Konvencionalne Radiološke Metode

Univerzitet u Sarajevu
Fakultet zdravstvenih studija

Postdiplomska nastava akademske
2009/10 godine
KONVENCIONALNE RADIOLOŠKE
METODE
Doc. Dr. Fahrudin Smajlović

Historijat
• Drugu polovinu 19. stoljeća u domenu elektriciteta i
atomistike karakterizira ispitivanje prolaska električne
struje kroz staklene cijevi sa razrijedenim zrakom.
Eksperimentirajući tako, mnogi su fizičari otkrivali
različite svjetlosne fenomene.
• Pliicker 1859. - ispitivao neke zrake koje je Goldstein
nazvao “katodnim zrakama”
• Crookes je dao tumačenje te pojave i opisao da se tu
radi o “roju čestica materije”
• Pravilno tumačenje dali su Stoney i Perrin koji su
dokazali da je to struja elektrona.
Historijat
• Goodspeek, Jockson, Lenard i Tesla proizveli
su u svojim eksperimentima X-zrake radi
čega su mnogi pokušali pobiti kasnije
Rontgenov prioritet.
• Međutim, to pobijanje nije bilo osnovano, jer
oni nisu upoznali, niti spoznali njihove
mnogostruke osobine.
Historijat
• Wilhelm Conrad Rontgen je
eksperimentirao sa katodnim cijevima
koje su se često nazivale Geisslerove
iii Crookesove i primijetio da kristali
barijevog platin-cijanida, koji su se
našli u blizini katodne cijevi kroz koju
je prolazila električna struja
određenog napona, fluoresciraju,
premda je sama cijev bila umotana u
neprozirni crni papir.
• Osim toga, ustanovio je da cijev u
“pogonu” izaziva zacrnjenje na
fotografskoj ploči iako je fotografska
ploča bila zaštićena od djelovanja
vidljivog svjetla.
Historijat
• Rontgen je ove pojave protumačio kao svojstva nekih novih zraka koje nastaju
prolaskom električne struje kroz cijev iz koje je djelimično evakuisan zrak. One su
neprozirne i imaju sposobnost da prolaze kroz neprozirnu materiju. To je otkriće
Rontgen izvršio 8. novembra 1895. godine.
• Ne objavljujući svoje otkriće on je u svojoj laboratoriji neumorno utvrđivao
glavna fizikalna svojstva novih zraka.
Historijat
• 22. decembra 1895 godine
pomoću novih zraka fotografirao
je ruku svoje žene, a 28.
decembra 1895. godine podnio
je prvi pismeni izvještaj naučnom
časopisu Wiirzburgu.
• 23. januara 1896. godine održao
je predavanje na sjednici
fizikalno-medicinskog društva u
Wurzburgu, kojom prilikom je
slikao ruku znamenitog histologa
Kollikera i izrazio vjerovanje u
nove mogućnosti, koje se pružiti
X-zrake na polju anatomskih i
bioloških istraživanja.
Historijat
• M. Pupin (1896.) - izradio fulorescente folije i tako
omogućio skraćenje vremena trajanja ekspozicije pri
snimanju
• W. Wright - napravio prvi rendgenski snimak na
fotografskom papiru
• Wooduard (1896.) - konstruisao prvu metalnu
rendgensku cijev
• Becquerel – otkrio da neke soli urana djeluju na
fotografsku ploču i time otkrio “prirodnu
radioaktivnost”I on je rekao: rtg zraka nikad ne greši
nego mi koji neznamo njezin jezik
Historijat
Sva navedena otkrića u toku 1895/96, a na prvom mjestu otkriće W. C.

Rontgena mogu se smatrati otkrićima koja su stvorila početak radiologije
od 1895 do 1950 god rendgenologija a od 1950do1975 radiologija a od
1975 savremena digitalna radiologija .Radiologija je iz medicine prva
ušla u informacijski sistem zahvaljujući Ct ,MR, telemedicini ,PET,SPECT
i molekularnom imidžingu i intervencijskoj radiologiji
Historijat
• E. Rutherford ( 1897.) - otkrio da uranijumova rudača zrači tri
zraka: alfa i beta kao korpuskularne i gama-zrake tipa
elektromagnetskog talasanja
• M. i P. Curie (1898.) su objavili otkriće polonijuma, a u
decembru iste godine otkriće radiuma
• Planck (1901.)- ustanovio da se zračenja šire samo u
određenim najmanjim količinama “kvantima”
• N. Bohr (1913.)- dao atomski model po kojem oko centralnog
jezgra kruže elektroni po određenim orbitama
• W. D. Coolidge ( 1913.) - konstruisao elektronsku rendgensku
cijev sa usijanom spiralom katode i antikatodom od
tungstema
Historijat
• Zatim slijede otkrića neutrona, pozitrona, mezona
itd. i poslije niza drugih O. Hahn i F. Strassmann
otkrivaju mogućnost cijepanja atoma i time udaraju
temelje konstrukcije atomske bombe.
• A. Einstein je izračunao njenu energiju.
• Tako je stvorena nova era koja se zove “Atomsko
doba”
• Početak te nove ere vezuje se za prvu eksploziju
atomske bombe 1945. godine.
• Do vremena Rontgenova
otkrića, rezultati posmatranja
bolesnika i patološki procesi u
organizmu mogli su se
kontrolirati jedino na
operacionom ili obdukcionom
stolu.
• Danas uz pomoć rendgen-
zraka, moguća je za života
beskrvna kontrola, bolje rečeno
“inspekcija” unutrašnjosti
čovječijeg tijela.
• Rendgen-zraci potpuno
zamjenjuju “perkusiju”, jer se
pomoću njih daleko pouzdanije
određuje stepen gustine
organa i tkiva.
• U širem smislu, radiologija je nauka o zračenju
uopšte.
• Medicinska radiologija je nauka koja proučava
teoretske osnove i praktičnu primjenu rendgenskih
zraka, radioloških i drugih izvora jonizirajućeg
zračenja u medicini.
Podjela radiologije
• Radiologiju dijelimo na :
- opštu radiologiju
- specijalnu kliničku radiologiju
• Specijalna klinička radiologija se dijeli na :

- specijalnu radiološku dijagnostiku -
specijalnu radiološku terapiju
Podjela radiologije
• Opća radiologija proučava način stvaranja rendgenskih
zraka i drugih jonizirajućih zračenja, njihova svojstva,
fizikalne, hemijske i biološke osobine i njihovu primjenu u
medicini.
• Proučava opšte principe i različite dijagnostičke metode
pregleda.
• Nadalje proučava posljedice nastale od nepropisnog
izlaganja zračenju i način sprečavanja nepoželjnog
izlaganja ljudi.
• Posebno proučava zaštitu od štetnog djelovanja radijacije
pri korisnom ili neizbježnom izlaganju.
Značaj radiološke dijagnostike u
savremenoj medicini
• Moderna medicinska radiologija omogućila je da se
povećaju osnovna saznanja o građi i funkciji organa,
o patološkim funkcionalnim i mikroskopskim
promjenama u organima kod pojedinačnih oboljenja.
• Primjena rendgenskih zraka omogućuje i olakšava
ranu i tačnu dijagnozu što je osnovno kod svakog
medicinskog i kliničkog ispitivanja.
Značaj radiološke dijagnostike u
savremenoj medicini
Zadatak rendgenske kliničke dijagnostike je da

potvrdi ili isključi postojanje patološkog
procesa na koje je ljekar klinički posumnjao i
da upozori na nove simptome i patološka
stanja koja se drugim kliničkim pretragama
nisu mogla ustanoviti.
Fizika rendgenskih zraka
• Rendgenske zrake nastaju bombardovanjem
katodnim zrakama ili brzim elektronima anode
ili antikatode rendgenske cijevi, odnosno kao
posljedica kočenja brzih elektrona na fokusu
anode.
• Ovaj fenomen se može protumačiti na isti
način kao što nastaju valovi zvuka pri udaru
kamena bačenog na neku metalnu ploču.
• Rendgenske zrake su elektromagnetsko
titranje ill talasanje.
• U modernim elektronskim rendgenskim cijevima slobodni se
elektroni stvaraju zagrijavanjem spiralne metalne žice katode.
• Zagrijavanje katode vrši se pomoću struje niskonaponskog
transformatora, tj. struje zagrijavanja.
• Prema zakonu termojonizacije na površini užarenih metala
stvara se oblak (roj) elektrona.
• Da bi se olakšalo oslobađanje elektrona iz usijane spirale
katode, treba prethodno iz rendgenske cijevi evakuisati zrak.
• Tako stvoren oblak elektrona nad usijanom spiralom katode uz
pomoć visokog napona, kojeg dobivamo, odnosno dobivamo
struju visokog napona, iz sekundarnog kalema
visokonaponskog transforamtora mora biti prebačen
(elektroni) velikom brzinom na fokus anode.
...nastavak
• Negativni pol visokonaponske struje mora biti na
strani katode.
• Kako se čestice sa istoimenim nabojem odbijaju, to
de elektroni kao negativno nabijene čestice biti
odbijeni negativno naelektrisanim polom visoko
naponske struje, a privlačiti te ih pozitivno
naelektrisan pol anode rendgenske cijevi, koja se
nalazi nasuprot katode (antikatoda).
• Brzina kretanja elektrona zavisi o razlici
potencijala izmedu katode i anode.
• Što je veća brzina elektrona, to će rendgenske
zrake biti jače, prodornije, odnosno
penetrantnije i kraće talasne dužine.
• Vakuum u rendgenskoj cijevi omogućuje
elektronima gibanje i smanjenje mogućnosti
sudara sa česticama zraka
Primjer :
• Da bi se proizvele rendgenske zrake za
snimku ruke, napon u rendgenskoj
cijevi treba da iznosi najmanje 50.000
volti (50 kV).
• Brzina elektrona kod ovog napona
dostiže polovinu brzine svjetlosti
Građa atoma
• Atomi svih elemenata građeni su od jezgre i

elektrona, koji kruže oko nje.
• Jezgra je sastavljena od protona i neutrona.
• Protoni su pozitivno nabijene čestice i o
njihovom broju ovisi broj elektrona, negativno
nabijenih čestica, koji kruže oko jezgre u
energetskim udaljenostima, putanjama ili
energetskim nivoima.
Suština zračenja
• Zračenje u širem smislu te riječi

podrazumijeva kretanje energije kroz prostor i
materiju.
• Ta “energija” se kreće, ili u obliku
elektromagnetnog talasanja, ili u obliku
korpuskularnog zračenja.
Suština zračenja
• U elektromagnetsko zračenje spadaju električni, radio
i televizijski zraci, ultravioletno i vidljivo svjetlo i
toplotne (infracrvene) zrake. Zatim tu spadaju
rendgenske i gama-zrake koje imaju kraće talasne
dužine od prethodnih.
• Zračenje u vidu elektromagnetskog talasanja mnogi
nazivaju “kvantnim zračenjem”, ali je danas uveden i
prihvaćen naziv “jonizirajućeg zračenja”, jer
rendgenski i gama elektromagnetski talasi izazivaju
jonizaciju .
Spektar elektromagnetnog zračenja

Suština zračenja
• Rendgenske i gama-zrake imaju jednake

fizikalne osobine i biološko djelovanje.
• One imaju samo različito porijeklo:
rendgenske zrake nastaju u aparatima (na
anodi rendgenske cijevi), a gama-zrake kao
posljedica radioaktivnog raspada
Izvori zračenja
Kao medicinski izvori zračenja služe:

- rendgenski aparati
- prirodne radioaktivne materije
- umjetni radioaktivni izotopi
- različiti akceleratori
Svojstva rendgenskih zraka
1. Rendgenske zrake su nevidljive i šire se pravolinijski
u pravcu kroz prostor, a i kroz vakuum brzinom
svjetlosti. - -
Proizvedene na fokusu anode izlaze iz rendgenske
cijevi i prave oblik konusa ili kupe sa vrhom na
fokusu anode. Zato stvaranje rendgenske slike
podliježe zakonima centralne iii fokusne projekcije
bez prelamanja zraka. Centralni zrak predstavlja
osovinu tog konusa
2. Izazivaju fluorescenciju i fosforescenciju
Fluorescencija je sposobnost nekih materija da
svijetle kada se izlože rendgenskom zračenju i
prestaju svijetliti sa prestankom njihovog
djelovanja.
Fosforescencija je osobina nekih materijala da
svijetle kada se izlože rendgenskom zračenju i
nastave da svijetle i poslije prestanka rendgenskih
zračenja nekoliko minuta, pa i više sati.
• Svojstvo rendgenskog zračenja da može
izazvati fluorescenciju nekih materijala
iskorišteno je u radiologiji konstrukcijom
fluorescentnog ekrana koji se sastoji od
tankog sloja fluorescentne materije na kojem
promatramo sliku objekta kojeg
prosvjetljavamo rendgenskim zrakama.
• Tu dijagnostičku metodu zovemo
prosvjetljavanjem iii dijaskopijom.
3. Rendgenske zrake izazivaju jonizaciju
Jonizacija je rascjep
neutralne molekule ill
atoma u električki-
pozitivno i električki-
negativno nabijene
dijelove - jone, koji u
krugu struje putuju
prema suprotnom
električnom polju.
4. U materiji proizvode hemijske promjene
• Te se promjene naročito ogledaju u fotolizi fotoemulzije
rendgenskog filma slično kao kod djelovanja vidljive
svjetlosti.
5. Za razliku od svjetlosnih zraka rendgenske zrake prolaze

kroz materiju lakše,a kroz neku teže
• Dok svjetlosne zrake djeluju samo na periferne
elektrone materije, te rendgenske zrake djeluju na
elektrone svih dubina.
6. Rendgenske zrake pri prolasku kroz materiju
(čovječije tijelo) slabe
• Slabljenje je ovisno o talasnoj dužini, tj. o
prodornosti, jer što su rendgenske zrake kraće
talasne dužine to imaju veću prodornu moć, manje
je njihovo slabljenje u materijalu, tj. manja je
absorpcija.
• Slabljenje rendgenskih zraka ovisi i o atomskoj težini
materija. Što je atomska težina materije veća to je
slabljenje zračenja i absorpcije veće.
7. Interakcija rendgenskih zraka i materije

• Jedan dio energije zračenja (rendgenskih zraka)
bude pri prolasku kroz materiju upijen i
absorbovan.
• Sva svojstva rendgenskih zraka : jonizacija,
hemijski efekat, promjene na rendgenskom
filmu, biološka oštećenja ćivog tkiva itd. imaju
u osnovi absorpciju rendgenskih zraka u
ozračenom području i fizički procesi u
atomima tkiva dovode do teških oštećenja
ćelija što u radioterapiji čini osnovu u radu i
liječenju bolesnih ćelija.
• Uzrok slabljenja rendgenskih zraka pri prolasku
kroz materiju čine dva fizička fenomena:
- absorpcija
- rasipanje rendgenskih zraka
Prava absorpcija (fotoelektron)
• Kad primarna rendgenska zraka pogodi jedan

od elektrona u atomskoj orbiti, ona jedan dio
svoje energije utroši na otcjepljivanje tog
pogođenog elektrona, a drugi dio predaje
izbačenom elektronu kao kinetičku energiju
(energiju kretanja) , izbačeni elektron dalje
nastavlja put kao fotoelektron.
Prava absorpcija (fotoelektron)
• Absorpcija se zbog rasipanja rendgenskih zraka dijeli na

- Klasično rasipanje - Rendgenske zrake pri prolasku
kroz materiju samo promijene pravac kretanja, a pri
tome ne gube energiju, ne mijenjaju se talasne dužine i
ne izbacuju elektrone.
- Komptonovo rasipanje – Rendgenski zrak izbacuje
elektron iz orbite elektrona kojem predaje samo dio
svoje energije, a rendgenski zrak sam skrene sa svoje
putanje i nastavlja kao zraka duže talasne dužine,
Komptonov rasipni zrak
Karakteristično rasipanje
• Kod stvaranja fotoelektrona i komptonovih elektrona
dolazi do izbacivanja elektrona iz atomskih orbita.
• U slučaju izbacivanja elektrona iz unutrašnjih orbita
dolazi do uskakanja elektrona iz vanjske orbite na to
mjesto ili elektrona izvan atomske orbite.
• To preskakanje elektrona iz više u nižu orbitu atoma
praćeno je emisijom elektromagnetskih valova.
• Takve zrake zovemo karakteristični zraci jer su talasne
dužine karakteristične za pojedine elemente.
Dijagnostička rendgenska aparatura
• Rendgenskom uređaju pripadaju svi aparati,
sprave i predmeti koji su potrebni za praktičnu
primjenu rendgenskih zraka
• Najvažniji dijelovi rendgenske aparature su:
- Rendgenska cijev sa stativom
- Visokonaponski generator ili
transformator
- Komandni stol i vodovi električne
struje visoko naponski kablovi
Rendgenska cijev
• Jonska ili gasna rendgenska cijev je u radiologiji bila u
upotreba uglavnom do prije prvog svjetskog rata,
tačnije do 1913. godine kada je Coolidge američki
konstruktor konstuisao prvu elektronsku rendgensku
cijev, (termoelektronsku), koja je i danas u upotrebi.
• Prema tome, jonske cijevi predstavljaju samo
istorijski podatak, ili još negdje muzejski eksponat.
Jonska ili gasna rendgenska cijev
• Nedostatak jonskih odnosno gasnih cijevi bio
je u lošem kvalitetu i neujednačenom
kvantitetu zračenja, a on je zavisio o količini
zraka u njima koji se morao povremeno
regenerirati.
Kruksova jonska (gasna) cijev
Rendgenska cijev
• Elektronska rendgenska cijev je vakumska i
napravljena je od stakla.
• Sadrži anodu i katodu.
Katoda
• Katoda je izrađena od jednog metalnog cilindra u
čijoj se sredini nalazi spirala katode, izradena od
metala volframa. Ranije se upotrebljavala platina.
• Cilindar katode je spojen sa negativnim polom
visokonaponske struje sekundarnog kalema
visokonaponskog transformatora, dok je volframska
spirala spojena sa sekundarnim kalemom
niskonaponskog transformatora (katodni
transformator).
Anoda
• Anoda je smještena nasuprot katode u rendgenskoj
cijevi i zato se još zove antikatoda.
• Ona je meta brzih elektrona koji dolaze sa usijane
spirale katode.
• Najduhovitije rješenje je konstrukcija rotirajuće
anode.
• Takva anoda ima oblik gljive sa nagnutim rubom.
• Pokreće je jedan mali elektromotor
Anoda
• Broj obrtaja anode u standardnim
rendgenskim cijevima je do 3.000
obrtaja/min. a u superrotirajućim do 9.000,
odnosno 12.000 obrtaja/minutu.
Anoda
• Brzi elektroni koji dolaze sa usijane katodne spirale
tjerani visokim naponom udaraju gotovo na rub anode
koji je pod određenim nagibom u odnosu na pravac
kretanja termoelektrona i koji je obložen volframom.
• Okretanjem antikatode stalno se mijenja mjesto

bombardovanja elektronima, a temperatura koja
nastaje udaranjem brzih elektrona raspoređuje se na
vrlo veliku površinu oboda anode.
Rendgenska cijev
• Staklena rendgenska
cijev umetnuta je u
tutooklop koji Savremena rendgenska cijev
spriječava izlaz
nekorisnih rendgenskih
zraka i štiti rukovaoce
od visokog napona.
• U oklopu se nalazi
»prozorčić« za prolaz
snopa rendgenskih
zraka. On je usmjeren
prema izvoru
rendgenskih zraka.
Rendgenska cijev
• Oklop se sastoji od metalnog dijela,
porcelanskog oklopa oko polova rendgenske
cijevi i olovnog omotača.
Stativ
• Uz rendgensku cijev kao sastavni dio ubrajamo
stativ koji između ostalog služi i kao nosač
rendgenske cijevi.
• Razlikujemo dvije vrste stativa
- dijaskopski stativ
- stubni, odnosno plafonski stativ
Stativ
• Moderni dijaskopski stativi su pokretni u svim
pravcima. Rendgenska cijev se kod ovih stativa
pokreće zajedno s njim.
• Kod aparata snabdjevenih klasičnim fluorescentnim
ekranom, ekran je sastavni dio dijaskopskog stativa.
• Stubni stativ služi isključivo kao nosač rendgenske
cijevi koja služi za snimanje u radiologiji.
• Danas se redovno ugrađuju plafonski stativi kao
nosači rendgenskih cijevi, jer oni daju mogućnost
opsluživanja nekoliko radnih mjesta.
Fluorescentni ekran
• Nalazi se uvijek na prednjoj strani stativa i služi kod
dijaskopije (prosvjetljavanja) pacijenta.
• Smješten je između pacijenta i ljekara koji vrši pregled.
• Sastoji se od fluorescentne ploče na koju padaju zraci i

koju osvijetle, te olovnog stakla koje propušta
svjetlost, a zadržava (apsorbuje) rendgenske zrake.
• I ekran se pokreće skupa sa dijaskopskim stativom i
slijedi sve njegove pokrete.
Elektronski pojačivač slike
• U savremenim rendgenskim aparatima klasični
fluorescentni ekran je zamijenjen elektronskim
pojačivačima slike.
• Kod upotrebe klasičnog fluoroscentnog ekrana
postojao je permanentan nedostak nedovoljno
svijetle slike koja i pored najbolje sprovedene
adaptacije očiju na gledanje u mraku nije priuštavala
radiologu da razaznaje fine detalje patoloških
promjena, procesa ili organa čiju sliku posmatra.
• Elektronski pojačivač slike je u stanju da proizvede
500 do 3.000 puta svijetliju sliku objekta koji se
posmatra u odnosu na sliku dobijenu na klasičnom
fluorescentnom ekranu, a pod uslovom da se pri
tome nije mijenjala energija zračenja, (kilovolti i
miliamperi).
• Radi pojačane luminiscencije (svjetlosti) rendgenske
slike na elektronskom pojačivaču posmatranje slike
nije potrebno vršiti u zamračenoj prostoriji..
• Građen je od staklenog
omotača u kojem se nalazi
vakuum.
• Na široj strani prema objektu
kojeg posmatramo nalazi se
jedan fluorescentni ekran.
• Stražnja strana ekrana ima
tanki fotoelektrični sloj.
Nasuprot ovog na drugom
užem kraju nalazi se znatno
manji fluorescentni
ekran.Ovaj ekran služi za
posmatranje slike.
• Sa strane su raspoređene cilindrične elektrode sa
ulogom cilindričnih leća, dok se bliže malom ekranu
nalaze glavne leće.
• Rendgen-zraci koji iz rendgenske cijevi padaju kroz
objekat (čovjeka), kojeg posmatramo izazivaju na
prednjem velikom fluoroscentnom ekranu
elektronskog pojačivača slide, svjetlosnu sliku.
• Ova svjetlost djeluje na fotoelektrični sloj na kome se
stvara elektronska slika.
• Tako oslobođeni fotoelektroni kreću se prema
malom ekranu na suprotnu stranu.
• Radi razlike u potencijalu stvorenom izmedu
cilindričnih elektroda oslobodeni fotoelektroni
dobivaju ubrzanje.
• Ova akceleracija fotoelektrona doprinosi
povećanom intenzitetu svjetlosti koja nastaje
djelovanjem fotoelektrona na malom ekranu.
• Udaranje fotoelektrona u fluoroscentni sloj
malog ekrana stvara umanjenu reprodukciju
slike koja je prvobitno nastala na primarnom
velikom ekranu pojačivača.
• Slika na malom ekranu je svijetlija zbog
akceleracije fotoelektrona, a sjaj povećan,
zbog male površine ekrana.
Transformator ili generator
• Da bi mogli dobiti rendgenske zrake potrebne su
rendgenska cijev i električna struja.
• Kao izvor električne struje u radiologiji koristi se
struja gradske mreže standardnog napona (120,
160, do 300 volti)
Za pogon rendgenske cijevi:
• struja niskog napona od 10-12 volti za
zagrijavanje spirale katode i
• struja visokog napona od najmanje 10 kilovolti
kod aparata za mamografije, do 150 kilovolti u
dijagnostici moćnim aparatima.
• Zato za dobijanje ove dvije vrste struje postoje
i dva različita transformatora.
• Jedan transformator
transformiše gradsku struju
u struju niskog napona za
zagrijavanje katode.
• Drugi transformator koji
transformiše gradsku struju
u struju visokog napona za
pogon rendgenske cijevi,
odnosno za ubrzanje
termoelektrona.
Komandni sto i vodovi električne struje
• Komandni stol ima
zadatak da primi struju iz
gradske mreže i da je
regulisano sprovodi u
glavni i katodni
transformator.
• Smješten je u
rendgenskom postrojenju
između gradske mreže i
transformatora.
Komandni sto i vodovi električne struje
• Komandni sto se sastoji od :
- komandne ploče
- metalnog sanduka u kome su smješteni
potrebni regulacioni mehanizmi i sprave za
uključivanje i isključivanje
• Visokonaponski kablovi su danas smješteni u tuto-
oklopima, zaštićeni i kod montaže uglavnom uvučeni
u dvostruke podove i stropove.
TV - lanac u radiologiji
• Veći napredak u prenosu
slike u radiologiji i
poboljšanju kvaliteta
postignut je uvođenjem • Preduslov je postojanje
zatvorenog televizijskog elektronskog pojačivača
sistema. slike na koje se TV-sistem
veže, jer se slika ne može
na TV-monitor prenositi sa
klasičnog fluorescentnog
ekrana (nedovoljno je
svijetla).
TV - lanac u radiologiji
• Prednosti korištenja TV-sistema u radiologiji su
mnogostruke:
- TV-sliku sa monitora može istovremeno
posmatrati veći broj osoba (demonstracija
pregleda većem broju gledalaca)
- TV-monitor ili više njih može se dislocirati u
bilo koju prostoriju izvan rendgenskog
pogona
- na TV ekranu je moguće mijenjati kontrast slike
bez promjene energije
• Suština radiotelevizije je u principu ista kao i
obične televizije.Slika se pomoću jake optike
preuzima sa elektronskog pojačivača slikeTV-
kamerom i prenese na TV-ekran - monitor.
Vrste rendgenskih aparata
• Rendgenske aparate dijelimo na:

- dijagnostičke
- terapijske
Dijagnostički rendgenski aparati
• Dijagnostičke rendgenske aparate razlikujemo
prema mogućnostima i namjeni.
• U rendgenskih aparata prema mogućnostima
spadaju:
- polutalasni
- četveroventilni
- šesteroventilni
- dvanaestoventilni
Polutalasni rendgenski aparati
• To su najjednostavniji rendgenski uredaji.
• Kroz rendgensku cijev tih aparata prolazi samo
pozitivan polutalas naizmjenične struje, dok
negativni polutalas zadržava anoda rendgenske
cijevi ili jedna, odnosno dvije ventilne cijevi koje
se mogu ugraditi u ovu vrstu aparata.
• Ovi aparati su dosta malih mogućnosti, jer se u
njima koristi maksimalno napon do 90 kV i
jačina struje do 100 mA.
Četveroventilni rendgenski aparati
• Sistemom uključivanja četiri selenska ispravljača (ili
ventilne cijevi) omogućeno je da rendgenska cijev u
ovim aparatima iskorištava i
pozitivni i negativni talas električne struje.
• Negativni talas pretvoren je u pozitivni i tako struja
koja teče u rendgenskoj cijevi je jednosmjerna,
pulzirajuća.
• To znači da je kod ovih aparata u rendgenskoj cijevi
katoda stalno negativna.
Četveroventilni rendgenski aparati
• Ovi aparati raspolažu sa većim radnim

mogućnostima od polutalasnih, i u njima se
može dobiti napon od 125 kV i jačina struje
od 300 mA.
Šesteroventilni rendgenski aparati
• Što je stalniji napon struje bez većih fluktuacija, to je i
kvalitet rada rendgenske aparature bolji.
• Kvalitet rada se postiže naročito kod rendgenskih
aparata koji koriste trofaznu struju.
• Kod trofazne struje pojedine faze su pomaknute za jednu
trećinu perioda.
• Stvorena struja u rendgenskoj cijevi teče na sljedeći
način: čim prođe prva trećina polutalasa otpočne druga,
a za isti vremenski razmak nastaje i treći period.
Šesteroventilni rendgenski aparati
• Sistemom uključivanja 6 ispravljača (selenskih ili
ventilnih cijevi)omogućeno je iskorištavanje oba
polutalasa sve tri faze, čiji rezultat je tok
jednosmjerne struje u rendgenskoj cijevi sa skoro
ravnomjernim naponom.
• Struja je neznatno valovita.
• Ovi rendgenski aparati su moćni aparati i njihove
rendgenske cijevi se mogu opteretiti do 150 kV i
do više hiljada mA.
Radiološki aparati
• U grupu rendgenskih aparata prema namjeni
spadaju slijedeći rendgenski aparati:
- dijaskopski
- radiografski
- dijagnostički univerzalni (ako se
njima mogu vršiti i dijaskopije sa ciljem
snimanja i običnim rendgenskim snimanjima)
Radiološki aparati
• Zatim tu spadaju i specijalni aparati namijenjeni specijalnim
tehnikama
- tomograf, planigraf ili stratigraf je rendgenski uređaj za
slojevno snimanje
- kimograf je rendgenski aparat za snimanje pokreta
organa koji se kreće
- seriograf je rendgenski aparat za snimanje većeg broja
snimaka u jednoj seriji, a u kratkom vremenu
- fluorograf je rendgenski aparat koji se koristi u
masovnoj trijaži bolesnika
- aparat za kompjuteriziranu aksijalnu tomografiju
Zaštitni uređaji na rendgenskim aparatima
• Oklop rendgenske cijevi

