
7.155.a) y'~ -situ ~ cos( x +~), y"~ "cosx ~ cos( x +2'~} sm 2x
_ - 2 - 2 cos 2x d . _ ? 1 + cos 2 X - sin 2 x d _
- x--... · x-
if: =: sinx:::; COS(X+3.~) .... =cosl x + n .~_I
f
l,(IJ)
sin 2 2x sin 2 2x
2 ' '. 2)
4cos' x 1 x,jy
dx=----dx c) dy=-~
b) ill) = aX In ll
3 4sin xcos x 2
sin 2 x2
x 2 .-16
7.156.a) /")=5'ln"5+(-I)"5"In"5 b) i')~k"c'" 7,167.a) dy=
dx
b) <zv=(lnx--2)dx 0)
, kbdx
av=--,-
-25 . l+e~
7.168. Ax = -0,02; Ay = Ax(3x2+3x4x+(Ax)2) = -0,242408; ely = 3x'dx = -0,24

7.169. dy = (3X2-8x)dx; Ay ~ dy = (3·3'-8·3)·0,01 = (27-24)·0,01 = 0,Q3.
7.170. Za funkciju y = f(x) vrijedi: f(x+ilx) = f(x) + ily.
7.14. Difcrencijal fuukci.ic Kako je ily '" dy, to je f(x+ilx)" f(x) + dy.
a) f(2,Ol) "'f(2) + dy =2 + (4-1)·0,01 =2+0,03=2,03,
7.157.a) dy ~ y'dx ~ 4xdx b) dy ~ b) f(l ,02) d(l) + dy = -I + (3-2)·0,02 = -I + 0,02 = -0,98.
cosx dx c) dy = -sinxdx
7.158.a) dy ~ y'dx ~ 75x' b) dy =3ax dx 2 dx 7.171.a) tg46° '" tg45° + dy = I+ ,I 0 ·0,0 1745 = 1 + 0,0349 = 1,0349.
c) dy=--
2,J;; cos 45 .
2 b) .J5i5 '" .J49 + ~ -1 = 7+ ..!.. = 7,071428.
7.159.a) (.~v == -2sin 2x dx b) dy= 31g2 x dx c) dy = 5e 5x dx 2-J49 - 14
cos x
7.160.a) dy = Ze"dx bJ dy = 3a3 "'dx c) dv =2dx c) VI-S,g", Vi6+-4~·(-O,2)=2+-1-.(-0,2)=2-0,00625= 1,99375,
- 2x-5 4t16' 4·8
7.161.a) dy = 2(3x·2}3dx bJ dy = 24(6x+ 1)3dx c) dy = .18(S-6x)'dx
7.172.a) aresinO,SI '" arcsinO,5+ I 1 -0,01 ~ ':'. + O,ll5 = 0,535.
v1-lz'1)' 6
7.162.a) dy = [(x2 -lx'+5)]]dx =3(x' - 2x+5)2(2x-Z)dx=6(x-l)(x2 -2x+5/dx I
xdx
b) dy 0) dy = clgxdx
Jx' +5 b) arcc050,98" 0,2. c) arctgl,02 '" 0,8.
7.163.a) lz date jednacine dobije se:
2dx-3dy = 0 => 3dy= 2dx ~> dy= 2dx

3
341
340
7.15. Geometrijsko znacenje prvog izvoda. Tangenta i nonnala na 7.181. Y' =4x+l. Zax = 2je Y' = 7, a vrijednost funkcijey= 5. Jednac;na
grafik fnnkcije. Prim.iena prvog izvoda u geometriji i fizici traiene tangenteje y- 5 = 7 (x- 2) iii y = 7 x-9.
7.182. y'=3x'+2x => k, =y'(-J)=I,k,=y'(O)=O. Tangenteutackama
7.173. Odredimo prvi izvod i njegovu vrijednost za x = 3 (=XQl, a zatim odredimo
(-1, 0) ; (0, 0) suo y = x+ I , Y = 0
vrijednost funkcije Yo= f(3).
f'(x) = 2x => f'(3) = 6; f(3) = Yo = 9 - 4 = 5. 7.183. Y' =e'; presjeenatacka say-osomje (0,1); y'(O)=L
Iednacina trazene tangente je: Jednacina tangente y-I = 1 (x-O),tj.y=x+ l;normala y~'x+l.
y - Yo = f'(xo) (x-XQ) => y - 5 = 6(x-2) => 6x - y - 7 = O. 7.184. Presjeena tacka datih krivih dobije se rjesavanjern jednacine
7.174. Odredimo prvi izvod i njegovu vrijednost za x = -2, a zatirn odredimo x 2 =x2-2x+4 => 2x=4 =>
vrijednost funkcije za x = -2. Odredimo jednacinu tangente za x = 2 krive y = x' :
f'(x) = 2x+5 => f'(-2)=-4+5=1; f(-2)=4-10+3=-3. y'(x) = 2x-2, y(2)= 2, y(2) = 4 => Y- 4 = 2(x-2) => 2x - Y = O.
Jednacina traZene tangente je: Odredimo jednacinu tangente za x = 2 krive y x' - 2x + 4: =
y - Yo= f'(XQ)(x-xo) => y + 3 = I (x+2) => x - Y - ] = O. y'(x) = 2x, y'(2) = 4, y(2) = 4 => y - 4 = 4(x-2) => 4x - Y - 4 = O.
lednacina trazene normale je: Ugao izmedu tangenata oznacimo sa a, a kako su koeficijenti pravca
I dobijenih tangenata k, = 2 i k2 = 4, to je:
y"Yo= - f'exo) (x-xo) => y+3=-I(x+2) => x+y+5=O. k -k 4-2 2 2
tgo. =-'--' : - - = - (J. = arctg-.
7.175. Ako je tangenta paralclna sa x-osorn , aoda je njen koeficijent pravca 1+k2k] ]-18 9 9
jednak nuli, sto znaci da ja prvi izvod 1] toj tacki jednak nuli. x'
f'(x)=2x-2=O => x= I; f(1)= 1-2 =-J. 7.185. - = & => x' =8x => x(x-2)(x'+2x+4):O => x=O, x=2.
2
Trazena tackaje T(I, -I).
7.176. Odrediti prvi izvod i njegovu vrijednost za x = i. y'(x) ~ ( Ex)' = l => y'(O) = +00 => Tangenta je: x = O.
f'(x) = 2x -2 => f'(1) = 0 => tgo: = 0 => (X = O.
Ugao nagiba tangente u tacki, s apscisom je x=] je O. y'(2) = ~ => Tangentaje: y= S+2-fi.
7.177. f'(x) = 2x - 4 = tg45° => 2x - 4 = 1 => 2x = 5 5 T angente na drug" krivu u istim tackama suo y = 0, y = 2x - 2 .
=> X=-.
2
" ta"k' (5
31 7.186.a)ib) Y=~2; presjecnetackesu(-5, 0) i (o,-~); Ako
T razena c a Je M -'--j' ~-~ 2
. 2 4
7.i78. Tacke presjeka date krive sa x-osom dobiju se kao rjesenja jednacine: "glove, redom, oznacimo sa 0: i 13, tada je: tgu: _.I., tg P : _2 .
x' - 4x = 0 .. => x(x' - 4) = 0 => x = 0, x = -2, x = 2. 7 2
Dobil; sma tri tacke i to A(-2, 0), B(O, 0), C(2, 0) II kojima grafik krive c) Presjecne tacke Sll A(-5, 0) i B(3,8); fga = __ i,
3
tg 13 = i3
sijece x-osu. Treba odrediti vrUednost prvog izvoda u svakoj od ovih tacaka.
Kako je y'(x) = 3x' - 4, to je y'(-2) = 8, y'(O) ~,4 i y'(2)';' 8. 7.187. Ugao izmedu krivih je ugao izmedu njihovih tangenata u presjeel10j
Jednacine trazenih tangenata SU, redom: tacki M(l, I). Tangente na krive u tacki M suo
y - y(-2) = y'(-2)(x+2) => Y = 8(x+2) => 8x-y+ 16=0. I 1. 2
Y - yeO) = y'(O)(x-O) ~> y = -4x
v=-x+- 1 y=-x+.
=> 4x+y =0. ·22
y - y(2) = y'(2)(x-2) ~> y ~ S(x-2) => 8x-y-16=O. Za ugao izmedu krivih, odnosno njihovih tangenata, vrijedi:
1 3
7.179. Kako je koefictient pravca date prave k = 1, nu osnovu datog uvjeta k -ki-(-l) 2
tga =-'--' : -,-=3 => 0: =arctg3",71,565°.
jey'(x)=I,odnosno. .1.=1
x => x=1 => y~O. M (1,0) . I+k,k, 1+.1..(-1) 1
2 2
7.180.a) y'=cosx; y'(O)~I; Y'(1I)=-L Utacki xo =0 presjekjepoduglomod 7.188. M(-2, 1), x-2y+4=0,2x-y+5=O.
45' a u tack; x, =11 pod uglom od 135' . b) 135"
342 343
7.189. Koeficijent pravca date prave je k = - ~ , 8to je, II isto vrijeme, i vrijednost
4
x+ y2
prvog izvoda date funkcije y = vex). Rjesavanjem tako dobijene jednacine 7.195. IzjednaCine linije dobije se: y'(x) =
odreduje se apscisa dodirne tacke. 2))-1+6/
, x 3 x 4x 1+(-1) , 2 1
2x+2yy' =0 => x+yy'=O => y=-- => --::::;:-- => y = - - y'(l) = ---=-
y 4 y 3 =>
2.[·(-1)+6(-1)' -2-6 4
Uvrstavanjern ove vr~iednosti za y u jednacinu
. I
kruznicc dobije se kvadratna jednacina cija rjesenja su x=±3. Jednaclna tangente Je: Y + 1 = ',.l(x -I) => x - 4y - 5 = O.
Dodirne tacke tangenti su: M(3, 4) i M(-3, -4).
Jednaelna normale je: y + I = - 4(x -1) => 4x + Y - 3 = O.
7. 19 O. y' = '
3x-+2x; 3 x-+2x
'8 = => x = -2, 4
x == -. P ostoJe
. d VlJe
.. tangente date
3 8x -72
7.196. M(-9,-S); y'(x)=9y' y'(-9)~ _72~I=k.
krive s datim koeficijentom pravca. Dodirne tacke ovih tangenti su
M(-2, -4) i M'(~' 1;J-). Jednacine tangenti suo Jednacina tangente .ie: y + 9 = k(x + 8) =>
=>
y+9=x+8
x-y-l =0.
8x-y + [2=0 i 216x-27y-176=O. Jednacina normale.ie: y + 9 = -I(x + 8) => x+y+ 17=0.
7. J91. Treba odrediti presjeene tacke datih Iinija. Rjesenjem sistema datih Xl / blx] k
7.197. -+.:...-.-::::;:\ => ,,'(Xl) = - - "- = .
jednacina dobiju se cetiri tacke: M(-4, -3), N(-4, 3), P(4, 3) i Q(4, -3). a 2
1/ , a-Yr
U jednoj, ma kojoj, ad ovih tacaka treba odrediti tangentu na svaku liniju.
Odredimo tangente u tacki P(4, 3). Jednacina tangente .ie: y-y, = k(x-x,) =>
4
Tangentanakruznicuje: y-3 =y'(4)(x-4) => y-3 = _. -4)
y(4) =>
=> XtX + Yil = 1.

=> • y-3 = -. .'i:(x--4) => 4x + 3y·- 25 = O. => 0
2
b2
3
4 7.198. vet) = s'(t) = 12I'+2t; v(4) = 200 (m/s),
Tangenta na hiperholuje: y-3 = y'(4) (x-4) => y-3 = --'-!x-4) all) = s"(t) = 241+2; a(4) = 98(m/s').
v(4) .
7.199. vet) = s'(I) = 30t' +8t+ 5; aCt) = v'(I) = 60t + 8.
