Najopstija i uobicajena definicija pedagogije je da je ona nauka o vaspitanju.

Pedagogija se cesto
odredjivala kao nauka o vaspitanju, obrazovanju i nastavi cime se u centar stavlja organizovani
proces vaspitanja u skoli.(skolsko obrazovanje,posebno nastava). Krulj,Kacapor i Kulic smatraju
da nauku o vaspitanju treba tretirati kao socijalnu nauku, koja vaspitanju, pa i prakticno vaspitno
obrazovnom radu, prilazi intedisciplinarno.Pedagogija je slozena nauka koja se oslanja na tri
bitna elementa-antropoloski (u okviru kojeg se ukazuje na vaspitanje kao na fenomen primjeren
i neophodan covjeku ), teleoloski ( koji se odnosi na utvrdjene ciljeve i zadatke vaspitno
obrazovnog rada ) i metodoloski ( koji se odnosi na metode,oblike i sredstva usvajanja vaspitno-
obrazovnih sadrzaja).Predmet proucavanja pedagogije se nalazi u neprestalnom
mijenjanju,razvijanju i redefinisanju.

Nova ljudska saznanja i pojava pisma usloznjavaju vaspitanje ,te se tako pojavljuju i prve
institucije ( vise milenijuma prije nove ere u doba vavilonskog carstva, Asiriji, Kini, u Srednjem
egipatkom carstvu, a vaspitaci su bili posebno odabrani svestenici ). Malo je zapisa is tog doba, a
najvise ih je iz anticke Grcke iz doba procvata filozofije. Kasnije u carskom Rimu, u prvom
vijeku nove ere javlja se prvo posebno djelo posveceno vaspitanju `Vaspitanje govornika` od
Kvintilijana. U 19om vijeku pedagogija je konstituisana kao samostalna drustvena nauka.Rijec
pedagogija je grckog porijekla i njena upotreba potice iz antickog doba.Sastavljena je od dvije
rijeci pais,paidos-dijete,djecak i ago,agein-voditi.Dakle, osnovno znacenje jeste voditi dijete..
(pedagog=paid-agogos tj onaj koji vodi dijete).Kasnije u antickom Rimu pedagog postaje onaj
koji vodi ,usmjerava,potpomaze i omogucava cjelokupan ( fizicki i duhovni ) razvoj licnosti
djeteta,dakle onaj koji vaspitava dijete.Pedagogoija je nauka o zakonitostima vspitanja I
obrazovanja.Svaka nauka,pa tako i pedagogija da bi bila validna i samostalna nauka mora da
zadovolji odredjene kriterijume:1.predmet(objekat)proucavanja;2.metodologiju sa svojom
aparaturom,pomocu koje proucava i bavi se putevima vaspitanja.;3.sistematizovano znanje
i iskustvo tj mora da posjeduje naucna saznanja,4.svoju terminologiju,leksiku i jezik,i da se
po tome razlikuje od drugih nauka.Vaspitanje je process izgradjivnja,formiranja i
samoformiranja licnosti. Pedagozi kazu da je vaspitanje cilj,process i sredstvo,cilj je svestran
razvoj licnosti a njega postavlja drustvo,zajednica,drzava,vaspitanje je proces zato sto traje dok
je covjek ziv tj od rodjenja pa do kraja zivota i vaspitanje je sredstvo jer pomocu vaspitanja
vaspitac djeluje na vaspitanika.
Kategorije su osnovni,najopstiji pojmovi jedne nauke ( u pedagogiji su to vapitanje,obrazovanje i
nastava ). Vaspitanje je najsiri i najsveobuhvatniji pedagoski pojam i proces.Obrazovanje je srz i
jezgro cjelokupnog procesa vaspitanja.Nastava je posebno organozovan planski i sistemastki
process ostvarirvanja zadataka vaspitanja i obrazovanja u skoli.Nastavom su uvijek obuhvacena
3 cinioca ( tkzv didakticki trougao-ucenik,nastavnik i nastavni sadrzaj ).Iz navedenih pedagoskih
kategorija ( vaspitanje i obrazovanje ) izvedeno je vise osnovnih pedagoskih
pojmova:samovaspitanje je proces nastojanja i aktivnost usmjerena na
samorazvijanje,samoizgradjivanje i samoformiranje sopstvene licnosti.Samoobrazovanje je
poseban vid obrazovanja i njegov osnovni smisao je da sama individua bez neposrednog i
stalnog prisustva drugih lica ( nastavnika ) usvaja, posredstvom drugih sredstava
(stamapa,radio,kompjuter itd ) odredjena znanja,vrijednosti,navike i umijenja.Prevaspitavanje
je specifican vid procesa vaspitanja koje se primjenjuje onda kada se kod jedne licnosti
ispoljavaju odredjene osobine koje nisu u skladu sa ciljem vaspitanja.Pored navedenih postoje i
mnogi drugi vazni osnovni pojmovi u pedagogiji: ucenje, skola,cilj vaspitanja,skolski
sistem,sistem obrazovanja,moralno vaspitanje itd.