• Ispred »prozorčića« rendgenske cijevi u snopu
rendgenskih znaka postoje filteri koji vrše
homogenizaciju snopa rendgenskih zraka i sprečavaju
rasipanje rendgenskih zraka.
• Dijaskopski aparati koji posjeduju klasični fluoroscentni
ekran imaju sa njegove strane, koja je okrenuta licu
radiologa, olovno staklo kojim se zaštićuju oči i lice od
ostataka zračenja koje je prošlo kroz bolesnika.
Suptraktor slika
• Radiografski uređaj koji omogućuje da se
radiografije uzete na potpuno istovjetan način
postave jedna preko druge i to jedna u
negativu a druga u dijapozitivu i da se
reprodukuju jedan snimak od te dvije slike.
• Ova tehnika je osobito korisna u vaskularnoj
radiologiji
Metode radioloških pregleda
• Ako se između rendgenske
cijevi koja emituje
rendgenske zrake i
fluorescentnog ekrana Iii
elektronskog pojačivača slike
postavi čovječije tijelo ili dio
tijela različite gustoće
materije od koje građeno,
ono će na fluorescentnom ekranu ili

preko elektronskog pojačivača slike
davati sjenke nejednakog intenziteta i
različitog oblika, tj. izazivaće različiti
svjetlosni efekat.
Radioskopija
• Dijelovi tijela veće
gustoće i specifične
težine jače će
absorbovati
rendgenske zrake i
obratno, manje
gustoće specifične
težine manje će
absorbovati
rendgenske zrake.
Radioskopija
• Dijaskopija omogućuje :
- posmatranje fizioloških pokreta
- otkrivanje patoloških promjena
- određivanje međusobnih odnosa
pojedinih organa u raznim pravcima
- utvrđivanje najpovoljnijeg položaja
fragmenata kod preloma kosti
Radioskopija
• Nedostatak radioskopije je u nedovoljnoj mogućnosti
uočavanja sitnih detalja koje možemo uočiti na
radiografskoj slici.
• Radioskopija je orijentaciona metoda i metoda
subjektivnog pregleda.
• Pri radioskopiji pacijent i ljekar su znatno izloženi
zračenju.
• Radioskopski pregled ne predstavlja trajni dokumenat
istorije bolesti.
• Zato se savremena radiološka dijagnostika bazira
uglavnom na metodama radiografije.
Radioskopija
• U klasičnoj radiološkoj
dijagnostici gdje se
dijaskopija vrši preko
klasičnog ekrana
neophodno je prethodno
sprovesti adaptaciju očiju
na mrak kako bi se oko
akomodiralo na
posmatranje slike
fluoroscentnog ekrana.
Radioskopija
• U savremenoj radiološkoj
dijagnostici dijaskopija se
izvodi pri dnevnoj svjetlosti
bez potrebe adaptacije očiju,
jer se znatno svjetlija slika
dobivena putem
elektronskog pojačivača slike
i prenesena na TV-ekran
može bez potrebe adaptacije
gledati direktno na
elektronskom pojačivaču ili
indirektno na TV-monitoru.
Radioskopija pluća
• Za radioskopiju koja se izvodi u mraku pomoću
klasičnog fluorescentnog ekrana potrebna je
adaptacija.
• Adaptacija očiju za rad u mraku mora trajati
najmanje 15 do 20 min. Za radioskopiju koja se
izvodi pomoću TV-lanca, a slika posmatra na TV-
monitoru nije potrebna adaptacija, jer se
dijaskopija izvodi pri sobnoj, odnosno dnevnoj
svjetlosti.
Radioskopija pluća
• Za vrijeme pregleda
bolesnici se nalaze u
stojećem stavu, a teški
bolesnici u sjedećem.
• Ponekad se iz nužde
dijaskopija izvodi u
poluležećem ili ležećem
stavu bolesnika.
Radioskopija pluća
• Prvo se pluća posmatraju u P-A položaju, pa se
pacijent okreće u kose i profilne položaje.
• Pregled počinje od desnog plućnog vrha, pa
postepeno nastavljamo posmatranje desnog
plućnog krila na niže do desne hemidijafragme sa
posebnim osvrtom na desni frenikokostalnugao
koji se posmatra pri dubokom inspirijumu i
ekspirijumu bolesnika.PROUČAVA UOČAVA
OTKRIVA ISPITUJE ODREĐUJE ZAPAŽA ZAGLEDA
1900 godine je otkrio MORIC ortoskopija
Radioskopija pluća (nastavak)
• Pažnja se mora obratiti na frenikokardijalni
ugao.
• Oba ugla posmatramo u P-A poziciji i kosom
položaju.
• Dijaskopski pregled nastavljamoposmatranjem
lijevog plućnog krila, ali obrnutim redosljedom
(od dijafragme prema lijevom vrhu pluća).
Radioskopija pluća
• Plućna krila na rendgenskom fluorescentnom iii TV-
ekranu vide se kao svijetla polja odvojena sjenom
medijastinuma. Posebno se obraća pažnja na
komparaciju prozračnosti lijevog i desnog plućnog krila,
pa se isto tako posebno posmatraju hilusni predjeli
lijevog i desnog plućnog krila.
Nedostaci radioskopije pluća
• Prilikom radioskopije bolesnik prima znatno veće
doze zračenja nego kod radiografije, a male
patološke promjene i pored često optimalne
adaptacije nije moguće dijaskopijom otkriti.
• Da bi se mogao lokalizirati odreden patološki proces
u plućima, treba rendgenološki razlikovati pojedina
plućna područja.
Pluća
• Oba plućna krila dijele se na gornje, srednje
i donje plućno polje ili trećinu.
• Gornje plućno polje
predstavlja vrh pluća sve
do prednjeg kraja II rebra.
• Sam plućni vrh je onaj dio
plućnog krila koji se
prostire od projekcije
klavikule, pa naviše.
Pluća
• Srednje plućno polje se

prostire od prednjeg kraja II
rebra do prednjeg kraja IV
rebra.
• Donje plućno polje prostire
se od projekcije prednjeg
kraja IV rebra do
dijafragme.
• Pored ovih polja
razlikujemo područja
frenikokostalnog i
frenikokardijalnog ugla i
područje hilusa.
Pluća
• Za precizniju lokalizaciju patoloških promjena
ova podjela je nedovoljna, zato podjela treba
da se vezuje uz pripadnost patološkog procesa
za pojedine lobuse.
• Ova podjela na lobuse poklapa se sa
anatomskom podjelom i ona često ne
zadovoljava, pa se zato podjela dalje sprovodi
prema bronho-pulmonalnim segmentima.
Bronho-pulmonalni segmenti pluća
Pluća
• Bronho-pulmonalni segment je dio plućnog
parenhima kojeg snabdijeva određeni segmentni
bronh.
• Ovi segmenti se dijaskopski ne vide premda svaki
segment funkcioniše nezavisno kao samostalna
jedinica.
• Pacijenta treba u posteroanteriornom i profilnom
položaju da bi se lokalizacija patološkog procesa
mogla vezati uz određeni segment pluća.
Radioskopija pluća
• Hilusi se na radioskopiji pluća u
posteroanteriornom položaju vide u obliku
rastresite sjene položene lateralno od rubova
srčane sjene.
• Najveći dio sjene hilusa čini plućna arterija,
veoma mali dio plućne vene i neznatno limfne
žlijezde.
• U toku dijaskopije treba obratiti pažnju na
konture, položaj i fiziološke potrebe
dijafragme.
Plućna radioskopija
• Prozračnost plućnih polja nije homogena, već se

normalno u njoj ocrtavaju sjene različitog
porijekla koje treba dobro poznavati kako se ne
bi zamijenile sa sjenama patoloških procesa.
Radioskopija srca
• U dijagnostici srčanih oboljenja još uvijek dolazi
do punog izražaja radioskopija srca.
• Radioskopijom srca mogu se odrediti oblik i
položaj srčane sjene, pratiti njegove pokrete i
pulzacije, otkriti i lokalizirati patološke sjene
(npr. kalcifikacije zalistaka, a rjeđe tumori
srčanih šupljina).
Radioskopija srca
• Radioskopija srca se vrši u stojećem iii

sjedećem stavu bolesnika.
• U ležećem položaju mijenja se oblik i veličina
srčane sjene, pa ovaj položaj treba
izbjegavati.
Radioskopija srca
• Radioskopiju najpriie izvodimo ovim redom:
- u posteroanteriornom položajuje kada je bolesnik
okrenut leđima ka rtg cijevi a licem rendgenologu ili
ekranu ili kaseti.P-A.
- u I kosom položaju (prednji desni kosi
položaj)
- u II kosom položaju (prednje lijevi kosi
položaj)
- u profilnom, odnosno, lateralnom
položaju.Lijevi profil /D-L/ bolesnik je lijevim bokom
naslonjen na ekran a desnim okrenut prema cijevi.
Radioskopija srca
• Oblik srčane sjene normalno zavisi o habitusu toraksa.
• U uskom dugom grudnom košu srce je duguljasto,
izduženo i uspravno položeno.
• U srednje razvijenom grudnom košu ono je koso, a u
hiperfoničom, širokom toraksu je poprečno položeno.
• Kod male djece položaj je uvijek više poprečan, te on
postepeno mijenja svoj oblik i tek poslije puberteta
poprima konfiguraciju odraslog srca.
Posteroanteriorni položaj
• U posteroanteriornoj projekciji desna ivica srca se
sastoji od dva luka:
- od donjeg luka desne
pretkomore
- gornjeg luka koga čini
vaskularna traka, rub
vene cave superior,
aorta ascendens ne
prelazi desnu ivicu srca.
Posteroanteriorni položaj
• Lijeva srčana kontura se sastoji od tri do četiri
luka.
• Donji luk pripada lijevoj komori, srednji arteriji
pulmonalis, a gornji luku aorte.
• Iznad luka lijeve komore uslovno se može
vidjeti četvrti luk lijeve aurikule.
• Gledano iz posteroanteriorne pozicije, desna
komora nigdje ne sudjeluje u stvaranju srčanih
kontura.
I kosi položaj
• U I kosom položaju bolesnik

je okrenut polulijevo svojim
desnim ramenom prema
ekranu a lijevim ramenom ka
cijevi desnim uz ekran ili
kasetu prednje desni kosi
(prema naprijed).
• Taj položaj još zovemo i
»mačevalački«.RAO.pdk
prednje desni kosi
I kosi položaj
• Ispred srca vidimo svijetlo • Prednja granica je
retrosternalno, a iza srca formirana malim dijelom od
retrokardijalno polje. lijeve komore, a većim
dijelom od desne.
• Bazu srčane sjene čini vena

cava inferior i desna komora,
stražnju konturu srčane sjene
čini desna pretkomora u
donjem dijelu i lijeva
pretkomora u godnjem dijelu.
II kosi položaj
• II kosi položaj je »bokserski« položaj koji se dobije
okretanjem bolesnika poludesno to jeste desnim
ramenom ka cijevi a lijevim uz ekran tako da mu
lijevo rame ide naprijed prema ekranu ili kaseti.
LAO.PREDNJE LIJEVI KOSI PLK bolesnik je okrenut
poludesno
• Ima još 4 pomoćna položaja koja su obrnuti gore
nabrojanim a to su A –P,ZLKili obrnuti prvi kosi i
zadnje desni kosi ZDKili obrnuti drugi kosi i desni
profil (prvac zrakova je L-D).
Radiografija
• Koristeći hemijsko svojstvo rendgenskih zraka da izazivaju
fotohemijski efekat na filmu vršimo snimanje čovječijeg
tijela.
• Fotohemijski efekat na filmu izazvaće samo one zrake koje
su prošle kroz čovječije tijelo i dospjele na rendgenski film.
Radiografija
• Pošto je absorpcija rendgenskih zraka u organima i
tkivima neravnomjerna, to će i njihov efekat na filmu
biti nejednak.
• Zato se na filmu javljaju tamnija i svjetlija polja.
• Svjetlija polja odgovaraju dijelovima tijela koja su
više absorbovala rendgenske zrake, a crna polja na
ovim dijelovima koja su manje absorbovala
rendgenske zrake.
• Svijetli dijelovi na filmu se nazivaju sjenkama, a tamni
svjetlinama, odnosno prozračnostima.
Radiografija
• Prednosti radiografije u odnosu na radioskopiju su
slijedeće:
- registruje bitne detalje
- slika na filmu je oštrija nego ona na ekranu
- bolji je kontrast slike
- omogućeno je posmatranje pri jakoj
homogenoj svjetlosti negatoskopa.
- radiografski se mogu snimati i oni organi
koji radioskopijom nisu pristupačni
posmatranju.
- slika na rendgenskom filmu predstavlja trajni
dokument bolesti.
Teleradiografija
• Snimanje organa iii dijelova tijela na rastojanju
najmanje od 1,5 do 2 m i više omogućuje da
sjena organa na snimku odgovara približno
njegovoj stvarnoj veličini.
• Princip teleradiografije pretpostavlja približno
paralelan snop rendgenskih zraka kod navedene
udaljenosti objekta ili organa od fokusa
rendgenske cijevi pri čemu sjena organa
dgovara približno stvarnoj veličini.
Teleradiografija
• Ovaj metod je
naročito značajan u
dijagnostici bolesti
srca, jer veličina
ovog organa
predstavlja
karakteristiku
njegovog stanja.
Tomografija
• Ako se anatomski detalj ili neka sjena nalazi u

dubini tijela iii organa potrebno je izvršiti
tomografiju, stratigrafiju, dubinsko snimanje ili
slojevno snimanje koje omogućuje jasnije
ocrtavanje tog detalja na filmu.
• Ovom metodom snimanja brišu se sve anatomske
strukture lokalizovane ispred ili iza tačke, ili ravni
koju slikamo.
Tomografija
• To se postiže istovremenim pokretanjem rendgenske cijevi i
filma oko objekta koji miruje i to svaki od njih u suprotnom
pravcu pod uslovom da se centralna zraka uvijek siječe u
odredenoj tački dubine koju smo odredili.
Tomografija
• Tomografija se izvodi na specijalnim rendgenskim
aparatima sa kojim je omogućeno istovremeno kretanje
rendgenske cijevi i filma na razne načine (linearno,
elipsasto, kružno, policiklično ...) pri čemu se cijev i film
uvijek kreću u suprotnom pravcu a objekat miruje.
Tomografija
• Da bi se izbjeglo veliko
izlaganje bolesnika
zračenju i smanjio broj
expozicija uvedena je
simultana tomografija, pri
kojoj se pomoću
specijalne kasete u kojoj
je na rastojanju umetnuto
4 do 6 filmova, vrši
snimanje različitih slojeva
samo pri jednoj expoziciji.
Kimografija
• Ovom metodom se vrši snimanje organa koji se

nalaze u stalnom pokretanju (npr. srce,
crijeva ...).
• Na filmu se registruju pokreti rubova organa.
• Kimografija nije metoda radiografskog pregleda
koja prikazuje sjenu čitavog organa već metoda
ispitivanja fizioloških pokreta.
Serijska radiografija
• Tehnika serijskog snimanja omogućuje praćenje
pokreta organa ili prolaz kontrasta kroz šuplje
organe, jer seriografski rendgenski aparat
omogućuje snimanje većeg broja snimaka u
jednoj seriji, a u kratkom vremenskom razmaku.
• Moguće je napraviti 8 do 12 snimaka u sekundi.
• Snimanje se može vršiti istovremeno u oba
pravca.
Radiofotografija (fluorografija)
• To je metoda pri kojoj je omogućeno fotografiranje slike

direktno sa fluorescentnog ekrana.
• Slika na filmu je uvijek umanjena i ne odgovara pravoj
veličini objekta.
• Danas se uglavnom upotrebljava Odeica-sistem koji
koristi pretežno rol-filmove. .
• Ovaj metod je eiconomičan i upotrebljava se prilikom
masovnih pregleda pluća.
• Neki je koriste i kod angiografija, naročito cerebralnih
arteriografija.
Sinefluorografija
(rendgen-sinematografija)
• Slika dobijena preko elektronskog pojačivača slike

može se registrovati pomoću filmske kamere na
filmskoj traci.
• Postoji direktan i indirektan način prenošenja slike sa
elektronskog pojačivača slike na filmsku traku.
• Direktan način je direktno snimanje slike sa optičkog
sistema pojačivača.
• Indirektan način je preslikavanje slike pomoću film
ske kamere sa TV ekrana.
Sinefluorografija
(rendgen-sinematografija)
• Mnogi se pregledi
danas rutinski
obavIjaju putem
sinematografije
kao npr. urografije,
mijelografije, a
selektivne
koronarnografije
se ne mogu ni
zamisliti bez
sinematografije.
Tehnika kompjuterizirane
tomografije
• 1969. godine otpočela su istraživanje u
laboratorijama firme EMI u Engleskoj kako bi
se koncept kompjutera mogao iskoristiti za
dobijanje ogromnog broja informacija o
mekim tkivima koja su inače do sada često bila
nepristupačna radiološkoj evidenciji, jer
dotadašnje metode pretraga nisu imale
dovoljno osjetljivih materijala da evidentiraju
sitne razlike u absorpciji rendgenskih zraka.
tomografije
• Prvi aparat za
kompjuteriziranu
tomografiju instaliran je
na Majo klinici krajem
1973. godine.
• Do kraja 1974. godine
bilo je montirano oko 20
aparata u svijetu.
• U aprilu 1975. godine
prvi ovakav aparat je
montiran na klinici Rebro
u Zagrebu.
tomografije
• Prvi rendgenski aparati za kompjuteriziranu
aksijalnu tomografiju su konstruisani i
programirani da registruju promjene samo na
moždanom tkivu.
• Prema tome njima se radila kompjuterizirana
aksijalna tomografija mozga.
• Sada su u upotrebi aparati za čitavo tijelo, body
sceneri.
tomografije
• Princip rada ovih aparata
se zasniva u registrovanju
sitnih razlika u absorpciji
rendgenskih zraka.
• Klasične metode pregleda
nisu bile u stanju da
evidentiraju bezbroj sitnih
razlika stepena absorpcije.
To je uspjelo
konstrukcijom ove
tehnike.
• Absorbcione karakteristike
tkiva su karakterizirane
brojem atomskih
elemenata ispitivanog
tkiva.
Tehnika kompjuterizirane tomografije
• Absorpcioni koeficijenti neke supstance određen je
procentnom vrijednošću većom ili manjom od vode.
• Zato je apsorpcioni koeficijent vode određen sa nula.
• Masno tkivo ima manji koeficijent - 10%.
• Najveći dio normalnog tkiva mozga ima od 4 do 5,50%,
a prosječno 5%.
• Kost ima srednju vrijednost oko 100 %, dok
kalcifikacije variraju između najgušćeg mekog tkiva i
nešto manjom od kosti u zavisnosti od gustoće i
veličine.
• Gas mjeri minus 100%.
tomografije
• Ovaj aparat mjeri koeficijente absorpcionih

vrijednosti, pa sa razlikom približnoj od 0,50/0
prema navedenoj skali.
• To znači da najmanja odstupanja u promjeni
strukture anatomskih elemenata aparat
kompjuterski evidentira.
tomografije
• Aparat na slici daje izgled
zabilježenih odotupanja u
absorpciji kao bijela i crna
polja.
• Gušće strukture sa većim
absorpcionim
koeficijentom daju bijela
poIja, dok one sa manjom
gustinom, tj. sa manjom
absorpcijom sposobnosti
daju crna polja.
tomografije
• Tehnikom aksijalne kompjuterizirane
tomografija mogu analizirati i demonstrirati
sigurna fizikalna svojstva normalnog
moždanog tkiva i drugih parenhimnih organa i
mogu evidentirati široke varijacije patoloških
lezija bez potrebe upotrebe kontrastnih
sredstva.
tomografije
• Pacijent se u toku pretrage osjeća potpuno
udobno, ali mora da miruje.
tomografije
• Rengdenski zraci se dobijaju pomoću
rendgenske cijevi, a fotoni koji nastaju,
pomoću kristala nekih fluoroscentnih supstanci
otkrivaju se fotodetektorima, koji rukovode
precizno usmjeravanje zračnog snopa.
• Rendgenska cijev se pokreće u smjeru paralele
preko pacijentove glave.
• Jednim pokretanjem, u jednom pravcu dobija
se 160 nalaza fototransmisija.
tomografije
• Ti se pokreti ponavljaju u razmacima od po 1° po
sljedećim paralelama do ukupno 180° tako da se
dobije 28.800 absorpcionih očitavanja u približno
5 minuta.
• Tako nastaju Sken-sekvence za tkivo u sloju
debijine do 13 mm a moguće ih je dobiti u
slojevima debljine 8 mm.
tomografije
• U rutinskom radu se prave 4 sloja (snimanja) u
razmacima od oko 2,5 cm. To je obično dovoljno, a
očitavanje se vrši pomoću kompjutera.
• Informacije se čuvaju na magnetofonskoj traci.
• Rendgenskom cijevi se bilježe nizovi informacija
pomoću matrica formata 80x80 mm sa razlikom u
vidu skale sivih tonova za svaki sloj tkiva.
• Na normalnim Sken-nalazima vidimo razlike u
absorpciji normalnih tkiva mozga.
tomografije
• Može se dati i v.
injekcija urotropnog
kontrastnog sredstva,
pa dobijemo povećanje
koeficijenta apsorpcije
naročito u lezijama koje
su dobro vaskularizirane
i koje se satima mogu
otkriti.
tomografije
• Metastaze tumora se mogu lakše otkrivati
kompjuteriziranom aksijalnom tomografijom
nego angiografijom, odnosno
pneumocefalografijom, a pogotovo "bolje
nego scintingrafijom.
• Značajno je saznanje da ovaj metod isključuje
velike opasnosti od zračenja, a neprijatnost
pacijentu se smanjuje u odnosu kakva postoji
kod invazivnih konvencionalnih metoda
pretraga.
Rendgenska slika
• Rendgenska slika predstavlja negativ snimanog
objekta pomoću rendgenskih zraka bilo direktno ili
indirektno.
• Radi debljine, odnosno treće dimenzije objekta svi
njegovi dijelovi se projiciraju
jedan preko drugog, sloj preko
sloja,ali sve u projekciji jedne
ravnine.
Rendgenska slika
• Tako nastaje
bogatstvo optičke
gustine filma, pa
odatle i prisustvo
jače providnih i
manje providnih
područja.
Rendgenska slika
• To znači da na rendgenskom filmu treba da

dobijemo vjeran oblik objekta.
• To se postiže ako centralni zrak prolazi kroz
središte objekta i to pod pravim uglom u
odnosu na film (projekcionu ravan).
Rendgenska slika
• Tada kažemo da je slika kongruentna, za razliku
od inkongruentne slike (deformirane slike) koja
se dobije kada centralni zrak pada koso na
objekat, a posebno ako je još i objekat smješten
bliže fokusu kada se snima.
• Rendgenska slika postaje razumljiva ako se
prave snimci objekta, tj. dijela čovječijeg tijela u
karakterističnim standardnim položajima.
Veličina rendgenske slike
• Slika na rendgenskom filmu je obično nešto
veći od objekta kojeg snimamo radi
zakonitosti konusne projekcije.
• Veličina slike ovisi od udaljenosti
izvora od objekta kao i objekta
od filma.
• Što je objekat udaljeniji od filma,
odnosno bliže fokusu, to će
povećanje njegove sjene biti veće.
Veličina rendgenske slike
• Ako želimo da dobijemo vjernu sliku veličine
organa, npr. srca čija je veličina neophodna za
procjenu stanja oboljenja tog organa koristimo
se tehnikom snimanja iz veće udaljenosti objekta
od izvora, tj tehnikom teleradiografije.
• Vjernost veličine i oblika dobije se na taj način, ali
uz uslov da je i objekat što bliže filmu, a pri tome
što manja površina izvora rendgenskih zraka.
Oštrina rendgenske slike
• Ako se jedna tačka objekta kojeg snimamo
projektuje na rendgenskom filmu kao tačka,
kažemo da je slika “oštra”, a ako se projektuje kao
mrlja kažemo da slika nije “oštra”.
Oštrina rendgenske slike
• Na oštrinu rendgenske slike utiču slijedeći faktori:
- malo rastojanje objekta od filma
- što veća udaljenost objekta od fokusa
- mirovanje objekta pri snimanju
- upotreba rešetki i tubusa pri snimanju
- snimanje pomoću kvalitetnih fluoroscentnih folija
(sitnozrnatih)
- upotrebljavanje rendgenskih filmova sa sitnozrnatom
fotoemulzijom
- odabiranje optimalnih vrijednosti napona (kV) jačine
struje (mA) i vremena ekspozicije
- pravilno centriranje objekta
- pravilna ocjena faktora: čovječije tijelo, debljina
objekta, gustina materija, atomska težina itd.
Kontrastnost rendgenske slike (opacitet)
• Kontrast rendgenske slike predstavlja razliku

gustoće sjena.
• Ako se kontrast nekog organa dovoljno razlikuje
od sjene okolnog tkiva kažemo da se radi o
prirodnom kontrastu tog organa.
• Sjena srca i krvnih

žila u plućima zbog
veće gustoće ističu se
jasno od sjene
zrakom ispunjenog
plućnog tkiva koje je
manje gustoće
(manje
kontrastnosti).
• Najmanju kontrastnost daju tkiva koja sadrže

zrak i gasove, zračne sjene.
• Zatim nešto veću kontrastnost daju mjesta
masnog tkiva (sjene gustoće masti), a zatim
slijede sjene svih ostalih tkiva:
sjene mekih tkiva - mišići, vezivo, parenhimni
organi i tečnosti.
Izgled nekih tijela pri konusnoj projekciji
• Kod snimanja u radiologiji centralna zraka

konusnog snopa rendgenskih zraka treba da pada
okomito na film, odnosno projekcionu ravan.
• Tako se dobije rendgenska slika u dvije dimenzije
koje su paralelne sa filmom (dužina i širina).
• Treća dimenzija koja je paralelna sa tokom
centralne zrake se sumira na slici i nije vidljiva.
• To znači da je rendgenska slika karaktera plakatske
slike.
• Mijenjajući smjer centralne zrake u odnosu na

središte objekta kao i mijenjajući ugao između
centralne zrake i filma, možemo promijeniti oblik
slike predmeta kojeg snimamo.
• Isti geometrijski oblik može dati različite

rendgenske slike.
• Poznavanje ovih fenomena neophodno je radi
mogućnosti interpretacije sjena različitog oblika
koje vidimo na rendgenskom filmu.
Patološke rendgenske sjene
• Zdravo plućno tkivo je ispunjeno zrakom i na
rendgenskoj slici će dati normalnu sjenu gustoće
intenziteta zraka.
• To polje na fluorescentnom ekranu daje prosvjetljenje.
• Kod pojave patoloških procesa na plućima dolazi do
zamjene zraka u alveolama sa tekućinom ili ćelijama.
• Takve sjene daju gustoće sjene mekih tkiva.
• Na fluoroscentnom ekranu će ove sjene davati sjene
tamnih područja.
• Kod pojave patoloških
procesa na plućima dolazi
do zamjene zraka u
alveolama sa tekućinom ili
ćelijama.
• Takve sjene daju gustoće
sjene mekih tkiva.
• Na fluoroscentnom
ekranu će ove sjene davati
sjene tamnih područja.
• Tako su nastali pojmovi
“sjenke”, “mrlje”.
• Svi patološki procesi kod kojih dolazi do
povećanja gustoće tkiva, odebljanja određenog
područja ili taloženja mineralnih soli daju
rendgenske sjene veće gustoće od gustoće
sjene zdravog tkiva u kojem se nalaze.
• Te sjene u opisivanju zovemo zasjenjenjima ili
opacifikacijom.
• Patološki procesi koji su izazvali razaranje

kosti (npr. osteolitičke metastaze) i doveli do
nestajanja vapna u tim područjima vidljivi su
na rendgenskoj slici kao prozračnosti ili
transparencije.
Fotografski materijal
• U početku radiografske ere u rendgenologiji se
upotrebljavala samo jednoslojna fotografska
ploča kao kod obične fotografije.
• Zatim je uveden fotografski papir, pa
jednoslojni film i na kraju dvoslojni rendgenski
film kakav je i danas u upotrebi u radiologiji.
Fotografski materijal
• U radiografiji se snimanje vrši pomoću
fluoroscentne svjetlosti dobivene od
fluoroscentnih folija između kojih se nalazi
dvoslojni film u metalnoj kaseti.
• Jedino tehnički filmovi i oni koji se
upotrebljavaju u stomatologiji osvjetljavaju se
direktno pomoću rendgenskih zraka.
Osvjetljavanje, hemijsko razvijanje,
fotoemulzija, latentna slika
• Djelovanjem svjetlosnih, odnosno rendgenskih zraka na

fotoemulziju rendgenskog dvoslojnog filma dolazi do
stvaranja fotolize pri čemu se kristali srebro-bromida
razlažu na atome srebra i broma.
• Time je stvorena latentna slika koju čine nukleusi srebra.
• Pri tome se atomi broma spajaju u molekule koje iz
kristala jonske rešetke odmah prelaze u želatinu i kada se
film stavi u razvijač idu iz želatine u razvijač.
Obrada eksponiranih rendgenskih filmova
• Proces obrade eksponiranih rendgenskih filmova obavlja se u
mračnoj komori.
• Klasična obrada eksponiranih filmova vrši se manuelnim
načinom.
• Proces obrade teče kroz sljedeće faze:
- razvijanje reduktivna supstanca metol i hidrokinon
,alkalija Na2C03,zaštitno sredstvo natrijum sulfat i usporivač
kalijum bromid.
- ispiranje
- fiksiranje natrijum tiosulfat
- ispiranje
- sušenje
• Ovaj proces obrade je relativno spor i za svaki

pojedinačan film traje relativno dugo
(razvijanje traje oko 5 minuta, fiksiranje oko
15 minuta, ispiranje oko 30 minuta i na kraju
sušenje od 5-10 minuta).
• U većim pogonima koriste se automatske

mašine za obradu eksponiranih filmova.
• U ovim uređajima čitav postupak oko obrade
filmova je automatiziran.
• Proces traje vrlo kratko vrijeme, od 60-120
sekundi.
• U toku radnog vremena jedna automatska
mašina može da obradi preko 500 filmova.
Fluorescentne folije
• Fluorescentna folija je
građena od kartonske ili
plastične podloge koja
je sa jedne strane
premazana slojem
fluorescentne materije.
• Fizičar Edison je prvi pronašao fluorescentnu
foliju, a Mihajlo Pupin je 1896. godine pomoću
folije koju je dobio od Edisona napravio prvi
snimak šake pacijenta u kojoj je bilo preko 100
komada sačme.
• U radiologiji se upotrebljavaju dvije folije (prednja i stražnja).
• Između njih se umetne dvoslojni rendgenski film.
• Prednja se nalazi slijepljena na unutrašnjoj strani prednjeg dijela
kasete, a stražnja na unutrašnjoj stražnjoj stranii kasete.
• Prednja folija ima tanji sloj fluoroscentne materije od stražnje. Ovo
se čini radi toga da bi obje strane filma primile istu količinu
svjetlosti, odnosno da bi stražnja folija i pored djelimične absorpcije
rendgenskih zraka, tj. njihovog slabljenja pri prolazu kroz prednju
foliju i rendgen film, dala isti intenzitet svjetlosti kao i prednja.
• Prema tome, crnjenje rendgenskog filma je posljedica djelovanja
svjetlosnih zraka na koje su ovi filmovi osjetljivi.
Kasete
• Rendgenski filmovi se pri snimanju umeću u
kasete koje mogu biti od kartona iii metala.
• Kartonske kasete se upotrebljavaju za smještaj
filmova koji su osjetljivi na rendgenske zrake,
dok se metalne kasete upotrebljavaju za
filmove koji su osjetljivi na svjetlosne zrake.
Kasete
• U metalnim kasetama se nalaze i folije između
kojih se umeće rendgenski film. Folije u kaseti
moraju biti čvrsto priljubljene uz film, jer
između filma i folije ne smije postojati slobodan
prostor. Ako se to desi iz bilo kog razloga
(oslabljena opruga), onda snimak izgubi na
oštrini.
Kasete
• Metalne kasete su, ustvari, pljosnate kutije
čije veličine odgovaraju dimenzijama folija i
filmova.
Kasete
• Prednja strana kasete je obično izrađena od

nekog mekanog metala (aluminija) koji veoma
slabo absorbuje rendgenske zrake.
• Ta je strana ponekad napravljena i od bakelita
ili plastične mase kako bi bila manje hladna
kad se nasloni uz tijelo pacijenta.
Kasete
• Stražnja strana kasete je obično napravljena od
čelika koji je sa unutrašnje strane oblože tankim
slojem olova.
• Ovaj sloj ima ulogu da obsorbuje propuštene
rendgenske zrake koje su prošle kroz sve slojeve
sadržaja kasete, te da otkloni sekundarne zrake koje
bi kvarile oštrinu slike, ako bi djelovale na rendgenski
film.
• Unutrašnjost prednje i stražnje strane kasete
obložena je filcom na koji su slijepljene prednja i
stražnja folija
Kasete
• Najčešće je sa stražnje strane zadnjeg zida, kasete
smještena opruga koja zatvara kasetu i koja omogućuje
čvrsto priljubljivanje filma i folija.
• Osim toga, opruge moraju biti besprijekorno ispravne
da se ne desi da svjetlost prolazi kroz pukotinu rubova
kasete. Sa neispravnom oprugom ne smijemo snimati,
jer će film biti osvijetljen mimo djelovanja rendgenskih
zraka.
• Takva kaseta je neupotrebljiva.
• U tehnici snimanja »mekim« zracima skida se prednja
folija. Tada snimamo samo sa zadnjom folijom u kaseti.
• ~t.
Zastori, tubusi , rešetka i sito
• Kada rendgenzraci prolaze kroz čovječije tijelo
jedan dio zraka prolazi nepromenjen, drugi se
apsorbuje, a treći rasipa u njemu.
• Količina rasutih zrakova raste sa povišenjem
napona tj. sa povećanjem prodornosti
rendgenzrakova.
• Rasuti zraci smanjuju oštrinu i kontrast
rendgenske slike, prema tome kvare sliku pa su
nepoželjni.
Zastori, tubusi , rešetka i sito
• Da bi se rasipanje rendgenzrakova u čovječjem tijelu
smanjilo s jedne strane, i, da bi se bolesnici što manje
ozračivali s druge strane, treba veličinu snopa
rendgenzrakova svesti na neophodnu mjeru za
dobivanje određene slike.
Zastor
• Prilikom rendgenoskopije veličina zračnog snopa
reguliše se primarnom branom, zastorom.
• Zastor sačinjavaju dva para olovnih ploča kojima se
upravlja mehanički: jedan par se u vodoravnom
pravcu istovremeno približava ili udaljava jedan od
drugog, a drugi u vertikalnom pravcu.
• Tako se iz rendgenske cijevi dobiva zračni snop u vidu
četvorostrane piramide različite veličine odn.
zapremine
Zastor
• Tako se iz rendgenske cijevi dobiva zračni snop u
vidu četvorostrane piramide različite veličine odn.
zapremine.
Vizirtubus
• Vizirtubus je kvadratni tubus u kome se jedno za
drugim nalazi više pari zastora.
• Njih sužavaju i šire elektromotori, čije komande stoje
pored ekrana.
• Zbog toga što vizirtubus ima višeslojni zastor, mnogo
je oštriji rub njegovog zračnog snopa nego u slučaju
primjene jednoslojnog zastora.
• U vizirtubusu naredni zastor eliminiše rasute zrake koji
su se savili odn. rasuli na prethodnom.
• Time se dobiva oštrija slika nego primenom
jednoslojnog para zastora.
Vizirtubus
• U vizirtubusu naredni zastor eliminiše rasute

zrake koji su se savili odn. rasuli na
prethodnom.
• Time se dobiva oštrija slika nego primenom
jednoslojnog para zastora.
Tubusi
• Kada se snima rendgenzracima veličina

zračnog snopa prvenstveno se regulisala
tubusima (cjevima) različite dužine i različite
veličine otvora (u zavisnosti od veličine organa
što se snima).
• Otuda je za rendgenografiju postojalo više
tubusa, različite namjene.
Tubusi
• Danas i u rendgenografiji poglavito se upotrebljava
vizirtubus, što znači da se jednim jedinim tubusom
mijenja veličina zračnog snopa, prilagođena organu ili
dijelu tela koji se snima.
• Nadalje, vizirtubus je snabdjeven sijalicama, tako da
osvjetljava površinu tijela na koju će pasti
rendgenzraci i pokazuje ulazno mesto CZ, čime se
umnogome olakšava centriranje (umjesto šipkom, kao
ranije).
Da rasuti zraci ne bi kvarili oštrinu i kontrast slike,
otklanjaju ih, apsorbuju rešetka ili sito koji se
stavljaju između bolesnika i filma.
Rešetka
• Rešetka se sastoji
od niza paralelnih
olovnih listića,
između kojih se
nalaze šire drvene
daščice (iste visine
i dužine) koje
propuštaju
nerasute zrake iz
rendgen cijevi.
Rešetka
• Rasute zrake apsorbuju olovni listići debljine 0,8
mm, razdvojeni daščicama od 4 mm debljine; to
je rešetka koju je konstruisao Nijemac Buki
(Bucky, 1913); odnos debljine olovnih listića i
daščica je 1 :5.
• Rešetka se postavlja tako da se pravac listića
poklapa s osovinom rendgenske cevi ,odnosno,
sa središnjom linijom table na stativu.
Rešetka
• U rendgenografiji Bukijeva rešetka davala je paralelne
linijske senke (od olovnih listića), što je dosta ometalo
čitanje snimka.
• Zbog toga je Amerikanac Poter (Potter) učinio rešetku
pokretnom za vrijeme snimanja i to poprečno na
pravac olovnih listića.
• Prvobitna Poter-Bukijeva rešetka imala je 6 olovnih
listića po jednom colu, pa ipak nisu davali sjenku jer
su bili u pokretu za vreme snimanja, pa im se brisala
senka.
Rešetka
• Savremena Poter-Bukijeva
rešetka ima olovne listića
debljine 0,15 mm i razmak
između njih od 1,5 mm, što čini
6 listića na 1 cm; odnos njihove
debljina iznosi 1:10.
• Listići konvergiraju ka žiži cijevi
kao dio zračne kupe čiji CZ ima
dužinu od 80-120 cm.
• To znači da se kroz Poter-
Bukijevu rešetku snima sa
odstojanja od 80-120 cm.
• Ona je smeštena ispod table
stativa, sa tepsijom ispod nje u
koju se stavlja kaseta sa filmom.
Rešetka
• Prije svakog snimanja u tepsiju se stavlja
kaseta sa filmom, zatim se mehanizam Poter-
Bukijeve rešetke navije, pripremi za snimanje.
• Vrijeme kretanja rešetke podešava se tako da
je ono oko pola sekunda duže od ekspozicije
filma, da se olovni listići ne bi vidjeli dok
rešetka stoji.
• Pri odnosu debljina 1:10, olovni listići
apsorbuju oko 10% nerasutih rendgenskih
zrakova jer toliko iznosi njihova površina u
odnosu na daščice između njih.
Sito
• Lisholm (Lysholm), Švedanin, konstruisao je vrlo
pljosnato sito, oko 0,227 cm, sa 44 olovne linije na 1
cm dužine.
• Zato što su olovni končići vrlo tanki (oko 0,1 mm),
snimci načinjeni pomoću Lisholmovog sita bili bi
čitljiviji, mada se prvobitno sito nije kretalo za vrijeme
snimanja.
• Ono je ležalo neposredno ispod bolesnika, na kaseti;
veličina sita odgovarala je veličini kasete.
• Pa ipak su i ovi metalni končići smetali kada se snimak
posmatrao kroz lupu.
Katapult-sito
• Zato se danas pravi katapult-sito koje za vrijeme
snimanja igra desno lijevo, poprečno na pravac
olovnih končića (kao kad se brašno sije).
• Čim se uključi vremenski rele za snimanje, katapult-
sito počinje da »igra« i njegovo kretanje traje sve
vrijeme snimanja tj. ekspozicije filma.
• Njega nije potrebno navijati, niti se njegova brzina
mijenja, pa je razumljivo što se danas, umjesto Poter-
Bukijeve rešetke, sve više upotrebljava Lisholmovo
katapult-sito.
• Rešetka i sito apsorbuju oko 10% nerasutih i
skoro 90% rasutih zraka, pa se dobivaju oštri i
kontrastni snimci, čak i kada su bolesnici
puniji.
• Danas se sva snimanja prave kroz rešetku ili
sito, izuzev onih delova tijela čija debljina sloja
iznosi 10 cm i manje.
• Snimci gdje je fo-fi odstojanje 150 cm i veće ne
prave se kroz rešetku ili sito, jer su načinjeni
uskim zračnim snopom, pa je i rasutih zraka u
tijelu manje.
• Bez rešetke ili sita prave se i direktno uveličani
snimci, budući da rasuti zraci zbog tačkaste žiže -
padaju izvan filma.
• Stojeće Lisholmovo sito upotreblja se i za
rendgenoskopiju trbušnih organa zato što se
bez njega ne dobiva dovoljno kontrastna slika,
pa je vrijednost skopije i mogućnost uočavanja
detalja znatno manja.
Kontrastna radiografija
Kontrastna sredstva
• Kontrastna sredstva dijelimo na pozitivna i

negativna.
• Pozitivna kontrastna sredstva su one
supstancije koje povećavaju absorpciju
rendgenskih zraka i daju intenzivnu rendgensku
sjenu.
• To su danas spojevi joda i barijuma.
Kontrastna sredstva
• Preparati barijuma se koriste isključivo za
pregled probavnog trakta, dok se jodni
preparati kontrastnih sredstava koriste za
ostale dijagnostičke metode.
• Pozitivna kontrastna sredstva omogućuju
prikazivanje onih organa čiji prirodni
kontrast nije dovoljan.
Kontrastna sredstva
• Kontrastna sredstva uvode u tijelo na različite načine:
1. direktno izvana u tjelesne šupljine koje
komuniciraju sa površinom tijela:
a) za prikaz probavnih organa, želučanog
mjehura i žučnih puteva
b) kateterom iii sondom za pregled debelog
crijeva, dišnih puteva, materice i jajovoda,
mokraćnih puteva, pljuvačnih žlijezda,
suznih puteva, PN šupljina, mliječnih kanala
dojke, te raznih fistula.
Kontrastna sredstva
2. injekcijom u krvne sudove za prikaz krvnih