4
=> 4x _. 3y - 7 = O. v(2) ~ 141 m/s; a(2) = 128 m/s'. . _
=> y-3 = -(x--4)
3 7.200. vet) = t' - 8t' + 1St = 0 => t = 0 S, t = 3 s, 1=) S.
Ugao izmedu ovih tangenti je, prema definiciji, ugao izmedu 7.201. vet) = Vo - gl = 90 - gt. Kako je u najvisoj lacki tijela brzina jednaka
.. 90 V' . k .
posmatranih krivih u lacki p, Ako ovaj ugao oznacimo sa u, tada je:
4 4 8
nuli, to je 90 - gt = 0 , odakle se doblJe 1 ~ ~ 9 s, ISllla na oJu Ii"
tga ~ "2 -k,
[ +Ii,k,
= -"3-"3
,4 (
1""3(-:3)
41 .
_..J._ ~ 24
1-
16
9
7
=> a=arclg-~ 24
7
73°44'2""
5.
se podiglo tijelo za 1 ~ ~ sje h = f;) =90· ~-~ (9; J~
= 8100 _ 8100= 4050 ~405 m.
7.192. Tacke prcsjeka M(2, 4) i N(-2, 4). tga. 1 =~ l8 , (XI =arctg( ~~5-)~
Sl! g 2g g
5 => a(2) = O.
7.202. vet) = s'Ct) = 9t2 -36t; aCt) = v'(t) = 1St - 36
8 8 7.203. art) = v'(t) = 31'+5; a(3) = 32 m/s'.
foCt., = - a, =arcf a - ,
C> 15' °15 7.204. U trenutku t l\ido se nalazi u tacki B(t + t', 0). Udaljenost taoaka A i B,
7.193. Presjecne tackc su A(l, 2) i B(l, -2). Krive su normalne. u tom trenutku, prema Pitagorinoj teoremi, je
7.194. 2yy' = 2p => y' = E; Tangenta: y - y,
y
= .E.(x -
y,
x,) set) = Ji' . . (/ + f') 2 = -.11 +{' + 21] + f4 . Brzina udaljavanja tacke B od A je
r , )' 21+61' +41'
=> Yly- yI 2=pX-pXI => )'ly-·2pXI==PX~PXI => Y1Y=P(X+xJ. v(t) = s'Ct) = ( "l+r +21' +1' = J 2
2 1+t +2/' +t
'.
345
344
· tac~ke u trenutku I.Je (I) 6
Brzma t =: -
2
v - == -.
2 5
7.21 La) y' = 4x3 + 4 = 4(x'+I); x' +1 = 0 =>
U intervalu (-00, -.1) je y' < 0, pa tu funkcija opada.
x =-1.
7.205. Zakon puta tijela pox-osi, prema Pltagorinoj teoremi,je U intervalu (-I, +00) je y' > 0 , pa to funkcija raste.
b) y'=6x2 -30x+36=6(x2 -5x+6);x'-5x+6=0 => x=2, x=3.
x(t) = J&ct)]'--l =J(t+2)'-1 =.JC-;;t'~+~4~t+3. U intervaiu (-00,2) je y' > 0, pa tll funkcija faste.
Brzina kretanja tUela je vet) = x'(t) = {+ 2 ,odnosno, v(l) = ~._ . U intervalu (2, 3) je y' < 0 , pa tu funkcija opada .
.J{'+41+3 2.fi U intervalu (3, +00) je y' > 0, pa tu funkcija raste.
7.206. Brzina kretanja je: vet) = s'(t) = 6t+ 1, a nakon 5 sekundi je v(5) = 31 m/s. 7.212.a) U (-00, 0) i (10, +00), y'<O, Y opada; u (0,10), y'>O, Y raste.
Kineticka energija je mv2/2 = 9610 J.
b) U(-oo,-I) i (..t.,+oo),y'>O,yraste; u(-I,..t.),y'<O,yopada.
7.207. Ako visinu trapeza oznacimo sa x, a manju osnovicu sa C, tada su 2 2
stranice trapeza c+x, x, c i x.fi _Koristeei dati ohim, dobije se: 7.213.a) U (-00,2-J2), y'<O, yopada; u (2 + J2,+oo), y'>O, yraste.
2c+2x+xii=4+4.fi => 2c=4+4.fi-2x-x.fi. b) U (-00, -2) i (0, +00), y'>O, Y raste; u (-2, 0), y' < 0, Y opada.
. . 2c+x
PmTsma trapeza Je Pix) = - _ . x =
4+4.fi -x-x.fi
.x . 7.214.a) .v'=-~
x
=> y'<o za x,cO => yopadaucijclojdomeni.
2 2
P'(x) = 0 za x = 2, pa je povrsina trapeza maksimalna za x = 2. b) v'= 8x--
• x
=>
2 , 0 1
.Y"'" zax=±-
2 => U intervalu (0, ±) ,y' < 0,
708 . N eka su d"l]agonaI
7._ ' lOP
ex! ~. cetveroug
-x. ovrsma ~ Ia 'Je P ()
x :::: x(IO·- x) .
· P' () - 2x ,,~cetveroug I
2 pa je funkcija opadajuca, a u intervahl (1, + OJ) .Ie y' > 0, pa jc funkdja
Ka k0 Je JO2
,x = - - =:: 5 - x, to je
. povrsma '
a naJve6a i
rastuca.
~, (n n)
1znosi P(5) = kada su dUag?nalejednake i svaka iznosi po 5. 7.215.a) U
lI _.-4 + 21m.' ~.,.
4
2kn
'
y' > 0, y raste;
U (~+21m' ~+21m ), y' < 0, y opada.
7.16. Ispitivanje fnnkcija prim.ienom izvoda b) U (n

I---+Im, 7 n ). ,
-+kn "
y >0, yraSle;
~ 12 12 .
7.16.1. Odreilivanje intervala monoton()sti Junkcije 7n

U ( -+Im, Iln
-·+kn )'y <0, vopa d a.
,12 . 12 ' ,
7.209.a) Domena funkcijeje skup R. 7.216.3) Y'~-2xe" => y'=o za x=O => uintervalu (-00,0) jey'>O,
y' = 4x - 12 = 4(x-3); 4x - 12 = 0 => x = 3. paje funkcija rastuca, a u intervalu (0, +CfJ)je y' < 0, paje funkcija
Odredimo znak prvog izvoda u intervalima (-<Yo, 3) i (3, +co). opadajuca.
U intervalu (-00,3) je y' = 4(x-3) < 0 , paje tu funkcija opadajuea.
b) y'=(x-2)e X => y'=O za x=2.
U Intervalu (3, +00) je y' = 4(x-3) > 0 , pa tu funkcija raste.
b) y'=-8x+ 16=8(-x+2); -x+2=0 => )(=2. Kako je \;Ix E (-00, 2), y' < 0, to .Ie U ovom intervalu funkcija opadajuca.
U intervalu (-00,2) je i = 8(-x+2) > 0, pa tu funkclja rastc. U intervalu (-00, 2) je y!< 0, paje funkcija rastuca.
U intervalu (2, +00) je y' = 8(-x+2) < 0, pa tu funkcija opada.
7.210.a) Uintervalu(-oo, 10) jey'>O,pafunkcijaraste. · .. d r 1 2+3.Jx .. '.
7.217.a) Ka k.0 JC prvi IZVO y' 1+ v x + X· ----r= := --~ pozlt!van za svaku
0;;:;
U intervalu (10, +00), je y'<O i funkcija opada. 2.Jx 2

b) U intervalu (- 00, i) funkcija opada, au intervalu (i, + 00) funkcija vrUednost varijable x iz domene funkcije, to .Ie funkcija u intervalu
[0, +00) rastuea.
rasLe.
346 347
b) y' = 2x-3 , y '<0 za x < -3
, pa . .mterva IU (I - 00, -
JC u 3)' funkcija
-3x +5 2 , 2 7.223.a) y'=(x-3)e', y' ~ 0 za x ~ 3. ProlazeCi kroztacku x=3 prvi izvod
rastuca. U intervalu
.2 )
(~, + ()'J I funkcija opada. mijenjaznakjcrje: y'(3-h)~-heJ-'<O i y'(3+h)~heJ-'>O,za h>O,
pa za x=3, funkcija ima minimum i vrijedi YIll''':::: -e} .
7.218.a) Damena funkcijeje (-00, -2) u (-2, 2) u (2, +00).
U intervalirna (-00, -2) i (-2, 0), y' > 0, y raste. b) y'= (x + l)e' , y' ~.O za x ~ - 1. Prolaze6i kroz tacku x ~ -I prvi izvod
U intervalirna (0,2) i (2, +00), y' < 0, yapada. mijenja znakjer je: y'(-l-h) ~-he+"< 0 i y'(-I+h) ~ he+'> 0, za
b) Domena funkcijeje (-00,0) u (0, +00). I
U intervalima (-00,0) i (0, +00), y' > 0, Y raste. h> 0, pa za x = -1, funkcija ima minimum i vrijedi Y!l1ln =--;.
7.219.a) U(~+1m' 5; +1m). kEZ,y'>O,yraste. c) Ymin =-~
I
za X=-.
e e
1C 11: '\ , 2J4-x-J
U (
-ti·+1m'3+1mj- kEZ,y'<O,yopada. 7.224.a) Y=_' _ _~ yl=O
. 2J4-x
b)' II. (\ - ~
2 + 21m ' 2kn'l;' y' > 0 , y ruste
.. b) v' = 2 (In x - J) , y' ~ 0 za x ~ e, Ymi" = y( e) = 2e .
. In 2 x
3rr
U ( 2krr, - - + 2k1t i, y' < O. v Ol)acia.
\
c) i x(3x 2 + 8) y'=O za x=O, Ymin =y(O)~~O.
2 ) ,
Jx' + 4 '
IO(x·-lJ ,y'=Ozax= l,uza x=2y'nepostOJ1. .. P l " k roz
·roazec!
7.225.a) y'= 3 '
7.16.2. Odre(tivllllje ekstrema [unkcije 3;Jx--2
-!Oh 0.
tacku x ~ J prvi izvod mijenja makjer je: y'( I-h) ~ V >, 0
7220 .a ) v' = ~ =3
.:>-x), y' = 0 za x ._bLi ~ ti(x-I), v' ~ 0 za x ~ 1. o - h-l
xc _.
-00 -> 3 -~"1 x -00 -+ ! J -'> +00 ,,,I y'( l+h) ~ . Jl~h < 0, za h>O, pa za x =1, tunkcija ima maksimum
y' + 0 - y' - I 0 +
----i 3'Jh-i
y rastc lm!I);=9 Cloada I y opada iVmin=8 rast~ i vrijedi Ymax = 3, U tacki x = 2 funkcija ima minimum Ym;n = 0
7.221.a) y!
2
3(x +1»O za svako x. Funkcija y je stalno rastuca i nema 1t+6J3-12 1< 5n-6J3-12 5n
=
ekstremnih vrijednosti.
h) )'max:::: 12 ' za x=12' Ymin:::: 12 za x=12"
16 _ _16
b) i 2
= 4(x-2)(x +2x+4), y' = 0 za x = 2; Ymin = y(2) = -48. c) y'= (2 - x)(2 + xl, y' ~ 0 za x ~ -2, ,,=2, y"i"~ y(-2) ~--:;-, y",,- y(2) -'1'
1 o '
7.222.a) y' ~x(2x+I)(x-2), y' ~ 0 za x ~ 0, x ~ 2. X~--.
. "- ,-------, 7.226.a) y'= x(x + 2) y' - 0 za x ~ 0, ,,~-2.
I-w 1 ex 7. +.x + 1)2" -
x .-,> --
2
-+ 0 -+
I ----~I
2 I ----+ +cOl 1--:- +00 I
x !_oo ~> -2 - -+
J-L-.