Cinioci razvoja licnosti su nasledje ( bioloski factor ), drustvena sredina ( socijalni factor),sistem
vaspitanja i svjesna stvaralacka aktivnost vaspitanika.Razni pedagozi su potcjenjivali ulogu i
moc vaspitanja precjenjujuci ulogu naslednih faktora i obrnuto.EPIKUREJCI I STOICI su
govorili o sudbinskoj predodredjenosti covjekove licnosti i nasledjem.VELIKANI
HUMANIZMA I RENESANSA su bili opijeni vjerom u svemoc vaspitanja i preobrazaja svijeta
putem vaspitanja.ERAZMO ROTERDAMSKI –priroda ako ti je podarila sina nije ti dala nista
drugo do sirovu masu ,a tvoja stvar je da toj savitljivoj prilagodljivoj masi das najbolju
formu.DZON LOK- mislim da mogu tvrditi da od 10 ljudi koje susrecem 9 njih je ono sto jesu-
dobri ili zli,korisni ili stetni za drustvo-postalo putem vaspitanja koje su imali.E.KANT-covjek
moze postati covjekom samo putem vaspitanja.On nije nista drugo do ono sto iz njega ucini
vaspitanje. Nasledje je proizvod dosadasnjeg razvoja zivota ljudi i ono obezbjedjuje putem gena
preduslove koji su osnova daljeg razvoja licnosti, ne u vidu gotovih i nepromjenljivih
sposobnosti i karakteristika licnosti, vec samo u vidu odredjenih mogucnosti I
dispozicija.NATIVIZAM precjenjuje ulogu nasledja,a potcjenjuje ulogu vaspitanja ( iver ne pada
daleko od klade ); EMPIRISTICKE TEORIJE precjenjuju ulogu sredine i vode nas u zabludu o
svemoci vaspitanaj i iskustva (vaspitanje je svemocno,vaspitanje nas cini onim sto
smo).STERNOVA TEORIJA KONVERGENCIJE o pomirenju nativista i empirista je vjestacko
pomirenje jednostranih teorija, jer na indirektan nacin shvata licnost vaspitanika kao pasivnu i
nebitnu u citavom procesu razvoja.Savremena pedagogija je odbacila ove tri teorije a prihvatla
MULTIFAKTORSKU TEORIJU koja pored nasledja i sredina uzima u obzir ulogu covjekove
aktivnosti u vlastitom oblikovanju, sto znaci da savremena pedagogija vaspitnaje shvata
aktivisticki.Olport-licnost je dinamicka organizacija onih psihofizickih sistema unutar individue
koji odredjuju njeno karakteristicno ponasanje i njen karakteristican nacin misljenja.N.Rot-
licnost je jedinstvena organizacija osobina koja se formira uzajamnim djelovanjem organizma i
socijalne sredine ( uzajamno djelovanje ).Olport je predlozio tri mjerila za odredjivanje crta
licnosi odredjene osobe: 1.ucestalost sa kojom neko lice prihvata odredjeni tip prilagodjavanja
(snalazljivost ),2.niz situacija u kojima se neko ponasa dosledno,3.intenzitet reakcija u
odredjenoj situaciji ( intenzitet obicnih uzbudjenja ili fobija ).Ipak postoji saglasnost da crte
licnosti treba klasifikovati 4 grupe:1.crte koje se odnose na sposobnosti neke licnosti,
2.crte koje se odnose na temperament jedne osobe a pod tim se podrazumijeva nacin i
ntenzitet emocionalnih reakcija,3.crte karaktera koje ukazuju na tipicne nacine reagovanja
jedne osobe u medjuljudskim odnosima,4.crte konstitucije kojim najcesce opisujemo
tjelesni oklop jedne osobe.Jedna od najcesce pominjanih tipologija licnosti u istoriji psihologije
je Hipokratova podjela temperamenta: 1.kolericki(jaka osjecanja,lako resavanje na
akciju,razdrazljivost I sklonost agresivnm reagovanju), 2.sangvihicki (lako mijenja
raspolozenja,sklonst vedrom raspolozenju,povrsnost emocija), 3. flegmaticki ( reaguje
rijetko i sporo, osjecanja slaba i tesko se ispoljavaju,stalozen,slabo osjetljiv i slabo
pokretljiv covjek ), melanholicki ( rijetko reaguje, osjecanja intenzivna i dugo
traju,preovladjuju osjecanja tuge i zabrinutosti ).Medju psiholoski najvrijednije tipologije
spada ona koju je predlozio Jung.Po njemu, postoje dva osnovna nacina reagovanja a to su:
ekstravertni,tj okrenuti ka spolja prema stvarnosti i ljudima ,karakterisu otvorenost ponasanja,
spremnost na neposrednu akciju,slabija osjetljivost, realisticnost I lako socijalno prilagodjavanje
i drugi introvertni, tj licnost okrenutu ka sebi karakterise sklonost
razmisljanju,povucenost,zatvorenost,uzdrzljivost u ispoljavanju emocija,osjetljivost na
kritiku,redji i slabiji kontakt sa ostalim ljudima, te okupiranost vlastitim mislima i dozivljajima.
Covjek pripada tipu,on ga ne posjeduje.