žila, srca ili parenhimnih organa u kojima se
kontrastno sredstvo taloži, ili koji ga selektivno
izlučuju (npr. jetra i bubrezi).
Kontrastna sredstva
• Injiciranje kontrastnog sredstva direktno u
šupljine tijela ili organ koji ne komuniciraju sa
vanjskom površinom:
zglobni prostori, likvorni prostori mozga i
kičmene moždine, peritonealna iii pleuralna
šupljina, retroperitonealni prostor, šupljine
zuba, te patološke tvorevine kao ciste, abscesi
i kaverne.
Kontrastna sredstva
• Netopiva kontrastna sredstva za pregled probavnih
organa izlaze nepromijenjena prirodnim putem.
• Teško topiva i ona koja se slabo resorbuju npr. uljana
kontrastna sredstva za mijelografiju nakon pretrage
moraju se često prije odstraniti, jer mogu da izazovu
upalne reakcije tkiva.
• U vodi topiva kontrastna sredstva se brzo izlučuju iii
kao urotropna preko bubrega ili kao hepatotropna
preko jetre sa žuči.
Kontrastna sredstva
• Dobro kontrastno sredstvo mora ispunjavati slijedeće
uvjete:
- mora biti hemijski stabilno
- na mjestu aplikacije ne smije da izazove i
iritativne promjene
- ne smije izazivati štetno djelovanje u
organizmu (promjene krvnog tlaka,
toksično-alergično djelovanje...)
- mora se brzo i potpuno izlučivati iz
organizma,
- mora se dobro miješati sa krvlju,
(osim peroralnih kontrastnih sredstava)
Kontrastna sredstva
• Negativna kontrastna sredstva su one

supstancije koje smanjuju absorpciju
rendgenskih zraka, pa na rendgenskoj slici
izazivaju sjene manje gustoće.
• Najčešće se upotrebljava atmosferski zrak.
Nus pojave i komplikacije pri upotrebi
savremenih kontrastnih sredstava u
parenteralnoj primjeni
• Budući da ni jedno kontrastno sredstvo danas

nije bezopasno, zato se kontrastne pretrage
obavljaju kod strogo određenih indikacija.
Nus pojave i komplikacije
• Nepoželjne reakcije očituju se nizom različitih
simptoma od sasvim blagih, prolaznih do teških
sa slikom anafilaktičkog šoka i smrti.
• Iz simptomatologije reakcija na kontrastno
sredstvo uzroci reakcija se ne mogu dijeliti na
alergične i toksične, jer su i kod jednih, i kod
drugih simptomi isti.
• Zato obično kažemo da se radi o
toksoalergičnoj reakciji.
• Primjena kontrastnih sredstava uvijek

predstavlja određeni potencijalni rizik
prema fatalnoj reakciji.
• U pripremi pacijenta prije davanja kontrastnog
sredstva treba izvršiti neke stanovite
predradnje:
- uzeti anamnezu o eventualnoj
osjetljivosti pacijenta na kontrastno
sredstvo ili o eventualnim alergičnim
reakcijama prethodno
- zatim uzeti sve laboratorijske i kliničke
podatke kojima treba isključiti sve
bolesti zbog kojih je kontraindicirana
primjena kontrastnog sredstva, (to su
oboljenja bubrega sa teškim
funkcionalnim lezijama tih organa, teška
oštećenja jetre, teška oštećenja srčanog mišića,
jači poremećaji cirkulacije krvi,
oboljenje od mieloma, hipertireoize i
amiloidoze, te jaka iznurenost i kaheksija).
• Za dokazivanje preosjetljivosti na kontrastno

sredstvo postoje načini testiranja bolesnika:
- kutanim testom
- konjuktivalnim testom
- sublingvualnim testom
- intravenoznim testom.
• Testiranje se vrši u vidu davanja male količine

kontrastnog srenstva za parenteralnu
primjenu.
• Smatra se da je najpouzdaniji intravenski test
• Međutim, prema dosadašnjim iskustvima i
prema zaključcima Prvog kongresa radiologa
Evropskog radiološkog društva održanog u
Barceloni 1968. godine danas ne postoji ni
jedan klinički i laboratorijski test kojim bi se
moglo predvidjeti teške i smrtonosne reakcije
i dati tačne kontraindikacije za upotrebu
kontrastnog sredstva.
Pripreme bolesnika za dijagnostičke kontrastne
radiološke metode
• Bolesniku treba
objasniti kakav
pregled treba
izvršiti, a pri tome
mu objasniti svrhu
pregleda i kako se
taj pregled izvodi.
radiološke metode
• Priprema bolesnika pripada u domen rada

ljekara koji upućuje pacijenta na pregled.
• Za sve vrste pretraga neophodno je dostaviti
radiologu rendgenske snimke i ranije nalaze.
Pripreme bolesnika za pregled želuca i
duodenuma
• U pripremi bolesnika za
pregled želuca i
duodenuma pacijent ne
smije uzimati nikakvu
hranu, ni tekućinu
barem 6 sati prije
pregleda.
Priprema za peroralnu holegrafiju
• Bolesnik prije pretrage treba da uzima svakodnevnu
ishranu.
• Međutim, kod pacijenata koji su duže vremena bili
podvrgnuti nemasnoj dijeti iz terapijskih razloga, treba
preporučiti da na dan prije pregleda uzmu za ručak
mastan obrok.
• Uveče prije uzimanja tbl. kontrastnog sredstva
preporučuje se lagana večera.
• Ujutro prije pretrage pacijent treba da je natašte, a na
dan snimanja da ponese sa sobom dva jaja sa malo
šećera ili eventualno dvije kašike butera.
Priprema za peroralnu holegrafiju
• Tablete brzolučečeg kontrastnog sredstva

(npr. Liloptina) uzimaju se ujutro od 4 sata
nadalje u istim vremenskim razmacima i u istoj
količini kao prethodne.
• I kod jedne, i kod druge pripreme snimanje se
vrši oko 8 sati izjutra.
• Prethodno čišćenje bolesnika nije potrebno.
Pripreme za peroralnu holegrafiju
• Tablete sporolučečeg kontrastnog sredstva za

peroralnu holegrafiju (npr. Halevida) uzimaju
se uveče od 18 sati u razmaku od 10 do 15
minuta.
• U zavisnosti od debljine pacijenta daje se od 6
do 12 tbl.
• Prethodno čišćenje bolesnika
nije potrebno.
Pripreme bolesnika za intravenoznu i
infuzionu holegrafiju
• Priprema bolesnika za intravenoznu i

infuzionu holegrafiju je gotovo identično,
jedino pacijenti ne uzimaju tbl. kontrastnog
sredstva, već se kontrastno sredstvo daje
neposredno pred pretragu intravenoznim
putem, bilo konvencionalnom metodom, ili
metodom infuzione holegrafije.
radiološke metode
• Kod svih metoda holegrafije važno je u
pripremi bolesnika izuzetno voditi računa da
se ne poremeti redovan tok jetrene žuči koja
teče vremenski sa minimalnim protokom kroz
kanalni sistem žuči, jer oštećenje jetrenog
ispiranja (klirensa) dovodi do neprikazivanja
kanalskog sistema žuči, a da pri tome ne
postoji trajno oštećenje hepatocita.
Priprema za intravensku urografiju
• Laboratorijska vrijednost uree je prvi potreban

nalaz u pripremi bolesnika.
• Nalaz skupa sa ostalim snimcima i nalazima
bubrega treba dostaviti sa uputnicom radiologu.
• Dan prije snimanja pacijenta

treba ordinirati sredstvo za
čišćenje (2 kašike ricinus
ulja) ili dvije tbl. Dulcolaxa, a
ne smije se ordinirati gorka
so, niti klizme.
• Na dan pregleda pacijent dolazi natašte, a za
posljednjih 5 do 6 sati ne smije piti veće
količine tečnosti, a ni prije pretrage ne smije
primiti klizmu, jer tečnost izazove hidriranje
organizma pri čemu se preko bubrega luči
veća količina tečnosti koja povećava
razblaženje kontrastnog sredstva, a kao
posljedica toga dolazi do izostajanja dobrog
prikaza urograma.
Priprema bolesnika za
irigoskopiju/ irigografiju
• Na dan prije pretrage pacijent jede normalan obrok za
ručak.
• Uveče uzme dvije tbl. Dulcolaxa ili dvije kašike
ricinusovog ulja.
• Mjesto večere uzima samo čaj.
• Osim toga uveče se daje klizma vode u količini od 1.5
do 5 litara (zavisno od uzrasta bolesnika) kojoj se doda 9
gr soli na 1 litar vode, radi postizanja izotonije.
• Klizma se daje u ležećem položaju pod malim pritiskom
tečnosti.
• U toku punjenja klizmom pacijent mijenja položaj.
Priprema bolesnika za
irigoskopiju/ irigografiju
• Ujutro na dan pregleda oko 2 sata prije
početka pretrage daje se pacijentu ponovno
klizma od najmanje 1,5 do 2 litra mlake vode
u izotočenom obliku (sa dodatkom kuhinjske
soli od 9 gr na litar vode), a na isti način kao i
uveče.
• Pacijent mora doći na pregled natašte.
Poželjno je pola sata prije pretrage dati
pacijentu jednu tbl. Atropina koji smanjuje
sekreciju sluzi i omogućuje bolje prijanjanje
kontrasta uz sluznicu crijeva.
Vrste kontrastnih metoda pregleda
po pojedinim organskim sistemima
Podjela angiografija
• Angiografije su vrste
kontrastnih pretraga koje se
rade kod svih organskih
sistema.
• Angiografije su kontrastne
dijagnostičke metode
pregleda kod kojih
ubrizgavamo kontrastno
sredstvo u neku od krvnih ili
limfnih žila pri čemu ih
učinimo vidljivim.
• Angiografije se dijele na:
1. angiokardiografije:
a) angiokardiografija “desnog srca”
b) angiokardiografija “lijevog srca”
2. aortografije:
a) aortografija torakalne aorte
b) abdominalna aortografija
3. arteriografije:
a) selektivne arteriografije
b) subselektivne arteriografije
4. kavografije:
a) kavografija vene cave superior
b) kavografija vene cave inferor
5. flebografije:
a) selektivne flebografije
b) subselektivne flebografije
6. limfografije
Metode kontrastnih pretraga torakalnih
organa
Srce:
• Angiokardiografija je metoda kontrastnog

prikazivanja jedne ili više srčanih šupljina
pomoću koje se ispituje funkcija zalistaka kao i
eventualno postojanje patoloških
komunikacija između srčanih šupljina.
• Ovom se metodom ispituju i sve druge
abnormalnosti.
Angiokardiografija
• Danas se angiokardiografija
uglavnom izvodi pomoću
Seldingerove metode kod koje
se za prikaz lijevog srca uvodi
»radioopakni« karakter kroz
femoramnu arteriju putem
ilijačne arterije i aorte u lijevu
srčanu komoru. Kroz tako
uvedeni kateter ubrizgava se
kontrast i istovremeno se vrši
seriografsko snimanje ili
sinematografskom tehnikom.
Angiokardiografija
• Za prikaz »desnog srca«, također, Seldingerovom
metodom se uvodi kateter kroz femoralnu venu
putem ilijačne vene, vene cave, u desni atrij ili
desni ventrikul.
• Ovo se može izvesti i preko kubitalne vene,
aksijalne vene i gornje vene cave u desni atrij,
odnosno ventrikul.
• Ubrizgava se kontrast i snima na isti način kao
kod prikaza »lijevog srca«.
• Nekad nam je dovoljno izvršiti metodu
aortografije da dobijemo uvid u stanje »lijevog
srca«, npr. kod insuficijencije aortalnih zalistaka.
• Za prikaz »desnog srca« nekad je dovoljno
napraviti samo metodu kavografije (vrh katetera
se uvodi do ispred ulaza vene cave u desni atrij).
Angiopneumokardiografija
• Metodu angiopneumokardiografije izvodimo kada
želimo prikazati u cijelosti arteriju pulmonalis.
• U izvođenju te metode
vrh katetera se plasira u
desni ventrikul pred ušće
arterije pulmonalis kroz
kojeg se injicira
kontrastno sredstvo i
tako prikaže arterija
pulmonalis i njene grane.
Pneumoperikard
• Nekad se u dijagnostičke svrhe izvodi kontrastna
metoda dijagnostički pneumoperikard.
• Ova metoda spada u pneumografije.
• Kod nje ubrizgavamo zrak kao negativno
kontrastno sredstvo u perikardijalnu šupljinu u
svrhu prikaza perikardijalnog prostora.
Koronarografija
• Za prikaz arterija srca - koronarnih arterija
služimo se metodom koronarografije koja
spada u grupu selektivnih angiografija.
Koronarografija
• Metoda se, također izvodi Selingerovim načinom.
• Vrh katetera se selektivno uvodi kroz aortu u
jednu od koronarnih arterija (najprije u jednu, pa
zatim u drugu).
• Danas se koronarografije izvode na specijalnoj
seriografskoj opremi snabdjevenoj kinokamerom-
sinekoronografija.
Pluća:
• Dijagnostički pneumotorax ili pleurografija se

izvodi na taj način što se u pleuralnu šupljinu
ubrizgava izvjesna količina zraka koji poveća
intrapleuralni pritisak i dovodi do kolapsa pluća.
Dijagnostički pneumotorax ili pleurografija
• Znači metoda se izvodi

sa negativnim
kontrastnim sredstvom
u svrhu dokazivanja
odnosa visceralne i
parijentalne pleure i
postojanja patološkog
supstrata u pleuralnom
prostoru.
Bronhografija
• Bronhografija je kontrastna metoda prikaza

disajnih puteva - bronha.
• Kod ove metode uvodi se gumeni kateter
selektivno kroz nos, larinks, traheju u jedan od
plućnih bronha i pod kontrolom oka na ekranu
posmatra njegov tok.
Bronhografija
• Kroz kateter se ubrizgava

dozirano određena
količina kontrasta i ispuni
onaj dio bronhalnog
stabla koji je od interesa
za postavljanje dijagnoze.
Pluća :
• Kavernografija je metoda ubrizgavanja

kontrastnog sredstva eventualne kaverne na
plućima direktnom punkcijom.
• Fistulografija je metoda ubrizgavanja
kontrastnog sredstva kroz otvor fistule u kanal
fistule i punjenje istog.
Pluća :
• Pneumoangiografija izvodi se za prikaz cijelog
pulmonalnog stabla
(angiopneumokardiografija) ili se izvodi
selektivno ulaženjem katetera u arteriju
pulmonalis, ili subselektivno ulaskom katetera
u lijevu ili desnu granu ili čak još dalje u
pojedine manje grane.
Medijastinum:
• Pneumomedijastinografija je metoda
pneumografije pomoću negativnog kontrastnog
sredstva.
• Zrak ili kisik ubrizgavaju se u medijastinalnu
šupljinu.
• Zrak se može ubrizgati punkcijom ispred
kokcigealne kosti u retroperitonealni prostor,
zatim na vratu u tkivo izmedu traheje i jednjaka
ili suprapubično.
Medijastinum:
• Medijastinografija je metoda flebografije za
prikaz venske cirkulacije u medijastinumu.
• Kontrast se istovremeno ubrizgava u obje
kubitalne vene, a snima se seriografski brzo.
Metode kontrastnih pretraga probavnih
organa
Sijelografija
• Sijelografija je
kontrastna metoda
prikaza pljuvačnih
žlijezda (glandulae
parotis) retrogradnim
putem.
• Kontrastno sredstvo se
ubrizgava kroz izvodni
(Stenonov) kanal
žlijezde i puni se njen
kanalni sistem, a ne
krvni sudovi.
Pasaža jednjaka:
• Pregled vršimo
posmatranjem prolaza
gutljaja suspenzije
Barijeve kaše.
• Ovaj pregled nam daje
uvid u izgled, tok,
konture, kalibar jednjaka,
izgled njegove sluznice, a
posebno prisustvo
patološkog supstrata.
Pregled želuca
• Želudac je organ od posebnog interesa za

rendgensku dijagnostiku.
• Kontinuirano praćenje kontrasta kroz jednjak
nastavlja se preko kardije na želudac.
• Poslije nekoliko gutljaja suspenzije barijevog
sulfata vršimo pregled-dijaskopiju i pravimo
snimke i to prvo sluznice želudca.
Pregled želuca
• U ranijoj praksi u procjenjivanju nalaza izgled

grubog sluzničkog reljefa je bio presudan.
• Posljednjih godina mnogi autori ukazuju na
neprihvatljivost takvog shvatanja, jer je reljef
sluznice veoma promjenjiva komponenta koja se
veoma često sreće u svakodnevnoj praksi.
Pregled želuca
• Kod procjene npr.
hroničnog gastritisa
neophodno je posmatrati
mala područja sluznice,
aree gastricae na kojima se
mogu vidjeti sitne gotovo
mikroskopske promjene.
• To se može vršiti samo na zato
specijalno konstruisanim
rendgenskim aparatima
snabdjevenim superrotirajućom
anodom u rendgenskoj cijevi.
Pregled želuca
• Iza pregleda sluznice kad
pacijentu dajemo da pije
veću količinu barijuma,
250-300 gr i
posmatramo u
potrebnim projekcijama
konture krivina, prednju
i stražnju stranu želuca,
a pri tome pravimo
ciljane snimke.
Pregled želuca
• Pregled želuca sa dvostrukim kontrastom izvodi se
na taj način što se dodavanjem »šumećeg praška«
(soda bikarbona i acidum tartaricum u omjeru 1:2)
poslije uzimanja barijuma posmatra želudac.
• Kada se oba sastavna dijela »šumećeg praška«
jedan iza drugog nadu u kiseloj sredini želuca
oslobađaju gas koji balonira u želudac.
Pregled želuca
• Barijum prethodno oblijepi sluznicu želuca, pa nam
gas omogućuje transparentnost i vizuelizaciju
eventualnog patološkog sadržaja u lumenu želuca,
odnosno na njegovom zidu.
Rak želuca
Pregled želuca
• Postoji metoda trostrukog kontrasta kod koje

se zrak da peritonealno, pa se njime ispuni i
bursa omentalis.
• Ovaj pregled nam omogućuje određivanje
debljine ekspanzivnog procesa u zidu želuca.
Pregled duodenuma
• Problem prikazivanja ostalog dijela duodenuma

je nešto veći.
• Često nam ne uspijeva pretragom pasaže
gastroduodenuma riješiti patološku
problematiku duodenuma.
Pregled duodenuma
• Ako se prisjetimo iz anatomije da • Zato kod slučajeva, gdje nismo
se s medijalne strane, najčešće uspjeli riješiti slučaj klasičnim
na sredini silaznog dijela pasažom duodenuma vršimo
duodenuma, nalazi papila Vateri metodu hipotone
kroz koju se u duodenum ulijeva duodenografije.
ductus choledochus i ductus
pancreaticus, a da se glava
pankreasa nalazi u konkavitetu
duodenalnog zavoja, onda nam
mora biti jasna teškoća
dijgnostike ovog dijela, jer
patološki procesi ovih dijelova se
održavaju i na duodenumu.
Hipotona duodenografija
• Metoda hipotone
duodenografije je
farmakološka metoda
detaljnijeg ispitivanja
direktno samo
descendensa duodenuma i
indirektno organa koji su u
neposrednom odnosu sa
njim, (žučni putevi, glava
pankreasa ...).
• Metoda se zasniva na
prethodnom davanju
pojedinih farmaka koji su
regulatori motorike i
tonusa duodenuma, a sa
ciljem isključenja
peristaltičke aktivnosti
duodenalnog zavoja.
• Iza uvedene hipotonizacije duodenuma uvodi
se barijeva suspenzija kroz prethodno uveden
duodenalni kateter direktno u duodenum.
• Na ovakav način omogućeno je dobro
prijanjanje kontrastnog sredstva tako da je
prikaz patoloških promjena mnogo bolje
uočljiv.
Pankreatografija
• Pankreatografija je kontrastna
metoda prikaza kanalskog
sistema pankreasa.
• Pod kontrolom oka, fibroskopom
- duodenoskopom pasira se
papila Vateri i uđe u pankreatični
kanal u koji se ubrizga tekuće
kontrastno sredstva.
• Zatim se prave rtg. snimci.
Pasaža tankog crijeva
• Pasaža tankog crijeva se nastavlja na rutinsku
klasičnu pretragu gastroduodenuma i u serijama
postupno svakih pola sata prave snimke (njih
obično 6-10 ciljano) sve do dolaska kontrasta do
ileocekalne valvule.
• Tako dobijemo gastrointestinalnu seriju.
• Ako želimo ubrzanu pasažu tankog crijeva
ordiniramo pocijentu neki medikament (npr.
Reglan, koji je modelator pasaže kontrasta, a koji
omogućuje skraćenje trajanja pretrage.
asaža debelog crijeva
• Pasaža debelog crijeva
(kolona) nastavlja se
na pasažu tankog
crijeva.
• Kontrast se prati kroz
kolon-dijaskopski.
Pasaža debelog crijeva
• Posljednju kontrolu i snimak napravimo nakon

24 sata iza uzimanja kontrasta, a ponekad po
potrebi i nakon 48 sati i kasnije.
Irigoskopija i irigografija
• Punjenje kolona barijevom
suspenzijom retrogradnim
putem per rectum i
dijaskopskim praćenjem
toka tog kontrasta u
kolonu zovemo
irigoskopijom, a kada se
nadovezuje ciljano
snimanje kolona zovemo
irigografijom.
Irigoskopija i irigografija
• Metodu irigoskopije, odnosno irigografije
možemo izvoditi i na principu uvođenja
duplog kontrasta pri kojoj se poslije uvodenja
barijeve kaše insuflira zrak.
• Ta se modifikacija metode zove metoda
irigoskopije, odnosno irigografije sa duplim
kontrastom po Fišeru (autoru koji je prvi uveo
ovu metodu).
Irigografija dvostrukim
kontrastom
- barijska studija - strelice
pokazuju suženje tankog
crijeva zbog Crohnove
bolesti.
• irigografija,
dvostruki
kontrast,
• sesilni polipi,
široka baza
• Dok nam metoda pasaže kolona ukazuje i
otkriva funkcionalne promjene na kolonu, to
nam metoda irigoskopije, odnosno irigografije
služi za otkrivanje morfoloških promjena na
zidu i lumenu kolona.
• Irigoskopijom, odnosno irigografijom treba da
dobijemo veoma precizan prikaz kontura zida i
šupljinu lumena sa što više detalja.
Irigografija,
normalan
nalaz
(dvostruki
kontrast)
• irigografija,
defekt punjenja
koji potpuno
opstruira i
izbočuje se u
lumen prema
distalno,
invaginacija
(najvjerojatnije
zbog tumora)
• Pneumoperitoneum je metoda pneumografije
pomoću negativnog kontrastnog sredstva zraka.
• Zrak se insuflira direktno u peritonealnu šupljinu i
poslije se prave određeni rtg. snimci.
• Retropneumoperitoneum je, također, metoda
pneumografije.
• Kod ove metode zrak se ubrizgava
retroperiotonealno.
Angiografije probavnih organa
• Panaortografija
• Splenoportografija
• Holegrafije
• Tomokontrastografija
Panaortografija
• Panaortografija je metoda
prikaza abdominalne
aorte i njenih grana
istovremeno, (arterije
celiake, mezenterike
superior i inferior, arterija
koje vaskulariziraju veći
dio probavnih organa).
Panaortografija
• Ova se angiografija izvodi Seldingerovom

metodom uvođenjem katetera kroz femoralnu
arteriju ili kubitalnu arteriju.
• Arteriografije probavnih organa se izvode kao
selektivne i subselektivne.
Panaortografija
• Ulaskom Seldingerovog katetera u arteriju celiaku,
mezenteriku superior, mezenteriku inferior su
selektivne arteriografije, a ulaskom katetera još
dalje u pojedine grane ovih arterija (arterija
lienalis, arterija gastrika sinistra, arterija hepatika,
arterija gastroduodenalis kao grane celijake, zatim
grane arterije mezentarike superior i inferior) su
subselektivne angiografije.
Panaortografija
• Metodama selektivnih i subselektivnih angiografija
prikazujemo arborizaciju tih krvnih žila koja
vaskularizira pojedine probavne organe i na taj
način uočavamo patološke promjene u njima.
Splenoportografija
• Splenoportografija
je kontrastna
metoda kod koje
ubrizgavamo
kontrastno sredstvo
direktno kroz iglu
kojom vršimo
transkutano
punkciju u tkivo
slezene.
Splenoportografija
• Ovom pretragom prikazujemo slezenu, sistem
vene porte i jetru (za ispitivanje portalne
hipertenzije).
• Daje se lokalni anestetik.
Holegrafije
• Holegrafije su metode
snimanja žučne kese i žučnih
puteva pomoću pozitivnih
kontrastnih sredstava.
• Pozitivna kontrastna sredstva
imaju zajedničku osobinu da se
eliminišu preko bilijarnog
kanalnog sistema, pa se zato i
zovu hepatotropna kontrastna
sredstva.
Holegrafije
• Razlikujemo sljedeće holegrafije prema načinu
izvodenja:
- Perooralna holegrafija (sinonim peroralna
holecistografija)
- Intravenska holegrafija
a) konvencionalna metoda i. v. holegrafije
(sinonimi: i. v. biligrafija, i. v. holangiografija,
i. v. holecistoholangiografija)
b) infuziona holegrafija
- transkutana ili transhepatalna holegrafija
- intraoperativna holegrafija (primarna)
- postoperativna holegrafija (sekundarna)
Peroralna holegrafija
• Kod peroralne holegrafije kontrastno sredstvo
pacijent uzima peroralnim putem.
• Kontrastno sredstvo se apsorbuje u tankom
crijevu i krvnom cirkulacijom dospije u jetru
gdje se preko hepatocita filtrira u žuč.
• Na taj način ispuni žučne puteve i žučni
mjehur, ali najčešće samo žučni mjehur.
Intravenska holegrafija
• Intravenska holegrafija ima prednost nad

peroralnom metodom, jer pored žućkastog
mjehura dobro prikazuje i žučne puteve.
• Kontrastno sredstvo se daje intravenski.
Kontrast se, takode, kao i kod peroralne iz krvi
filtrira preko hepatocita u žuč.
Infuziona holegrafija
• Metoda infuzione
holegrafije je savremenija i
bolja metoda od prethodne
klasiče konvencionalne
metode i. v. holegrafije.
• Kod ove metode kontrast
dajemo, također,
intravenozno, ali u vidu
spore infuzije (kap po kap).
• Nešto veća količina kontrastnog sredstva (do
60 ccm) pomiješa se sa 51D/o glukozom, ili sa
fiziološkom otopinom (do ukupno 250 ccm) i
sve skupa ordinira pacijentu kao infuzija.
• Postoje fabričke gotove infuzione otopine.
• Iza prestanka bleklizije kontrasta prave se
potrebni snimci.
• Prednosti ove metode nad klasičnom

konvencionalnom metodom intravenske holegrafije
su:
- manja opasnost od alergijsko-toksičnih
reakcija
- manja količina kontrasta se izgubi
filtracijom kroz kanalni sistem bubrega
Transkutana ili transhepatalna holegrafija
• Transkutana ili transhepatalna holegrafija je

metoda koja se rjeđe izvodi.
• Radi se kod pacijenata kod kojih se žučni
mjehur ne prikazuje opisanim metodama
holegrafije, a izvodi se punkcijom kroz kožu
jetreni parenhim direktno u žučnu kesu ili
holedokus.
• Kroz iglu se direktno ubrizgava pozitivno
kontrastno sredstvo.
Intraoperativna holegrafija (primarna)
• Intraoperativna holegrafija (primarna) izvodi se
intraoperativno u toku trajanja operativnog
zahvata na žučnoj kesi ili žučnim vodovima.
• Kontrast se uvodi kroz postavljeni “T” dren u
holedokus, a izvodi se radi inspekcije lumena
kanala i radi isključivanja nekog zaostalog
kamenca u kanalu.
Postoperativna holegrafija (sekundarna)
• Postoperativna holegrafija
(sekundarna) izvodi se
kasnije u toku
postoperativnog toka dok
je “T” dren još u
holedukusu.
• Na isti način se daje
kontrast kao i kod
intraoperativne metode u
svrhu inspekcije žučnog
kanala.
Tomokontrastografija
• Tomokontrastografija je kontrastna metoda

kojom se prikazuju abdominalni parenhimni
organi i patološke formacije u njima pomoću
brzog ubrizgavanja veće količine urotropnog
kontrastnog sredstva u venu (kubitalnu).
Tomokontrastografija
• Kontrast se daje pod povećanim pritiskom, a snimanje
se izvodi, također, veoma brzo tomograskom tehnikom
u slojevima (6 do 9 slojeva).
• Ovom metodom postiže se povećanje opacifikacije
parenhimnih organa u periodu parenhimne faze
cirkulacije kontrasta.
• Na taj način smo u stanju da razlučimo hipervaskularne i
hipovaskularne žarišne sjene od homogenog parenhima
abdominalnih organa (jetre, slezene, bubrega, uterusa
Metode kontrastnih pretraga urinarnog trakta
• Snimak nativnog abdomena (pregledan snimak
abdomena) prethodi svakoj kontrastnoj pretrazi
urinarnog trakta.
Urografije
• Urografije su
radiografske metode
pregleda urinarnog
trakta.
• Pozitivna kontrastna
sredstva koja se kod
urografije upotrebljavaju
imaju osobinu
eliminacije preko
bubrega, pa se zato zovu
urotropna kontrastna
sredstva.
Urografije
• Prema načinu izvođenja razlikujemo slijedeće
urografije:
- intravenozna urografija
- infuziona urografija
-retrogradna urografija:
a) standardna retrogradna urogafija
b) retrogradna urografija po Chevassuu
Intravenozna
urografija
• Intravenozna
urografija je
kontrastna metoda
pregleda urinarnog
trakta kod koje se
prethodno ubrizgava
urotropno kontrastno
sredstvo u jednu od
vena (najčešće
kubitalnu venu).
Intravenozna urografija
• Eliminacija kontrasta iz krvne cirkulacije preko