L~J
v' -
Opada , nlm
~
0
3
- - raste
16
+- .-
)',,,ux
0
= 0 opada
- I
I
o I
y""" ~ -8 I ·.,+s.e
R« lJ ~y'
y opada
-
8
Ymin=3
0 +
raste
I 0
iY"'::j
I
I
-
Clpada
II
I
b) b) ' .. (x-2)(x-8) y' ~ 0 za x ~ 2, x ~ 8.
y - (x - 5)' '
2 I 5 -+ 8 -+ +00
y",,, ~ y(2) = 57. x -00 -+ -l>
y' + 0 - - 0 +
raste -1 opada opada Ymin 11 raste
y ,Vmal(
348
349
1±.J5
7.231.a) y"=12(x'-x-l),y"=O zax"~-2-'
c) y'=x2(x~3) , y'=O za x=O, x=3
x 0 3 I 1- .J5 l+.J5
- - -+ +oc
-00 -+ -+ -+ +00 X -00 -> - - -+ 2
y' - 0 - 0 I + 2
+--
+ - 0
Yrni"=~ 2}1 y" 0
y opada 0 opada raste. konveksna P.t. Konkavna
y konkavna p.t.
, x(x~4) b) y" ~ 6(x+2), y" ~ 0 za X ~ -2.
7.227.a) y =~----- y' = 0 za x= 0, x= 4.
(x~2)' ' U (-00, -2) funkcija yje konveksna, all (-2, +00) Yjo konkavna.
7.232.a) y' ~ 5x4+5, y"~20x3, y" ~ 0 za x = O. u (-00, 0), y"<O, y konveksna.
x _00 -+ 0 --> 2 -+ 4 > +00
U (0, +00), y">O, y konkavna.
y' + 0 - - 0 +
y rasteYmax- 0 opada oDada Ymin= 8 rastc b) y"= 4(x' 5~ 3) , y"~O 72 x" ~ ±J3 . U intervalima (~oo,~ 13) i (0,13),
x .
, (x+3)(x+l)
b) y=-' (X+2)2 ' y'=O zax=-3,x=-L y"<O i yje konveksna. lJ intervalima (~13, 0) i (13,+00) , y">O i y je
+~
x I -3 > -? I -I konkavna.
-00 --) -+ -->
, 0 7.233 .•) y" ~ (2+x)e', y" ~ 0 za x = -2. U intervalll (-00, -2) jo y"<O, a y je
",t
- I 0 + + -
I-~
y oDada IVmi"~ 6 raste \ raste iy max~?- oDada 1 konveksna. U intervalu (-2, +ro), y" > 0) a y jc konkavna.
2(3x ~ 2) (x..-::.12 ),' = 0 zax=-,x=l.

2 b) y"~ 21nx~3 ,y"~ 0 za x ~e.Je; U intervalu(O, e,le) y"<O, y je
0) y'= .
3(2+Xl)2 ' 3
konveksna. U intervaln (e,f;, +0) y1l>0, y je konkavna.
~~-+-
I
2
- -+ 1 I -+ + c) U (---00,2) ,y"<O,y konveksna; II (2, +w),y">O, ykonkavna.
3
\
Iy I
0
11
7-
+
I 0
I-
opada Ymin= raste
I Ymln.= 1
I, opad
7.16.4. Odredivanje prevojllih tataka jUIlkcije
4
7.234.a) y' = 8x - 9x2 ,yll = 8 -18x; yH= 0, 2..1. x=-"'9'
7.16.3. Odreilivanje intervala konveksnosti (konkavnosti) fnnkcije
7.228.a) y' = 2x, y" = 2 > 0 => Funkcija y je konkavna u cijeloj domeni.
. (4 128\
Prevojna tackaJc P -,
\ 9 243
---j.
0) y' = -2x, yH = -2 < 0 :=> Funkcija y je konveksna u cijeloj domeni. 2
c) y' = 2x+4, yU = 2 > 0 => Funkcija y je konkavna u cijeloj domenL b) y'=3x'-4x+l0 .. y"=6x-4; y"~O,zax= 'C;".
o
7.229.a) y" = 6(x-3), y" = 0 za X .. 6. b) y" = 6(x-2) y" - 0 za X" 2.

Pl(2j -' -27
1641
Irf -., ~:",'
~ ~
2~-+
Prevojna tackaje )"
~
_oo.
~
-+ X -00 .~> 00 I
+ 01 + I 7.235.a) v' = 3x +. 6x - 5, y" = 6x + 6; y"= O~ za x = -1. Prevojna tackajc PC-I, 1),
2
konv~i:sna I Ko~'k~vna
," - 0 y" -
1 konveksna I Konkav~ b) )/ = x _ 6x + 8, y" =; 2x - 6; y!l= 0, za X = 3. Prevojna tackaje P(3, -6).
2
x=2; Pl2,~% ).
y y
"
y"~x-2,
.. (
7.236.a) y"=Oza
--~.--~ v" = 0 za X ~ 9
7.230 v" = 6(,l<,-9)
..-'-'LL
~
b) y" = 6(x-2), y" = O_za X = 2.

X -00 -+ 9 -+ +00 X ~OO -+ 2 -+ +CX)
5 2
,~ 5 ~ X
~10x(3~x2) y" = 0 za X ~
r;:
2 x ~ ±-J3 . prO 0)
- yU - + ,,_.
i~ 0 + 0 b) y~ (l+x')"Y ~ (l+x2)' ' " , ,
y konveksna Konkavna y konveksna konkavna
351
350
Tacke presjeka sa X-osom dobijamo rjesavanjem jednacine x 3 - 9x 2 + 23x-15 = 0
p[±f3, ± 5f} ¢> (x-l)(x-3)(x-5) ~ 0 ¢> x = I, x = 3, x = 5. Grafik timkcije sijece x-osu u
navedenim tackama i to su nule funkcije. Tacka presjeka grafika i y-oseje (0, -15).
7.237.a) y'=4 X 3_ 36x2+ 108x,y"= 12x2_72x+108= 12(x-3)'; y"=O,zax=3. Kako je funkcija detinisana uRi ima tri nule, to se znak funkcije moZe odrediti
, pom06u slijedece tabele:.
Kako pri prolazu kroz x = 3 drugi izvod ne mijenja znak, to data funkcija 'i
nema prevojnih tacaka. /1

b) y' = 4x'-24x' + 48x, y" = 12x' -48x+48 = 12(x-2)'; y"= 0, za X = 2. ;i
Kako pri prolazu kroz x = 2 drugi izvod ne mijenja znak, to data funkcija
nema prevojnih tacaka.
2 Iz tabele neposredno citamo:
,=9-.o:' ,,2x(x '-27) r;::
7.238.a) Y 'Y =_. ·2 3 ,y"=Oza x=O, X 23 =±3,,3. U intervalima (-00, I) i (3,5), funkcija y je negativna.
+9 (x + 9) ..
U intervalima (1,3) i (5, +(0), posmatrana funkcija y je pozitivna.
1',(0,0), p,r-3f3, _F3), l(3f3, f3J.
.\ 12'
I' l
12 Ponasanje funkcije na krajevima intervaia definisanosti:
lim(x'-9x 2 +23x-15) = lim [x'(x--.9)+(23x-15)]=-oO.
b) Y'=~~(X-5)2, y,,=~,L~ 10
-,~~ . Drugi izvod nikada nije
.x-+-OG X-"'-OG
3 3 3 ~5 9;)x-5 lim (x' -9x 2 +23x-15) lim ~'(x-9)+(23x-15)]=+00.

= X-++OG
X-++OG
jednak nulL Kako drugi izvod DC postoji za x =5, to je u inter-valu (-00, 5), Funkcija nema asimptote.
y"<O, a y konveksna funkcija,-a u intervalu (5, +(0), y">O, y je konkavna Intervale monotonosti odredicerno uz pomoc prvog izvoda funkcije.
funkcija. Ovo znaci daje tacka PC5, -34) prevojna tacka.
7 ..)39
,
\ ! _7" ..., .. 1, "4 2x
.a; y=e _. -LXe - , y = (x-I)e-', y"=O za x=I;P(I,e').
2 , 3 ' 18x+ 23
y=x- => ' 0 zaxI2=±--
y= 6 4-13
. 3
b) y'=-2xe-"", y"=2(2x' -IV"+'. p{-~, e'J;), Po( ~, e 2

Fe). Tacke u kojimaje prvi izvodjednak nuli podijelile su domenu funkcije na intervale
(-00, Xi)V(X" x,) vex"~ + 00). U inteTValima (-00, Xi) i (x" + 00) je y'>O, pa je
funkcija rastuca. U intervatu (Xl, X2) vrijedi y'<O, pa funkcija opada. Na osnovu
7.16.5, Crtanje grafikafunkcije iznesenog mozerno zakljuciti da funkcija u tacki X = XI ima rnaksimum, au tacki
x = X2 minimum.
Opca sllema lspltivllnja funkcije sastoj; se od slijedecilt koraka: Odredimo drugi izvod funkcije. y"=6x-18 = 6(x-3).
j . Odreifivanje definicionog podrucja (domene) funkcife
2. lspitivanje parnosii, ncparnosti funkcije
3.- Ispitivanje periodicnostifimkcUe y"= ° => 6(x-3)=O => x=3.
4. Nule, presjek s y-osom i zl1akfunkcije.
5. Ponasanjc junkcije na krajevima intervala d(finisanosti Za x = 3 funkcija ima prevojnu tacku. Prevojna tackaje (3, 0).
6. Odredivanje asimptota krive
7. Nalolen}!' intervala monotonostifunkcije. Tacka u kojima je drugi izvod nula, prevojna tacka, dijeli oblast definisanosti na
8. Odreilivonjc ekslremajunkcije. intervale u kojima je funkcija konveksna , odnosno, konkavna. Potrebno je ispitati
9. Odretlivonje prevojnih tacaka znak drugog izvoda u svakom od tih intervala.
10. Odreaivanje intervala konveksnosli (konkavnosti)
11. Kori§lc1?jem podataka iz prethodnih tataka skiciranje grafikafunkc{ie. U intervalu (-00, 3) je y"<O, pa je funkcija konveksna, dok je u intervalu
(3, + 00), y">O, pa je funkcija konkavna.
7.240. Domena funkcije y = x' - 9x' + 23x -15 je skup R. Funkcija nije n; pama ni
neparna. Funkcija nije periodicna. Koristeci navedene zakljucke, dobije se grafik kao na 81. 7.240.
353
352
y
Y ~x
3
- 9x 2 + 23x - 15
7.245. 7.246 Y ~ _X 4 + 2x' + 3
f
f
/~/\ \
\
-2 -1
SI. .246.
-II
SI.7.247.
SI.7.240.
7.24~, y=:---
x' -4
Y=~-
x'
7.250.
ex + I)(x - 3)
-1
'I
x 2
x --]
Yl 2x
,"/
ill
,20
/11 ,/
7.24 L Y ~ x' - 3x' + 2
,I'
~~~=;=t~~;=~~~:-~~~j~'~'~~~~
~
l' -'; -J 1 ) ~ ,/1
•,.,l 'f
.,,111 j !., -j
~~-c--,f;ffc-r-,:-c.,-""-:"""',,-li1~ //
~
( \ "I"
\\ '~':
SI.7.248. , :1 SI.7.249./
• SI.7.25(L
fI
I
\\1
f \ :1
{ "
SL7.242.
7.251. Domena funkc\je y =.+
je skup R. Funkcija je neparnajer vrijedi
SI.7.241.
/:
I
I \
,
J
I
x +1
fe-x) ~ -f(x). Funkeija nije periodicna. Grafik funkeije sijcce x-osu u tacki
x=O (nuta funkcije). Grafik funkcije sijece y-osu u tacki sa apscisom x=O. Znaci
grafik prolazi kroz koordinatnl pocetak.