Realizaciju pojedinih ciljeva I zadataka vaspitanja prate i objedinjuju 3 etape: racionalnog,

emotivnog i voljnog.Tako se osnovna podrucja razvoja licnosti obicno dijele na kognitivni,
afektivni i psihomotorni razvoj.U udzebinicima pedagogije prije prvog svjetskog rata razlicita
gledista o cilju vaspitanja su razvrstana u 4 grupe:
1.hedonisticko,2.utilitaristicko,3.moralisticko,4.socijalno glediste. Dva osnovna nacina
formulisanja i definisanja cilja vaspitanja su – cilj kayo gotova staticna i udaljena slika i cilj kao
odlika i svojstvo samog procesa kojim se dolazi do njega. Funkcije cilja vaspitanja su veoma
brojne i znacajne:
Njegovim formulisanjem civjek postaje svjesniji svojih namjera u vaspitanju,cini ga
promisljenim I racionalnim procesom.
Njime se odrzava odredjeni kontinuitet ideja I vrednosnih sistema oko njih se okuplja I
ujedinjuje odredjena socijalna grupa.
Obezbjedjuje neophodni nivo organizovanosti I koordiniranosti vaspitne djelatnosti.
On je pretpostavka planiranja I predvidjanja optimalnih rjesenja u izboru i redosledu
sadrzaja,oblika rada,primjeni metoda I sredstava vaspitanja.
Nije samo norma I ideal, vec I osnova za razradu zahtjeva I odgovornosti u odnosu na ucenike
vaspitnog procesa I one koje obezbjedjuju neophodne uslove.
Motivaciona funkcija ideala kome se tezi.
Cilj obicno sadrzi smisao djelatnosti vaspitanja.
Cilj vaspitanja vodi racuna o kontinuitetu I adekvatnosti razvoja vaspitanika I planiranih
aktivnost,tempu razvoja vaspitanika.
Futuroloska funkcija, jer je okrenut buducnosti.