bubrega u kanalni sistem urinarnog trakta
omogućuje njegovu vizuelizaciju, a time uvid u
patološka zbivanja na bubrezima, ureterima i
mokraćnom mjehuru.
Intravenozna
urografija
• Pored mogućnosti
dokazivanja
morfoloških
promjena ova nam
pretraga omogućuje i
procjenjivanje
funkcije bubrega
uvidom u bubrežnu
ekskreciju
Infuziona urografija
• Infuziona urografija je kontrastna metoda
pregleda urinarnog trakta kod koje se
urotropno kontrastno sredstvo daje u venu u
obliku infuzije, (»brza« infuzija u trajanju od
15 minuta).
• I ovom metodom otkrivamo funkcionalne i
morfološke promjene bubrega.
• Indikacije za ovu metodu
su nešto šire nego za
konvencionalnu metodu
intravenozne urografije,
jer se ona može izvoditi i
kod povećanih vrijednosti
ureu krvi i kod pacijenata
sklonih alergičnim
reakcijama.
Retrogradna urografija
• Retrogradna urografija se izvodi na dva načina:
a) Standardna retrogradna urografija je kontrastna
metoda rendgenološkog ispitivanja kod koje se
uvodi tanki kateter u ureter pod kontrolom oka
putem cistoskopa sve do pijeloureteričnog vrata
gdje se ubrizgava kontrastno sredstvo i
retrogradno puni pijelon, vratovi i čašice
kanalnog sistema bubrega.
b) Retrogradna urografija po Chevassuu kod

koje se Chevassuov kateter sa koničnim vrhom
uvodi u terminalni dio uretera. Kroz isti se
ubrizgava kontrastno sredstvo i
retrogradno ispuni, takode, kanalni sistem
bubrega.
Urografija
• Metode retrogradne urografije se izvode uglavnom
u stacionarnim ustanovama, a one se u posljednje
vrijeme sve više izbjegavaju radi retrogradnog
unošenja infekcije u uretere i naviše prema
bubrezima.
• Sa urografijom se često kombinuje
nefrotomografija, tj. snimanje bubrega u slojevima
neposredno poslije davanja nefrotropnog
Retroperitoneum
• Retroperitoneum je metoda ubrizgavanja
negativnog kontrastnog sredstva u
retroperitonealni prostor u kojem se bubrezi i
nalaze.
• Ovom metodom je moguće prikazati granice i
konture sjena bubrega i nadbubrežne žlijezde.
Cistografija
• Kontrastno sredstvo
se uvodi u mokraćni
mjehur intravenskim
putem (snima se u
terminalnoj fazi
pregleda intravenozne
ili infuzione urografije,
kada je kontrastno
sredstvo već ispunilo
mokraćni mjehur) ili
putem katetera kroz
uretru.
Uretrocistografija
• Uretrocistografija je kontrastna metoda

rendgenološkog prikazivanja uretre i mokraćnog
mjehura retrogradnim ubrizgavanjem
kontrastnog sredstva kroz vanjski otvor uretre.
Uretrocistografija
• Ova metoda je
naročito značajna za
prikaz muške uretre
zbog njene dužine i
njenog odnosa
prema prostati i
njene komunikacije
sa epididimisom i
sjemenim
vezikulama.
• Renalna angiografija
ili renovazografija,
odnosno selektivna
angiografija arterije
renalis je kontrastna
metoda prikazivanja
krvnih sudova, koja se
izvodi Seldingerovom
metodom.
Renalna angiografija ili renovazografija
• Kateter se uvodi kroz arteriju femoralis putem

arterije ilijake i aorte u arteriju renalis, i tamo
ubrizgava kontrastno sredstvo i snima
serijografski.
Renalna angiografija ili renovazografija
• U stanju smo, pri
snimanju programirati
sve faze cirkulacije
(arterijsku, parenhimnu i
vensku), pa tako i
dokazati patološke
promjene i na krvnim
žiIama bubrega i u
parenhimu bubrega.
• Nadbubrežne žlijezde možemo rendgenski ispitivati
slijedećim kontrastnim metodama:
- retropneumoperitoneumom
- selektivnim angiografijama i
selektivnim flebografijama, tj. adrenalna
flebografija
Metode kontrastnih pretraga centralnog nervnog
sistema i kičmene moždine
• Ventrikulografija je
rendgenološka
dijagnostička metoda
ispitivanja
ventrikularnog
sistema mozga i
bazalnih cisterni,
pomoću negativnog
kontrastnog sredstva
- zraka ili kisika.
Ventrikulografija
• Kod ove metode zrak se ubrizgava kroz
trepanacione otvore na krovu lubanje i češće u
parijetalnom ili frontalnom području.
• Ti se otvori prave, na kosti sa svake stranee po
jedan, kroz njih uvodi se duža (posebna) igla u
smjeru lateralnih komora. Iz komore se u istu
iglu prethodno izvadi manja količina likvora, a
ubrizgava zrak ili kisik (obično oko 40 ccm).
Pneumoencelografija
• Pneumoencelografija se izvodi na dva načina:
a) punkciom bazalne cisterne - cisterne magne
perkutano u potiljačnom predjelu
neposredno ispod okcipitalne kosti.
b) lumbalnom punkcijom u likvorni prostor
kičmene moždine (subarahnoidealni
prostor).
Pneumoencelografija
• U jednom i u drugom slučaju prethodno se
ispusti manja količina likvora i ubrizga zrak (do 50
ccm).
• Zrak se sakuplja u moždanim komorama, u
bazalnim cisternama, i u subarahnoidealnim
prostorima
• Na osnovu ove metode mogu se otkriti
ekspanzivne tvorbe moždanih tumora i neki drugi
procesi.
• Cerebralne
angiografije
su uglavnom
angiografije
arterije karotis
(karotis
angiografija) i
angiografija
arterije
vertebralis.
• Karotis angiografija je
kontrastna rendgenska
metoda ispitivanja krvnih
sudova velikog mozga.
Karotis angiografija
• Kontrastno sredstvo se ubrizgava (po
mogućnosti) u arteriju karotis internu bilo
punkcijom direktno, na vratu, bilo
Seldingerovom metodom pomoću katetera
(kroz arteriju femoralis, putem arterije ilijake i
aorte u arteriju karotis komunis i arteriju
karotis internu).
Arteriografija arterije vertebralis
• Arteriografija arterije vertebralis je, takoder,
konstrastna rendgenološka metoda ispitivanja
krvnih sudova malog mozga.
• Kontrast se ubrizgava u arteriju vertebralis na
dva načina:
- putem direktne punkcije arterije
vertebralis na vratu
- Seldingerovom metodom
Arteriografija arterije vertebralis
• I jedna i druga metoda, omogućuje nam tačno

otkrivanje nekih ekspanzivnih procesa u
mozgu kao što su: tumori, hematomi, abscesi,
aneurizme arterija, tromboze, sklerotične
promjene na arterijama mozga.
• Snimanje se vrši serijografski.
• Mijelografija je
rendgenološka
kontrastna
dijagnostička
metoda pomoću
koje se ubrizgava
pozitivno
kontrastno
sredstvo u likvorni
prostor kičmene
moždine.
Mijelografija
• Razlikujemo, descendentnu mijelografiju i
lumbalnu mijelografiju.
• Kod descedentne mijelografije punkcija iglom
vrši se ispod okcipitalne kosti kao kod
pneumbencefalografije i tu se ubrizgava
kontrastno sredstvo, najčešće u obliku uljanog
jodnog preparata.
Mijelografija
• Kod lumbalne mijelografije
uvodi se vodotopivo
kontrastno sredstvo.
• Dijaskopijom na ekranu prati
se tok kontrastnog sredstva,
a snimanje se vrši u
najoptimalnijim
projekcijama.
• Radikulografija prikaz korijenova spinalnih
živaca vodenim jodnim kontrastnim sredstvom i
predstavlja nastavak mijelografije.
• Diskografija je kontrastna metoda pregleda
intervertebralnih diskusa.
Metode kontrastnih pretraga lokomotornog
aparata
• Artrografija je
rendgenološka
kontrastna metoda
ispitivanja kod koje se
pozitivno kontrastno
sredstvo ubrizgava u
zglobni prostor i pri tom
se prave snimci u
optimalnim projekcijama.
Miografija
• Miografija je kontrastna rendgenološka
metoda ispitivanja poprečno-prugastih mišića.
• Kod ove metode se pozitivno kontrastno
sredstvo ubrizga u jedan od mišića.
• Ovom metodom omogućena je vizuelizacija
strukture mišića radi vrlo promptne
opacifikacije kontrasta uzduž miofibrila, po
endomizijumu.
Periferna arteriografija donjih ekstremiteta
• Periferna arteriografija donjih ekstremiteta se

izvodi na dva načina:
- ubrizgavanjem kontrasta
translumbalnom punkcijom igle direktno u
lumbalnu aortu
- uvođenjem katetera po Seldingeru
kroz jednu od femoralnih arterija pri
čemu se kateter plasira u abdominalnu
aortu do iznad njene bifurkcije.
Periferna arteriografija
donjih ekstremiteta
• Poslije ubrizgavanja
kontrasta kontrastno
sredstvo se širi po
krvnim sudovima
ekstremiteta.
Periferna arteriografija donjih ekstremiteta
• Slike se prave serijografski paralelno za obje

noge.
• Kontrast se mote dati preko igle direktno u
jednu od femoralnih arterija.
• Periferna
arteriografija
gornjih
ekstremiteta izvodi
se na sličan način
kao prethodna
samo se kontrastno
sredstvo ubrizgava
u arterije nadlaktice
Flebografija
• Flebografija donjih ekstremiteta je kontrastna
metoda rendgenološkog ispitivanja, venskih
krvnih žila.
• Pozitivno kontrastno sredstvo se ubrizgava u
jednu od površnih vena na dorzumu stopala, a
nekad direktnom punkcijom u kalkaneus
(transosalna flebografija).
• Svrha metode je da prikaže promjene venske
cirkulacije na donjim ekstremitetima.
• Snimanje se vrši seriografski.
Flebografija
• Flebografija gornjih ekstremiteta izvodi se na

sličan način kao i na donjim ekstremitetima
samo se kontrastno sredstvo ubrizgava u
jednu od perifernih vena dorzuma šake.
Limfografija
• Limfografija je kontrastna metoda pregleda
limfnih sudova i limfnih čvorova.
Limfografija
• Pozitivno (uljano) kontrastno sredstvo daje se
u ispreparirani limfni sud na dorzumu stopala
ili dorzumu šake i ubrizgava se posebnom
špricom, ali postepeno pod malim pritiskom.
• Šprica je konstruisana za tu svrhu.
• Svrha metode je da pokaže promjene limfne
cirkulacije kao i izgled limfnih čvorova.
Metode kontrastnih pretraga genitalnih organa
Histerosalpingografija
• Histerosalpingografija je rendgenološka
kontrastna metoda prikaza šupljina materice i
jajovoda.
• Metoda se izvodi sa pozitivnim kontrastnim
sredstvom.
• Svrha ove metode je otkrivanje patoloških
promjena na ovim organima.
• Ona naročito pomaže u dijagnosticiranju
prohodnosti jajovoda.
Angiografija karlice
• Angiografija karlice poput arteriografije i

flebografije, također, pomaže u dijagnostici
patoloških procesa u području ženskih
genitalnih organa.
• Galaktografija je
kontrastna mamografija,
tj. rendgenološka
kontrastna metoda
prikaza vodova mliječnih
žlijezda (dojke), a spada u
adenografije.
Galaktografija
• Ova metoda se izvodi ubrizgavanjem

pozitivnog kontrastnog sredstva u mliječne
kanaliće dojke.
• Ona upotpunjuje klasičnu mamografiju.
• Izvodi se samo kod secernirajuće dojke.
Predmet : Radiološke metode
Radiološke tehnologije
u radiodijagnostici
Doc. Dr. Fahrudin Smajlović

• Za ispitivanje pojedinih dijelova ljudskog tijela
postoje različite, radiološke dijagnostičke metode
pregleda, koje možemo podijeliti na :
- Radiološke metode pregleda glave i vrata
- Radiološke metode pregleda centralnog
nervnog sistema (CNS)
- Radiološke metode pregleda torakalnih
organa
- Radiološke metode pregleda abdominalnih
organa
- Radiološke metode pregleda
muskuloskeletnog sistema
RADIOLOŠKE METODE PREGLEDA GLAVE I VRATA
Lobanja
• Ljudska lobanja je sastavljena od 22 kosti uključujući i
mandibulu, koje su čvrsto vezane međusobno
nepokretnim zglobovima, zvanim suturama, sa
izuzetkom temporomandibularnog zgloba, koji je
pokretan.
Lobanja
• Podijeljene su na:
- kosti kraniuma
- kosti lica sa mandibulom
Lobanja
• Kranium je
sastavljen od 8
kostiju i to dvije
parne: parijetalne i
temporalne kosti i
četiri neparne:
frontalna,
okcipitalna,
sfenoidalna i
etmoidalna kost.
Lobanja
• U temporalnim kostima su smještene slušne

osikule unutrašnjeg uha.
• Kosti kraniuma formiraju kavitet odnosno
prostor, unutar kojeg je smješten mozak.
• Konveksitet kraniuma formiraju parijetalne,
frontalna i okcipitalna kost,
Lobanja
• Bazu lobanje formiraju
frontalna, sfenoidalna,
parijetalne,
temporalne i
okcipitalna kost.
• Baza lobanje
podijeljena je na tri
dijela (fose): prednji,
srednji i stražnji dio.
• Ima više klasičnih radioloških metoda za prikaz
svih kostiju lobanje, a dijele se na:
- standardne snimke lobanje
- specijalne snimke lobanje
Standardne snimke glave
• Kraniogram je klasična radiološka metoda

prikaza kostiju lobanje, pravi se u dvije
projekcije, AP i profilnoj.
• U AP projekciji centralna zraka ulazi u visini
korijena nosa dok na profilnoj projekciji
centralna zraka ulazi na oko dva poprečna
prsta ispred spoljnjeg ušnog otvora.
Kraniogram (AP i profil)
Standardne snimke glave
• Ovom metodom mogu se
prikazati normalne strukture
kao i anomalije na
konveksitetu lobanje,
traumatske promjene-
frakture, hronične upalne
promjene kostiju lobanje,
destruktivne,patološka
proširenja sele turcike,
intrakranijalni kalcifikati itd.
Rendgengram lobanje lijevi profil.
Na parijetalnoj kosti ovalno nehomogeno rasvjetljenj sa oštrim
sklerotičnim rubom.
- Hemangiom -
• Rendgengram lobanje AP
• Osteoliza mandibule • Rendgengram lobanje AP
• Maligni tumor • Multiple osteolitičke promjene
na kostima kalvarije
• Multipli mielom
• Rendgengram lobanje • Rendgengram lobanje
• AP • Lijevi profil
• Fraktura parijetalne kosti • Fraktura lijeve parijetalne
lijevo (označeno) kosti (označeno)
Specijalne snimke
• Odnose se na pojedine regije u području glave

- uho, sinusi, orbite.
Specijalne snimke uha
• Snimak mastoida po Schulleru pravi se u

profilnoj projekciji sa kraniokaudalnim nagibom
cijevi cca 30°, a centralna zraka ulazi u visini
tjemena.
• Na taj način se nagibom cijevi izbjegne
superpozicija mastoida.
Snimak mastoida po Schulleru
• Ovom projekcijom se
dobro vidi
pneumatizacija, akutne
i hronične upalne
promjene, kao i
koštana destrukcija kod
malignog procesa
mastoida, te frakture
temporalne kosti.
• Snimka piramida po Stenversu pravi se u

poluprofilnoj projekciji sa nagibom lica prema
naprijed tako da orbita dođe na filmu, uz
kaudokranijalni nagib rendgen cijevi od 12°, a
centralna zraka ulazi iza mastoida.
Snimka piramida po Stenversu
• Na ovoj projekciji se
dobro vide promjene na
piramidama, hronične
upalne promjene,
destruktivne promjene
nastale malignim
procesom, te uzure
gornjeg ruba, kao i
frakture piramida.
• Snimka mastoida po Mayeru pravi se u AP

projekciji sa koso postavljenom kasetom tako
da je glava podignuta za oko 30º, a centralna
zraka ulazi na korijenu kose, sa laganim
kraniokaudalnim nagibom 5-10º.
Snimka mastoida po Mayeru
• Ovo je najbolji AP prikaz

mastoida, na kojem se
vide fraktura,
destrukcija i sklerozacija
mastoida
• Snimka piramida po Towneu pravi se u AP

projekciji sa kraniokaudalnim nagibom cijevi
oko 30º a centralna zraka ulazi na rubu kose
(vlasišta).
Snimka piramida po Towneu
• Dobro se vidi foramen okcipitale magnum i
piramide.
• Ovom metodom se vide promjene na
okcipitalnoj kosti.
• Snimke mandibule se • Na snimcima se mogu

prave u dvije kose i AP vidjeti frakture, upalne
projekciji. promjene, cistične
promjene i destrukcije
kod malignih tumora,
postoperativne
promjene...
Kompjuterizirana tomografija
• Promjene na kostima lobanje se odlično vide

na slojevima kompjuterizirane tomografije
(CT), međutim frakture kostiju lobanje se
ponekad bolje mogu identificirati i prikazati na
klasičnom snimku nego na CT slojevima.
• Ultrazvuk i magnetna rezonanca nisu metode
izbora za dijagnostiku koštanih promjena.
Paranazalne šupljine (sinusi)
• Radiografija :
• Prva radiološka metoda za dijagnostiku

patoloških promjena paranazalnih šupljina je
klasična snimka sinusa koja se pravi u četiri
projekcije.
• Snimka sinusa po Waltersu se pravi u
sjedećem položaju, sa PA projekcijom
u toku koje je pacijent bradom naslonjen na
film, a glavom zabačenom unazad.
• Centralna zraka ulazi horizontalno na vrhu
tjemena.
Snimka sinusa po Waltersu
• Ova projekcija
omogućava temeljit
pregled frontalnih,
etmoidalnih i
maksilarnih sinusa
na jednom snimku.
• Snimka sinusa po Caldwellu se pravi u

sjedećem položaju sa PA projekcijom, pri kojoj
je pacijent čelom i nosom prislonjen na
kasetu, a rendgenska cijev sa kraniokaudalnim
nagibom 15-20º dok centralna zraka ulazi na
vrhu tjemena.
Snimka sinusa po Caldwellu
• Ovom projekcijom dobro

se vide frontalni i
etmoidalni sinusi, dok su
maksilarni sinusi dijelom
prekriveni piramidama.
• Snimka sinusa po Grangeru pravi se u

sjedećem PA položaju pri kojoj je pacijent
čelom i nosom naslonjen na kasetu,a
rendgenska cijev sa nagibom u kaudo-
kranijalnom smjeru od oko 20°, dok centralna
zraka ulazi u visini dna potiljka, u visini
foramen okcipitale magnum.
Snimka sinusa po Grangeru
• Ova metoda pruža
mogućnost za analizu
frontalnih, etmoidalnih i
sfenoidalnih sinusa, iako se
sfenoidalni i etmoidalni
superponiraju (prekrivaju
jedan povrh drugog).
• Za analizu sfenoidalnog
sinusa se koristi snimka
sele ili profilni snimak
glave.
• Aksijalna snimka sinusa se pravi u sjedećem

položaju, sa AP projekcijom, pri kojoj je
pacijent tjemenom naslonjen na film (sa
zabačenom glavom), sa kaudo-kranijalnim
nagibom cijevi za oko 15-20°, a centralna
zraka ulazi iznad laringealnih hrskavica.
•
Aksijalna snimka sinusa
• Ovom metodom dobro

se diferenciraju
sfenoidalni sinusi, ali su
isto tako vidljivi i
maksilarni sinusi,
mandibula i strukture
baze lobanje.
• Na snimcima sinusa mogu se vidjeti upalna
zasjenjenja, sjene mekih tumorskih masa
unutar sinusa, destrukcije kostiju sinusa, te
postupalne sklerozacije, cistične promjene;
zatim frakture frontalne kosti, mandibule,
kostiju lica i kostiju baze lobanje, te
destruktivni procesi u mandibuli i na kostima
baze lobanje uzrokovani malignim tumorima.
Rendgengram prednjih paranazalnih šupljina PA
Maksilarni sinusi desno homogeno zasjenčeni
Sinusitis
• Tomografija maksilarnih
sinusa pokazuje
prisustvo mekotkicnih
sjenki (označene
strelicama)
• Mukokele
• Kompjuterizirana tomografija (CT):
• CT je metoda izbora za
prikaz svih patoloških
promjena unutar sinusa
i na okolnim koštanim
strukturama.
Sinusi - CT
• Na transverzalnim slojevima može se tačno

odrediti gustina procesa unutar sinusa i na taj
način izdiferencirati da li se radi o tečnom
sadržaju ill tumoru unutar samog sinusa, da li
proces zahvata koštani okvir sinusa, te koliko
se širi u okolne koštane strukture.
Sinusi - CT
• Magnetna rezonanca (MRI) :
• Magnetnom rezonancom se može analizirati
sadržaj svih paranazalnih šupljina, tačno
odrediti gustoću sadržaja unutar sinusa,
ekstenzitet procesa, ali magnetna rezonanca
nije metoda izbora za patološke promjene u
koštanim strukturama.
Sinusi - MRI
Sinusi - MRI
CT MRI MRI STIR
Algoritam
• KIasični rendgenski snimak sinusa je još uvijek
prva metoda kojom se počinje obrada
paranazalnih šupljina.
• Na snimku sinusa može se nerijetko dobiti
nekad sasvim dovoljno podataka za
postavljanje dijagnoze, ill se može na osnovu
ove snimke postaviti indikacija za dalje
radiološke metode i to u prvom redu
kompjuteriziranu tomografiju,a zatim
magnetnu rezonancu.
Orbite
• Radiografija :
• KIasičnom radiološkom metodom se može
napraviti snimak orbita na kome se mogu
vidjeti samo traumatske promjene i
eventualne velike destrukcije koštanog okvira
orbita.
Orbite
• Kod prisustva metalnog
stranog tijela unutar
orbite klasičnim
kraniogramom i
specijalnom snimkom
orbita može se odrediti
položaj, veličina i oblik
stranog tijela.
Orbite
• Ultrazvuk (UZ):
• Odgovarajućom sondom
može se eksplorirati sadržaj
čitave orbite, može se vidjeti
nemetalno strano tijelo,
odrediti njegov položaj i
veličina, zatim prikazati
krvarenja unutar oka, tumore
u oku kao i druge patološke
procese.
Orbite - UZ
• Kolor Doppler metodom mogu se prikazati sve
vaskularne strukture unutar oka i sve
promjene na krvnim sudovima oka.
Orbite
• Kompjuterizirana tomografija (CT):
• Na transverzalnim CT slojevima dobro se prikaže
koštani okvir orbita, kao i različite promjene na
istom.
• Isto tako na transverzalnim CT slojevima (koji se
obično prave u koronalnoj i aksijalnoj projekciji),
izvanredno se prikažu sve strukture oka uključujući i
očne mišiće.
• Tačno se može odrediti položaj metalnog stranog
tijela, njegov oblik i veličina.
Orbite - CT
• Na CT slojevima se
odlično vide sve cistične
promjene, zatim sve
tumorske promjene,
može se tačno odrediti
njihova veličina, te
njihov ekstenzitet i
odnos sa ostalim
strukturama kao i
destrukcija zida orbite.
Orbite
• Magnetna rezonanca (MRI):

• Na slojevima magnetne rezonance
koji se prave u tri projekcije vrlo
dobro se prikaže čitav unutrašnji
sadržaj orbite, mogu se analizirati
pojedinačno sve strukture oka
uključujući i krvne sudove.
Orbite - MRI
• Dobro se vide tumorski
procesi, njihov
intenzitet, njihova
veličina i donekle odnos
sa okolnim strukturama.
• Međutim, promjene
koštane strukture
zidova orbite se bolje
vide na CT slojevima.
Algoritam
• KIasična snimka orbita-orbitogram je
orijentaciona, a CT je prva radiološka metoda
za dijagnostiku orbita kako sadržaja u
orbitama tako i koštanog okvira.
• Nakon ove metode može se eventualno
postaviti indikacija za druge radiološke
metode ispitivanja (MRI).MRI).
Nos i nosne šupljine
• Radiografija:
• Na standardnoj profilnoj
snimci nosa (bez rešetke)
mogu se dijagnosticirati
traumatske i destruktivne
promjene nosnih kostiju.
• Kompjuterizirana tomografija (CT)
• Ukoliko postoji klinička indikacija za analizu
sadržaja nosnih šupljina, kao i samog zida
najviše podataka ćemo dobiti na transverzalnim
slojevima kompjuterizirane tomograflje.

• Nosne šupljine se izvanredno mogu
prikazati na slojevima magnetne
rezonance, dok za pregled koštanih
struktura nije metoda izbora.
Algoritam
• KIasična radiografija je prva radiološka

dijagnostička metoda pregleda nosnih kostiju,
te ukoliko se ovom metodom ne dobiju validni
dijagnostički podaci, indicirana je
kompjuterizirana tomografija.
Srednje i unutrašnje uho
• Radiografija:
• Na klasičnim rendgenskim snimcima piramida
mogu se evidentirati hronične upalne
promjene (osteoskleroza) ili destruktivne
promjene većih razmjera nastale bilo upalnim,
bilo malignim procesom.
• Međutim, ovom metodom se ne može
prikazati sadržaj srednjeg i unutrašnjeg uha.
• Kompjuterizirana
tomografija (CT):
• CT je doprinio mnogo u
vizualizaciji sadržaja
srednjeg i unutrašanjeg
uha.
Srednje i unutrašnje uho - CT
• Na tankim CT slojevima (2 mm) napravljenim u

dvije projekcije (aksijalnoj i koronalnoj), mogu
se vizualizirati osikuli i mogu se dijagnosticirati
brojni patološki sadržaji unutar srednjeg i
unutrašnjeg uha.

• Magnetna rezonanca daje dobre rezultate u
prikazu unutrašnjeg uha, ali nije metoda
izbora za prikaz destruktivnih ili sklerotičnih
promjena u koštanoj strukturi.
Srednje i unutrašnje uho - MRI
• Neurinom akustikusa se
najbolje može prikazati na
slojevima MRI.
Algoritam
• CT je prva metoda, još uvijek jedina kojom

možemo najbolje vizualizirati sadržaj srednjeg
i unutrašnjeg uha.
Usna šupljina (jezik)
• Radiografija:
• Zbog sumacionih efekata standardna
radiografija (nativna snimka) nema
dijagnostičkih vrijednosti kod patoloških
procesa jezika i mekih tkiva usne duplje.
tomografija (CT):
• CT-om se može
identificirati patološki
proces unutar samog
jezika, evidentirati
uvećane regionalne
limfne žlijezde, te
odrediti veličinu
procesa.
• Magnetna rezonanca:
• Na slojevima MRI se
dobije znatno više
podataka o patološkom
stanju jezika.
Algoritam
• Kod patologije jezika i usne šupljine digitalne

tehnike (MRI i CT) daju najviše rezultata i
svakako su prve radiološke metode.
Pljuvačne žlijezde
• Radiografija:
• Na nativnom rendgenskom
snimku područja
pljuvačnih žlijezda mogu se
vidjeti kalcifikati odnosno
sijaloliti unutar pljuvačnih
žlijezda.
• Sijalografija :
• Ovo je kontrastna metoda prikaza pljuvačnih
žlijezda.
• Radi se na taj način da se tupom iglom bez
vrha uđe u otvor pljuvačnih žlijezda, te ručno
aplicira manja količina kontrastnog sredstva i
u toku radioskopije prave ciljani snimci u
Pljuvačne žlijezde - Sijalografija
• Na ovim snimcima se
mogu analizirati
odvodni kanali
pljuvačnih žlijezda,
njihova ramifikacija,
različita suženja,
njihovo potiskivanje
tumoroznim procesima,
te zapreke uzrokovane
sijalolitima.
Pljuvačne žlijezde - Sijalografija
• Ultrazvuk (UZ) :
• Ultrazvučnim pregledom se može odrediti
oblik, veličina i parenhimna struktura
pljuvačnih žlijezda, mogu se dijagnosticirati
tumorske promjene, te urastanje tumora u
okolne strukture, kao i uvećane regionalne
limfne žlijezde.
• Ultrazvuk submandibularne žlijezde
• Kompjuterizirana tomografija (CT) :
• Na transverzalnim CT slojevima može se u
cijelosti prikazati oblik, veličina i gustina
parenhima pljuvačnih žlijezda, njihovo
tumorsko uvećanje, odnos prema okolnim
strukturama, odnosno njihovo urastanje u
okolna tkiva, kalciflkate unutar žlijezda,
cistične promjene unutar žlijezda, te uvećane
regionalne limfne žlijezde.
Pljuvačne žlijezde - CT
• Na postkontrastnoj seriji
može se vidjeti i
vaskularizacija tumorskih
procesa u samim
žlijezdama, te odnos sa
okolnim krvnim žilama.
• Na multiplanarnim MRI slojevima može se
dobiti potpuni uvid u anatomiju i patološke
promjene unutar pljuvačnih žlijezda, njihov
oblik, veličinu, gustinu te odnos sa okolnim
strukturama, što je vrlo važno za planiranje
terapijskog tretmana.
MRI parotidnih žlijezda
Algoritam
• Nativna rendgenska snimka je prva i
nezamjenjiva u ovoj obradi, zatim se obično
rade najmanje agresivne i najjeftinije
dijagnostičke metode gdje sigurno na prvom
mjestu dolazi ultrazvuk, a nakon pregleda
ultrazvukom se zaključuje koja će biti slijedeća
dijagnostička metoda pregleda pljuvačnih
žlijezda (sijalografija, CT, MRI).
Interventne procedure
• Dijagnostička biopsija radi dobijanja

patohistološkog, odnosno patocitološkog
nalaza je najčešća interventna procedura na
pljuvačnim žlijezdama.
Ždrijelo
Anatomski ždrijelo ili farinks se
dijeli na tri etaže:
-epifarinks(nasofarinks)
-mezofarinks(orofarinks)
-hipofarinks(laringofarinks),
te će algoritam radiološkog
ispitivanja biti različit prema
etažama.
Ždrijelo
MRI epifarinksa i mezofarinksa
• Epifarinks se najbolje može
prikazati na koronalnim i
sagitalnim slojevima
magnetne rezonance, te
djelomično na transverzalnim
CT slojevima.
• Mezofarinks se može
analizirati osim vizuelne
inspekcije i na slojevima CT-a,
kao i na slojevima magnetne
rezonance
Hipofarinks
Hipofaringografija
• Klasična
hipofaringografija sa
barijum kašom je prva
metoda pregleda
hipofarinksa gdje se
analiziraju njegovi
zidovi, elastičnost,
otvaranje i zatvaranje
piriformnih recesusa, te
prolaz kontrastnog
sredstva u jednjak.
Ždrijelo
• Kompjuteriziranom tomografijom se može
dobiti daleko više podataka jer na
transverzalnim slojevima kompjuterizirane
tomografije se može vidjeti tumorozni proces,
te u isto vrijeme i njegov odnos prema
okolnim strukturama, kao i uvećani regionalni
limfonodi.
Ždrijelo
• Magnetna rezonanca
(MRI) :
daje daleko više
podataka zahvaljujući
mogućnosti skeniranja u
tri različite ravni
(projekcije).
Algoritam
• Konvencionalna faringografija za hipofarinks

je prva metoda pregleda, zatim dolazi CT, te
MRI.
Grkljan

• KIasična tomograflja, zatim kontrastna
laringografija su historijske metode potisnute
digitalnim tehnikama.
• CT je prva metoda pregleda grkljana ill larinksa
Grkljan - CT
• Na transveizalnim CT
slojevima mogu se vidjeti
sva zadebljanja zida
larinksa, odnos sa
okolnim strukturama, te
uvećane regionalne
limfne žlijezde.
• Također na CT slojevima
se mogu vidjeti
destrukcije hrskavica
larinksa.
Grkljan - CT
• Tiroidna hrkavica – bijela strelica

• Lažni vokalni nabori– glave strelica
• Aritenoidna hrskavica – crne strelice
Grkljan
(MRI) :
• Magnetna rezonanca na
koronalnim slojevima
daje daleko više
podataka nego CT.
• Ovom metodom mogu
se vizualizirati glasnice i
evidentirati znatno
manje lezije.
Algoritam
• Kompjuterizirana tomografija je prva metoda

pregleda larinksa, koja se po potrebi može
dopuniti magnetnom rezonancom.
Tireoidna i paratireoidne žlijezde
• Ultrazvuk je prva metoda radiološkog
pregleda tireoidne i paratireoidnih žlijezda.
Tireoidna žlijezda - UZ
• Ovom metodom se može
odrediti tačan položaj,
oblik i veličina žlijezda,
njihov odnos prema
okolnim strukturama,
može se analizirati
gustina parenhima
žlijezda.
Tireoidna žlijezda - UZ
• Ultrazvukom se mogu dijagnosticirati skoro sve patološke promjene,
kao npr. ciste, solidni tumori, kalcifikati itd.
Tireoidna žlijezda
• Doppler metodom se može analizirati njena vaskularizacija kao i
odnos žljezde sa okolnim vaskularnim strukturama.
Tireoidna i paratireoidne žlijezde
• Na CT slojevima može se
analizirati oblik, veličina
tireoidnih i
paratireoidnih žlijezda,
gustina parenhima,
odnos sa okolnim
strukturama.
CT tiroidne žlijezde
Tireoidna i paratiroidne žlijezde- CT
• Mogu se identificirati sve patološke lezije

unutar žlijezda.
• Na postkontrastnoj seriji može se analizirati
vaskularizacija lezija u samoj žlijezdi i odnos
prema okolnim vaskularnim strukturama.
Tireoidna žlijezda - CT
Uvećana tireoidna žlijezda - CT
Paratireoidna žlijezda
Tireoidna i paratireoidne žlijezde- MRI
• Magnetna rezonanca daje, također, kompletnu
sliku tireoidne i paratireoidnih žlijezda.
Algoritam
• Ultrazvuk je metoda izbora za pregled štitne