U intervalu (-w, 0) funkeijajc negati~na, a u intervali (0, +00) je pozitivna.
Na krajevima intervala ponasanje funkcije je sJijede6e:
2
7.243, y=2x 3 _3 -23x+12 7.244.
l'
1m ~-= ;m x J' _1_ :0::),
( J'1m x :0:: l'nTI --.~ 1 0.
X-+-a) Xl x-+-ro+I 1 x-++ru +1 X.....Hw 1
I x+ x+-
/ x x
~ I Vidimo da funkcija ima horizontalnu asimptotl1 ito je prava y=O (x-osa).

Intervale monOi'onosti odredicemo uz pomoe- prvog izvoda funkcije.
·10 -H -D "7 -I; -'i -'I t 1 2 3 f ~ 6 a ,10 .g -ll _I -;; -S .~ -j -2 I
, x'(x 2 +1)-x(x l +J)' x:l---r1_2x 2 I_Xl
1'1
l IJ
.\ ,I
, , " l B ~
~--- (x' + I) 2 ~ (x' +1)2 = (x' :;-i),'
:~
V
\ /l
r
i I
I I,
I'
S1.7.243,j SI.7.244. \ ;
] _Xl
\ I I =>
v
----=0 => x=-l, x= 1.
I ,
\f
1 -'i
-6
Ii
,I (x' + 1)2
I 111 J .,
1
~ Tacke u kojirna je prvi izvod jednak nuJi podijelile su domenll funkcije na intervale
(-00, - J)u( -I, 1) u(l, + 00). U inlcrvaJu (-00, -J) je y'<O, paje funkcija opadaju6a.
354 355
7.256. Nule suo x = I, x = 3. Horizontalna asimptota y = 0 za
U intervalu (-1, I) vrijedi y'>O, pa funkcija raste i u intervalu (I, +00) vrijedi y'<O,
pa funkcIJa opada. Na osnovu lznesenog maze se zakljuciti da funkcija u tacki x=+-oo; f'(x)=(x' -2x-l)e' - maksimumulacki x, =1-.J2,
x = -1
'.. I
llna mtnlInum Ymin= _. -, au tacki x = I maksimum V =-
I minimum u tack; x, = \ +.J2; rex) = (x' -3)e" , prevojne tacke su za
2 . max 2"
x = -J] i x = J] (SI.7.256.).
Odredimo drugi izvod funkcije. y"= [ J- x' )' = _ 2X(X2 - 3)
(x'+I)' O+x')3 . x2 x
'"'j
7.257.
y"=Q => 2x(x'-3)=O => x, =0. ' 2 '3 x 3 --"\1..3.
x =- vJ, r:::3
Za Xl = 0, X z = -J}, X3 = J3 funkcija ima prevojne tacke.
~) ~J.
SI.7.257.
Prevojne tacke SUO (0., D), [- J], - i [J],
Tacke u .~ojjma je drugi izvod nuia dijele oblast definisanosti na intervale u kojima
J(' funkcIJ3 ko~v~ksna , odnosno, konkavna. Potrebno je ispitati znak drugog izvoda
II svakom od tlh mtervala.
U ,n(ervalima (- 00, - J]) i (0., J]) , je y" < 0., pa je funkcija konveksna, dok ie 7.258. Domenaje (-00, 0] u (2, +00). Vertikalna asimptotaje prava x = 2.
Horizontalnih asimptota nema, Postoje dvije kose asimptote ito:
u intervalima (- J3,
0) i (13, + 00) , y" > 0, pa je funkcija konkavna. "
y = x+ I i y,o - x - I. U intervalima (-00, 0] u (2, 3) funkeija opada,
Koristeci navedene zakljucke dobije se grafik kao fla SI.7.25!,
a u intervalu (3, +00) raste. Minimum funkcije je Ymi!l = y(3) =3fj
x 2 -x-6
7.252'. 7.253. y = "-"'::"'----'C Grafik funkeije predstavijen je na sliei 7.258.
x-2
20'1 I
( ]5
I(X)=) x'
x-2
7.259. (x)=2x-Nx-
3/,
YI"\
'~I
!Si.7.253 .
,I
-T,l
I
S1.7.252 ~l.,
.
4 ·8 .£ ·4 6 8 10 I
7.255. y=x--
.r; 7.256. l(x)=(x' -4x+3)e"
SI.7.2S8. ,I SI.7.2S9.
I
'\
\
\ i
."
SI.7.254. SI.7.25S.
S1.7.2 , 6. V
356
\ ' 3
- 7.260. \r(X)~X +8 7.26 _ f(x) ",3h_x'
"i '2
\ X
i '(
j 8.
8.l.
INTEGRALNI
Neodredeni integral
RACUN
8.1.1. Osnovne formu1e integriranja. Neposredno integriranje

SL7.260' S1.7261.
!
8. La) fmc ~ x + C jer je (x+C)' = 1+0 =1. b) 3 c) 7
I, . --_.-'..._--'.
x
f 2 x3 ,6
7.262.
,~_--"-2
\f(x)~lh- 8.2.a)
x '2
8.3.a) -+C
x
xmc~T+C,JerJe . . (X2
T+C ) =x
b)
x"
-+C
16
b) -+C
3
cJ .:':....+C
c)
6
-"+ C
x
34
12.
In:
6
7.263. lex) ~ 8.4.a) f4xdx=4f xdx ~2x' +C b) ~+c c) :~+C

4 4
.Jx
c) 2x -4 + C
SV.262. S1,7· 263 .
, 1 1 I
,
c) --+C
f(X)~(X-3)r
8.6.a) - - + C b) ----+C
7.264.
4X4
2
3x x
1 . 1 c) _ _9_+ C
8.7.a) -'-0 +C b) -+C
2x' 6x' 13x u
, x
,
8.8.a) f(X2-3x)dx~ fx'mc- J3xmc= Jx'mc-3fxmc~~ -3 ·+C.
2
S1.7.264. SL7.265.
7.26 l(x)=sin2x-x u intervalu (O,n) 7.2r'
o ~ z::,n: 2n ~ Jt J
,,~''''''''--'''--~L:// ,
6 3 3 6
-I
-3 \ ~/
_~..!! _~ o~::?: 2Jr ~ 11: ~ 4n _~
23663236632
b) 10 " VX __
~X
9
2r; + C'.
7 xvxJ
5
c)
, 3 -r::
2vx +-xvx +C.
4
8.12.a)
358 359
2 2
(X'+1+_9_ldx= fl +_9_)dx=
b) ,J; +C c) 4xif; + c.
b)
f x +!Odx=JX +1+9 dx =
x2 +1 x2 + 1 Jl x 2
+1
2
x + I) J\ 1 x + I
2
8.13.a)
2
lv;? +s?Jx3 -4x+C b)
5
-7x;J7 4 ,J;
x' --x 3
x+-x 'V
x
= fdx + J-l-
x +1
dx = Jdx + 9 J-f::-
x +1
= x + 9arctgx + C .
2 12 3 8
{(l+~-)dx= fdx+6J .~ =x-6ctgx.
cJ
V".,{;? +C.
3x x +6 x'
c)
fSill.2X+6dx=
sm x J\" sm x
2
sm x 2
5 8.28.a) Koriste6i sin 2 x+cos 2 X= I dohije se:

8.14.a) f4 'dx=-+C
In4
4'
b)
2a'
-+C
Ina
cJ 3lnx+C J • 2
dx 2 =Jcos2x+sin2x.
. 2 dx
ax= -.-,-+ dx
--,-=-ctgx+ t
gx+ C f f
sm xcos x sm xcos 2 x sm x cos- x
4a"
' cos2x dx=fcos2x,-sin2xdx=f~_J~=
X
8.15.a) 2e +C b) -··-+x+c c) x+lnx+C
Ina b)
y 5'
Jsin xcos 2 2
X sin 1 xcos 2 x sin 2 x cos 2 X
8.16.a) eX +-+C b) --3e" +x+C c) e 2x+ J + C = -ctgx-tgx+c.
1n2 InS
8.17.a) -4cosx+C b) 3sinx + C c) 3 - sinx + C c) J4+C~g2Xdx r 4dx + fC1g'x dX=4f~+
2
J~
2
=
8.18.a) -2cosx-5x+C b) -4COSX+Slnx+C c) -COSX + C cos x leos 2 x cos 2 x cos x sin x
3
= 4tgx-ctgx + C.
8.19.a) 1
-fox+ C b) -!ctgx+C c) --tgx+C
ftg2Xdx=f.~in:xdx= rl-COzs2Xdx= r ~ _ fdt=tgx-x+C.
3 0
2 4 8.29.a)
8.20.a) 2arcsinx+C b) 3arccosx + C c) 6arctgx+C cos Jeos x Jcos x J
x
8.2l.a) arcs inn + C
8.22.a) tgx - 5ctgx + C.
b) arcsin(3x) + C c) arctg(5x) + C
b)
f ctg 2xdx= fCos'x
--dx=
2
sin x
I -s _l1'x.
J i
sin t x
dx= fdx
--_
sin 2 x
. - f-
dx=-ctgx-x+C
.
3
b) f(4x+3x 2 -2x-8)dx= J4x'dx+ 2dx- f2xdx-. J8dx= f3x c) 3 tgx - 4sinx + C.
321, c) -3ctgx+C
4 ~ ., 8.30.a) - 2 cosx+-...jx b) tgx+C 2X2
o;:;;4~+3~-2£-8x+C = X4 +X3 _x 2 -8x+C. 2
432
3 8.31.a) 5e~ -4cosx+C b) r(sin':::'+cos~)2dx=
8.23.a) X 2
-x+C• J~ 2 2
x' -x' +3x+C b) ~+x c) x J +4sinx+C
~ + 2sin ~cos=- + cos 2.1dx= [0 + sinx)dx= x -
3
= (( sin 2 2
cosx + C.
I 5'· eX J~ 2 2 2 2) J
b) 3Inlxl+2x--x'+C c) --+C
2 I + InS c) 3e x +ctgx+C
2
1 3x X4 I 3- 3 Vxx+C 3
8.25.a) b) -x+-+-+C c) 2e r +-+C 8.32.a) _xJVX+~X43 b) ---_ -3x+C
7 14 28 2x' 5 J3 V;
8.26.a) Transformacijom podintegralnog izraza dobijamo:
8.33.a) arcsin x -In\x + ~ 1
6 I
cJ 2.[; -·3Inx +-+C +:x21 + C
f(X+2)3 dx= r3+6:".~~~J2X+8dx •• nX2+6X+12+~)dx= x
x x Jl x
b) ~(lax+x)+C
2
c) 3tgx -5 sinx + C
= .I. x 3 +3x 2 + 12x +81nlxl + C. b
3 '
.I. x 3 8.1.2. lntegracija metodom zamjene
b)
3
+6x-2.+C
x
cJ i. x ' -4x+4Inlxl+C.
2
x' +5 4 8.34.a) Nekaje x + 2 = I, gdjc je I nova promjenljiva. Diferenciranjem obje strane
8.27.a) - 2- = 1 + - 2- . Rezultat: x + 4arctgx + C. jednakosti dobijamo dx = dt. Slijedi,
x +1 x +1 8
f(n2)' dx= Jt dl= Ig +C.
7
360 361
2 f'
Vracanjem na "staru" promjenljivu x, dobijamo l(x + 2)' dx = .!.(x + 2)8 + C .
8
=
fvr,r21dl
-=-
15 15
2 I' 2 I
rdl=-·-+C=-V(5x·
15 3 45
+1) 3 3
+C
b) ~(7+3Z)6+C bJ
3 5 ,,...,-:
_·(x -l)Vx' -I+C c)
3 r;;--;::-T2
-'V(l+2x) +C
18 W 4
c) Neka je 4x+ I = t. tada je dx = dt , pa vrijedi 8.41.a) Slavljanjem sin x = t, dobijamo cos x dx = dt. Otudaje:
f·
4
SID
5 . J' 5 /6 I . 6
xcosxdx= t dt=(j+C=6sm x+C.