Dva osnovna nacina formulisanja I edfinisanja cilja vaspitanja su cilj kao gotova staticna I
udaljena slika I cilj kako odlika I svojstvo samog procesa kojim se dolazi do njega.
Determinante cilja i zadataka vaspitanja su ( sta sve uslovljava cilj vaspitanja? )- drustvena
zajednica,sistem vrijednosti, ideoloska i politicka shvatanja, saznanja o covjeku i njegovoj
licnosti, drustvena tradicija,razvijenost pedagoske nauke i sistema vaspitanja (skolstva), zelje I
potrebe, interesi i ambicije samih licnosti na koje se vaspitanje odnosi.

Dvije tendencije pri odredjivanju cilja vaspitanja: -insistiranje na jasnom i preciznom

formulisanju ciljeva vaspitanja koji svi moraju postovati i iz kojih sve institucije treba da izvode
svoje zadatke vaspitanja, i druga da niko van same licnosti nema pravo da odredjuje ciljeve
vaspitanja i da su ciljevi vaspitanja u samoj licnosti.Konkretizacija ciljeva i zadataka vaspitanja
se sprovodi na svim nivoima i svim pdrucijima vaspitnog rada ( prema nivou drustvene
kompetentnosti, prema vrstama skola, prema stranama vaspitanja, prema nastavnim predmetima
i programima, prema programskim cjelinama pa sve do konstatovanja ciljeva i zadataka jednog
nastavnog casa pri obradi odredjene nastavne jedinice)
1.Zadaci vaspitanja koji se odnose na osnovne komponente vaspitanja.To znaci da vaspitanje
treba da ispuni 5 osnovnih zadataka- intelektualno, moralno,estetsko, radno i fizicko vaspitanje.
2. Zadaci vaspitanja koji se odnose na strukturu psihickog zivota.Vaspitanje treba da ispuni 3
bitna zadatka: kognitivni,afektivni,psihomotoricki.
3.Zadaci vaspitanja koji se odnose na zadatke nastave: materijalni( nastavna materija),
funkcionalni (psihomotoricko podrucje tj razvijanje brojnih i raznovsrnih sposobnosti:
senzorskih,prakticnih i izrazajnih) i vaspitni (komponente)
4. Zadaci vaspitanja koji se odnose na sistem vaspitanja i obrazovanja: porodica, grupa vrsnjaka,
vrtic, skola,mas mediji,slobodno vrijeme i permanentno obrazovanje.
5. Zadaci vaspitanja koji se zasnivaju na vaspitnim vrijednostima: genericke ili opste ljudske
vrijednosti, drustvene svjesne aktivnosti i emocionalne veze, personalna tj vezane za licni zivot.

Savremeno vaspitanje obuhvata sledece bitne komponente- intelektualno,radon.moralno.estetsko

i fizicko vaspitanje.
Intelektualno vaspitanje – americki psiholog i didakticar Dzerom Bruner istice da nije toliko
bitan obim znanja koliko razvijena snaga razuma i svjesna sposobnost ponasanja.Umjesto cistog
memorisanja,logicko pamcenje.Sadrzaj obrazovanja treba shvatiti ne samo kao odredjenu sumu
gotovih znanja, vec kao instrument trazenja i istrazivanja, tj podsticanja samostalnog misljenja
ucenika. Tako Djovani Bertin istice vaznost svestranosti intelektualnog vaspitanja sa
komponentama istorijskog,naucnog,knjizevnog,umjetnickog i filozofskog znanja.Intelektualno
vaspitanje podrazumijeva izbor,preradu i usvajanje vrijednosti u formi sistema
znanja,navika,umijenja i sposobnosti koje omogucuju i usmjeravaju intelektualni razvoj.Ono
obuhvata dvije dimenzije- informativnu i formativnu.Zadaci intelektualnog vaspitanja:
1.usvajanje naucnih znanja,umijenja i navika i formiranje osnove za pogled na svijet.
2.razvijanje intelektualnih sposobnosti
3.razvnijanje motivacije za ucenike
4.osposobljavanje ucenika za samostalno sticanje znanja, za samoobrazovanje i razvijanje
kultura i tehnika, intelektualnog i drugog rada.