žlijezde, s obzirom da je jeftina, neinvazivna,
nema jonizirajućeg zračenja i može se
ponavljati bezbroj puta.
• Nakon pregleda ultrazvukom donosi se
indikacija o eventualnim daljim radiološkim
metodama ispitivanja (scintigrafija, CT, MRI).
Muskulatura vrata
• Ultrazvukom (UZ) se
mogu analizirati sve
muskularne strukture
na vratu te evidentirati
skoro sve patološke
promjene
Muskulatura vrata
• Međutim, na transverzalnim CT slojevima , a
pogotovo na slojevima MRI dobija se daleko
više podataka o muskulaturi vrata.
Muskulatura vrata - CT
Algoritam
• Ultrazvuk je primarna metoda u radiološkom

ispitivanju muskulature vrata.
Krvne žile vrata
• Krvni sudovi vrata se mogu
izvanredno prikazati ultrazvučnom
tehnikom, mogu se analizirati
konture krvnih žila, širina lumena,
arteriosklerotične promjene,
okluzije, urođene malformacije,
kao i dislokacije ekstravaskularnim
ekspanzivnim tvorbama.
• Međutim, Doppler, a posebno
Kolor Doppler tehnikom, mogu se
analizirati i funkcionalne promjene
u krvotoku krvnih žila vrata.
Krvne žile vrata
• Doppler efekat označava promjene frekvencije izmedu
dva tijela koja se kreću.
• Ultrazvučni talas se odbija od eritrocita u kretanju
unutar krvne žile, a isto tako i od samu stjenku.
• Promjena frekvencije između poslanog i primljenog
ultrazvučnog talasa služi za izračunavanje brzine
strujanja krvi.
• Kod suženih mjesta u krvnoj žili brzina strujanja se
povećava, a kod okluzije, odnosno začepljenja nema
povratnog signala jer se eritrociti ne kreću.
• .
Krvne žile vrata
• Na pomak frekvencije
utječu i frekvencija
poslanog ultrazvučnog
talasa, ugao, te brzina
kretanja ultrazvuka kroz
tijelo.
• Optimalni ugao je 45-60°.
• U upotrebi su sonde
različitih frekvencija ovisno
od toga na kojoj prosječnoj
dubini se nalaze ispitivani
krvni sudovi, a najčešće od
3,3 do 8 MHz
Krvne žile vrata
• Doppler sonografija
kombinira morfološko-
anatomski uvid u izgled
krvnih žila sa funkcionalnom
analizom spektra frekvencija
u živom vremenu na ekranu.
• Dobiva se B slika (Brigtness
modulation, B-mode-
modulacija svjetloće) u
crnobijeloj tehnici i prikaz
brzine strujanja krvi u kHz na
željenom mjestu.
Krvne žile vrata
• Kod kolor sistema B slika je kodirana bojom, s
obzirom na smjer i brzinu strujanja krvi.
• Ispitivanje se vrši ležeći uz primjenu kontaktne paste
(gela) pomicanjem sonde na vratu.
• Analizira se longitudinalno a. carotis communis, a.
carotis interna, te a.carotis eksterna s
prepoznatljivim osobinama, a poželjan je i poprečni
presjek sumnjivog mjesta zbog određivanja dimenzija
potencijalnog plaka, te ostalih osobina plaka.
Krvne žile vrata
• Glavni cilj ultrazvučnog karotidnog ispitivanja
je pravovremeno otkrivanje značajne stenoze
da bi se bolesnik mogao uspješno liječiti
vaskularnim hirurškim zahvatima.
• Drugi glavni cilj je otkrivanje egzulceriranih
plakova kao i potencijalnih izvora za
embolizaciju distalno.
Krvne žile vrata
• Značajnom stenozom smatra se stenoza 75-80%
lumena, a niži stepen stenoze se prati ultrazvučno do
stupnja značajne stenoze.
• Okluzija karotidnih arterija dijagnosticira se velikim
stupnjem sigurnosti i gotovo ne zahtijeva
angiografsku obradu jer ne podliježe hirurškim
zahvatima, a u takvim slučajevima sva pozornost se
usmjerava na stanje druge karotidne arterije, koja se
prati sonografski.
Krvne žile vrata
• Metoda pruža uvid u
stanje arterijskog
zida, njezinog
zadebljanja,
kalcifikacije u
samom zidu, te
gubitka elastičnosti
koji se odražava u
dilataciji i
tortuoznosti same
arterije.
Krvne žile vrata
• Pouzdanost metode raste napretkom

tehnologije, ali još uvijek se izražava u
komparaciji sa angiografljom koja u modernoj
koncepciji ostaje rezervirana preoperativna
metoda.
Arteriografije vrata
• Karotidne arterije se mogu kontrastno

prikazati na dva načina :
- Direktnom punkcijom na vratu i
serijskim snimanjem
- Seldingerovom metodom
• Godine 1953. Seldinger uvodi

perkutanu kateterizaciju
krvnih sudova, koja prema
autoru nosi ime Seldingerova
metoda angiografija.
• Uskoro ovo postaje osnovna
metoda izvodenja svih
angiografija.
• Metoda po Seldingeru predstavlja način uvođenja
katetera u željeni krvni sud u ljudskom tijelu.
• Za ovu metodu pregleda pacijent mora biti prije
svega hospitaliziran, zatim prije pregleda mora
imati svježe nalaze koagulograma, koji uključuju
vrijeme koagulacije, vrijeme zgrušavanja, broj
trombocita te nalaz šećera u krvi, uree u krvi i
snimak pluća.
• Rad u sali za izvođenje angiografija mora biti u
sterilnim uvjetima.
• Prije izvođenja pretrage pacijent se mora pripremiti
psihološki što podrazumijeva razgovor sa ljekarom
koji izvodi pretragu.
• Pacijentu se treba objasniti šta se dobija tom
pretragom i ukratko način izvođenja pretrage.
• Dalja priprema pacijenta podrazumijeva brijanje
dezinfekciju čišćenje polja obostrano, ingvinalno te
nakon toga pokrivanje polja sterilnim kompresama, a
zatim se prilazi lokalnoj anesteziji na mjestu gdje se
vrši punkcija.
Arteriografije
vrata
• Prvo se posebnom
iglom za punkciju
krvnog suda punktira
perkutano arterija
femoralis.
• Kad se iz igle kod
punkcije arterije dobije
jak mlaz krvi
svijetlocrvene boje
onda se kroz otvor igle
plasira metalni vodič -
sajla (gajd) do željenog
mjesta.
• Sve se prati pod
dijaskopijom.
Arteriografije
vrata
• Nakon toga se pažljivo izvuče igla
preko vodiča a potom se na vodič
navlači odgovarajući angiografski
kateter koji se uvodi u krvni sud.
• Kateter je sa radioopaknim vrhom te
se prati na monitoru a vrh je mekan i
savitljiv.
• Kad je kateter dovoljno plasiran,
izvlači se vodič napolje iz katetera, a
kateter se spaja sa špricom, uz
povremeno prošpricavanje kroz
kateter heparinizirane fiziološke
otopine (5.000 i. j. heparina na 500
ccm fiziološke otopine).
• Nakon priključenja na automatsku špricu vrši se
serijsko snimanje uz automatsko davanje
• Nakon završene pretrage vadi se kateter, a
hemostaza se učini kontinuiranim pritiskom prstiju
ruke.
• Ovo je daleko komfornija metoda za radiologa nego
direktna punkcija arterije karotis komunis,a ujedno
se izbjegavaju mogućnosti stvaranja eventualnih
hematoma na mjestu punkcije na vratu.
• Ovom metodom se
mogu prikazati
vertebralne i karotidne
arterije vrata, te
analizirati njihov
anatomski položaj,
oblik, konture,
eventualna suženja ili
potpune opstrukcije.
Vratna kičma
• Radiografija :
• Konvencionalni rendgenski
snimak vratne kičme, naročito
profilni daje dosta podataka.
• Međutim, samo klasičnim
nativnim snimkom nije uvijek
moguće doći do tačne
dijagnoze.
Vratna kičma
• Kose snimke :
• Prave se sa zakošenim tijelom pod uglom od 30°.
• Ovom metodom se dobro vide mali zglobovi i
trnasti nastavci, kao i promjene na njima.
• Klasična tomografija :
• KIasična tomografija vratne kičme, naročito C1-
C2 kralježaka je još uvijek aktuelna dijagnostička
metoda, posebno kod fraktura.
Vratna kičma
tomografija (CT) :
• Na transverzalnim CT
slojevima može se
analizirati koštana struktura
kralježaka, njihov oblik,
veličina, te prodor
intervertebralnog diska u
vertebralni kanal, i
eventualna kompresija
medule spinalis.
Vratna kičma - CT
Vratna kičma
(MRI) :
• Magnetna rezonanca (MRI)
zahvaljujući mogućnosti
skeniranja u tri i više
projekcija daje daleko
najviše informacija o
intervertebralnom disku
dok nije metoda izbora za
analizu koštanih struktura
vratne kičme.
Diskus hernija - MRI
Algoritam
• KIasični snimak vratne kičme (prvenstveno u

profilnoj projekciji) je prva metoda pregleda,
zatim kompjuterizirana tomografaja, te
eventualno druge metode.
RADIOLOŠKE METODE PREGLEDA
CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA
Centralni nervni sistem (CNS)
• Mozak je dio centralnog nervnog sistema, koji

je smješten unutar lobanje i kroz foramen
okcipitale magnum se nastavlja u kičmenu
moždinu koja je uložena u kičmeni kanal.
Mozak
• Obavijen je potpuno sa tri sloja
ovojnica (meninge).
• Prvi sloj: Pia mater čvrsto naliježe
na površinu mozga.
• Drugi sloj pia arachnoidea je
odvojena od pie mater i izmedu
njih se nalazi subarahnoidalni
prostor unutar kojeg cirkulira
likvor (cerebrospinalna tečnost).
• Treći i najčvršći sloj je dura mater
koji čvrsto naliježe na unutrašnju
koštanu površinu lobanje, čineći
periost, a od arahnoide je
odvojen potencijalnim
subduralnim prostorom.
Mozak
• Pojam mozak obuhvata: veliki mozak
(cerebrum), mall mozak (cerebellum) i
moždano stablo (truncus cerebri).
Mozak
• Cerebrum zauzima prednji i gornji dio zapremine
lobanje, ovoidnog je oblika, sastoji se od dvije
jednake hemisfere razdvojene srpastom
duplikaturom dure mater koja se zove falks cerebri.
• U stražnjem donjem dijelu lubanje nalazi se mali
mozak (cerebellum), koji je odvojen od cerebruma sa
prostom duplikaturom dure mater koja se zove
tentorium.
• Ispod cerebruma i ispred cerebelluma nalazi se
moždano stablo.
Mozak je vaskulariziran iz dva parna arterijska sistema.
Mozak
• Vertebralne arterije sa
svojim granama
vaskulariziraju moždano
stablo, mali mozak, cijele
okcipitalne i dio
temporalnih lobusa velikog
mozga, dok unutarnje
karotidne arterije
vaskulariziraju ostale
dijelove mozga.
Mozak
• Oba arterijska sistema
vertebralni i karotidni na bazi
mozga spojeni su preko
komunikantnih arterija u
arterijski šestougao (circulus
arteriosus Willisi).
• Venski sistem sastoji se od
površnih i dubokih vena koje se
ulijevaju u sinuse unutar
moždanih ovojnica
Circulus arteriosus cerebri
Centralni nervni sistem
• Već 20-tak godina nakon
Rentgenovog otkrića x-zrake su
se počele koristiti u agresivnoj
dijagnostici mozga.
• Tačnije 1917.godine Dandy je
napravio prvu
pneumoencefalografiju.
• Lumbalnom punkcijom insuflirao
je zrak u subarahnoidalni prostor
i snimanjem u različitim
položajima prikazao
ventrikularni sistem i
subarahnoidalne prostore
mozga.
Centralni nervni sistem
• Slijedeća agresivna radiološka metoda je bila
ventrikulografija kod koje se direktno
ubrizgavao zrak u lateralne ventrikule mozga
kroz trepanacioni otvor na lobanji te nakon
toga snimanjem u različitim projekcijama
prikazivao ventrikularni sistem.
• Međutim pojavom CT-a ove radiološke
metode su postale historijske.
Arteriografija
• Već godine 1923. je uvedena kontrastna
cerebralna arteriografija i to direktnom
punkcijom arterije karotis komunis na vratu,
koja je kasnije modificirana Seldingerovom
metodom, te se ista skoro nepromijenjena
održava sve do sadašnjeg vremena.
Arteriografija
• Arteriografski se mogu analizirati sve krvne
žile mozga, kako arterije tako i vene.
Arteriografija
• Na arteriogramima se mogu dijagnosticirati:
anatomske malformacije krvnih žila mozga
(aneurizme, hemangiomi, arteriovenozne fistule itd.),
patološke vaskularizacije kod tumora mozga,
ekspanzivni procesi koji potiskuju moždani parenhim
(ciste), zatim indirektno možemo dijagnosticirati
subduralne i epiduralne hematome, zatim
arteriosklerotične promjene na arterijama mozga sa
mogućim opstrukcijama itd.
• Međutim, ovo je agresivna dijagnostička metoda koja
je znatno manje u upotrebi nakon pojave CT-a.
Arteriogram mozga
Ultrazvuk (UZ)
• Godine 1880. braća Kiri su otkrili piezo
električni efekat.
• Radi se o pojavi električne struje nakon
mehaničkog pritiska kristala kvarca.
Ultrazvuk (UZ)
• Godinu dana kasnije otkrili su inverzni piezoelektrični efekat, to je
obrnuta pojava kad isti kristali pod utjecajem naizmjenične struje
titraju i mehaničke vibracije visokih frekvencija proizvode ultrazvučne
talase.
• Ultrazvučni talasi nisu čujni za ljudsko uho, njihova frekvencija je veća
od čujnih zvučnih talasa.
• U dijagnostici se koriste ultrazvučni talasi dužine od 1 do 20 MHz.
• Dakle, za nastanak ultrazvučnog talasa potreban je izvor, tj. tijelo koje
vibrira, za vibraciju tijela koje proizvodi ultrazvučne talase potrebna
je energija, pa je akustični intenzitet zvuka, tok određene energije
kroz jedinicu površine.
• Slabljenje (atenuacija) ultrazvučnih talasa zavisi od:
- širenja ultrazvučnog snopa
- apsorpcije
- refleksije i raspršenja.
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvuk je promijenio radiološki
dijagnostički algoritam u posljednjih
dvadeset godina zajedno sa ostalim
digitalnim tehnikama.
• Pregled ultrazvukom je pristupačna,
neinvazivna, bezbolna i relativno
jeftina radiološka dijagnostička
metoda.
• Zbog jednostavnosti i neinvazivnosti
kao i nedostatka rizika oštećenja,
ultrazvuk ima široku primjenu u
neuroradiologiji.
Ultrazvuk (UZ)
• Već u toku trudnoće ultrazvukom se može
pratiti razvoj mozga kod embriona te
identificirati anomalije.
Ultrazvuk (UZ)
• U neonatologiji i
prematuritetu ultrazvuk se
koristi za dijagnosticiranje
promjena mozga (pristup
kroz veliku fontanelu ill kroz
temporalnu kost).
• Na ovaj način se mogu
dijagnosticirati
intrakranijalna krvarenja,
tumori, kao i anomalije
mozga.
Mozak fetusa
Ultrazvuk (UZ)
• Kod odraslih ultrazvuk se iznimno koristi kod

nekih oboljenja pristupom kroz mastoide,
rjeđe kroz temporalnu kost, kao i
subokcipitalnim pristupom.
Transkranijalni Doppler
• Intrakranijalni ogranci arterija su bili dugo
nedostupni direktnom Doppler angiografskom
ispitivanju zbog težeg prodiranja ultrazvučnog
talasa kroz kosti lobanje.
• Transkranijalni Doppler koristi pulzirajuće
ultrazvučne talase nižih frekvencija (2MHz)
radi dublje prodornosti.
• Uveo ga je 1982. godine

norveški fizičar Rune
Haslid sa saradnicima i
omogućio prikaz
intrakranijalnih grana
tako da daje uvid u
Willisov arterijski krug.
• Transkranijalna Doppler ispitivanja temelje se na istom načelu kao i
ekstrakranijalni Doppler.
• Sužavanje žila bez obzira na uzrok izaziva povećanje brzine u žili i zahtijeva
da isti volumen prođe kroz suženi lumen, tako da metoda otkriva povećanje
brzine strujanja krvi.
• Srednja brzina strujanja krvi izražava se u cm/sec.
• Kod primjene transkranijskog Dopplera dolazi jače do izražaja atenuacija
signala kroz tkivo i natrag.
• Dubina insonacije se kreće od 2,5 do 15 cm.
• Način izvođenja i primjene transkranijalne Doppler tehnike diktirani su
anatomskim odnosima:
- koštanim prozorima (lucentni dijelovi kosti) koji dopuštaju prolaz
ultrazvučnih zraka
- anatomskim osobinama pozicije arterija na bazi lobanje.
• Postoje pravila postavljanja sonde i usmjeravanja optimalnog
kuta insonacije na pojedinom prozoru da bi uspjela
identifikacija arterijskog segmenta.
• Transkranijalni kolor Doppler je važan kod arteriovenoznih
malformacija zbog otkrivanja drugih žila "hraniteljica", a vrlo
je pogodna metoda za ispitivanje funkcionalnih promjena u
kratkim sekvencama vremena jer može registrirati te
promjene, brzinu strujanja krvi u moždanim arterijama npr.
kod otvaranja i zatvaranja očiju.
• U te svrhe postoje razni funkcionalni testovi čiji je cilj
otkrivanje potencijalnih cerebrovaskularnih hemodinamskih
promjena.
Kompjuterizirana tomografija (CT)
• Glavni problem konvencionalne • Naučnici su ovaj problem
radiologije, odnosno radiografije pokušavali riješiti matematičkim
je "sumacioni snimak", tj. na putem.
rendgen filmu se sumiraju sjene • Da bi kompjuter matematički
svih tkiva (kosti, mišići, masno mogao izračunati koliko je
tkivo itd.) snimanog dijela i slabljenje, odnosno kolika je
stvaraju sumacioni snimak. apsorpcija x-zraka nakon prolaska
• KIasična tomografija je davala kroz organizam, mora se izmjeriti
više informacija od sumacionog intenzitet xzračenja prije ulaska u
snimka, ali razlike u gustoći tkiva tijelo pacijenta i uporediti sa
su se mogle samo grubo intenzitetom zračenja
diferencirati, dok fina mjerenja u detektiranim nakon izlaska iz
gustoći tkiva nisu bila moguća. tijela pacijenta
• Radi tehničke izvedbe aparata i problema
pozicioniranja pacijenta najpogodniji za pregled i
kompjutersku obradu je poprečni (aksijalni) presjek,
odnosno projekcija.
• Prvi eksperimenti sa aksijalnim presjecima
tomografije su se izvodili na različitim stranama
svijeta u Japanu i Engleskoj.
• Aksijalnoj tomografiji prethodila je rotaciona
tomografija ili "rotografija" rađena od 1946. godine u
Japanu.
• Pacijent je ležao na stolu, a rendgenska cijev i film su rotirali
oko pacijenta 0° - 230° - 360° za vrijeme ekspozicije.
• Na filmu je bila maska u obliku proreza na olovnoj ploči i u
toku rotacije rendgenske cijevi, film se pomicao i rotirao iza
olovnog proreza tako da je zračenje uvijek padalo na
neosvijetljeni dio filma.
• Ovaj princip je kasnije postao osnov za kompjutersku aksijalnu
tomografiju.
• Oldendorf je 1961. godine na osnovu svojih eksperimenata
ukazao na mogućnost mjerenja apsorpcije u poprečnom
presjeku tijela pomoću uskog snopa x-zraka, ali je zato bila
neophodna kompjuterska obrada podataka.
• Na ovim principima, a
nakon četverogodišnjeg
istraživanja engleski
fizičar Godfrey Newbold
Hounsfield uz pomoć
američkog
matematičara Alana
Mac Cormacka
konstruisao je 1971.
godine prvi CT skener za
glavu.
Godfrey Newbold Hounsfield

KIiničkom primjenom CT-a 1973. godine
otpočela je era moderne radiologije koja je
dovela do razvoja niza digitalnih tehnika.
• Prvi CT skener je instaliran u Hameršmitskoj bolnici u Engleskoj.
• Imao je dva jodna kristala, davao je sliku sa osnovnim
matriksom 85x80.
• Vrijeme skeniranja je bilo 4,5 minute i ograničavalo je izvođenje
ispitivanja samo na intrakranijalnu patologiju.
• Za tri godine Ledley je razvio CT cijelog tijela.
• U toku 1974. i 1975. godine prvi CT aparati za cijelo tijelo su
instalirani u Klinici Cleveland, a nakon toga na Institutu za
radiologiju Mallinekradt i Mayo klinici.
• Prvi izvještaji iz ovih institucija bili su entuzijastički o ulozi CT-a
u evaluaciji pankreasa, jetre i retroperitoneuma, ali su bili
pesimistički za CT ispitivanja torakalnih organa i digestivnog
trakta.
• Kompjuterizirana tomografija
daje neuporedivo bolje snimke
sa mnogo boljim razlučivanjem
nijansi nego klasična
tomografija.
• Ovdje se mogu diferencirati
gustoće koje se razlikuju samo
za 0,2% dok se kod klasične
tomografije ne može ostvariti
bolje razlikovanje gustoće od
2%.
• Tome je razlog znatno veća
osjetljivost detektora od filma,a
pogotovo fluorescentnog
ekrana.
• Suština CT-a je da se analogne informacije u obliku
električnih signala, koji su nastali pod utjecajem x
zraka, koji su prošle kroz tijelo pacijenta i doživjele
promjenu u intenzitetu, konvertuju u analogno-
digitalnim (A/D) konvertorima (pretvaračima) u
digitalne informacije.
• U ovoj fazi informacije brojčano izražene su pogodne
za sve računske operacije brojčanog sistema.
• Matematičke informacije se kompjuterskom

preciznošću i brzinom obrade u računaru i nakon
matematičke obrade se u digitalno-analognim (D/A)
konvertorima rekonvertira u analogne informacije
koje se onda prikazuju u obliku TV signala na ekranu
TV monitora.
• Ovi signali dobiveni u obliku slike na TV monitoru se
mogu prenositi na videodisk, polaroid kameru,
multispot kameru itd.
• Prema tome slika

dobivena na TV ekranu
kod CT-a je
matematička slika, a ne
klasična rendgenska
slika koja se dobija
klasičnom
radiografijom.
• CT aparat-skener ima slijedeće dijelove:
- sto za pacijenta,
- gentrij (prostor gdje se nalazi rtg cijev
sa detektorlma)
- konzola sa tastaturom i TV
monitorom
- multiformat kamera
- jedan ili više ormara sa električnim
uređajima-sklopovima.
• U toku CT pregleda pacijent leži na stolu sa
fiksiranom glavom, prvo se napravi sumacioni
profilni snimak koji se zove "topogram".
• Na osnovu topograma odredimo prvi sloj, koji mora obuhvatiti
stražnju lobanjsku jamu i prolazi tik iznad foramen okcipitale
magnum, zatim u sredini lobanjske jame se nalazi u visini selle
turcike i u prednjoj lobanjskoj jami se nalazi tik uz koštane
strukture iznad krova orbite.
• Veoma je bitno dobro postaviti prvi sloj da bi se izbjeglo
zračenje sadržaja orbita.
• Nakon planiranog prvog transverzalnog sloja mora se napraviti
odgovarajući nagib gentrija.
• Za sve ovo vrijeme pacijent mora biti miran sa fiksiranom
glavom i tek nakon napravljenog nagiba gentrija počinje
skeniranje, odnosno prave se slojevi aksijalne tomografije
prema zadatom programu
• Ostali slojevi kroz stražnju lobanjsku jamu se obično planiraju od
5 mm, a u supraselarnom dijelu po 10 mm.
• Indikacije za izvođenje CT-a postavljaju se na osnovu
neurološkog i neurohirurškog pregleda.
• One mogu predstaviti praktično sve promjene u regiji glave i
vrata.
• Za CT pregled ne treba posebna priprema pacijenta. Izuzetak
su djeca i nemirni pacijenti, kod kojih je neophodna opšta
anestezija.
• Nakon završene nativne serije ukoliko postoji indikacija radi se
postkontrastna serija.
• Kontrastno sredstvo se može primijeniti intravenozno, u vidu
"bolusa" ili intravenozno infuzijom.
• CT ima izuzetno veliki značaj
u neuroradiološkoj
dijagnostici.
• To je jedna od
najpouzdanijih radioloških
tehnika koja omogućava
jasnu vizualizaciju
istodobno anatomskih
struktura mozga i kostiju
lobanje, te vizualizaciju
skoro svih patoloških stanja.
• CT-om se mogu dijagnosticirati sve morfološke promjene
mozga kao što su:
- kongenitalne malformacije
- traumatska krvarenja
- moždani infarkti
- velike aneurizme
- tumori
- atrofične promjene
- hidrocefalus
- kalcifikati
- ciste
CT
neurokranijuma;
1.Topogram; od
2. do 6. aksijalni
skenovi ; Uredan
nalaz
• CT neurokranijuma;
snimak sa uvećanjem
• Vidi se strukura
moždanog parenhima,
siva i bijela masa,
sulkusi, girusi i falx
cerebri
• CT neurokranijuma;
• Zapažaju se
prošireni sulkusi,
suženi girusi i
dilatiran komorni
sistem.
• Nalaz odgovara
atrofičnim
promjenama
• CT neurokranijuma
• Na aksijalnom presjeku
označenim brojem 3. vidi se
trakasta hiperdenzna
promjena uz desnu
parijetalnu kost (označeno)
• Epiduralni hematom
• Na presjeku označenim
brojem 4. zapaža se fraktura
kosti
• Epiduralni hematom
• Fraktura
parijetalne kosti
desno i
intracerebralna
hemoragija
• Epiduralni hematom desno
• Obostani epiduralni hematom

• Lijevo hiperdenzna
promjena (oko 70
HU) veličine 20 mm
• Cerebrovaskularni
inzult
• Hemoragija
• Hemoragija lijevo
• Lijevo neoštro
ograničena
hipodenzna
promjena
• Ishemični
cerebrovaskularni
inzult
• CT neuorokranijuma
• Ishemični
cerebrovaskularni inzult
desno
• Desno nehomogena
neoštro ograničena
hipodenzna promjena
• Maligni tumor
• Lijevo hiperdenzna
tumorska promjena
koja potiskuje
lateralnu komoru,
zapaža se
postoperativni defekt
parijetalne kosti
• Recidiv meningeoma
• Meningeom lijevo
• LIjevo frontalno
nehomogena ovalna
promjena nejasno
ograničena od okoline,
postkontrasni skenovi
• Metastaza
Magnetna rezonanca (MRI)
• Magnetna rezonanca bazirana je na fizičkom
efektu rezonancije nukleusa ma vodonika.
• Nukleusi atoma vodonika imaju magnetske
osobine i reagiraju na magnetsko polje tako
da se u ovom polju njihovi magnetni momenti
usmjeravaju ma tom magnetnom polju.
Magnetna
rezonanca (MRI)
• Ukoliko ove jezgre izložimo
snopu usmjerenih radiotalasa
magnetni momenat nukleona
zaokreće se u odnosu na smjer
prvobitnog polja.
• Kada se isključi izvor
radiotalasa, oni se vraćaju u
prvobitni položaj. a emitiraju
signale u obliku
elektromagnetnih talasa.
• Vraćanje u prvobitan položaj nukleona
nije trenutačno, već je zato potrebno
odredeno vrijeme.
• To vrijeme se zove "vrijeme
relaksacije" spina.
• Emitirani visokofrekventni
elektromagnetni talasi predstavljaju
signale u vidu analognih informacija.
• Ovaj analogni signal se u A/D
konvertoru pretvara u digitalnu
informaciju koja se matematički
kompjuterskim putem obraduje, te se
preko D/A konvertora ponovo
pretvara u analognu informaciju i
prezentira kao video TV slika.
• Ovaj analogni signal se u

A/D konvertoru pretvara u
digitalnu informaciju koja se
matematički kompjuterskim
putem obraduje, te se
preko D/A konvertora
ponovo pretvara u analognu
informaciju i prezentira kao
video TV slika.
predstavlja neinvazivnu
novu tehniku prikazivanja
tjelesnih struktura bez
jonizirajućih zračenja i
štetnih efekata na ljudski
organizam.
• Vrijednosti magnetne
rezonance su u
mogućnosti
multiplanarnosti, odnosno
skeniranja u tri i više
projekcija (sagitalna,
koronalna, aksijalna ill
transverzalna, te kose).
• Pregled se radi najmanje sa dvije "sekvence" i to T-1 i
T-2 sekvence.
• Grubo govoreći u T-1 sekvenci se prikažu anatomske
strukture, dok u T-2 sekvenci se bolje diferenciraju
patološke promjene.
• Ukoliko je indicirano kontrastno sredstvo (kontrastna
sredstva za MRI se zovu paramagnetna kontrastna
sredstva) daje se u T-1 vremenu relaksacije.
• Međutim, kod MRI treba strogo voditi računa o
kontraindikacijama.
• Kontraindikacije za MRI su:
- postojanje feromagnetnih
metala u tijelu pacijenta
- zubne proteze sa
materijalom nepoznatog
sastava
- spirale kod žena za koje se ne
zna od kojeg su materijala
- pace-makeri
- klaustrofobične osobe
- komatozna stanja pacijenta
• Prednosti MRI su u multiplanarnosti, odnosno mogućnosti
dobijanja snimke u tri i više ravni, zatim mogućnost znatno
boljeg diferenciranja sive i bijele supstance mozga, što
omogućava bolje diferenciranje upalnih, pa čak i
funkcionalnih promjena mozga.
• Rekonstrukcijom slike mogu se posebno prikazati sve krvne
žile mozga, a ova sekvenca se zove magnetna angiografija i
piše se kraticom MRA.
• Pomoću MRA mogu se prikazati sve krvnožilne
malformacije mozga, aneurizme krvnih žila i njihova tačna
lokalizacija.
• Indikacije za MRI predstavljaju:
- spontana subarahnoidalna
hemoragija
- vaskularne malformacije (infarkti i
ishemije)
- tumori hipofize i stražnje lobanjske
jame
• MRI kranijuma
• Koronarni, sagitalni i
aksijalni presjeci
• MRI kranijuma
• Aksijalni presjeci
• Uredan nalaz
• MRI hipofize • MRI arterija mozga
• Sagitalni presjeci • Rekonstrukcija načinjena
poslije aplikacije
paramagnetnog sredstva
Digitalna subtrakciona angiografija
(DSA)
• Intravenozna angiografija sa digitalnom tehnikom se počela
primjenjivati krajem sedamdesetih godina prošlog vijeka.
• Ovaj sistem je zatim modificiran subtrakcionom tehnikom.
• Ovdje se radi o subtrakciji na nivou digitalnih informacija.
• I kod ove tehnike analogni signali koji su ovdje video-TV signali,
konvertira se u digitalne informacije.
• Kod ove tehnike, pored matematičkog proračuna i obrade
podataka vrši se i subtrakcija digitalnih informacija.
• U digitalno-analognim (D/A) :)pretvaračima ponovo nastaju
analogne informacije koje predstavljaju subtrahiranu sliku koja
se može posmatrati u real-time na TV monitoru.
(DSA)
• Način izvođenja je slijedeći:
• Prvo se pod kontrolom dijaskopije tačno odredi polje snimanja
(centriranje).
• Nakon toga se napravi nativni snimak tzv. maska.
• Potom se kontrastno sredstvo kroz iglu sa plastičnim omotačem
("braunila") aplicira obično u venu kubitalis.
• U izuzetnim slučajevima, kad je ova tortuozna ili tanka, kontrastno
sredstvo se aplicira u venu femoralis.
• Za injiciranje kontrastnog sredtva koristi se automatska šprica.
• Protok kontrastnog sredstva iznosi 12-15-25 cm/sek u ukupnoj količini do
40 ccm za intrakranijalne studije.
• Iza aplikacije kontrastnog sredstva, pet sekundi nakon prestanka
injiciranja kontrastnog sredstva pravi se serija ekspozicija, standardno 9-
15 koje su subtrahirane sa prethodno uzetom maskom.
(DSA)
• Po prestanku snimanja čitava serija se
automatski stokira (pohrani) na disk iz
koga se onda može vršiti postevaluacija i
najkvalitetnije slike se mogu preko
multiformat kamere prenijeti na film.
• Intravenozna DSA se sve manje koristi a
sve više se koristi intraarterijalna DSA po
Seldingeru.
• Ovom digitalnom tehnikom se dobiju
kontrastnim sredstvom ispunjene arterije
mozga, bez superpozicije koštanih
struktura, što jako olakšava interpretaciju.
• Ovom tehnikom se mogu prikazati sve
kongenitalne malformacije krvnih žila
mozga, intrakranijalne aneurizme,
patološka vaskularizacija tumora, kao i
eventune okluzije velikih moždanih
arterija.
• Cerebralna • Cerebralna • Cerebralna
angiografija angiografija angiografija
• AP projekcija • LL projekcija • AP prijekcija
• A.carotis int. • A.vertebralis • A.vertebralis
Interventna radiologija
• Interventna radiologija predstavlja povezivanje
dijagnostičke metode sa terapijskom procedurom.
• Ona omogućava liječenje nekog oboljenja bez
hirurškog zahvata, ili omogućava hirurški zahvat u
povoljnijim uvjetima.
• Interventna radiologija se ne koristi uvijek u
terapijske svrhe.
• Jedan dio postupaka interventne radiologije se koristi
da se dode do tačnije citološke ill patohistološke
dijagnoze.
• Ciljevi interventne radiologije su:

- dobivanje citološke ili histološke
dijagnoze
- poboljšanje rezultata liječenja
lijekovima
- odgađanje ili potpuno isključenje
hirurškog zahvata
Metode kojima se dolazi do navedenih ciljeva su:

- perkutana aspiraciona biopsija (PAB)
- intraarterijska aplikacija citostatika (IAC)
-transkateterska terapijska embolizacija (TTE)
-perkutana transluminalna angioplastika (PTA)
-perkutana drenaža (PD)
• U neuroradiologiji od interventnih procedura se

najčešće koristi transkateterska embolizacija
krvnih žila, kod vaskularnih anomalija,
aneurizmi, AV malformacija, fistula
Algoritam
• Digitalne tehnike su potpuno promijenile algoritam
radioloških dijagnostičkih metoda u ispitivanju centralnog
nervnog sistema, a mnoge od ranijih konvencionalnih
agresivnih radioloških metoda su potpuno isključene.
• CT je prva dijagnostička metoda u dijagnostičkom ispitivanju
oboljenja mozga; ona je praktički postala "skrining metoda".
• Nakon nativnog CT pregleda donosi se odluka da Ii će se
aplicirati kontrastno sredstvo i uraditi postkontrastna serija, a
nakon toga se odlučuje o drugim dijagnostičkim radiološkim
metodama ispitivanja oboljenja mozga (MRI, angiografija itd.).
Kičmena moždina
Kičmena moždina
• Kičmena moždina je
produžetak moždanog
stabla preko produžene
moždine (medulla
oblongata), smještena
je u vertebralnom
kanalu i sa svim
moždanim ovojnicama
kao i kod mozga.
Kičmena moždina
• U subarahnoidalnom
prostoru cirkulira likvor.
• Duga je oko 45 cm kod
muškaraca i oko 43 cm
kod žena, a proteže se od
prvog vratnog kralješka
do visine donjeg ruba L-1
(prvog
lumbalnog)kralješka i iz
nje izlaze periferni nervi.
Kičmena moždina
• Sadržaj vertebralnog kanala se analizira
uvođenjem pozitivnog ili negativnog (zrak)
kontrastnog sredstva u subarahnoidalni ili
epiduralni prostor.
• Dandy je prvi već 1917. godine koristio zrak
kao negativno kontrastno sredstvo, a Sicard i
Forestier su 1926. godine uveli u upotrebu
uljana jodna kontrastna sredstva (Lipiodol,
Pantopaque i drugi).
Subokcipitalna
(cervikalna) Uredan nalaz
mijelografija
• Kontrastno sredstvo
se ubrizga
subokcipitalno u
subarahnoidalni
prostor (cisternu
magnu) i laganim
okretanjem pacijenta
prave se snimci u AP,
profilnoj i kosim
projekcijama.
Subokcipitalna (cervikalna)
mijelografija
• Ova agresivna dijagnostička
metoda izvodi se u strogo
indiciranim slučajevima.
Subokcipitalna (cervikalna)
mijelografija
• Ovom metodom se može prikazati kompresija
rupturiranog intervertebralnog diska (vratne
kralježnice) i potpuni prekid cirkulacije likvora
usljed eskpanzivnog procesa u vertebralnom
kanalu.
Mijelogram pokazuje kompresiju

kičmene moždine zbog protruzije
intervertebralnog diska C3-C4
• Otjecanje(curenje)
cerebrospinalne
tečnosti iz
subarahnoidalnog u
epiduralni prostor
Lumbalna mijelografija
• Kod ove metode vodotopivo trijodno
kontrastno sredstvo ubrizgava se u
subarahnoidalni prostor u visini L-4 -
L-5 kralješka pacijentu u ležećem
položaju, na boku i sa uzdignutom
glavom (da ne bi kontrastno
sredstvo otišlo intrakranijalno), te se
prave snimke u AP, profilnoj i kosim
projekcijama.
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati
patološke promjene u lumbalnom dijelu
vertebralnog kanala, kao što su: kompresije
rupturiranog intervertebralnog diska i
ekspanzivni procesi.
Protruzija intervertebralnog
diska L3-L4
• Mijelografijom se ne može prikazati kičmena
moždina, nego subarahnoidalni prostor u
kojem se ona nalazi.
Kičmena moždina
• Na transverzalnim CT slojevima mogu se
prikazati sve strukture u vertebralnom kanalu
ukijučujući i medulu spinalis.
• Međutim, svi dijelovi, zbog anatomsko-
fiziološkog položaja, nisu pogodni za CT
(torakalni), odnosno ne mogu se dobiti
pouzdani rezultati.
Ct intervertebralnog diska L4-L5
Kičmena moždina
• Mogućnost skeniranja u tri i više ravni
(projekcije) daje, naročito na sagitalnim
presjecima najbolju sliku vertebralnog kanala i
kičmene moždine.
• Ovo je do sada najbolja i najpouzdanija
metoda direktnog prikaza kičmene moždine.
•
MRI vratne kičme
Spinalne arteriografije
• Seldingerovom metodom, posebnim
kateterom ulazi se u spinalne arterije i
ubrizgava kontrastno sredstvo.
• Ovom metodom se mogu prikazati arterio-
venozne anomalije u vertebralnom kanalu.
• Ova tehnički vrlo agresivna i delikatna metoda
radi se u strogo indiciranim slučajevima.
Algoritam
• Za dijagnostiku kičmene moždine
najpouzdanija radiološka metoda i sa najviše
podataka je MRI, na čijim se slojevima mogu
prikazati i analizirati svi dijelovi kičmene
moždine.
• Nažalost, zbog vrlo skupe opreme, ova
radiološka metoda nije dostupna svim
pacijentima, te u takvim situacijama je
indiciran prvo CT.
TORAKALNIH ORGANA
Torakalni organi
• Unutar toraksa se nalaze:
pluća i disajni putevi
(traheja i bronhi), koji
čine najveći i najvažniji
dio respiratornog
sistema, te srce i velike
krvne žile koje čine
najvažniji sadržaj
kardiovaskularnog
sistema.
Torakalni organi
• Ovi organi su ograničeni

(okruženi) pleurom,
rebrima i torakalnim
mišićima, a od
abdomena ih odvaja
dijafragma.
Torakalni organi
• Radiološke metode pregleda dijele se na:
- konvencionalne
- digitalne
• Posebna priprema za konvencionalni radiološki
pregled nije potrebna i pacijenti mogu biti brzo
obrađeni.
Pluća
• Radiografija :
• Zbog brojnih korisnih informacija, rendgenski
snimak grudnog koša je jedna od najčešće
primjenjivanih radioloških metoda u
medicinskoj praksi.
Pluća
• Prednosti radiografije u odnosu na radioskopiju
su slijedeće:
- sitni detalji se mnogo bolje vide na
filmu nego na ekranu
- bolja je kontrastnost slike
- moguće je duže posmatranje uz
znatno manju dozu zračenja pacijenta
• Osim toga, rendgenski snimak predstavlja trajni
dokument bolesti.
Pluća
• Da bi rendgenski snimak gundogs
koša bio zadovoljavajući,
neophodno je obratiti pažnju na
osnovne kriterije pri snimanju:
• na filmu se mora vidjeti cijeli
grudni koš u ispravnoj i korektnoj
PA poziciji, sa izmaknutim
skapulama u stranu, sa vidljivim
dijafragmama obostrano, sa
kičmenim stubom u sredini u
projekciji kojeg se vide konture
traheje ispunjene zrakom, sve do
bifurkacije i početni dijelovi oba
glavna bionha.
Pluća
• U profilnoj projekciji sternum i torakalna

kičma treba da se jasno vide, a stražnji uglovi
rebara treba uvijek da se poklapaju.
Pluća
• Na rendgenskom snimku grudnog koša mogu se
dijagnosticirati slijedeće promjene:
- frakture klavikula, skapula, rebara i kralježaka
- destruktivne (osteolitičke) promjene klavikula,
skapula, rebara i kralježaka,
- pojačano odlaganje vapna u kostima grudnog koša
(osteoplastične promjene)
- kongenitalne malformacije kostiju grudnog koša
(klavikula, skapula, rebara i kičmenog stuba)
- postoperativne promjene na kostima grudnog koša
(resekcije rebara)
Pluća
- homogena i inhomogena zasjenjenja plućnih polja
jednostrano ili obostrano
- solitarne ili multiple nodozne sjene u plućnim
poljima jednostrano ili obostrano, sa mogućim
kalcifikatima
- traumatski pneumotoraks jednostrano, ili
obostrano, sa mogućim pleuralnim izlivom
- sjene pleuralnog izliva jednostrano ili obostrano
- potpuno zasjenjenje jednog plućnog krila sa
potiskivanjem sjene medijastinuma u suprotnom
pravcu ili sa povlačenjem sjene medijastinuma u
istom pravcu
Pluća
- izrazita različitost u transparenciji plućnih polja kao
posljedica kongenitalnih anomalija
- hiperinflacija plućnih polja kao posljedica emfizema,
- sjena srca može biti potisnuta patološkim procesom
u suprotnu stranu, ili može biti povučena u istu
stranu gdje se nalazi patološki proces npr. kod
potpune atelektaze pluća ili nakon odstranjenja
plućnog krila
Pluća
- uvećana sjena srca

- proširena vaskularna petlja srca,
- tumorozne mase u medijastinumu
- kalcifikati u projekciji srca, hilusa,
medijastinuma i u plućnim poljima itd.
Radioskopija
• Radioskopija pluća je orijentaciona metoda pregleda
koja omogućuje stjecanje općeg utiska o stanju
torakalnih organa, omogućava posmatranje
abnormalnih pokreta dijafragme i medijastinuma,
otkrivanje malih pleuralnih izliva, stranih tijela itd.
• Međutim, dijagnoza oboljenja pluća postavlja se na
osnovu radiografije jer radioskopija pluća omogućava
samo davanje subjektivnog nalaza radiologa, što
znači da predstavlja nepotpun pregled.
Radioskopija
• Za radioskopiju koja se uglavnom izvodi na klasičnom
rendgenskom aparatu sa TV lancem, a slika se posmatra na TV
monitoru nije potrebna nikakva adaptacija, jer se dijaskopija
izvodi pri sobnoj, odnosno dnevnoj svjetlosti.
• Za vrijeme pregleda pacijent se nalazi u stojećem stavu, a teški
pacijenti u sjedećem.
• Ponekad se iz nužde radioskopija izvodi u poluležećem ili
ležećem stavu pacijenta.
• S obzirom na pravac X-zraka može se izvoditi u PA, AP, LL
(profilni) te u I i II kosom položaju.
• Osim ovih mogu se izvoditi i drugi položaji pod različitim uglom
x-zraka. Najprije se pluća posmatraju u PA položaju, pa se
pacijent okreće u kose i profilne položaje.
Radioskopija
• Pregled počinje od vrha desnog plućnog krila, pa se
postepeno nastavlja posmatranje desnog plućnog krila naniže
do desne hemidijafragme sa posebnim osvrtom na desni
frenikokostalni ugao, koji se posmatra pri dubokom
inspirijumu i ekspirijumu pacijenta. Lijevo
• plućno krilo se posmatra od baze prema vrhu.
• Plućna krila na TV ekranu se vide kao svijetla polja odvojena
sjenom medijastinuma.
• Posebno se obraća pažnja na komparaciju prozračnosti lijevog
i desnog plućnog krila pa se isto tako posebno posmatraju oba
hilusa.
• U toku dijaskopije treba obratiti pažnju na konture, položaj i
fiziološke pokrete dijafragme.
Klasična tomografija
• Ovom klasičnom metodom snimanja brišu se
sve anatomske strukture lokalizirane ispred ili
iza tačke, odnosno ravni koja se snima.
• To se postiže istovremenim kretanjem
rendgenske cijevi i filma oko objekta koji
miruje i to svaki od njih u suprotnom pravcu
pod uvjetom da se centralna zraka uvijek
siječe u određenoj tački dubine.
• Tomografija se izvodi na
klasičnim rendgenskim
aparatima koji imaju
specijalni dodatak za
tomografiju, pri čemu se
cijev i film uvijek kreću u
suprotnom pravcu, a
pacijent miruje.
• Ovom metodom se mogu
prikazati patološki procesi na
glavnim disajnim putevima
(larinks, traheja i glavni
bronhi) te u plućnom
parenhimu, odnosno
patološki procesi ili patološke
sjene koje su nejasne na
sumacionom snimku pluća
tomografijom se mogu
jasnije i bolje prikazati
• KIasična tomografija
pluća se radi, uglavnom,
samo u ustanovama
gdje nema mogućnosti
da se uradi CT pluća,
tako da praktički
tomografija pluća
postaje historijska
metoda.
Linearna tomografija. Metastaze u plućima

Bronhografija
• Bronhografija je radiološka dijagnostička kontrastna
metoda prikaza disajnih puteva - bronha.
Bronhografija
• Nakon anestezije gornjih disajnih puteva

kod ove metode uvede se kateter sa
radioopakriim vrhom kroz nos, larinks,
traheju selektivno u jedan od plućnih
bronha i pod kontrolom oka na ekranu
posmatra njegov tok.
Bronhografija
• Kroz kateter se ubrizga
dozirano određena
količina kontrastnog
sredstva i ispuni se
postepeno čitavo
bronhalno stablo na toj
strani, a zatim se prave
ciljane snimke u
standardnim i
optimalnim
projekcijama.
Bronhografija
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati
kongenitalne anomalije bronhalnog stabla,
npr, kongenitalne bronhiektazije, zatim
stečene bronhiektazije (cilindrična,
fuziformria, sakularna i cistična proširenja
bronha), tumorske promjene na bronhalnom
stablu, zatim odrediti tačnu lokalizaciju
stranog tijela, te dijagnosticirati mjesto
okluzije bronha.
• To je radiološka dijagnostička kontrastna
metoda za prikaz desnog srca i plućnih
arterija.
• Kontrastno sredstvo se mote aplicirati u
kubitalnu venu i zatim se vrše serijska
snimanja.
• Na ovaj način se može analizirati desni atrij,
desni ventrikl, te obje pulmonalne arterije.
• Ova metoda se obično
izvodi Seldingerovom
tehnikom na taj način da
se kateter kroz
femoralnu venu putem
ilijačne vene i vene kave
uvede u desni atrij ili
desni ventrikl, a zatim
se aplicira kontrastno
sredstvo i vrši serijsko
snimanje.
• Seldingerovom tehnikom se može vršiti i
selektivno snimanje jedne pulmonalne arterije
i njenih grana na taj način što će se kateterom
ući u arteriju pulmonalis i subselektivno
ulaskom katetera u lijevu ili desnu granu ili čak
još dalje u pojedine manje grane, te nakon
toga aplicirati kontrastno sredstvo i serijski
snimati.
• Rendgengram pluća
• PA projekcija
• Vidljiva kongenitalna
malformacija rebara
• Nehomogena, neoštro
ograničena sjenka • Masivna pneumonija
desno desno
• Pneumonija srednjeg
režnja
• Rendgengram pluća • Rendgengram pluća
• PA projekcija • PA projekcija
• Nehomogena, neoštro • Nehomogena, neoštro
ograničena sjenka, desno ograničena sjenka, desno
bazalno • Bronhopneumonija
• Bronhopneumonija
• Apces pluća • Rendgengram pluća
• Strelicama označeni zidovi, a • PA projekcija
zvjezdicom vazduh iznad nivoa • Apces pluća desno
tečnosti
• Bulozni emfizem
• PA projekcija
• Strelicama označen
• Bulozni emfizem
kaudalni zid bule
• Označena bula desno
• Atelektaza lijevog • PA projekcija
plućnog krila • Laminarna atelektaza
desno
• Bronhiektazije • U gornjem plućnom
obostrano bazalno polju lijevo vidljiva oštro
• Vidljive prstenaste ograničena homogena
sjenke tankih zidova sjenka (označena
nepravilnog oblika strelicama)
• Ehinokok pluća
• Mikronodozne sjenke • Fibrozne promjene u
obostrano sa desnom vrhu i gornjem
zahvaćenim vrhovima plućnom polju
• Tuberkuloza • Fibrozna tuberkuloza
• Nejasno ograničena • U srednjem plućnom polju
nehomogena sjenka desno desno vidljiva nehomogena
parahilarno (označeno) nejasno ograničena sjenka sa
• Karcinom bronha trakastim urastanjem u okolno
tkivo
• Karcinom pluća
• Bronhoalveolarni • Atelektaza kao
karcinom lijevo posljedica karcinoma
bronha
• PA projekcija
• Multiple nehomogene nejasno
ograničene sjenke, obostrano • Metastaze u plućima
• Sekundarni depoziti
• Metastaze
• Desno parakostalno sjenka
kalcijumskog intenziteta
• Plućni izliv desno • Desni hemotoraks sužen i
nepravilan
• Pleuritis calcificans
• Kalcifikacije u pleuri • Kalcifikacije pleure
obostrano desno
• Potpuni pneumotoraks • Parcijalni pneumotoraks
lijevo desno
• Strelicama označena • Strelicama označena
pleura pleura
• Prve generacije CT aparata nisu mogle ispuniti
sve zadate zahtjeve kod patologije grudnog
koša zbog dužine skeniranja.
• Međutim, skraćenjem vremena skeniranja i
ugradnjom više detektora poboljšana ja
rezolucija, a finija kolimacija smanjila je
debljinu sloja.
• To je omogućilo da su nove generacije CT-a postale
aplikativnije u dijagnostici grudnog koša.
• Početkom osamdesetih godina publicirani su prvi rezultati CT-
a sa analiziranjem medijastinalnih bolesti, što je prošixilo
opseg korištenja CT-a u području toraksa.
• Slijedeće generacije CT-a su imale znatno kraće vrijeme
skeniranja, više detektora i na taj način kompjuterizirana
tomografija postala je superiorna dijagnostička metoda u
mnogim oboljenjima torakalnih organa.
• Daje neuporedivo bolje snimke s mnogo boljim razlučivanjem
nijansi nego klasična tomografija.
• Ovdje se mogu razlikovati gustoće koje se razlikuju za samo
0,2% dok se kod klasične tomografije ne može ostvariti bolje
razlikovanje gustoće od 2%.
• Pojava spiralnog (helikalnog) CT-a značajno je unaprijedila
mogućnost radiološke dijagnost:ike kako u detekciji tako i u
karakterizaciji torakalne patologije.
• Ova prednost spiralnog CT-a ogleda se u tehnici koja
omogućava ispitivanje volumskih podataka, anatomske regije
grudnih organa uz zaustavljanje disanja.
• To znači da se u toku samo jednog inspirijuma mote prikazati
čitav grudni koš.
• Retrospektivno podaci rekonstrukcije mogu se izvesti u bilo
kojoj tački, na uskim intervalima rekonstrukcije,
multiplanarno i 3D rekonstrukcijom.
• Skraćeno je vrijeme ispitivanja što je važno za pacijente koji
ne mogu duže ležati na stolu CT aparata.
• U toku pregleda pacijent leži u
supinacionom položaju, sa rukama
podignutim iznad glave.
• Prvo se napravi AP topogram na
osnovu kojeg se odredi prvi sloj i
debljina svih ostalih slojeva.
• Radiološki tehničar prije početka
pregleda mora pacijentu dati tačne
instrukcije kako ft se ponašati I kako
će disati odnosno kad treba
zaustaviti disanje u toku skeniranja.
• Zatim ukoliko postoji indikacija radi
se i postkontrastna serija nakon
aplikacije kontrastnog sredstva.
• Ovom metodom mogu se dijagnosticirati:
- tumori medijastinuma, cistične formacije
medijastinuma, tumori bronha, urastanje
tumora bronha u pulmonalne vene
- mogu se evidentirati uvećani limfonodi
medijastinuma
- u parenhimu pluća mogu se diferencirati
tumorske mase od cističnih masa, mote se
odrediti tačna lokalizacija, veličina, odnosno
dimenzije procesa, izmjeriti gustina
patološkog procesa
- mogu se detektovati pleuralni izlivi
- destrukcije rebara, destrukcije

kičmenog stuba
- mogu se jasno prikazati upalni infiltrati
- traumatski ili spontani pneumotoraks
- kalcifikati u pleuri, u plućnom
parenhimu, u medijastinalnim limfonodima
- mogu se jasno evidentirati patološke
promjene u muskulaturi torakalnog zida
- mogu se dijagnosticirati neoplastična,
maligna infiltrativna zadebljanja zida
jednjaka, ekspanzija malignog
procesa jednjaka
- aneurizmatska proširenja aorte
- može se na osnovu CT-a procijeniti
operabilnost malignog procesa jednjaka,
bronha i pluća
Kompjuterizirana
tomografija (CT)
• Tehnika 3D rekonstrukcije
omogućava neinvazivnu
"virtuelnu endoskopiju", a
izvođenjem ove procedure
izbjegava se invazivna
endoskopija.
• Virtuelnu endoskopiju
omogućuje prvi razvojni
vizualizacijski softver koji
koristi 4D angio i 3D surface
mod za virtuelni prikaz
unutarnjeg i vanjskog prostora
anatomskih struktura organa,
krvnih sudova i šupljina.
• Novi višeslojni multi-slice spiralni CT-i mogu dati i po četiri
sloja podataka u toku CT moda, a vrijeme skeniranja jednog
sloja iznosi 0,5 sekundi, do 0,20 sekundi, odnosno do
mogućnosti 8 slojeva u jednoj sekundi.
• Virtuelna endoskopija u svijetu se koristi kao vrlo uspješna
supstitucijska metoda pregleda.
• U budućnosti ona će sigurno klasičnu bronhoskopiju
reducirati na minimalan broj, a moguće negdje i potpuno
isključiti, s obzirom da je potpuno bezbolna, komforna i
pouzdana.
• Posebno je pogodna sa mogućnošću post-processing
rekonstrukcijom.
• Magnetna rezonanca je komplementarna sa
kompjuteriziranom tomografijom u dijagnostici
oboljenja torakalnih organa.
• Njene prednosti su mogućnost multiplanarnosti,
tj. mogućnost dobijanja snimke u tri i više ravni
(koronalna, aksijalna, sagitalna i kose).
• Metoda je zasnovana na registriranju elektromagnetskih
valova emitiranih od atoma (protona vodika) stavljenih u jako
magnetno polje, nakon prestanka djelovanja impulsa
radiofrekventnog vala.
• Kod ove metode mast daje

vrlo jasan kontrast, a
korištenjem određenih
sekvenci diferenciraju se
mišići od krvi.
• Originalnost MRI je u
njenoj sposobnosti tkivne
karakterizacije
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvuk nije našao širu primjenu u dijagnostici
oboljenja grudnog koša zbog toga što ultrazvučni talas
prolazi kroz plinove i ne reflektira se .
• Ultrazvukom se može diferencirati pleuralni i
perikardijahli izliv, zatim mogu se diferencirati periferni
tumorski procesi, tumori pleure i analizirati različita
tumorozna zadebljanja zida grudnog koša.
• Međutim, on je izvanredan u dijagnostici
kardiovaskularnih struktura (ehokardiografija).
• Interventne procedure na grudnom košu odnosno

na plućima se najčešće rade pod kontrolom CT-a.
• To su najčešće aspiracione biopsije i drenaže.
Algoritam
• Prva metoda pregleda grudnog koša,

odnosno patologije plućnog parenhima je
standardna radiografija, nakon koje na
osnovu nalaza radiolog odlučuje koja će
slijedeća metoda biti korištena u dijagnostici
plućnih oboljenja (CT,DSA, MRI itd.).
Srce
• Za pregled morfologije, funkcije, i patoloških
promjena srca koriste se slijedeće radiološke metode:
- teleradiografija
- radioskopija
- ultrazvučna metoda pregleda
- kompjuterizirana tomografija
- angiokardiografija
- oronarograflja
- magnetna rezonanca
Teleradiografija
• Metodom u PA i profilnoj projekciji na
teleradiogramima se dobiju podaci o položaju,
obliku i veličini srca.
• Ima nekoliko načina određivanja veličine srca
na rendgenogramu dobivenom
teleradiografski.
• Isto tako ima više različitih dijametara pomoću
kojih se izražava veličina srca.
Teleradiografija
• Najčešće se veličina srca izražava
odnosom između maksimalnog
transverzalnog dijametra srca i
maksimalnog transverzalnog
dijametra toraksa (na
teleradiogramu pravljeno u
maksimalnom inspirijumu).
• Fiziološki ovaj odnos se kreće od
1:1,6 do 1:2.
• To znači da srce zauzima jednu
trećinu transverzalnog dijametra
toraksa
Radioskopija
• Radioskopijom srca se mogu odrediti položaj, oblik i
veličina srčane sjene, pratiti njegovi pokreti
(pulsacije), otkriti i lokalizirati patološke sjene (npr.
kalcifikacije zalistaka, perikarda).
• Radioskopija srca se vrši u stojećem stavu pacijenta.
• U ležećem položaju mijenja se oblik i veličina srčane
sjene, pa ovaj položaj treba izbjegavati.
• Radioskopija se izvodi ovim redom: u PA, zatim u I
kosom položaju (prednji desni), u II kosom položaju
(prednji lijevi), te u profilu.
Radioskopija
• Kod dijaskopije u I kosom položaju pregled se

obavlja uz pasažu jednjaka, na taj način što
pacijent proguta jedan gutljaj barijeve kaše,
da bi se diferencirala lijeva pretkomora, te
bolje procijenio retrokardijalni prostor.
Ultrazvuk (UZ)
• Pomoću novih generacija
ultrazvučnog aparata
naročito kolor Doppler
tehnikom mote se odrediti
veličina srca, prisustvo
perikardijalnog izliva,
debljina srčanog mišića,
prokrvljenost srčanog
mišića, a može se odrediti
tačno mjesto, veličina i
oblik ishemičnog dijela
srca, odnosno mjesto
infarkta, te urođene
anomalije.
• Nove generacije CT
aparata, naročito
spiralnih CT aparata uz
aplikaciju kontrastnog
sredstva omogućuju
prikaz srčanih šupljina,
kao i velikih krvnih žila
srca
• Na nativnoj seriji mote se vidjeti:
- kalcifikate u koronarnim arterijama, u
srčanom mišiću, u valvulama i perikardu
- nakon aplikacije kontrastnog sredstva može
se ustanoviti poremećaj cirkulacije krvi kroz
srce (šant)
- mogu se dijagnosticirati tumori srca,
- patološka proširenja pojedinih srčanih
šupljina
- kongenitalne anomalije krvnih žila srca
- kao i aneurizmatske promjene aortalnog luka i
aorte
Ct srca- uredan nalaz
a - lijevi ventrikul
b - desni ventrikul
c - desni atrij
d - lijevi atrij
Angiokardiografija desnog i lijevo srca
• Ova metoda se zove i
kateterizacija srca.
• Seldingerovim kateterom se
kroz arteriju femoralis, aortu,
aortalnu valvulu ude u lijevu
komoru (lijevu pretkomoru) ili
venskim putem u desno srce, te
se nakon toga kateter spoji sa
automatskom špricom i prave
se serijska snimanja.
• Ovo je agresivna metoda
pregleda srca, te pacijent mora
biti hospitaliziran i pripremljen
za pregled.
Angiokardiografija desnog i lijevo srca
• Izvodi se u strogo indiciranim slučajevima radi
prikaza:
• anatomskih abnormalnosti kod kongenitalnih
oboljenja srca i velikih krvnih žila,
• kod analize funkcije valvula (zalistaka ) srca,
• poremećaja cirkulacije krvi kroz srce (šantovi).
Angikardiogram lijevog srca
Koronarografija
• Kao i za sve
intraarterijske
angiografije, pacijent za
koronarogzafiju mora
biti hospitaliziran i
pripremljen.
• Ovom metodom se
prikazuju koronarne
arterije srca.
Koronarografija
• Seldingerovom tehnikom kateterom se kroz arteriju
femoralis i aortu dode do bulbusa aorte i zatim ude u
desnu i lijevu koronarnu arteriju.
• Nakon plasiranja katetera u početni dio koronarne
arterije kateter se pričvrsti za automatsku špricu, te
se na taj način ubrizga kontrastno sredstvo u
koronarnu arteriju i uporedo sa ubrizgavanjem
kontrastnog sredstva se vrši serijsko snimanje.
• Isto se izvrši i sa drugom koronarnom arterijom.
Koronarografija
• Nakon završenog
snimanja vrši se analiza,
određuje dijametar
koronarnih arterija,
identificiraju se
pojedina suženja,
arteriosklerotične
plakove na osnovu čega
se donosi indikacija o
terapiji.
• Magnetna rezonanca je
skoro komplementarna
metoda u dijagnostici
srca sa CT-om, ali ima i
pednosti zbog
multiplanarnosti,
odnosno mogućnosti
dobijanja snimaka u tri i
više prijekcija
(koronalna, akcijalna,
sagitalna, kose).
• Kontraindikacije ograničavaju primjenu
magnetne rezonance u dijagnostici srca.
• Ovo je naročito izraženo u dijagnostici
kongenitalnih anomalija, s obzirom da
se ne može primijeniti opća anestezija jer se
ne može pacijent vizuelno kontrolir
• Spiralni CT sa brzim skeniranjem ovdje će biti
daleko više korišten.
• Interventne procedure u kardiologiji se najčešće
primjenjuju na koronarnim arterijama i to kod
arteriosklerotičnog suženja lumena ili eventualno
kod potpunog začepljenja lumena.
• Seldingerovom metodom kateterom se uđe u
koronarnu arteriju, zatim se mali balon ubaci na
mjesto suženja i nakon toga se dozirano puni
kontrastnim sredstvom, drži jedan kratki period,
zatim se isprazni i izvadi kateter.
• Ova metoda se zove perkutana transluminalna
angioplastika ("balon dilatacija").
• U novije vrijeme umjesto balon dilatacije
ugraduje se stent.
• To su male spirale koje se ubace na mjesto
suženja, one se lagano nakon toga šire i
otvaraju lumen krvnog suda.
• Ove procedure se mogu i ponavljati, te daleko
su komfornije od operativnog zahvata na
koronarnim arterijama srca.
Algoritam
• Nakon klasične standardne radiografije, zatim
eventualne radioskopije, na prvom mjestu dolazi
ultrazvuk, kombiniran sa kolor Doppler metodom.
• Ovaj pregled je bezbolan, komforan, bezopasan
(nema jonizirajućeg zračenja), može se ponavljati
bezbroj puta.
• Nakon pregleda ultrazvukom kliničar i dijagnostičar
donose zajednički zaključak koja će slijedeća
dijagnostička metoda biti primijenjena (CT, angio,
MRI).
• Teleradio-
grafija srca
u PA položaju
• Uredan nalaz
• Rendgengram srca • Rendgengram srca
• Mitralna stenoza • Mitralna insuficijencija
• Proširena lijeva komora
• Teleradiografija u PA • Teleradiografija srca u PA
položaju položaju
• Uvećan luk lijeve komore i • Proširena lijeva pretkomora i
zaravljen srčani zaliv naglašen luk lijeve komore
• Mitralna mana • Mitralna mana
• Dominantna mitralna • Dominantna mitralna stenoza
insuficijencija
• Rendgengram srca • Rendgengram srca
• Povećena lijeva komora • Aortna stenoza
• Aortna insuficijencija
• Rendgengram srca • Teleradiografija srca u PA
• PA projekcija položaju
• Uvećan luk lijeve komore • Uvećan srčani dijametar
• Aortna mana • Frenikokardijalni uglovi
tupi
• Prošireni hilusi
• Kardiomiopatija
• Rendgengram srca • Rendgengram srca PA
• PA • Nepravilan oblik srčane sjenke
• neoštrih nareckanih kontura
Uvećena srčana sjenka
• Adhezivni perikardit
• Oštri frenikokardijalni uglovi
• Naziru se ivice lijeve komore i
desne pretkomore
• Eksudativni perikardit
• Rendgengram srca
• PA i lijevi profil
• Strelicama označene
kalcifikacije u perikardu
• Pericarditis calcificans
• Rendgengram srca i pluća