1 5 I . 8 x+ C
b) --cos x+C c) ~sm
5 8
_ (7-3x)' +C 7 . 6X+C 1 8
8.3 5 .a) b) (5x-2)' +C 8.42.a) -S111 b) .!..sin' x+C c) -·-cos x+c
24 20 6 4 8
3
c) Nekaje2x +1 =t. Diferenciranjem obje stranejednacine dobijamo ·
8.43.a) 1) vo den.lem .
smJene 3'
smx- I = t2 d0I"
)lJe se cosXu..(
d..
= -3-' .. d't:
2tdt pa vriJe
d (2x' + I) =dt, 6x 2 dx = dt, odak!e je x'dx = dt . Slijedi,

~ =!:... ~ +C =
~+J
6
J .J3sin x-I cos x dr: = Sf 0 2tdt
3
=
3
f(2d(
3 3
Vt' dt 1 fI'dt=---+C=-t'
'(2x""+1)'x dx= I'r,
, 5
IV 2
66
ell'
6:1+ 1
I - +C=
-=-
10
~ 2(3sinx-l)J3sinx-1 +C.
9
3 b) 3(I:--cosx) 'Jl.-cosx+
C c) -'2J2-sinx +C
1 ~ 4
=_(2x 3 +1)3 +C.
10 ~.440a) Uvoaenjern srnjene cosx = t dobije se sinxdx = -dt, pa vrijedi:
dx ~ I- ! = -3 fd! = -31nltl + C ~ -3lnlcosxl + C .
3d
8.36.a) Uzmimo: 2 + 3 x = t. Tadaje 3 dx = dt iii dx = dt , paje j 3Sil1X
cosx t (
3
f(2+3x) 7 dx= f I
7 dt I I'
·_=-·_+C= (2 + 3x)' +C.
b) -lnlcosxl+C.
I fSin4Xd(4X) 1
c) Inlsinxl+C
1(4,12
3 3 8 24
I
8.45.a)
f tg4xdx=-
4 cos4x
-- inlcos4xl+C.
4
b) -
16
-X-5j
3
+C c) - - - 3+ c
3(2-z )'
b) .!. Inlsin 7xl + C
7
8.37.a) Stavijanjem Z3+ 4 =I,dobijamo 3z'dz=dtiz'dz=dt. OtudaJ'e 8.46.a) Stavljanjem 3+cos'x~t,dobijamo d(3+cos'x)=dt,tj.
. 3
-2cosxsin xdx = dr iIi sin2xdx = -dt.
z'dz rdt I fdt
fz' ·~4 = J3( =3 !
I I.
= 3lnltl+c =3"lnl=' +41+c
f ,-'
sin':Jxdx
~
fdt
.Ji
r~.!. ,I, r.;:----,-
= - - - = - ( 2 ell = -2( 2 + C = -2v3 + cos x + C .
Ip-
b)-U'+1)3+ C
3 . c)
-J3+C05'X J
b) !'lg2x+C c) -'!:..cos5x+C
2 5
8.38.a) ~Vr(x-_-4)~4 +C bJ :1J(x-a/ +C c) '!:..!.j(X_4)2 +C n 1 ,
4 5 2 8.47.a) ~tg px+C b) --ctg px+C c) --cos3x- +C
p p 9
8.39.a) ';}2 - 3; + C b) '!:..lj(4z-3)4+C c) .!.lj(3X+IJ'+C
8.48.a) .1. In (2 + 3cost) + C b) _ _I_,_+C __I_+C
8 5 c)
3
8.40.a) Uvodenjem smjene 5x + 1 = t' dobije se: 15x dx = 2tdt, odnosno, 2 3 3S111°\ t 2-sint
x , dx=15,pa
21dt .
je
r::-;-:-
x v5x'+ldx= J' 8.49.a) .!.(1 + sint)' + C b) ~l +sin't +C t C
c) {o_+
"2
3
362 363
8.50.a)
• 2
sm 1=
l-cos21 r·,
; Jsm"ldt= fl-coS21
2 dl="2 (I-cos21) 1=
If d 1. I.
l7afcsmt+C= r.:;arcsInyx+C
..fi
,7 v7, 5
2
1 .1
1 I.
=-I--sm21+C b) -1+-'-sin21+C c) ~ln(1+sin2t)+C
2 4 2 4 2
b) arcsin Inlxl + C cJ 3arcsin~ -2..}1_x2 +c
8.51.a) 6sin(~+2 )+C b) 15sin~+~cos3z+C
3 3
c)
3
2Igx---+C
cos x 3.~(l+ Inl)3 +C
I
_In(l+e 3X ) +C
8.6I.a) b) c) -2Jl-sinx +C
3 . 3
b) _36 e -o·50+1 +C 1 x'
8.52.a) 3e 2 ' + C c) -e +C 3
2 8.62.a) --lnll+2zl+C b) In(l +Z2) +C c) Inil2 - 311 + C
2
z-e ., +c
1 1 " +C
8.53.a) - - + C b) c) -e 1
2e' 2 8.63.a) _ln 2 x+C b) Inllnxl+C c) In(l +lnt)+C
I ,r<
2
8.54.a) e Fx +c
SlIlx
b) ---e- +C 0) e +C 8.64.a) Transformacijom podintegralne funkcije, dobije se:
2
. x. . llx . 1( 5"I. 6)
SItl-SUlXSln-:::smx·- cos x-cos x =-slllxcos..,x--smxcos6x=
I.
8.55.a) S . I • x
-mJena -=u; -ex +C b) Smjena eX = u~ arCSlne 2 2 2 2 2
x
X I, 1, _ sin6x cos4x sin7x cos5x
c) arctge = -(sm6x+cos4x)--(sm7x +cos~x) = - - + - - - - - - - - .
1 • I ;. 4 4 4 4 4 4
8.56.a) 2sinFx+C b) -arctgx +C L
0) - arctgx + L
2 3
1 , Jsin~sinxsin..!....!!-cb;=
2 2
nsin~+ cos4x _ sin7x _. COS5X)dx=
Jl 4 4 4 4
8.57.a) .llnltgxl+C b) --cos(x' -I) +C
2 2 = ~(_COS6X +- sin4x +- cos7x _ SinSx)+c
2 4 6 4 7 ·5
oj Smjena: t = u ; lii - 2arctgJ! -+ C
b) Podintegralna funkcija se moze transformisati na siijedeci nacin:
1 cosx..., r
8.58.a) .- ~ arctg - - + C b) arctge' + C
a a cos( 3n _ 2x ')
31t 1 4 -cos2x+sin2x
, .[;;dx 2t dt ( I \
2 ctg( - -" 2x jcos4x (. ) cos4x = . cos4x =
cJ Uputa:x=t",dx=2Idt, - - - = - - = 2 l---jdl l 4) .
S1l1~-X
3n 2 cos2x+sm2x
]+x 1+t 2 1+/2 4
Rozultat: 2(.[;; - arctg'[;;) + C -cos2x+sin2x . 2 .
= . (cos' 2x-slll 2x)=-(cos2x-·sm2x)2 =
xd< r;-: cos2x +- sm2x
fJ 2
2
8.59.a) Smjena: x +! = l' => X dx:;:;; t dt; == V x· + 1 -+ C
x +1 = -1+2sin2xcos2x.Otudaje:
c) Inix' -II+C. fetge: -2X}OS4xdx = Je-l+2sin2Xcos2x)dx=

8.60.a) Transformacijom podintegralnog izra:l.Jl dobijamo: = - f dx+ J2sin 2xcos 2xdx =
f~-= dv = f d< -=~ f dx 1 ~5os4x ""C
f-r(..fi)'
1 "
·-x--cos- C1 =-x--
2x+ -x-'!cos4x+C.
lll-~x'i C7 x' = 2 .,
J5-7x' J5 ,/5 2 2 4
5) Vi 5 J5x 2 2
c054x+1 cos 2x-sin 2x+l
2
2cos 2x 2sinxcosxcos 2 2x
B.6S.a)
clgx -lgx cosx sinx cos2x
NekaJ'e J7 x = I ',
.J5'
sinx cosx sin X cos x
Tako dobijamo
.
= sm2xcos 2 X""'-Slfi
1. 4 x.
fctgx-tgx
COS4X+l 1
='-'---'-dx=-
2
J'sm4xdx=--cos4x+C.
8
I
2
b) -tg(I·2x) + C c) -~lnI1-5xl+C
364 365
8.66.a) ..!.In(t 2 +1) +arctgt+C d(~1
dx dx 1 dx 15'1 15)
(;J
2
___c:...:.= 1+sin2x 2 (Cosx+sinx)2

b)
fx' +5 ~ I~(~
5 --+1 I
=s'l(-.X )2 +1
( 5")
b) +COS X= . -+COS 2 X= 5 +1
cos(2x·-2,,)ctg x-'~
cosx+smx
-cos2x·_·--.-
5) 15
4 cosx-smx I x
~ -arctg-+C
(cosx+sinx)(cosx-sinx).
- ' - - - - - ' . - ' - : - - - - -..... T COS
2
X -
cos2x 2
- - - + COS X = -1 + cos- x ='"I
15 15
Jx'-a' ~ J'(x-a)(x+a) .fJ..2a (_1x-a__ -1-I
-cos2x -cos2x
dx x_
...:cd:::... ~
x+a JdX
8.70.a)
r~ J
1+ cos2x " 1
cos2x
= _. i + = - - + - - - . Rezultat:
\ 2 2 2
~_l (f~ -J~-)=J.-(lnlx - al-Inlx+ al)+C ~..!..Jnlx-al+c.
2a\ x-a x+a 2a 2a x+al
8.1.3. lntegrali oblika

b)
6
-t,c.
..I. 1n lx
x+3!
c) J..1nlx-S\+c,
10 x+5,
4 f(1-x)(l+x)
dx ?( f-dx- I f--)=
dx I 2 Il lII'+ xl C
8.71.a)
f--dx=4
I-X' -l I-x ]+x
-- +
II-x,'
8.67.a) f~ "" f /d'r \ = J2 J ct:, . Uvodenjem srnjene ~ -;; :. u dobije
x +a a2[ x: + 1 1 a (~)- + 1 a b) ..I.lnl.1..0··:+:'>::·I!.+C
2 10-x
c) ..I.lnlll+3xl+c.
3 1-3x
\.0 / \a
se dx = adu, pa dalje vrijedi: 8,72.a) J..1nll+xll+c b) J..lni3+2xl'+c c) ..!..lnI4+sxl+c
f·x- ·
10 I-x 12 13-2x 20 ,4-5x
dx - 2 = -~ f~ = !arctgu +C= -~.an:[g~+C.
+0 2
a u 2 +] a ~ a a dx ol( I 1 '\ J r( I 1 'L. I Ix-21
b)
1 x
_marctg-+C c) I x 8.73.a) f(x-2)(x+3) = Js x-2 ~':':-+iJ'"=5 Jl:;:-2 -:"+3[,=5 1°1':':-+31+ C
I -II
-- areta - + C
2 2 6 b 6
1 1
8.6R.a) Transformacijom podintegralnog izraza dobijamo: Rezultat: -In
1 - x-.
J
-r' )2' 3(x + 2)
3dx 3 d< 3 dx
3(x -I) 3 x+2
J2S+x 2 ::.:: 25
1+
= 25 x
1+ ~-. c) Uputa: -c;----:-
-x+2
25 ,5
(
x-..IJ' +2'
2; 4
Stavljanjcm !:5 = f , dobijamo dx = 5 dt
. . Smjena x _..I = fi t, dx = _.fi_7 dl; Rezultat: _2.fi_7 arcli_2X_-_l) + C.
l.fi
3dx =.q--"'-=].251+P
25~
f~L=!2 f~=~mrtgt+c=2((fc(rr>::+c
22 2 7
J:"'+6x+1O= r
x \2
(l 5 5 5 251+r1 6 dx dx JX+3=tl' cit
1+ .... ! 8,74.a) J(X+3)2 +1 Cl dx = cit = l{, +1 =arclgt+C~
\5)
I I 1 x-4
b) --arctg - + C c) arctl!.~+C = arctg(x+3)+C b) -arcl;:--+C c) I '\X-I
-In--.X-91
+C
2 2 " 10 2 2 8
R.69.a)
f- ··+··,.dx· "
1 4 x2
}_.