Radno vaspitanje je planski ,sistematski i cjelishodno organozovan process razvoja culture

mladih koji je usmjeren na sticanje znanja,vjestina i navika i razvijanje sposobnosti neophodnih
svakom covjeku kao radnom,produktivnom i stvaralackom bicu.Ono povezuje teoriju i praksu i
prevazilazi formalizam u znanjima ucenika.Pedagoski pravlino odabrani I realizovani sadrzaji
radnog vaspitanja treba da doprinesu ostvarivanju sledecih zadataka radnog vaspitanja:
1.razvijanje radne i tehnicke kulture
2.usvajanje odgovarajucih znanja o principima savremene organizacije rada i pretpostavkama
racionalnog, ekonomicnog i visoko produktivnog rada
3 ovladavanje radnim vjestinama i navikama
4.budjenju i razvijanju interesovanja, potreba i sposobnosti
5.profesionalnom informisanju i usmjeravanju ucenika
6.razvijanju pozitivnih moralnih osobina licnosti
U ostvarivanju ovih zadataka znacajnu ulogu imaju porodica, predskolske ustanove,skole,radne
organizacije i mas mediji.U ostvarivanju zadataka radnog vaspitanja neophodno je dosledno
postovanje sledecih principa:prakticne
svrsishodnosti,mnogostranosti,individualizacije,racionalnosti i jedinstva teorije i prakse.
Moralno vaspitanje je uvijek i drustveno vaspitanje jer priprema pojedinca za zajednicki zivot u
zajednici.Moral obuhvata principe,norme,pravila i zahtjeve koji odredjuju i regulisu ponasanje
ljudi u svim oblastima drustvenog i licnog zivota. U moralnom vaspitanju zadaci
obuhvataju:usvajanje odgovarajucih etickih znanja,vrijednosti,normi i principa opstedrustvenog
morala,razvijanje moralne volje,slobodu moralnog izbora,odgovorno ponasanja kao i formiranje
moralnog lika pojedinca kao clana drustvene zajednice putem prakse moralnog ponasanja.Sistem
moralnog vaspitanja principa cine:kompleksni prilaz vaspitanju, aktivni karakter moralnog
vasptianja,vaspitanje u kolektivu,oslanjanje na pozitivno.jedinstvo zahtjeva i postovanje licnosti
ucenika,uvazavanje individualnih i uzrasnih osobenosti.

Estetsko vaspitanje- u procesu e.v. planski i sistemski se razvijaju sposobnosti uocavanja,

dozivljavanja ,vrednovanja i stvaranja lijepog u umjetnosti,pripodi,zivotu i radu.Potreba za
lijepim je jedna od osnovnih potreba i vrijednosti covjeka,poput istine i dobrote. E.V. ima sire
znacenje od umjetnickog vaspitanja jer je usmjereno na razvoj svestrane licnosti.Osnovni zadaci
su:
1.razvijanje sposobnosti uocavanja lijepog
2.formiranje sposobnosti dozivljavanja lijepog
3.sposobnost vrednovanaj lijepog
4.razvnijanje stvaralackih,estetskih sposobnosti
U ostvarivanju zadataka estetskog vaspitanja najcesce se koriste metoda posmatranja, metoda
slobodnog izrazavanja i estetske analize.Za E.V. posebno su znacajni principi kvalitetnosti
estetskih sadrzaja i sredstava,uvazavanja interesovanja ucenika ,individualizacije i aktivnosti.

Fizicko-zdravstveno vaspitanje-pravilan tjelesni razvoj i zdravlje cine pretpostavku i prirodnu

osnovu cjelovitog i svestranog razvoja licnosti. Ono podstice tjelesni razvoj,usavrsava motoriku,
svijest o znacaju fizickog vaspitanja i potrebi njegovog unapredjivanja.Potreba za razlicitim
vidovima fizickih aktivnosti spada u red osnovnih ljudskih potreba.Ono je znacajan cnilac
preventivne medicine, socijalizacije i moralnog razvoja maldih.Zadaci su zdravstveno-
higijenski,obrazovni,vaspitni i rekreativni.