PA
• Miopatsko srce sa zastojnim
promjenama u plućima i
uvećanim hilusima
• Rendgengam srca PA • Predozirana
• Dilatirana i elongirana rendgengrafija srca
aorta • PA projekcija
• Vidi se luk i
descedentna aorta
• Tomografija • Implantiran vodič
• Kalcifikacije u zidu aorte srčanog ritma
(strelice) • Pacemaker
• Koronarografija • Koronarografija
• Lijeva koronarna arterija • Lijeva koronarna arterija
• AP projekcija • Profilna projekcija
• 1.Lijeva koronarna arterija • 1. Lijeva koronarna arterija
• 2. Kateter • 2. Kateter
• 3. Pacemaker • 3. Pacemaker
• Koronarografija • Koronarografija lijeve koronarne
• Desna koronarna arterija arterije
• AP projekcija • Vidljiva stenoza prednje
descedentne grane
• 1. Desna koronarna arterija
• 2.Kateter
Dojke
• Nativna mamografija :
• Nativna mamografija je
snimka dojki u dvije
projekcije sa niskom
dozom zračenja.
Nativna mamografija
• Na ovakvoj snimci se vide mekotkivne strukture, a posebno
su izraženi sitni kalcifikati (mikrokalcifikati) koji su znak
malignog neoplastičnog procesa.
• Pregled se vrši na
specijalnom aparatu
namijenjenom u te
svrhe koji se zove
mamograf.
Nativna mamografija
• Ovom metodom se može evidentirati

asimetričnost strukture dojki, vidjeti tumorozn
zasjenjenja, sitne kalcifikate, odnosno
mikrokalcifikate (skoro redovno znak malignog
procesa).
Nativna mamografija
• Sve češći su slučajevi
multicentrlčnih
malignih procesa u
dojci odnosno prisustvo
nekoliko sitnih malignih
procesa u jednoj dojci.
Ultrazvuk (UZ)
• Ovo je bezbolna i za razliku od mamograflje
bezopasna radiološka dijagnostička metoda
koja se može često ponavljati.
• Ultrazvukom se može dobro diferencirati
cistična formacija od tumorozne formacije,
može se vidjeti odnos tumoroznog procesa sa
okolnim strukturama, mada se mikrokalcifikati
tee mogu identiflcirati.
Galaktografija
Kod secernirajuće dojke ovo je prva radiološka

dijagnostička metoda.
Galaktografija
• Radi se na taj način da se tupom iglom (bez

vrha) uđe u kanalić na mamili dojke, zatim se
manja količina uljanog kontrastnog sredstva
ubrizga i nakon toga naprave snimci u dvije
projekcije.
Galaktografija
• Ovom metodom se
mogu diferencirati
intrakanalikularne
ekspanzivne tvorbe u
dojci.
• CT i magnetna rezonanca se još ne primjenjuju
široko u dijagnostici dojke.
• Od interventnih procedura na dojci su

najčešće punkcija i biopsija, koje se rade na
mamografu sa specijalnim dodatkom za
punkciju ili pod kontrolom ultrazvuka.
Algoritam
• Nativna mamografija i ultrazvuk su se

smjenjivali, međutim trenutno je mamografija
još uvijek "screening" metoda u dijagnostici
patologije dojke, zatim se pravi ultrazvuk radi
diferenciranja cističnih od solidnih tumorskih
masa, a nakon toga se odlučuje o eventualnoj
biopsiji.
Doc.dr. Fahrudin Smajlović
ABDOMINALNIH ORGANA
• Abdomen ili trbušna
šupljina je prema
kranijalno odvojen
dijafragmom od torakalne
ili grudne šupljine,
kaudalno seže do pubične
kosti i muskulature male
zdjelice.
• Dijeli se na
intraperitonealni i
retroperitonealni prostor.
Peritoneum
• Peritoneum je tanka "opna" koja obuhvata želudac,
dio duodenuma, tanko crijevo u cijelosti, zatim
dijelove debelog crijeva, najveći dio jetre sa žučnim
mjehurom i slezenu.
• Ostali organi abdomena, dijelovi duodenuma i
debelog crijeva, pankreas, mali dio jetre, bubrezi,
ureteri, aorta, vena cava inferior, ductus
lymphaticus, nervni spletovi i svi organi u maloj
zdjelici (muški i ženski), nalaze se retroperitonealno.
GASTROINTESTINALNI TRAKT
Nativna snimka abdomena
• To je najčešća i skoro
rutinska radiološka
metoda pregleda
gastrointestinalnog
trakta.
• Pravi se u stojećem i
ležećem stavu na
odgovarajućem formatu
filma, obično 30x40 cm.
• Ovom metodom se može dijagnosticirati prisustvo
slobodnih gasova unutar trbušne šupljine, odnosno
intraperitonealno.
• U stojećem stavu gas kao lakši podiže se naviše i skuplja
subdijafragmalno obostrano, ali se desno zbog parenhima
jetre daleko bolje može vidjeti.
• Prisustvo slobodnog zraka u peritoneumu je siguran
dijagnostički znak perforacije digestivne cijevi,
želuca, duodenuma ili crijeva.
• Međutim, prisustvo slobodnog zraka može se vidjeti,
takoder, i u postoperativnom toku.
• Također, na snimci se mogu vidjeti distendirane
polulučno ili horizontalno položene vijuge crijeva sa
izraženim nivoima tečnosti, što je indirektni znak
opstrukcije u pasaži crijeva, odnosno ileusa.
Strukture vidljive na snimci abdomnea
• Na nativnoj snimci abdomena u ležećem stavu dobro se
vide vapnene sjene konkremenata u bubrezima,
ureterima i mokraćnom mjehuru, kalcifikati u krvnim
sudovima abdomena, zatim sjene konkremenata
unutar žučnog mjehura, te kalcifikati u jetri, slezeni,
pankreasu i bubrezima.
• Na ovom snimku se, takoder, mogu dobro vidjeti sjene
radioopaknih stranih tijela (gelera, progutanog metala
itd.).
• Na snimci u ležećem položaju također se mogu vidjeti
prelomi kostiju karlice, poprečnih nastavaka kralježaka
kao i prelomi odnosno kompresivne frakture kralježaka.
• Nativna snimka abdomena u stojećem i ležećem
stavu je najbrži način dijagnosticiranja brojnih
urgentnih-akutnih stanja abdomena, uzrokovanih
bolešću ili traumom.
Jednjak
Radioskopija
• Radioskopija jednjaka,
zvana i pasaža jednjaka, je
najčešća i prva radiološka
metoda pregleda.
• Dijaskopiju jednjaka vrši
radiolog na univerzalnom
rendgenskom dijaskopskom
aparatu uz primjenu
barijumsulfata ili
Gastrografina.
Radioskopija
• U toku gutanja kontrastno
sredstvo se prati od usne
šupljine do hipofarinksa, te
kroz jednjak do ulaska u
želudac.
• U toku pregleda dijaskopija
se vrši u PA, kosim i profilnim
projekcijama te prave ciljani
snimci u optimalnoj
projekciji.
• Radi analize funkcije same
kardije dio pregleda se
obavezno obavlja sa glavom
naniže u ležećem položaju
koji se zove Trendelenburgov
položaj.
Radioskopija
Ovom metodom pregleda se mogu dijagnosticirati:
• svi funkcionalni poremećaji muskulature jednjaka, odnosno
poremećaji tonusa i peristaltike
• ispupčenja zida jednjaka zvana divertikli
• potiskivanje lumena jednjaka ekspanzivnim procesima iz
medijastinuma, patološka suženja i patološka proširenja jednjaka,
ekspanzivni i infiltrativni procesi jednjaka
• ulceracije jednjaka
• varikozna proširenja vena u distalnoj trećini jednjaka, postkorozivna
suženja jednjaka
• funkcionalne promjene kardije (ahalazija)
• prodor želuca kroz kardiju u torakalnu šupljinu - hijatalna hernija,
postoperativne promjene jednjaka,
• kongenitalne malformacije u obliku komunikacije jednjaka i
bronhalnog
• stabla ezofago-bronhalne fistule

Opstrukcija jednjaka
Kompjuterizirana tomografija (CT) Jednjak
• Na transverzalnim slojevima CT-a može se identifiricati lumen
jednjaka, debljina njegovog zida na odredenom nivou,
tumorsko zadebljanje zida i tumorsko urastanje u okolne
strukture, naročito u aortu, što je jako bitno za planiranje
terapijskog tretmana.
• Na slojevima CT-a se mogu vidjeti uvećane regionaln
limfne žlijezde u medijastinumu.
• CT 3D rekonstrukcija i virtuelna endoskopija daju
najviše podataka i sigurno će potisnuti klasičnu
endoskopiju.
Tumor jednjaka
Ultrazvuk (UZ)
Jednjak
• Ultrazvuk nije
aplikativan u
radiološko
dijagnostici jednjaka
zbog prisustva zraka
u plućima.
• Međutim
intraezofagealnom
sondom koja se
koristi za pregled
srca može se
analizirati zid
jednjaka.
Jednjak
• Magnetna rezonanca do sada nije dala velike rezultate
u dijagnostici jednjaka.
• Interventne procedure
• Najčešće interventne procedure na jednjaku su
dilatacija suženih mjesta i balonske hemostaze kod
krvarenja iz varikoziteta jednjaka.
• Algoritam
• Prva radiološka dijagnostička metoda pregleda
jednjaka je kontrastna radioskopija sa ciljanim
snimcima, a slijedeća je najčešće kompjuterizirana
tomograflja (CT).
ŽELUDAC I DUODENUM
Radioskopija
• Ovo je prva radiološka dijagnostička metoda
pregleda želuca.
Radioskopija
• Pacijent prije pregleda najmanje pet sati ne smije
ništa jesti i piti, odnosno mora doći na pregled na
tašte.
• U kabini u kojoj se pacijent priprema za pregled mora
skinuti sa sebe odgovarajuću odjeću i sve metalne
predmete.
• Pregled vrši radiolog na univerzalnom aparatu.
• Inžinjer medicinske radiologije mora pacijentu
objasniti kako će se ponašati toku pregleda, dovesti
ga do aparata, dati mu u ruku čašu sa kontrastnim
sredstvom (barijumsulfat) i objasniti kako će
suradivati u toku pregleda.
Radioskopija
• Pregled počinje u stojećem
stavu, PA položaju sa
dijaskopijom bez
kontrastnog sredstva radi
uvida u prisustvo
eventualnih stranih tijela,
kalcifikata ili ostatka
kontrastnog sredstva od
ranijeg pregleda
gastrointestinalnog trakta,
usput se dijaskopiraju pluća.
Ulkus želuca
Radioskopija
• Nakon toga pacijent popije jedan-dva gutljaja kontrastnog sredstva,
pod kontrolom oka na ekranu se prati prolaz kontrastnog sredstva
kroz jednjak do u želudac i prave ciljani snimci u optimalnim
projekcijama.
• Nakon toga se pacijentu da jedan gutljaj kontrastnog sredstva i
objasni da zadrži gutljaj sve dok ne dobije instrukcije da ga proguta,
te se pacijent okreće u AP položaj, daju mu se uputstva da se pridrži
za ručke na aparatu, dok se sto okreće u horizontalan položaj, a zatim
Trendelenburgov položaj.
• U Trendelenburgovom položaju pacijentu se daju instrukcije da
proguta ostatak kontrastnog sredstva, te se na taj način prati prolaz
kontrastnog sredstva kroz jednjak, zatim prolazak kontrastnog
sredstva kroz kardiju u želudac i provjeri postoji li eventualno
dijafragmalna hernijacija.
• Nakon ciljanog snimanja pacijent se vraća u horizontalni položaj, i u
ovom položaju se prave ciljani snimci u PA i AP projekciji gdje se
analizira sluznica prednjeg i stražnjeg zida želuca.
Radioskopija
• U Trendelenburgovom
položaju pacijentu se daju
instrukcije da proguta
ostatak kontrastnog
sredstva, te se na taj način
prati prolaz kontrastnog
sredstva kroz jednjak, zatim
prolazak kontrastnog
sredstva kroz kardiju u
želudac i provjeri postoji li
eventualno dijafragmalna
hernijacija.
Radioskopija
• Nakon ciljanog snimanja pacijent se vraća u horizontalni
položaj, i u ovom položaju se prave ciljani snimci u PA i
AP projekciji gdje se analizira sluznica prednjeg i
stražnjeg zida želuca.
• Zatim se prave ciljani snimci bulbusa duodenuma u više
projekcija te duodenalnog zavoja.
• Nakon toga se pacijent ispravlja ponovo u stojeći stav sa
instrukcijom da proguta ostatak kontrastnog sredstva iz
čaše da bi se vidio potpuno kontrastnim sredstvom
ispunjen želudac u stojećem stavu, kada se prave ponovo
ciljani snimci.
• Nakon završenog pregleda pacijent se oblači u kabini, i
daju mu se instrukcije da sačeka dok se vidi da li su
snimci tehnički ispravni.
Radioskopija
• Ovim pregledom mogu se dijagnosticirati:
• anatomske malformacije želuca
• dijafragmalna hernija
• promjene funkclje, odnosno tonusa i pe štaltike želuca
• divertikli želuca
• patološka dilatacija želuca usljed suženja pilorusa i duodenuma uzrokovanih
ulkusom ili malignim procesom
• promjene sluzničkog reljefa želuca, odnosno izrazita zadebljanja sluzničkih nabora
želuca
• ulkusne niše želuca
• tumorozne polipoidne formacije unutar želuca,
• infiltrativni procesi zida želuca, najčešće maligne naravi, 8 D strana tijela u želucu
• stanja nakon resekcije želuca, odnosno stanja nakon operativnih zahvata
• na želucu,
• stanje nakon totalne resekcije želuca, odnosno gastrektomije.
Radioskopija
Zatim se mogu dijagnosticirati
ulkus bulbusa duodenuma i
stenoza izazvana ulkusom
duodenuma:
• kongenitalne anomalije na
duodenalnom zavoju
• divertikli duodenuma
• postbulabarne ulceracije
duodenuma
• dislokacija duodenalnog
zavoja uvećanom glavom
pankreasa
Pregled želuca i duodenuma sa dvostrukim
kontrastom
• Godine 1937. Hamton ukazuje
na vrijednosti pregleda
dvostrukim kontrastom, a
pedesetih godina japanski autori
široko izvještavaju o koristi ove
metode, zatim 1952. godine
Ružička i Rigler, takoder, opisuju
ovu metodu za pregled želuca, a
godine 1979. Laufer opisuje
primjenu dvostrukog kontrasta
u radiologiji.
kontrastom
• Metoda se izvodi na taj način da
se nakon uzimanja pozitivnog
kontrastnog sredstva peroralno
aplicira gas (negativno kontrastno
sredstvo) na jedan od načina: per
os ili putem nazogastrične sonde.
• Daje se natrijumkarbonat
(Na2Co3) sa acidumcitrikum ili
acidumtartarikum u omjeru 2:1
(Gastrovizion u originalnom
pakovanju), mineralna voda ili
šveps tonik.
kontrastom
• Pregled vršimo u stojećem i ležećem položaju kao i u kosim
projekcijama.
• Poslije uzimanja jednog od navedenih sredstava želudac se
distendira.
• Kod prisutnih patoloških infiltrativnih lezija zid želuca se na
tom mjestu ne distendira niti stanjuje.
• Ako je masa prisutna iznad nivoa sluznice ona prominira u
lumen i kontrastno sredstvo poput slapa pasira preko iste, a
kod ulceroznih promjena kontrastno sredstvo u njima
zaostaje.
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati ista oboljenja kao i
konvencionalnim pregledom želuca sa kontrastnim sredstvom,
ali se pouzdanije i jasnije mogu prikazati na ciljanim snimcima.
• Ova farmakodinamska radiološka dijagnostička

metoda pregleda duodenalnog zavoja izvodi se na
dva načina:
- 1. Duodenografija sa sondom
- 2. Duodenografija bez sonde,
"TUBELESS" - metoda
• Kod primjene duodenalne sonde,
ista se može aplicirati: per os ili
nazalnim putem (ovaj posljednji
se više preporučuje, jer se tim
putem spriječava mogućnost
refleksnog prekida sonde ugrizom
zubima).
• Vrh sonde (metalna oliva) uvede
se u duodenum do drugog
segmenta tj. iza gornjeg koljena
duodenuma.
• Prvo se kroz sondu aplicira 10 ccm 2% Xilocaina,
a prethodno se ordinira intravenozno 20-40 ccm
Buscopana ili Glucagona.
• Potom se kroz sondu u duodenum aplicira 50
ccm kontrastnog sredstva pri čemu se
duodenalni zavoj ispuni do fleksure
duodenojejunalis.
• Zatim slijede ciljane snimke u AP i PA projekciji.
• Na ovo se može nadovezati pregled dvostrukim
kontrastom bilo insuflacijom 100-200 ccm zraka kroz
sondu u duodenum, bilo koristeći se zrakom iz
fundusa želuca koji se dobija u duodenumu
mijenjajući položaj pacijenta i koristeći se
Trendelenburgovim položajem.
• Osim ciljanih snimaka koji se prave pri pregledu
duodenalnog zavoja dvostrukim kontrastom treba
napraviti posebnu ciljanu snimku područja papile
Vateri.
• Ovom metodom se daleko bolje
mogu prikazati:
• sitne ulceracije na zidu dudoenuma
• penetrantne ulceracije duodenuma
• sitni divertikli duodenuma
• polipi u lumenu duodenuma
• indirektni znaci mogućeg
tumoroznog uvećanja glave
pankreasa
vidjeti zadebljanje zida
želuca i duodenuma,
tumorski procesi, te odnos
tih tumoroznih procesa na
zidu želuca i duodenuma sa
okolnim organima, njihovo
urastanje u okolne organe,
te uvećane regionalnih
limfnih žlijezda.
• Ovom metodom se dobije daleko više

informacija o ekstenziji malignog procesa na
želucu i duodenumu, što je jako bitno u
preterapijskom planiranju.
• Međutim, CT 3D rekonstukcija i virtuelna
endoskopija daju najviše podataka i sigurno će
potisnuti endoskopiju.
Želudac i dudodenum
• Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvuk nije rutinska metoda u radiološkoj dijagnostici želuca i
duodenuma zbog prisustva zraka u lumenu.
• Magnetna rezonanca lMM
• Magnetna rezonanca do sada nije dala velikih rezultata.
• Interventne procedure na želucu i duodenumu, uglavnom se rade
pod kontrolom endoskopije.
• Algoritam
• Kod gastrointestinalne cijevi klasična radioskopija sa kontrastnim
sredstvom je skoro u svakom segmentu primarna dijagnostička
metoda, te isto tako i kod pregleda želuca i duodenuma.
Tanko crijevo
Pasaža
• Ova metoda se izvodi na nekoliko načina:
• Nakon radioskopije gastroduodenuma sa
kontrastnim sredstvom pacijentu se da dodatno da
popije još jednu punu čašu kontrastnog sredstva i to
postepeno da bi se postiglo da tanko crijevo u
cijelosti bude ispunjeno kontrastnim sredstvom.
• Pacijentu se da instrukcija da ne prazni mokraćni
mjehur sve do završetka pregleda.
Pasaža
• Nakon petnaest minuta vrši se
dijaskopija u ležećem stavu sa
ciljanim snimcima kad je obično
ispunjen čitav jejunum.
• Druga ciljana snimka se pravi
nakon trideset minuta kada je
kontrastno sredstvo počelo puniti
ileum.
• Treća snimka se pravi nakon 45
minuta kada je kontrastno
sredstvo ispunilo većim dijelom
ileum.
• Četvrta snimka se pravi nakon 60 -
90 minuta kada je kontrastno
sredsto ispunilo terminalni ileum i
već se pojavljuje u cekumu.
Pasaža
• Farmakološka pasaža kontrastnog sredstva kroz tanko
crijevo je metoda e ubrzane pasaže kontrastnog sredstva
kod koje su isključene analize o funkcionalnim
promjenama.
• Da bi se ubrzala pasaža kontrasta kroz tanko crij evo
aplicira se 20 - 40 ccm Reglana intravenskim putem ili
intramuskularno, nakon čega se već nakon 30 minuta
prikazuje skoro čitavo tanko crijevo ispunjeno kontrastom.
• Za 45 minuta puni se cekum, a za 90 minuta ispuni se čitav
kolon (mogu se primjenjivati druga farmako-dinamska
sredstva, npr. Prostigmin )
Pasaža
• Ubrzana pasaža kontrasta
može se još postići:
- primjenom ledenog
Ringerovog rastvora
- primjenom
hipertoničnog (35%)
rastvora glukoze ili
- primjenom ledenog
rastvora
barijumsulfata
Pregled sa sondom - enterokliza
• Nazogastrična sonda se uvede peroralno ili
kroz nos sve do fleksure duodenojejunalis.
• Kroz sondu se aplicira 0,5 1 razblaženog
kontrastnog sredstva barijum sulfata.
• Kad kontrastno sredstvo stigne do
terminalnog dijela ileuma dozirano se daje
zrak.
Pregled sa sondom - enterokliza
• Ako je neophodno izvrši se i

hipotonizacija
antiholinergicima, kako bi
se čitavo tanko crijevo
distendiralo.
• Rendgenski snimci se prave
i ovdje u AP, PA i kosim
projekcijama, u ležećem
stavu pacijentu.
• Ovom metodom pregleda, odnosno kod pasaže tankog
crijeva se mogu dijagnosticirati:
- kongenitalne malformacije tankog crijeva
- dislokacije vijuga tankog crijeva
intraabdominalnim ekspanzivnim procesima
- divertikli tankog crijeva
- tumorozne mase unutar lumena tankog crijeva,
- hronični upalni procesi i fistule tankog crijeva
- stanje nakon resekcija i operativnih zahvata na
tankom crijevu
Kompjuterizirana tomografija (CT) Tanko
crijevo
• Na transverzalnim CT slojevima vijuge

tankog crijeva mogu biti vizualizirane samo
ukoliko su u potpunosti ispunjene
adekvatnim rastvorom kontrastnog
sredstva.
• Pacijent na pregled mora doći na tašte.
• Zatim na jedan sat prije pregleda pacijent
pije dvoprocentni rastvor vodotopivog
kontrastnog sredstva i to u količini od 0,5
do 1 litar. Nakon toga pacijenta se stavlja
na sto i prave se transverzalni slojevi
debljine 10 mm.
• Ukoliko je indicirano može se dati i neko
sredstvo da se zaustavi trenutno
peristaltika u toku skeniranja.
Opstrukcija tankog crijeva
Kompjuterizirana
tomografija (CT)
• Ovom metodom se
mogu dijagnosticirati:
- zadebljanja zida vijuge
tankog crijeva
- tumorozni procesi
tankog crijeva, njihov
odnos prema okolnim
strukturama, odnosno
urastanje u okolne
strukture
- uvećanje regionalnih
limfnih žlijezda
- udaljene metastaze
Tanko crijevo
• Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvuk nema rezultata u radiološkoj dijagnostici tankog
crijeva.
• Magnetna rezonanca nije do sada dala dominirajuće
rezultate nad CT-om u dijagnostici tankog crijeva.
• Od MRI-3D rekonstrukcije i virtualne endoskopije se
očekuje mogućnost bolje dijagnostičke obrade tankog
crijeva.
• Algoritam
• Konvencionalna radiološka metoda - pasaža crijeva je prva
metoda pregleda tankog crijeva.
DEBELO CRIJEVO
Pasaža
• Ova pretraga se obično radi nakon pasaže tankog crijeva
ili pregleda gastroduodenuma.
• Radioskopski se prati prolaz kontrastnog sredstva kroz
debelo crijevo.
• 24 hpc. kontrastnog sredstva (barijumsulfata) uzetog
peroralno napravi se ciljana snimka kolona.
• Na ovoj snimci se vidi ponekad u potpunosti
kontrastnim sredstvom ispunjen kolon.
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati samo veliki
patološki procesi na kolonu.
Irigoskopija,irigografija
• Za ovu radiološku dijagnostičku metodu pacijent
treba doći pripremljen na pregled, vijuge crijeva
moraju biti potpuno ispražnjene od sadržaja.
• Način pripreme je slijedeći:
- dan uoči pregleda - samo supa za ručak
- u 14 sati uzeti cijelo pakovanje Coloclens
sirupa pema uputstvu
- bez večere
- u 21 sat uzeti dvije tablete Dulcolaxa
- slijedeći dan bez doručka doći na pregled u
zakazano vrijeme
• Pregled vrši radiolog na univerzalnom
rendgenskom aparatu.
• Radiološki tehničar treba pacijentu
objasniti kako će se pripremiti za pregled,
tj. u kabini za pripremu da skine svu svoju
garderobu i da obuče mantil koji mu je
ponuden, zatim ga treba uvesti u
snimaonu i postaviti u ležeći stav na sto
rendgenskog aparata.
• Per rektum se aplicira razblaženo
kontrastno sredstvo barijumsulfata.
• Za ovo se koriste posebni nastavci koji idu
intrarektalno i koji su apsolutno za
jednokratnu primjenu, da bi se spriječilo
moguće širenje kontaktnih infekcija.
• Retrogradnim putem per rektum aplicira se kontrastno
sredstvo, koje radiolog prati dijaskopski, i u toku punjenja
pravi ciljane snimke i to: prvo profilnu snimku kontrastom
ispunjenog rektuma, zatim snimku razmotane vijuge rekto-
sigmoidnog dijela.
• Nakon toga se puni cijeli kolon te pravi snimka na velikom
formatu filma.
• Pokuša se postiči refluks kontrastnog sredstva kroz valvulu u
terminalni ileum i to snimiti na ciljanom snimku, te zatim se
pokuša manuelnom kompresijom ispuniti apendiks i prikazati
ga na ciljanoj snimci, zatim se naparavi snimak nakon
pražnjenja.
Irigografija sa dvostrukim kontrastom
• Postupak je potpuno isti,
samo kod retrogradne
aplikacije kontrastnog
sredstva per rektum, nakon
što isto stigne do lienalne
fleksure odnosno do
distalnog dijela, kolon
transverzuma, zaustavi se
davanje kontrastnog
sredstva i per rektum se
aplicira zrak, te prati na
dijaskopskom ekranu sve
dotle dok se kontrastnim
sredstvom ne ispuni cekum i
terminalni ileum.
• Ciljana snimanja se prave po
istom principu.
Suženje tankog crijeva zbog Crohnove bolesti
• Nakon što je pregled završen pacijentu se daju

instrukcije da isprazni debelo crijevo u toaletu,
te se prave snimci nakon pražnjenja na kojima
se analizira sluznički reljef kolona.
• Viši radiološki tehničar treba voditi računa da
svi snimci budu pravilno signirani i dati
instrukcije pacijentu da sačeka kraj pregleda da
vidi jesu li snimci tehnički ispravni.
• Ovom metodom se dijagnosticiraju:
- kongenitalne anomalije debelog crijeva
- divertikuloza debelog crijeva
- dislokacije debelog crijeva
intraperitonealnim ekspanzivnim procesima
- upalne promjene sa ulceracijama i bez
ulceracija na zidu debelog crijeva
- tumorozni procesi na zidu debelog crijeva,
- stanja nakon operativnih zahvata na kolonu
(resekcije kolona ili totalne kolektomije)
slojevima mogu se vidjeti
zadebljanja zida kolona,
tumorski procesi, urastanja
tumora u susjedne organe,
uvećanje regionalnih
limfnih žlijezda, udaljene
metastaze.
dobiti znatno više
informacija potrebnih za
preterapijsko planiranje,
odnosno preoperativno
planiranje.
• Kod pregleda male zdjelice
magnetna rezonanca daje znatno
više podataka zahvaljujući
multiplanarnoj, trodimenzionalnoj
projekciji.
• Pregled se može raditi nativno i
postkontrastno nakon aplikacije
paramagnetnog kontrastnog
sredstva.
• Na slojevima magnetne rezonance
se mogu najbolje prikazati
tumorozni procesi na rektumu i
dijelu rektosigmoida, te također,
evidentirati tumorozne procese na
ostalom dijelu kolona.
• Ovom metodom se može dobiti
najviše informacija potrebnih za
preterapijsko planiranje.
• Interventne procedure na debelom crijevu su

uglavnom u domenu endoskopije i rade se u
toku endoskopije.
Fistulografija
• Ponekad rektum uskim
kanalićima komunicira sa
kožom kroz meka tkiva što
izaziva upalne promjene na
koži, secerniranje i curenje
sadržaja.
• Za određivanje tačnog puta
komunikacije rektuma sa
kožom radi se retrogradna
fistulografija.
• Ova metoda se radi
uglavnom u periodu kada je
fistula aktivna odnosno "kad
curi".
Fistulografija
• Pacijent je u ležećem položaju postavljen tako da se fistulozni
otvor najbolje vidi, uz posebno osvjetljenje, uskim kateterom
ili iglom bez vrha ude se kroz fistulozni otvor i ručno pod
pritiskom aplicira kontrastno sredstvo pod kontrolom
radioskopije, te se prave ciljani snimci u optimalnim
projekcijama.
• Ovi ciljani snimci moraju biti napravljani najmanje u dvije
projekcije da bi hirurg dobio orijentaciju kakav je put i koja je
lokalizacija fistuloznog kanala, koja je komunikacija lumena
rektuma sa kožom.
• Kontrastno prikazivanje fistuloznog kanala je uvijek primarna
dijagnostička radiološka metoda kod perianalnih fistula.
Algoritam
• Kao i kod ostalog dijela digestivne cijevi i kod

pregleda debelog crijeva konvencionalna radiološka
dijagnostička kontrastna metoda tj. irigoskopija i
irigografija ima apsolutnu prednost.
• Angiografija je radiološka dijagnostička kontrastna
metoda prikaza krvnih i limfnih sudova.ž
• Kontrastno sredstvo (trijodno vodotopivo) se
ubrizgava u krvne sudove da bi ih učinili vidljivim.
• Do 1953. godine krvni sud se morao hirurški prepari
rati za izvodenje ove pretrage.
• Danas se koristi praktična i relativno jednostavna
metoda po Seldingeru.
• Arteriografije probavnih
organa se izvode kao selektivne
i subselektivne.
• Pacijent sa sobom mora
donijeti laboratorijske nalaze
(sedimentacija, protrombinsko
vrijeme, vrijeme krvarenja,
vrijeme koagulacije, urea i
ŠUk), rendgenski snimak pluča i
nalaz interniste.
• Angiografije se izvode u angio
salama na angiografskim,
modernim seriografskim
rendgenskim aparatima.
• Po Seldingerovoj metodi prvo se kateterom

ude kroz femoralnu arteriju u aortu, zatim
selektivno u mezenterične arterije te se
kateter poveže sa automatskom špricom i u
toku serijskog snimanja vrši se automatsko
injiciranje kontrastnog sredstvo.
• Ovom metodom se može dijagnosticirati:
- tačno mjesto krvarenja iz gastrointestinalnog
trakta
- eventualne malformacije luvnih žila GI trakt
- patološka vaskularizacija tumora
gastrointestinalnog trakta
- tačno mjesto opstrukcije arterija
gastrointestinalnog trakta
HEPATOBLIJARNI TRAKT
• Ovaj snimak se pravi
najčešće u stojećem stavu i Nativna snimka
to u PA projekciji, a isto tako
se može napravitii ciljano u
toku dijaskopije
dijagnosticirati: prisustvo
zraka u žučnim vodovima
kao znak komunikacije
biliointestinalnog sistema,
bilo uzrokovanog
patološkim procesima ili
načinjenog arteficijalno
operativnim putem
Nativna snimka područja jetre
• Na snimku jetre se, takoder, mogu vidjeti:
• kalcifikati u jetri,
• zatim kalcifikati u cistama koje se nalaze u jetri,
• konkrementi u žučnom mjehuru koji sadrže kalcijum,
• kalcifikati u krvnim žilama,
• subdijafragmalna kolekcija zraka kao znak akutnog
abdomena.
• Peroralna holecistografija je potpuno istisnuta
primjenom ultrazvuka i postaje historijska metoda.
Intravenozna holegrafija
• Za ovaj pregled pacijent mora doći na tašte
i donijeti sa sobom n ukupnog bilirubina u
krvi
• U ležećem položaju pacijentu se
intravenozno aplicira 1 ampula
hepatotropnog kontrastnog sredstva
(Endobfl, Biligrafin, Jodipamid) pacijent
ostaje u ležećem položaju. 25-30 minuta
nakon injekcije kontrastnog sredstva pravi
se prvi snimak na univerzalnom
rendgenskom aparatu u ležećem položaju
pacijenta u kosoj projekciji.
• Na ovom snimku se prikazuju
ekstrahepatalni žučni vodovi.
• Nakon toga pravimo serijske ciljane snimke
žučnog mjehura u stojećem stavu, u vremenskim
intervalima 20-30 minuta sve do potpunog
punjenja žučnog mjehura
• Nakon toga pacijent uzima podražajni obrok (dva

kuhana jaja, komadić putera ili veći komad
čokolade) te nakon 30 minuta pravimo ponovo
ciljanu snimku u stojećem stavu da bismo pratili
kontrakcije žučnog mjehura
• Kod ove radiološke dijagnostičke kontrastne metode
(Slika 76.) daje se veća količina hepatotropnog
kontrastnog sredstva u infuziji u omjeru 1 - 1,5 ccm
na 1 kg tjelesne težine. 20 do 30 minuta nakon isteka
infuzije prave se ciljani snimci istovjetno kao i kod
intravenozne holegrafije.
• Ova metoda je indicirana u slučajevima sa lagano
povišenim ukupnim bilirubinom u krvi.
• Zatim ovom metodom se bolje prikažu žučni vodovi.