2
J1+(2x)'
d(2x) -
2
1 . arctg2x + C .
8.75.a) ...,-..,.--:--:-: In - - - -
2(1n3 -ln2) 3' + 2'
r _2x
b) 1
-In--IX-II
4 x+ I 2
I
--arctgx+C
] x3
c) -arctg~-+C
6 2
366 367
8.82.a) u = arcsinx, dx = dx; Rezultat: x arcsin x + ~ + C
8.76.a) ff, ,dx ,
a -x b) xarccosx-~.h_x2 +c c) xarctgx-~ln(l+x
I 2
) +c
2
8.83.a) u = x, dv = sinxdx; du = dx, V = -cosx:
=
x
arcsin - +C b) arcsin"::'+C c) arcsin ":::+c f xsin xdx=-X'cosx+ f cosxdx =-xcosx+ sinx+ C
a 2 3 b) xsinx + COSX + C c) -(x+2) cosx + sinx + C
.!. arcsin 2x + C b) J • 5x C
-arcsln-+ c)
J . 4x C !u=arctgx,dv=xdx
8.77.a) -arCSln~+ 2 2,
I fX =
2 5 2 4 9 8.84.a)
fxarctgxdx =1i X
dx. x =-arcLgx-- - - , =
du=--?v=- 2 2 l+x
2
1 +x~ 2
8.78.a)
x' I
=2-arctgx-2 + x' -1 x' II I
~x2--,b:=2arctgx-2
(f' fdx-
dx I
1+x2)=
j +1 x
=-arctgx -(x arctgx)+C=--arctgx---+C.
2 2 2 - 2
b)
I r;:---:;I
In!x+v4+x :+C c) Inlx+~'I+C b) fx ' cosxdx= lu=x ,dv=cosxd,'I,
2
.
=x'smx-2 J"xsmxcb:=
J Idu = 2xdx, v = sin xl
8.79.a) Inlx+fu7I+c b) .!.lnI5X+.i4+25X'I+c
5 I
0) ~lnI9.nJ4+8JX'I+c
9 , lu =- x,dv = sinxdx I=x-smx-2(-xcosx-
,. J-cosxdx)
=1.
8.80.a)
J,[c:Y+ dx -iX+1=tl_ dtr lau = dx, v.::::: -cosx
I)' + 4 - 1m
= dl - • j;2;4 =x 2 sinx + 2xcosx - 2. Jcosxdx = x 2 sinx + 2xcosx - 2sinx + C .
tnll + .J7i~l+c = In\x+ 1 + Jx 2

51 + C . lu=lnx,dv=xdxl
. x-3
+2x+
I . 8x-5
0) '
J
I
xlnxd'{= d<: x I=x-lnx
---J-dx=x-lux
----+C 2
?
FX
?
x
2
b) arcsm-~+C
3
c) 2'arCSln J8CJ +C . Idu=--,v=-
x 2 I
2 2 2 4
8.85.a) u=x 2 ,dv=e"dt:; du=2xdt, v=e r:. Sx e xdr=x e

2 2 X
-2 Jfxexdx=
fHA. Metoda parcijalne integracije = IU=X,dvoe'd~l=x2eX -2(xe' _ fe'dx) =e'(x 2 -2x+2) +C

du=ax, v.:::::e
II=-e'- cosx+ feX cosxdx =

8.81.a) Primijenimo rnetodu parcijalne integracije. Neka je u = x, dv = eX dx . Tada ju=e"',dv=sinxdx
je d u = d x, v = eX . Pomocu formule za parcijalnu integraciju:
b)
feX sinxdx =1 x
Idu=e d'(,v=-cosx
JUdI' = dv - JVdu j dobije se :
'[u=e'\' :.dV=COSXdxl
~
c
.' =-excosx+e"sinx- Jexsinxdx
fxexdx=xe x - fexdx.:::::xe x _ex +C=e"\x-l)+C. du='c dx,V=SIllX
1
lu~lnl~,dv~dJ dx => fe"sinxcb:=-eYcosx+cxsinx- Jexsinxdx

b) flnl¥<=1 _dx _ IOXlnl~- fx-:-=xlnl~- Jdx=xlnl~-x+C ,
I
du~- v--x
x'
x => r r
2 ... e" sinxw.:-=-e cosx+e x srnx => Je' · d x=2
( 'snn; e(. 'C'
smx-cosx)+
c)
, . . 21nlxl
u = In-Ixl,dv = dx, du =--, v=x; c) fe' cosxdx = .~~ (sinx+cosx)+C.
x J' 2
f In2lx~ =x In'lxl-2 flnlxl ~ x In 'Ixl- 2x Inlxl + 2x + C.

368 369
8,86.a) U <integralu JSin x sin x dx uzmimo: sin x = U, sin x dx = dv, paje
8.1.5. Neke primjene Ileodreilellog integrala
cos x dx = du, -cos x = v.
Pomocu formule za parcijalnu integraciju dobije se:
f ·, d'
Sin X X=-SII1XCOSX+ fcos 2 sin 2x
x dx =--2-+ . 2 x) d x,
( I -sm J 8.91. !Cako jev= ds ,tojeds=vdt,paje s= f(4t' -31+I)dl= 41' _2C+ t +c.
. dt 3 2
d I· · f' sin 2x
aJcJc 2 sm 2 XtL\'=-"'--2+
J. fdx ,tj.. f' SII1
2 x sin 2x C .
x dx="2'--4-+ 3
8+4+C = 100
8.92. s= J(3t' +2)dt=t +2t+C; 5(2)= 100 =>
1-- cos2x
Do istog rezuliata dolazimo aka primijenimo forrnulu sin 2 x
2 => C = 88. S=tl +2t+88,
sin 2x x C
b) --+-+ c) -xctg x+ lnsinx+C
4 2 8.93. v(t)= J(-41+16)dl=-2t'+16I+C; 5(1)= 16 => -2+16+C = 16
2
'~= In' x,dv= 1 dx
= Inx,dv = d<1
~ =;dn 2 x-2Jlnxdx= _dC, __ =
I"
8.87.a)
J
ln xd--.:= _ 21nx
du =--·dx,v- x
I
Idu-~,v -J:
I I
=> C =2 => vet) = -21' + 16t + 2 .
x x 213
s(1) = fv(t)dt = I( _21' + 161+ 2)d! = - 3 + 8t' + 2t + C,;
= xlo 2 "
x-2(xlnx- Jdx) =xln-x-2xlnx+2x+C.
'Iu =lnx,dv= dx sell = 25 => -~ +8+2+C! =25 => c, = 473'

lnx~c!2=I' __ ~nx -~+C.
J
b) ,=_In,x + fd'(_= 3
2
x~ dx 1 X x X x ·-·2t', 2 47
du=-,v=-~ set) = ---,.,_.- 'T' 81 + 21 + ._.- .
x x, 3 3
xd--: II - -I
dx - f
8.94. f"(x)= cos xdy= 2 fl+cOS2x x
dr=~+--+
sin2x C => ~=~+c
c)
f
-----::-
2
cos
=
X
U=X
'd
. l'=
cos X I= xtgx + In!cos xl + C .
2
.
. 2 2 4 4 4
dt.! = dv, v = tgx => C=O => Fex) =!: + sin2x .
2 4
8,88.a) 'ixJx2 +a
2
+~"11x+Jx2 +a 21+c b) 1 12---',
-x'l/x
2
,,' 1 "-aI +C
-a --lnx+Jx~
' 2 8.95. F(x) = fxdx=X; +C => f'(x)= I => x= 1. Kakopravay=x-l
c) _ arcsin x -Inl l +.Jl-x.:'.LC. oodiruje grafik funkcije y = r(x), to dodirna tacka 1ma koordinate X = 1,
x x I 1
Y. =1-1 -"0, pa.ie; ,-+C=O => C=-- =>
I x' 1
F(x)=---.
8.89.a) Uputa: Prvo livesti smjenu a zatim koristiti mctodu parcijalnc 2 2 2 2
.
mtegraclJc.
'" Rezu Itat: x4-2x2+2.e xz +C
2
b) Uputa: Uvcsti smjenu lnx = t, a zatim koristeci x = elm,: = c f i metodu

parcijalne integracije izracunati vrijednost dobijenog integral<:L 8.2. Odredeni integral
x(sinlnx--coslnx) C 8.2.1. l\leposredno izracunavauje odretlenog il1tegrafa
Rezu Itat: " ,---- +
2
c) Uputa: Koristi smjenu fx "'" f, a 72tiln metodom parcijalne integracije
8.96.a) J xd: '"-I
x"
2 ,
51
2
2'
2
21
2
dodi do rezultata: - 2/;; cos.Jx + 2 sin .Jx + C .
, c) In4
.x ' "- , 1 .J~I
x~a
8.90.a) ---Va" -x~ +-arCS111-+ C' b) -x ,J;F;; a. 2
a-+x~ +~Inx+ a +x 2 ,+C
?
2 2 a 2 2 i
8.97.a)
{;~ J2x-i ,
c) Uputa: Uved! smjenu ·hx -I ~ I. x arctgv2x + 1 - - - - + C
2
370 371
b)
f'
2j(2x-x
(}
2"
)dx ~ x
2 1.
L-3 'I',
X'
~4-3=3'
8 4
8.2.2. lzracunavanje odreaenog integrala metodom zamjene
o 7.,0 J!(l ,.,, _ _ . du!
c)
-5
I(5 x+x ')dx ~ -5x!
2
I
1-5
,x
,-~
3
'I'
H
--
_ 125
- -Lo
-- _ -62)
2
-.
3 6 3
3x-l=u'dx=-1
, 3 I S sl8
, 4 32768 -32 109i2
8.102.a) ,l(3x-l) dx= I=> II =2 =3 fu 4
dll = ~5\
)
X=
8.98.a)
,fsinxdx=-cosx ~,
"
-
=-i cos~-cosO =-(0-1)=1.
Z I "IT
1 x=3=> u=8 2 2
15 5
,~ 0 \ 2
I5x+2 = lI;d¥ = -
dl!
IT) ~./ rei (rei (nli~

l
4 dx 5 DdU I
l i·
b)
;[" r
jll~X+- dx = Jsmlx+~)dl x+~ I=-COS X+:;-li = b)
,
f(SX+2\3 x=O=> u=2 =5 J;;J=-lOu21~ 22
n \ 3/
,
:': 3 \ .) j j )1::, ()
x=4=>u=22 I 2 ~
I, II
IT
I:-I2rr n:l
-coS---+cos- =-.
dul
4x-l=u;dx=- .
)~4x .. lffi-~ IIx=l=>
IT 3 2 2 , '(";'- 41 , J3'--
23 ~1
~rl
123 3
,r-- .
)'-
6" cJ u=3 ~..'. 'Judu=---::-u'.Ju =-(23c;{23-3-:J3)
, , 4 16 I, 16
0) 'r '
'r'
;!
1t 1 ,
,cos'lx+ IdX=SIIl
6)
. lx+-I
.
6::
"
'It )'-
12 • 211: . n
=sm--slfi-=--i.
3 2 2
r:;
.,,;3
I !x=6=>u=23
1
I
I
3 '
~ l~ I~ J
3 J
2x=u;1 1
7 8.I03.a) fSiI12xd:r= dul"~- fsinudu=--;::-cosu ,= _.
8.99.a) 0) J dx=- 2" £.:: 4
3
0) ~. 2 I ' ,
I 3
(j 6 6 (j G
I "4 ~
~ f(X2.-6x+9)dx~
X
8.100.a) je x - 3)2dx Ix'dx-6 JxdY+9 fdx
b) 2=u; 1=2 Isinudu=-2cosuIJ =J3-12.
3 :\ 3 3
dx:::::.2du ::.
'I'
6
X 6 6
l72
"3 21.I' + 9xl. ~72-9-3(36 9)+9(6··3)=9. b)
'~l( n) 4x-~~u;ll 'ff'smudu=--cosul.
-6· c) 117
3
3 '.'
0) J5m 4x-- dx;=
I l'f = 0 , =-
8.10La) b) -Ji cj Jt
2 dx=~
au I 4 4. I':
2
2 4 I 4
8.104.a) 0)
J3 -I
6
g.IOS.a)
IT I ,
"3.
rsmxusJ. '
=icosx=t, r-=----i= fr dt= _ _ I·' = __7 '.
I
1=
2 d I
4
J
CI
b)
1 4
cos x Isin xdx = -dtl r t 1 31'ik 3
4
'
2
372 373
8.2.4. Primjena odreilenog iniegrala na izracunavanje povrsille ral'ni/Z figura
8.2.3. Metoda parcijalne integracije u odreilenom inlegralu 8.108. Kriva y=-x 2 +2x sijecex-osuutackarna Xl =O'X 2 =2,pajetrazena
2 4
povrsina p= fe-x' +2x)dx=3" (S1.8.108.)
, .
u :;;:; arCSIn x; du
. dx
= r:------=
8.106.a) Jarcsin x dx = vI-x 2 = 8.109.
°
Date linije se sijeku u tackama 0(0, 0) A(I, 1), pa je povrsinajednaka
dv=dx; V=X vrijednosti odredenog integrala:
, dl 3 '
• 1 1 xdx = 1-x- =t; xdx=-':2 'f(X_X2)dx=[X2 _ X )1 =.!.-!=.!. (S1.8.109.)
= xarCSlnxl o -f ~
I o
23,236
io
.
0.vl Xl
Ix ~ 0 => t = I, x = 1 => t = 0 2
Y= x
rio
.
_ . . , I 0 dl 'it 1I ,
-- x arcsin xl + - J~ = ~ + -VI =.- -, .
° 2,.Ji
2 ., 2 rI
o lu = arccos x; dll = - _"dx~= x x f
" d y:::: _x
2
-+ft2x
b) f .1._'
'" arccosxu;(=I" -x
,0
::;;; xarccosx'Ll + 7 - 2
.,vl- x
=
uj dv=d'(;v=x
dl I 'f
-I.
__ I)-x~· =l; xdx=--
.
x=-]::::>f:::::O,x=O=>f=l
2
. If) 1 dt 3rr ri l 3n
l=xarcsmx:_j-2~Jt=-2---Jt'o=-2 -J.
() S1.8.109. SI.8.1lO.
,[aretgx dx , - 'f-~o
xdx
c)
'"
= xarctgxl
"I
,1 + x~
= 1t •
8.110. TrazenapovrsinajeP= 2f(x-2)'dx= 0fu du=u
3
2 'I" 8
=- (S1.8.110.)
"
2
lu ~ x;du = dxl n;"
~ 2 n n
__
o -2
2
-2 3
2
8.107.a) fxcosxdX = Idv=cosxdx;,=xsinx!g -'Jsinxdx =2"+cosxj{; =~-l. 8.llI.P=4,5(S1.8.111.) 8.1l2.P= j(-x 2
+2x+3)dx_ f(2X-l)dx=3 2
() jv = sin x 0 I 2 -2 -2 3
,
Ilu=arctgx;dU=-~2
dx
2 1\ 12
y=x+ 1. y=(x_l)2
b) r ') l+x x
=-arctt-,1X1i
--lJxdx
~--=
Jxarctgxdx=1 ~·c 2 2
i 2 1+ x
dv=xd'(: V=-'
I . 2
lU 0
n 1, d n 1
= 8 - 2"x - arctgx)!o = -4 - 2"
4 7
c) Jxll1xd\' = 81n4-4- e~ .
/' S1.8.1 1 1.
374 375
2 32
8.113. P~2 f(4-X2)dX~2
o
81.8.118. SI.8.119.
8.119. Jednacina tangente je y ~x+ ±. Povrsina figure (vidi SI.8.119.) je:
!~. 1 1
p~ '.R x+-Jdt-
1\
r(2x-x
2 2 )12 ( (' ,311,
)dx= =-+..: I -l' x2_=-)1
7
_~ 4 t 2 4 ._! 3 0
4 4
8.114. p~ 1(-x215)dt-IGx2+2)dt~21(-~x'+3}u~2(x: +3X)I~ =4n. 8.120. Tangente imajujednaciney=4x-4 i y=-4x-4.
8.11S.
""n -fi
Apscise prcsjecnih tacaka su ±2. Trazena povrsina je
0
P~
2
f f
2 31'
x -2(2x''" -4x) 1210 ~1.(SIK!20.)
2 x 2dx-2 (4X-4)dx~2'~1 16
o ~
p= R~X2+2)dt- Jx'dt= IGX2+2-X}~=2R2-~X')dx= I:

0- ,) 0
,,2 -2 -2 0
f I
I
'I
i J
)
/
, S1.8.1 6. .1 !7.
'I
8.116. Krive se sijeku u tackama ( 0, 0 ) i ( 2, 4 ). Trazena povrsina je
p = {-I
o
8X dx - Ix'
0
dyo ]l2J2) -x' JdY ~ ~ .
0 3
8.117. (SI.8.117.)
8.118. P = f2xdX - f~dX~X I +-.2 I'

,2 2
I I
x2
2:1
I x'Ii
20
6
(SI.8.118.)
376 377
4
8.126. y)2dy~7t "fydy=~214 ~8n.
om
(S1.8.126.)
d ( -x) o 2
dx r r
(y : ;: f
0
C
lr =arcsin.::1 7t
Dalje vrijedi:
fr JiI -I-
" ,x ro
2 '
I \r;
u=xdu=dx I
c
J
x(xdx)
-,---- ~
~
o vr- --x- dv=
,
xdx xdx
122") V= "\Jr"
~.2
f -Jr' _x21
vr~ -x~ -x-
SI. 8.126.
~-xJr' -x'i r'··-~-'
,
+
'
rJr' -x'dx~ fJr2 -x'dx~-P""r'"
4
1
Otudaje:
" "
1 8.127. (S1.8.127.).
4·-~
4 kru~a
=> =>
.,
b-
;;:X 2 .
=> y=h
f ' 1
1--
x- 8.128. 512"
35
8.129. 16rr
Nekaje 3
8n
3
8.130,
~> 2I~"".
2 => 1 ~ ll1l.
4 D a IJ" e Je: P,0,,, " 4bI ~ ab7t .
8.2.5. Primjenu odreiienog integra/a na izracullilvanje zapremille obrtllog tijela
dx"-It (x sin 2x )1" n'

8.123.
\l
- cos 2x
224 0
----~
2 \
8.124. "f4
I' =71
2
I
--.;:dx
.t
= 4n JX
,
f ·-dy = --'1
1
4n
):
I'
I
= 2n . \
y ~ 4x -x'
--5-1'I'
11
, , 21' 31£
dx-n Jx dX~2 \
JC 11':
8.125. r ~v, -V, ~n J(vX)
T tC2 4:n:X 'It.X
2 5 10
i
l,
o 0 0 ()
378 379
8.2.6. Primjena odreilenog integraia nu izracunavanje povrsine obrtnog tijela
5 5
8.2.7. Primjena odreilenog integrala no izracunavanje preilenog pUla
8.131. p< ~2n Jx~cb:~2J2n fxcb:~J21t X'I: ~25nJ2. w
8.132. p< ~ 21t

"
6
f3x,n:;:9cb: ~ 6JiOn fXd, ~ 3JiOn

0
6
x'l: ~ 96n Fa .
J
o
?
8.136. s= (3t'-21+5)dt=(t -I +51)10
3 2 dO
~950m.
, ,
8.137. s, = J(61' -4t)dl=(2I' _21')1: =8 m.
II+9x 4 ~ ~1i7, o
' .,--,
2-
i .
=t
'f" r: dl n I' 611t 5
_21')1: ~ 104 m
8.133. P_
.
= 21t I +9x
o
x '\I I
J
dx = i,36x"dx:;:; dt = 21t
IIX 3 dx = ---
dt !
vI -:;:;: - - I
36 18 3'
-I2 1728 S5 = [(61 2 -4t)dl ~ (21]
4
I
I 36 8.138. Tacka ce se zaustaviti kada bude v = 0 ,ocinosno, 24t - 6t2 =0
l
8.] 34. Posmatrajmo kruznicu Xl + = r2. Rotacijom ove kruzlltce oko x-ose
2 "
~ _ 14
(ili y-ose) nastaje sfera cijaje povrsinajednaka trazenoj povrsini lopte. => t = 4. '" _ "I
Preaeni put]e s= 1<241-6r)dl=(l21 -21) ~64 m
• 0
Otudaje:
!O
8.139. s= i9.8!dlo"490 m
o
b
8.135. li.~>; 'I

=2n: ~y- l+U:') 2L J . ~ v'=-,------.
w:, y=2-vl-·.r, ··2x
a . '/1-x' 8.2.8. Primjena odreilenog integra/a na izracunuvanje rada SUe
8.140. Prema HookoVOITI \0 zakonu vrijedi: F = kx, odnosno, 6' = k·O,008 ,

odakle so dabije k = 75.
0,0); 21o.0R
Izvrseni fad Aje: A = f75xdr::= 75·~ :;:;~J.
J 2 25
c "
8.141. Kakoje: F=kx,odnosno, 10=k.O,012,toje k~2500
3
Izvrseni rad A je:

.
A= .
J
r 2500
(} 012
3
x d, ~
2I(1,()12
2500 . .:':...
3 2'10
~ ..i. ~ 0,06 J .
100
o
o.or' x2Io,[tJ 9
1 8.l42. 30 ~ k·O.006 => k=SOO. A~ 500xdx=500···- =~~0225J.
4 -y'
P1 =4n J~-'-
,v ,~~-.,
J
o
24()'
°
0 II,(}J
o ~ 320000
/I'"
J
fii xdx = 16 => => => k=~--.
9
"
'f320000 d.' 320000 x. 'I' _, 9
L.
.', .., ~-9-x --9- ,= ,,44J -2-1 => z=--=009m.
100 '
c "
0,05
8.144. fkxdt=25 => k=20000. /I ~ ".IJ20000X cb: ~ 20000 .~., 1°·' = 100 J
o
° °
10' Roben Hooke (l635 1703) - engleski uzicar
w
380 381
SAD R Z A J
PREDGOVOR................ 3
I. MATEMATICKA INDUKCIJA. BINOMNA FORMULA 5
1.1. Matematicka indukcija ..... """" .......................................... " .. ""... 5
1.2. Binomna fannula .... " ..... " ........................................ " ........ " .. "" ..... 10
LITERA TURA:
2. TRIGONOMETRlJSKI I EKSPONENCIJALNI OBLlK
L M. Alekseev: ELEMENTARNA MATEMATIKA-rescnie zadae KOMPLEKSNOG BROJA 18
"Visa skola" Kiev" 1989.
2. Dr. S. Arsianagic : MA TEMA TICK A INDUKCIJA,
"OTlSAK", SARAJEVO, 2001. 3. KOMBINATORIKA
3 . N. Dzuhur: MATEMATIKA sa zbirkom zadataka za 4. razred srcdnje skole 3.1. Varijacije .............. .. 29
!!Svjetlost ll Sarajevo, 2000 3.2. Penl1utac~ic .. . 32
4. A. Hadziaganovic:ZBIRKA RUESENIl-l ZADA TAKA IZ MA TEMA TIKE 3.3. Kombinacijc . 37
odabrana poglavlja za nadarene ucenike srednjih skola,
"GRIN", GRAC ANle A, 2000. 4. SKUP REALNIH BROJEVA (R). 42
S. S. Mintakovic: Zl3lRKA ZADATAKA lZ ALGEBRE III dio
Zavod za izdavanje udzbenika, Sarajevo, 1967. 5. NTZOVL ARlTMETICKI I GEOMETRIJSKI NTZ
6. D. S. Mitrinovic: Matcmaticka indukcUa. Binomna formula. Kombinatprik<l.
Zavod za izadvanje udzbenika SR Srbijc, Beograd, 1970. GRANICNA VRIJEDNOST NIZA. GEOMETRlJSKI RED
7. TRIANGLE matcmaticki casopis za ucenike i nastavnike osnovnih i 5.1. Pojam niza. Op6 clan. MonotonosL Ogranicenost ............ . 45
srednjih skola, lJdruz.enje matcmaticara BiHo Sarajevo 1998-2000. 5.2. Aritmeticki niz (aritmeticka progresija).............................. 47
8. Lj. Radovic: MATEMATTKA 4 za cetvrti razred masinske struke 5.3. Geol11etrijski niz (geol11etrijska progresija)........................ 54
nYesclin MasleSa" Sarajevo, 1985. 5A. Aritl11eticki i geol11etrijski niz-komhinovani zadaci ......,... 60
9. B. T. Vene: ZBlRKA ZADATAKA IZ MATEMATIKE za IV razred gimnazije 5.5. Granicna vrijednost niza . ........................ 61
Zavod za udzbenike i nastavna srcdstv3, Be0grad, 1976.
5.6. Beskonacni geometrijski red"" .. """""'"'''''''''' 66
10. S. Yukadinovi6,V. Stojanovi6: TvIATHEMATISKOP 6 - odabrani zadaci za
cetvrti razred srednjc skoie, "MATHEMATISKOP" , Beograd, 19n.
6. FUN K C I J A
6.1. Osobine Iunkcije. Oblast dctinisanosti (domena). Oblast vrijcdnosti
(kodol11ena). Ogranicenost. Pamost (ncpamost). Periodicnost
Znak i nule funkcije. lnverzna funkcija date funkcije .... 72
6.2. Granicna vrijcdnost funkcije.. . ............. . 78
6.3. Asin1ptote funkcije ........ "........ . 85
6.4. Prirastaj argumenta i prirastaj funkcije 86
6.5. Neprekidnost funkcije" . """""'" 87
7. DIFERENCIJALNI RACON
7. I. Srednja promjena funkcije. Srednja i trenutna brzina .. ".""........ 89
7.2. Prvi izvod (prva derivacija) funkcije.Opci metod odredivanja izvoda 90
7.3. Osnovna pravila za izvode. (Pravila deriviranja }........... ... ......... ..... 91
383
382
7.4. lzvod (derivacija) sloionc funkcije ............................................ . 92
7.5. Izvod (dcrivacija) logaritamske funkcije ..................................... . 93
7.6. lzvod (derivacUa) eksponencUalne funkcije .................................. .. 93
7.7. Izvod (derivacija) trigonometrijskih funkcija ........ "" ....................... . 94
7.8, Izvod (dcdvacija) inverzne funkcije. Izvod funkcija kaje su inverzne
trigonometrij skim funkcijama .... ,...... "......................................... "", .. 95
7.9. Logaritamski izvod (derivacija) funkcije ......................................... . 96
7.10. Mje§oviti zadaci 0 izvodu (derivaciji) funkcija. ...................... . 96
7.11. Izvod (derivacija) implicitno zadane funkcijc. ...................... . 98
7.1.2. L'Hospital-ovo pravilo za odredivanje vrijednosti izraza
o bl 1'l",a 0·0
- 1. 0
-- (k"_aD I. 00 ,CD,
o 1. ,co-en.
) . .................... . 98
000
7.13. lzvod (dcrivadja) viseg reda ............................................... . 99

7.14. Diferencijal funkcijc.Geomctrijsko znacenje ....................... . 100
7.15. Geomctrijsko znaccnje prvog izvoda. Tangenta i norrnala na grafik
funkcije. Primjena prvog izvoda u geometriji i fizici ... ,., .......... .. 101
7.16. Ispitivanje funkcija primjenom izvoda ..... " ....... .. 104
7 .16.1. Odrcc1ivanjc infervala monotonostifunkcijc ................. .. ]04
7" J 6.2, Odredivanjc ek.,·;trema (Jwjve{e i F/Qjmanje vrlj"ednos/i) jirnkc(je iOS
7.163. Odrcltival1je intervala konveksnosti (konkavnosti) funkc{ie ..... .. 106
7.16.4. Odrcc1ivGnje prevojnih tacakajimkcije ........................... ........... . 106
7.16.5. CrtQ!~ic grq/ikajimkcUe ............................................... .. J07
8. I N 'I' E G R A L N I RAe U N
8.1 Neodreilelliintegra!. .. .............................. . 108
8.1 i. Osnovncformule inlegriranja. Neposredno il1legrirQ1~je_ 108
8.1.2. lnlegracija metadom zan~jene promjenljive ........... . III
8.1-.3. lnlegrali oblika: "_dx ... [dxJ - fd¥ 113
x' ± a" • Ja' - x' ' Jx' + a'
8. i A. l\!Jeloda parcijaine il1tegracije ............ , 114
3.1.5. Neke primjenc neodredenog integraia.. .. 114
8.2. Odredeni integral. 115
8.2.1. Neposredno izracunavmy'c odreiienog integrala....................... 115
8.2.2. !zr(l('unovonjc odreifenog infegralo mefodam zamjene............ 116
8.2.3. Metoda parcijalnc inlegracijc U odredcnom inlegraiu.............. 116
8.2.4. Primjeno o<ire{lenog iniegralo no izracunavonje povr§ine ravnihfigura 116
8.2.5. Priny'ena odrcdenog inlegrala na izracunavanje zapremine obrtnog tijela 117
8.2.6. PrimjcnG odrcc1enog integrala na izracunavonje povrsine obrtnog lUcia ! 18
8.2.7. Prill/jena odreaenog integrala na izrac'unavanje preaenog pula 118
8.2.S. Primjena odredenog integrala na izracunavanje rada sile.......... 119
RJESENJA,UPUTE,REZULTATl 121
LITERATURA 382
384

Zbirka Zadataka Iz Matematike Za 4. Raz. Sr. Kole

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbirka Zadataka Iz Matematike Za 4. Raz. Sr. Kole

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZBIRKA ZADATAKA

Direktor: Sefik ZUPCEVIC

Za izdavaca: Abdu:;;elam RUSTEMPASIC

r:a svaki pt'irodan broj n ) po definiciji, vrijedi: n! = 0-(0-1)'(0-2)· ... -3,2,·1.

Izracunati vrijednost datog izra7....a:

Uprostiti date izraze:

1.6.a) ~-~~_ b) ~I~+~_I~ 0) 5! (11+1)!

Dokazati da vrijede identitct.i:

- 6 4 36 144 n'(n+i}' (n+lY

c) 4+2·7 +3- 10+ ... +11 (3n+ 1) ~n(n+ I)' 0

/1(11+ 1) "I- US.a)

I .4 "J.a ) 5915 n +2 + ')6.5

1.64. sina +sin2ct. +.,.+sinna 2 2 Cl. *- 2krt,ke z .

1.70. coscx·cos2a·cos4a·cos8a· ... ·cos2 a

1.95. Odrediti oS111i clan u razvljcnOl'D obliku binoma (x + 3);0.

Odrediti srcdfui clan u razvoju hinoma:

I dcfiniciJ';: (n\j n(I1-·1)(71-2)· ··(/l···k+. .2. 1.99,a) (1 + a)20 b) (I-li)'o c) (a - .[3)50

1.121. U razvijenom obliku binorna ( x 5 + )0

(l '~J" jednak je 66. Odrediti srednji clan tog razvoja.

medusobno su jednaki. Koji clan ovog razvoja ne sadrZi x ?

1.1 ! O. U razvoju binoma

['1"./3.J; + ifJ)" jednak 2772 ?

1.144. lJ razvijenom obliku binoma [ai J;; + zbir svih binomnih

Odrediti clanove koji su cijeli brojevi u razvoju datog binoma:

Odrediti clanove koji ne sadr.ze iracionalnc brojeve u razvijenom obliku binoma:

Koliko racionalnih clanova irna razloieni oblik binoma

(~J+ 2(~) +22( ~)+ 23m+ 24(!J+2 5(:)+2 0(:). 1.182.

J.] 86* i z = r( co, s(p+i sillcp),

.1 89, * Dokazati da za n ? 3 vriiedi nejednakost

/1"+' > (n + 1)" ,

I /\jgcb~dski obiik komp!eksnog hl'Dja z:

213a)aro-z=- 4 b)argz=n c) --<argz<-

Date kompleksne brojeve napisati u trigonometrijskom obliku:

= 51r cos ("j

.2.52.a) z) = 2 (cos7 + i sin7) ,

g +1Sm g )J [J3( g1 'Ak' 2" .. 2" dk

2.82* Dokazati iden!itete:

Z2 = 4(COS SIT + i sin 57t

2.72.a) z = (2 + i) 2 b) z=(coslOo +s;nl00), 2.86.a) ( 21<

2.73.a) z~(..fj+i)17 b) z = (Y""(

a) 1-{;J+9( :)-27( ~)+ . =(-1)'2" cos 21;" . 2.96.a) b) 5 (-ii2+2i)2

(1 + ifi) '0) (1[32+ 1\) " (Hfi]" (-1+I)3J' ( .. 1-1)31'

2.98.a) ( COS."l00 .' "0 0 ) g

c) 2.122. * Razloziti na hlktore date binomc:

Date kompleksne brojeve predstaviti u eksponcncijalnom obliku

2.132.a) z =e 2+;r;i b) z=e

Dokazati cia z.a svaki kompleksan broj z vrijedi:

pocinju ni sa 4 oi sa 5? 3.110. U leksikografski ured'enom nizu permutacija od elemenata ORME

3.150. Odrediti 41-u pcnnutaciju od AAAMM1{ lao pocctnc pertnutacije.

broja kornbinacija cetvrte klase od n+2 elementa. Odrcditi n. C ll - 2 P, P mN:

napadaca, 6 odbrambenih igraea, tri vczna igra6a i jednog vratara. Na

napraviti ad izabranih zadataka?

maze od oVlh zadataka lzabrati njlh pet? 3 . 198 .a) e nn + en.

(nJ (n+ll ("+1\

18.a) c~:; < 21 b) 0)

[9 .•) C 'h > C'2% b) C 'l3 <CHZ

!D.a) b) ,·l CHI

Okoiina tacke: E okolina tacke aje otvoreni interval (a'-8, a+8).

,_____ SVl!j~tva jcdnaimsti rcalni"'h"o"'r"o"i"ev"'.,,'c.....___________,

4.10. Ako za realne brojcve a i b vrijedi a + b = 2, dokazati da je 3 4 +b 4 :2: 2.

za svaki prirodan broj n, kazemo daje niz s

l svakiprirogan brojn vrijedi: m S; -all :5 irt: ,

(5~c~)Odrediti cetvrti clan niza S OpCiHl c!anom a,," ako jc:

,_ SVl!j~tva jcdnaimsti rcalni"'h"o"'r"o"i"ev"'.,,'c....._______,

6.161*a) lim_· x sin xcosx - ff0 a-ox TIX 1