Ovom radiološkom metodom se mogu
dijagnosticirati:
• dilatirani ekstrahepatalni žučni vodovi,

• konkrementi u ekstrahepatalnim žučnim
vodovima,
• eventualne anomalije ekstrahepatalnih žučnih
vodova,
• konkrementi u žučnom mjehuru,
• distenzija žučnog mjehura,
• anatomske malformacije žučnog mjehura itd.
Ova metoda
radiološkog
pregleda se izvodi
u slučajevima kad
se ultrazvučnim
pregledom ne
uspije vizualizirati
žučni mjehur i
žučni vodovi.
Infuziona holegrafja
Ultrazvučni pregled (UZ)
• Primjena ultrazvuka u dijagnostici
hepatobilijarnog sistema postala je
nezamjenjiva i prva dijagnostička metoda.
• Ovo je bezbolna, jeftina i bezopasna
dijagnostička metoda koja se može ponavljati
često
• Ovom metodom se može vizualizirati cijela jetra,
analizirati njene konture, analizirati parenhim
jetre, dijagnosticirati ekspanzivne lezije u jetri,
čak promjera do ispod 1 cm, te odrediti njihovu
tačnu anatomsku lokalizaciju i gustinu.
• Mogu se diferencirati cistične od tumoroznih

formacija.
• Ovo je najpouzdanija metoda za diferenciranje

metastaza u jetri.
• Ultrazvukom se mogu
dijagnosticirati eventualne
anatomske malformacije jetre,
intrahepatalnih i ekstrahepatalruh
žučnih vodova, zatim
konkremente u ekstrahepatalnim
žučnim vodovima i žučnom
mjehuru, te analizirati
postoperativna stanja jetre i
stanja nakon holecistektomije
• Medutim kalcifikati u jetri se

slabije mogu prikazati
ultrazvukom, kao i prisustvo
zraka, odnosno plinova u žučnim
vodovima.
UZjetre i žučnog mjehura

Perkutana transhepatalna holegrafija -
PTC
• Indikacija za ovu radiološku metodu je opstrukcioni ikterus
(žutica), a metoda se izvodi u sterilnim uvjetima. Nakon
lokalne anestezije u aksilarnoj liniji kroz medurebarni prostor
punktira se jetra.
• Kroz iglu se daje manja količina kontrastnog sredstva, prati na

ekranu i kad se vrh igle nalazi u intrahepatalnom žučnom
vodu ručno aplicira kontrastno sredstvo, te na taj način puni
intrahepatalne i eventualno ekstrahepatalne žučne vodove
sve do visine zapreke
• Prave se pod kontrolom ekrana
ciljane snimke, na kraju ciljane
snimke u stojećem stavu da bi se
što bolje prikazalo mjesto
opstrukcije žučnog voda.
PTC
Endoskopska retrogradna
holangiopankreatografija (ERCP)
• Ovu metodu pregleda izvode zajedno
gastroenterolog i radiolog.
• Gastroenterolog endoskopom ude u papilu i
kroz endoskop ubaci kateter u distalni otvor
holedokusa, ovo sve pod ekranom prati
radiolog, zatim se daje kontrastno sredstvo i
pune ekstrahepatalni i intrahepatalni žučni
vodovi retrogradnim putem.
Dio kontrasta, takoder, kroz
otvor ductus pancreaticusa
ispuni retrogradnim putem i
pankreatični kanal.
Ova metoda je indicirana

kod patoloških promjena i
zapreka u pasaži žuči u
području distalnog
holedokusa i distalnog dijela
ductus pancreaticusa
Intraoperativne i postoperativne
holangiografije
• U toku operacije da bi se
analiziralo prisustvo sitnih
konkremenata u intrahepatalnim
žučnim vodovima tankom iglom
se aplicira kontrastno sredstvo u
holedokus i prave snimanja u
ležećem položaju.
• Nakon operacije žučnog
mjehura kroz "T"-dren se
retrogradnim putem daje
kontrastno sredstvo i pune
ekstrahepatalni žučni
vodovi da bi se prikazali
eventualni zaostali
konkrementi u žučnim
vodovima
Sekundarna holangivgrafija, T- dren

Splenoportografija
• Splenoportografija je radiološka dijagnostička

kontrastna metoda pregleda sistema vene
porte.
• Ovaj pregled se najčešće izvodi kod sumnje na
portalnu hipertenziju i splenomegaliju.
• Za izvodenje ove metode neophodna je dobra
psihološka priprema pacijenta.
• Ova metoda se izvodi u sterilnim
uvjetima, pacijent mora biti na
tašte.
• Nakon dezinfekcije i lokalne
anestezije tankom iglom se
punktira parenhim slezene te
pod kontrolom skopije daje se
kontrastno sredstvo koje preko
vene lienalis odlazi u venu porte
i prave se serijska snimanja
• Ovom metodom se najbolje
Splenoportografya
dijagnosticira portalna
hipertenzija
Arteriografija
• Arteriografija jetre se radi u
sterilnim uvjetima kao i sve
druge arteriografije
Seldingerovom metodom.
• Prije pregleda pacijent mora
donijeti laboratorijske nalaze
(sedimentaciju, vrijeme
krvarenja, vrijeme koagulacije,
broj trombocita, šećer u krvi,
ureu u krvi), snimak pluća i
nalaz interniste.
• Perkutanom punkcijom kroz arteriju femoralis
aplicira se kateter u aortu, zatim selektivno u
trunkus celiakus te u hepatične arterije, nakon
toga se kateter pričvrsti na automatsku špricu, te
se istovremeno aplicira kontrastno sredstvo i vrši
serijska snimanja.
• Ovom metodom se mogu vidjeti sve urodene
malformacije krvnih žila jetre, zatim patološka
vaskularizacija tumora i analizirati arterijsku
arborizaciju kod cirozejetre.
Perkutana transjugularna holangiografija
• Poslije perkutane incizije kateter se lagano uvodi u desnu

unutrašnju jugularnu venu a zatim preko gornje šuplje vene,
desne pretkomore srca i donje šuplje vene ude u hepatične
vene.
• Kroz kateter se potom uvlači igla (oštri gajd) kojom

sepunktiraju žučni kanall, te se aplicira kontrast.
• Perkutana transjugularna holangiografija ima
prednost u odnosu na PTC, ispitivanjem žučnog
stabla pacijenata sa hemoragijskim sindromom,
ascitesom, stanjem poslije lobektomije itd.
• Metoda je indicirana u slučajevima kada je iz bilo

kojeg razloga izvodenje ERCP nemoguće ili
kontraindicirano.
• Kontraindikacija za izvodenje ove metode je

holangitis
Holangiografija preko sinusnog trakta
• Pod sinusnim traktom podrazumijeva se

spoljna perkutana bilijarna komunikacija
odnosno bilijarna fistula koja može nastati
spontano ili poslije hirurške intervencije,
odnosno u novije vrijeme PTC.
• Spoljne bilijarne fistule, koje nastaju spontano
npr. zbog rupture apscesa ili izlivanja gnojne
kolekcije iz nekih segmenata žučnog stabla,
danas je prava rijetkost.
• Medutim u novije vrijeme u slučajevima kada
je operativna i endoskopska intervencija
kontraindicirana, koristi se perkutani pristup
za ekstrakciju zaostalih duktalnih kamenaca,
poslije holecistektomije, putem stvaranja
sinusnog trakta.
• Sinusni trakt koji nastaje koristi se za
rendgenografski prikaz bilijarnog stabla.
Holangiografija suspenzijom
barijumsulfata
• U slučajevima spontanih
ili arteficijalnih
biliodigestivnih anastomoza
(fistula), oralno unošenje
suspenzije barijumsulfata,
zbog ispitivanja
gastrointestinalnog trakta,
može dati sasvim dobar
radiološki prikaz bilijarnog
stabla
Holangiografya sa suspenzijom barijumsulfata

• Neposredno prije pregleda pacijent treba popiti
odredenu količinu trijodnog vodotopivog
kontrastnog sredstva tako da se dobro razlikuju
kontrastnim sredstvom ispunjen želudac i
vijuge crijeva.
• Pacijent leži u supinacionom položaju; najprije

se napravi topogram u AP projekciji, te se na
osnovu topograma odrede slojevi od
dijafragme prema naniže do kriste ilijakalne
kosti, najčešće širine 10 mm
• Nakon učinjene nativne
snimke može se uraditi
postkontrastna serija sa
injekcijom kontrastnog
sredstva ili čak
eventualno sa davanjem
kontrastnog sredstva u
obliku infuzije
• sve morfološke promjene jetre, kao što su

urodene malformacije, benigni tumori, maligni
tumori, cistične tvorbe, masna inflltracija jetre,
• dilatirani intrahepatalni i ekstrahepatalni žučni
vodovi,
• portalna hipertenzija itd
• MRI predstavlja neinvazivnu, komfornu i

bezopasnu radiološku metodu, bez štetnog
jonizirajućeg zračenja i bez potrebe aplikacije
jodnih kontrastnih sredstava
• U odnosu na CT kod magnetne rezonance
moguće je snimanje u više projekcija,
multiplanarno (transverzalna, koronarna,
sagitalna i kose) uz veću prostornu i kontrastnu
rezoluciju.
• Na slojevima MR moguća je bolja
diferencijacija tumoroznih procesa jetre, kao i
funkcionalnih promjena u jetri. Posebnom
rekonstrukcijom mogu se prikazati
ekstrahepatalni žučni vodovi i žučni mjehur, a
to se zove magnetna holegrafija.
• U okviruinterventne radiologije koriste se razne

metode:
• 1
Najčešća je perkutana aspiraciona biopsija: ova
metoda se izvodi pod kontrolom ultrazvuka ili CT-a.
• Pregled se izvodi u sterilnim uvjetima. Nakon lokalne
anestezije u aksilarnoj liniji kroz interkostalni prostor
pod kontrolom ultrazvuka ili CT-a ude se
aspiracionom iglom i napravi punkcija te se punktat
šalje citologu na analizu.
• 2
Perkutana drenaža: ovo je terapijska metoda,
kojom se dreniraju jetreni apscesi, ciste, ili
veliki hematomi. Ona se primjenjuje, takoder,
i kod opstruktivnog ikterusa (vanjska i
unutrašnja).
• 3
Sklerozacija jetrenih cista alkoholom.
Algoritam
• Kao i kod centralnog nervnog sistema, pojava
digitalnih tehnika je potpuno izmijenila algoritam
radiološkog ispitivanja hepatobilijarnog trakta.
• Ultrazvuk je apsolutno prva i "screening" metoda
pregleda hepatobilijarnog trakta.
• Ukoliko se ultrazvukom ne dode do definitivne
dijagnoze nakon toga se postavlja indikacija o
slijedećem redoslijedu ispitivanja
hepatobilijarnog trakta.
PANKREAS
• Normalno se pankreas ne može vizualizirati na

nativnoj radiološkoj snimci.
• Konvencionalna kontrastna metoda ispitivanja

gastroduodenuma, posebno duodenalnog
zavoja sa metodom hipotone duodenografije
može indirektno, ali često nepotpuno, dati
informacije o mogućim patološkim lezijama
pankreasa.
Ultrazvuk (UZ)
Ultrazvučnim pregledom se može u potpunosti
vizualizirati pankreas, procijeniti njegovu
strukturu i odnos sa okolnim strukturama.
Ultrazvukom
se mogu
dijagnosticirati:
• akutne upalne promjene pankreasa,
• hronične upahze promjene pankreasa,
• tumor pankreasa,
• ciste pankreasa,
• masna degeneracija pankreasa,
• stanja nakon hirurške resekcije pankreasa itd.
• Medutim, kod izrazito gojaznih pacijenata, kao
i kod izraženog meteorizma nismo u stanju
vizualizirati pankreas ultrazvučnim pregledom.
•
slojevima može se
potpuno prikazati
pankreas
• Na postkontrastnim
serijama znatno bolje se
vide patološke vaskulari
zaćije u tumorima
pankresa.
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati:
• eventualne anatomske malformacije pankreasa,
• akutne upale pankreasa,
• hronične upale pankreasa,
• tumorski procesi benigni i maligni u pankreasu,
• ciste pankreasa,
• kalcifikati u pankreasu, koji se znatno bolje
identificiraju CT-om nego ultrazvukom.
Arteriografija
• Seldingerovom metodom arteriografije

selektivnim putem se može prikazati
kompletna arterijska vaskularizacija pankreasa
te ovom metodom možemo dijagnosticirati:
patološke vaskularizacije tumora pankreasa,
naročito inzulinoma.
Magnetna rezonanca
• Zbog mogućnosti multiplanarne rekonstrukcije
MR snimka (koronalno, sagitalno i aksijalno)
može se dobiti znatno bolji uvid u oblik i
veličinu samog pankreasa i evidentirati sve
patološke promjene u pankreasu
• Međutim, kalcifikati u pankreasu se najjasnije
prikazuju na transverzalnim CT slojevima
• Metode digitalnih
tehnika (ultrazvuk,
kompjuterska
tomografija i magnetna
rezonanca) učinili su
neprocjenjiv skok u
poboljšanju
dijagnostike oboljenja
pankreasa.
• Najčešće interventne procedure na pankreasu

su perkutana drenaža pankreasnih cista, te
aspiraciona biopsija, koje se najčešće izvode
pod kontrolom CT-a.
Algoritam
• Ultrazvuk kao najbrža, najjeftinija, najmanje

opasna i najkomfornija metoda je apsolutno
prva u dijagnostičkom ispitivanju pankreasa,
zatim se donosi odluka koja je slijedeća
metoda (CT, MRI i ERCP
SLEZENA
Nativni snimak
• Na nativnoj snimci mogu se evidentirati

različiti oblici kalcifikata u slezeni, u obliku
flebolita, kalcifikacije hematoma, kalcifikati u
zidu cista ili kalcifikati u krvnim žilama slezene.
Ultrazvuk (UZ)
• Kao najjeftinija, najkomfornija i bezopasna
radiološka metoda, koja se može
• ponavljati često, ultrazvuk je postao primarna
metoda u dijagnostičkom pregledu slezene.
• Ovom metodom pregleda može se evidentirati

oblik, veličina i konture slezene, zatim
homogenost parenhima, možemo
dijagnosticirati:
• uvećanje slezene - splenomegalija,
• moguće anatomske malformacije,
• ruptura slezene,
• cistične promjene u slezeni,
• tumorske mase u slezeni,
• stanje nakon splenektomije itd.
Kompjuterizirana tomografija
• Na transverzalrum CT slojevima može se
dijagnosticirati:
• uvećanje slezene - splenomegalija,
• anatomske malformacije - akcesorna slezena,
• traumatske promjene - rupture,
• krvarenja u slezeni - hematoma,
• cistične formacije,
• tumorske mase,
• kalcifikati u slezeni,
• stanje nakon splenektomije itd.
• Zbog mogućnosti multiplanarne rekonstrukcije

MRI slike, može se dobiti najbolji uvid u oblik,
veličinu i moguće anatomske malformacije
slezene, zatim evidentirati patološke
promjene u parenhimu slezene
• Medutim, kalcifikati nisu baš markantno
prikazani na slojevima MRI
Arteriografija
• Seldingerova metoda prikaza lienalne arterije

je prlznata dijagnostička metoda, medutim,
novim digitalnim tehnikama je skoro potpuno
istisnuta.
•
Algoritam
• U dijagnostici oboljenja slezene ultrazvuk kao i

kod svih parenhimnih organa abdomena
zauzima prvo mjesto, a nakon toga se odluči
koja će slijedeća radiološka metoda ispitivanja
biti primijenjena (CT, MRI i eventualno
arteriografija).
URINARNI TRAKT
Nativni snimak
• Najčešća radiološka dijagnostička metoda je

nativni snimak urinarnog trakta koji se pravi
na odgovarajućem formatu filma (najčešće
30x40 cm) u ležećem stavu pacijenta i u AP
projekciji
• Na snimku treba biti obuhvaćeno područje
kompletnog urinarnog trakta, tj. od visine
Th10 kralješka do ispod pubične kosti.
• Snimka treba biti propisno
obilježena i na njoj treba biti čitko
napisano ime i prezime pacijenta,
oznaka strane (D ili L), te datum
snimanja.
• Ovom radiološkom metodom se
mogu vidjeti sjene anorganskih
konkremenata u području urinarnog
trakta, kalcifikati, sjene ugradenih
"stentova" te sjene eventualnih
metalnih stranih tijela.
Kontrastne metode
• Pronalazak kontrastnih sredstava predstavlja
veoma značajan korak naprijed u radiološkoj
dijagnostici.
• To su materije koje unesene u organizam
povećavaju ili smanjuju apsorpciju x-zraka
odgovarajućih organa i tirne omogućuju njihovo
prikazivanje na rendgenskom snimku ili monitoru.
• Prikazivanje organa i sistema organa ispunjenih
kontrastnim sredstvima naziva se kontrastnim
metodama.
Intravenozna urografija
• To je metoda radiografskog prikazivanja parenhima
bubrega i njegovih kolektornih struktura intravenskim
davanjem urotropnog trijodnog vodotopivog
• IVU se rutinski primjenjuje od 1929. godine kada su
Moses Swick i A. Von Lichtenberg dobili prve i.v.
urografije upotrebom organskog diodida Uroselectan-
neutrala. M. Swick je 1930. godine otkrio drugi organski
jodni kontrast Hippuran, koji predstavlja osnovu
savremenih urografskih kontrastnih sredstava. I.v.
urografija kao metoda se radi na klasičnom
radiografomskom aparatu
• Pacijent mora isprazniti crijeva, dan prije
pregleda, zatim doći na pregled "na tašte" i
donijeti nalaze uree i kreatinina u krvi.
•
• Nakon napravljene nativne snimke urotrakta
aplicira se intravenski kontrastno sredstvo
obično u količini 1-1,5 ccm/ kg tjelesne
težine.
• Jedan minut nakon aplikacije kontrastnog

sredstva pravi se prvi snimak i to na formatu
24x30 cm.
• .
• Pet minuta nakon aplikacije kontrastnog sredstva
pravi se drugi snimak na velikom formatu koji
ujedno prikazuje funkciju bubrega, zatim se
aplicira kompresija i pod kompresijom se prave
snimke na kojima se vidi oblik i veličina odvodnih
kanalnih sistema bubrega
• Po otklanjanju kompresije ponovo se pravi
snimak velikog formata na kojem se prikažu
ureteri, zatim se prave snimke punog i praznog
mokraćnog mjehura.
• Kompresije se obično ne primjenjuju kod djece
• promjene položaja, oblika i veličine bubrega,

• kongenitalne anomalije bubrega i kanalnih sistema,
• hronične upalne promjene bubrega,
• prisustvo konkremenata u bubrezima, ureterima i mokraćnom
mjehuru,
• dilatacije kanalnih sistema bubrega uzrokovanih konkrementima
ili drugim uzrokom,
• razmicanje i potiskivanje kanahiih sistema bubrega uzrokovano
ekspanzivnim procesima benigne ili maligne naravi,
• usporena funkcija jednog od bubrega ili potpuni prestanak
lučenja, odnosno afunkciju jednog od bubrega,
• može se procijeniti funkcija i simetričnost funkcije, odnosno
istodobno funkcija oba bubrega.
• To je metoda pregleda ekskretornog sistema bubrega putem i. v.
infuzije veće količine kontrastnog sredstva.
• Time se postiže poželjna opacifikacija bubrežnog parenhima uz

potpun prikaz kanalnog sistema bubrega.
Ova metoda pregleda se može koristiti kao primarna urografska

procedura ili kao dopuna klasične intravenske urografije. Indikacije
za primjenu ove metode su: slučajevi oštećenja bubrežne funkcije,
te kod pacijenata kod kojih se se ne može uspostaviti kompresija u
toku i.v. urografije, kao i u slučajevima gdje se i.v. urografijom nije
dobilo dovoljno dijagnostičkih podataka o funkciji, obliku bubrega i
prohodnosti kanalnih sistema.
• Ova metoda pregleda se može koristiti kao primarna
urografska procedura ili kao dopuna klasične intra
venske urografije. Indikacije za primjenu ove metode
su: slučajevi oštećenja bubrežne funkcije, te kod
pacijenata kod kojih se se ne može uspostaviti
kompresija u toku i.v. urografije, kao i u slučajevima
gdje se i.v. urografijom nije dobilo dovoljno
dijagnostičkih podataka o funkciji, obliku bubrega i
prohodnosti kanalnih sistema.
• Kontrastno sredstvo se aplicira u kubitalnu venu u obliku
infuzije koja traje od 6 do 10 minuta. Kontrastno
sredstvo je obično u originalnom pakovanju u flakonima
od 250 ccm (ova solucija se može dobiti ako se izračuna
potrebna količina kontrastnog sredstva time što se
uzima oko 2 ccm 50%- kontrastnog sredstva na kilogram
tjelesne težine pa se dobijena količina pomiješa sa istim
volumenom 5% glukoze ili fiziološkog rastvora).
• Nakon isteka infuzije snimanje se vrši istovjetno kao i
kod i.v. urografije.
Minutna urografija
• To je dopunska metoda i.v. urografije; zasniva se na
činjenici da je u uvjetima postojeće renalne ishemije
(čija je posljedica hipertenzija) zbog smanjenja
glomerularne filtracije smanjena i akumulacija
kontrastnog sredstva u kanalnom sistemu jednog ili
oba bubrega.
• Ova metoda služi kao parametar funkcije bubrega i

u slučaju da se radi o zakašnjenju prikazivanja
kanalnog sistema jednog bubrega a da pri tom ne
postoji znak opstrukcije ili oštećenja parenhima.
• Tako se može posumnjati da postoji stenoza
bubrežne arterije. Medutim, u više od 30%
slučajeva ovaj način pregleda se u praksi nije
mogao pokazati kao siguran oslonac pravilne
dijagnoze a potpuno je neupotrebljiv u
slučajevima kada se radi o obostranoj stenozi
bubrežnih arterija.
• Nakon brzog iniciranja kontrastnog sredstva u
kubitalnu venu (cca 20 sekundi) vrše se snimanja
u razmacima od 1,2,3 i 5 minuta bez kompresije
uretera.
• Najbolji rezultati se mogu vidjeti na snimcima
nakon 2 13 minuta.
Klasična tomografija i
nefrotomografija
• Ovo su, praktički, historijske metode, ali ih
vrijedi napomenuti jer se mogu još
primjenjivati u uvjetima gdje nema
mogućnosti primjene digitalnih tehnika.
• Za tomografski pregled bubrega pacijent se

priprema kao i za ostale radiološke preglede
bubrega jer je poželjno da crijeva budu
oslobodena gasova i sadržaja iako ne leže u
sloju koji se snima
• . Metoda se izvodi na klasičnom radiografskom
rendgenskom aparatu sa dodatkom za
tomografiju u ležećem stavu pacijenta u AP
projekciji; bubrezi se nalaze u sloju od 5 do 10
cm iznad ravni stola, pa se izbor dubine vrši u
tom rasponu.
• Medutim, iskustva pokazuju da su rezultati

tomografije bubrega najbolji na prosječnim
dubinama od 6 i 7 cm.
• Kod gojaznih odnosno mršavih lica treba
dodati, odnosno oduzeti odgovarajući broj cm
iza, odnosno ispred tih dubina i po potrebi
dopuniti sa po još jednim presjekom.
• Slojevno snimanje bubrega i
retroperitonealnog prostora se vrši kao
samostalan pregled bez primjene kontrastnih
sredstava (nativna tomografija bubrega, ili se
kombinira sa infuzionom urografijom,
retrogradnom pijelografijom ili angiografl
jom.).
• Nativna tomografija se rjede koristila kao izolirana
metoda pregleda, a češće primjenom negativnog ili
pozitivnog kontrastnog sredstva.
• Uvodenjem sterilnog zraka u retropertonealni

prostor pojačava se kontrastnost izmedu
perirenalnog tkiva i bubrega čime se dobija bolji
uvid u položaj, oblik, veličinu, konture i patološke
promjene u bubregu.
• Najznačajnija primjena tomografije je bila u toku
urografije sa povećanom količinom kontrastnog
sredstva.
• . Ova metoda poznata je kao nefrotomografija i uvedena je
u svakodnevnu praksu zahvaljujući Evansu 1954. godine.
• Ovim postupkom procjenjivale su se funkcionalne i

morfološke promjene bubrežnog parenhima, odredivala
veličina, varijacije oblika i položaja, promjene u konturi
bubrega čija se oštrina gubi pri prelazu inflamatornog
procesa na perirenalna tkiva.
• Do pojave digitalnih tehnika nefrotomografija se često

koristila, a sa pojavom digitalnih tehnika je skoro potpuno
istisnuta iz primjene.
Retrogradna pijelografija (RPG)
• Retrogradna pijelografija je invazivna

dijagnostička metoda pregleda koja se danas
koristi kao dopuna intravenskoj urografiji
samo u strogo indiciranim slučajevima
• Njene indikacije su ograničene i striktno
odredene pa se ona primjenjuje:
• ako se na i. v. urografiji nije prikazao i
nedovoljno jasno ocrtao kanalni sistem
bubrega,
• odnosno kod potpunog izostanka urografske
vizualizacije bubrega i njihovog kanalnog
sistema (afunkcija).
• I u normalnim slučajevima intravenskom
urografijom se ne prikazuje uvijek morfologija
mokraćnih puteva.
• U takvim slučajevima retrogradna pijelografija

zbog veće koncentracije kontrastnog sredstva
omogućuje da se nezavisno od funkcionalne
sposobnosti bubrega prikaže morfologija
čašica, karlice i uretera.
• U patološkim slučajevima se retrogradnom
pijelografijom mogu dobro prikazati
novoformirane šupljine u parenhimu bubrega
(TBC kaverna) koje su povezane sa karlicom
bubrega, a koje se pri i. v. urograflji nisu punile
kontrastnim sredstvom.
• Kod hronične bubrežne insuficijencije težeg
stepena gdje se unaprijed može očekivati
nepotpuni urografski prikaz.
• RPG ima posebnu vrijednost u dijagnostici

tumora kanalnog sistema u bolesnika sa
endemskom nefropatijom, u kojih izrazita
bubrežna insuficijencija ne dozvoljava
primjenu i. v. urografije.
• U procjeni stepena opstrukcije uretera RPG daje
prezican uvid u lokalizaciju , veličinu i stepen
suženja uretera kao i morfološke promjene u
kanalnom sistemu iznad mjesta stenotične lezije što
pomaže u određivanju vida hirurškog liječenja
• Kod dokazane preosjetljivosti na jodna kontrastna
sredstva može se uz sve predostrožnosti primijeniti
RPG.
• Kontraindikacije za primjenu RPG su istovjetne

onima koje postoje za cistoskopiju i kateterizaciju
uretera.
• Priprema za RPG je identična pripremi za IVU.
Zbog opasnosti od retrogradnog unošenja
infekcija u sterilne mokraćne puteve bolesniku se
par dana prije i nekoliko dana nakon izvodenja
RPG treba ordinirati antibiotike širokog spektra.
• RPG se izvodi u okviru timske podjele rada

izmedu urologa i radiologa.
• Urolog kroz cistoskop uvodi radioopakni

ureterski kateter u ušće uretera, a zatim do
bubrežne karlice.
• Put radioopaknog katetera se po uvodenju može
pratiti na televizijskom monitoru mada njegova
sjenka može da prekrije manje promjene u lumenu
uretera pored kojih prolazi na putu do karlice
• Kroz kateter se špricom pri doziranoj kompresiji
klipa puni pijelon i ureter rastvorom kontrastnog
sredstva u niskoj koncentraciji. U zavisnosti od
uzrasta bolesnika daje se i kontrastno sredstvo.
• Kontrastni rastvor se ubrizgava lagano i kada
bolesnik osjeti bol iniciranje se obustavlja.
• Treba izbjegavati ubrizgavanje kontrastnog
sredstva pod većim pritiskom, jer je u protivnom
moguć prodor kontrastnog sredstva preko čašica
u okolni parenhim kao i ruptura pijelona.
• Kod pijelovenskog refluksa kontrastno sredstvo

ulazi u venski sistem pa su moguće nepoželjne
pojave kod izraženih preosjetljivosti na jodna
kontrastna sredstva.
• Radiolog vrši ciljana snimanja u
Kod izraženih proširenja čašica i

karlice, uvećane šupljine se
bolje pune i prikazuju u
Trendelenburgovom položaju
Retrogradna pijelograftja po
Chevassuu
• Za bolju vizualizaciju uretera, a naročito kod sumnje

na prisustvo tumora u njemu, koristi se retrogradna
ureteropijelograflja po Chevassuu.
• Kod ove metode se kroz cistoskop uvodi u ušće
uretera kateter sa konusnim vrhom koje zatvara ušće
uretera čime je otjecanje kontrastnog sredstva pored
katetera onemogućeno.
• Ovom metodom pregleda se bolje prikazuje ureter i
proksimalni izvodni sistem bubrega.
• Ovom metodom se može u potpunosti
prikazati odvodni kanalni sistem bubrega u
cijelosti (čašice, vratovi, pijelon i ureter), te se
mogu dijagnosticirati:
• šupljine u parenhimu bubrega koje
komuniciraju sa kanalnim sistemom (TBC-
kaverna),
• ciste koje komuniciraju sa kanalnim sistemom
bubrega (kaliks ciste),
• postupalne deformacije kanalnog sistema
bubrega,
• dislokacije kanalnog sistema bubrega
uzrokovane ekspanzivnim procesom,
• • rupture bubrega itd.
Anterogradna pijelografija (APG)
• Ova radiološka metoda pregleda se ranije
izvodila isključivo kod odraslih, medutim,
danas napredovanjem uroradiologije, počela
se sve češće primjenjivati i u pedijatrijskoj
radiologiji.
• Njene indikacije su najčešće u situacijama gdje
se kod opstruktivnih uropatija nije mogao
prikazati kanalni sistem bubrega primjenom
ekskretorne urografije.
• Injiciranje kontrastnog sredstva se može izvršiti
direktno primjenom translumbalne tehnike pod
kontrolom TV monitora i ubrizgavanjem
kontrastnog sredstva preko drena
• .Ovaj način pregleda bilo da se izvodi direktno
punkcijom u smislu translumbalne pijelografije ili
putem drena, pruža veoma dobru vizualizaciju
hidronefrotičnih šupljina bubrega, kao i područja
pijeloureterne komunikacije.
• Injiciranje kontrastnog sredstva preko drena se
obično vrši u postoperativnom toku sa već
plasiranim drenom u toku hirurškog zahvata.
• Ovom radiološkom metodom se mogu

dijagnosticirati uzroci opsežne hidronefroze i
eventualno uzroci afunkcije bubrega. Danas se
pretraga najčešće izvodi pod kontrolom
ultrazvuka.
•
•
Cistouretrografija (CUG)
• To je radiološka dijagnostička kontrastna

metoda pregleda mokraćnog mjehura i uretre.
• Bez cistouretrografije, odnosno bez mikcione
cistouretrografije se radiološki pregled
urinarnog trakta ne može smatrati
kompletnim.
• Cistografija se može vršiti na dva načina: kao
descendentna ili ascendentna cistografija
• Ova podjela se zasniva na dolasku kontrastnog
sredstva u mokraćnu bešiku tj. da li je
kontrastno sredstvo došlo descendentnim
putem iz kanalnog sistema bubrega ili
retrogradnim putem.
• Već u toku IVU se izlučuje dovoljna količina
kontrastnog sredstva da bi se mogao dobiti
ekskretorni cistogram.
• Medutim na osnovu podataka koje pruža
cistogram dobijen descendentnom cistografijom,
nije uvijek moguće postaviti dijagnozu u vezi sa
patološkim promjenama u predjelu mokraćne
bešike
• U toku IVU a u nastavku ekskretorne cistografije,
može se u fazi mikcije dobiti i ekskretorni
cistouretrogram koji će predstavljati značajnu
dopunu ekstrektorne urografije. Na kraju
produženog urografskog ispitivanja može se
nalaz upotpuniti postmikcionim dopunskim
snimkom radi odredivanja količine rezidualnog
urina ukoliko on postoji
• Ako dobijeni radiografski rezultati ne budu taim
da se na osnovu njih može dati odredeni sud o
eventualnom postojanju pe toloških promjena u
području donjeg dijela urinarnog trakta izvode se
dopunsk dijagnostičke procedure. To je u prvom
redu retrogradno urografsko ispitivanje
mokraćne bešike i uretre
• Retrogradna tj. ascendentna cistografija pruža

mrng više podataka potrebnih za postavljanje
tačne dijagnoze
• Samim time što m kontrastno sredstvo daje u
potrebnoj količini, a uz kontrolu TV monitora
ovaj način pregleda je pouzdaniji od ekskretorne
cistografije.
• Mokraćna bešika se može ispuniti pomoću

sistema za infuziju razblaženim kontrastnim
sredstvom u količini koja odgovara uzrastu
pacijenta.
• Snimanje se vrši u AP, LL i kosim projekcijama

zadnje snimanje se vrši nakon mikcije.
• Osim pozitivnog kontrastnog sredstva ps potrebi se
može upotrijebiti i zrak kao negativno kontrastno
sredstvo, a odredenim situacijama i kombinacija
pomenuta dva kontrastna sredstva (dvokontrastna
cistografija).
• Dok se kontrastno sredstvo uvodi retrogradno
preko uretre.
• U praksi ne treba odvajati cistografiju od
uretrografije, osim u posebnim slučajevima gdje se
sa sigurnošću pretpostavlja da je lokalizacija
patološkog procesa uretri ili kada se radi o izraženoj
stenozi vrata mokraćne bešike pa u fazi mikcije
mala količina kontrastnog sredstva prelazi iz bešike
u uretru.
• U takvim slučajevima ima razloga da se pristupi
izoliranom prikazu uretre pomoću retrogradne
uretrografije.
• U ostalim situacijama obično zadovoljava
zajednički prikaz, mokraćne bešike i uretre u
dijagnostičkom postupku poznatom kao
retrogradna uretrocistografija
• Ukoliko je snimanje uradeno i u fazi mikcije, onda
se takva vrsta pregleda naziva mikciona
cistouretrografija.
• To je metoda pregleda kod koje se poslije
retrogradnog unošenja kontrastnog sredstva u
mokraćnu bešike vrše snimanja u toku mikcije.
• Prvo se kateter kroz uretru plasira unutar
bešikem zatim se kroz kateter mokraćna
bešika ispuni razblaženim kontrastnim
sredstvom koje se ubrizgava u količini zavisno
od kapaciteta same bešike.
• Koristi se iste, kontrastno sredstvo kao i za i
.v. urografiju, zatim se vrše ciljana snimanja
pod kontrolom oka, snima se pun mjehur u
AP, LL i kosim projekcijama, te u toku mikcije
• Indikacije za ovu radiološku metodu su:
• uporne i rekurentne infekcije urinarnog

sistema,
• opstruktivna oboljenja donjeg urinarnog trakta
(urodena i stečena),
• disfunkcija mokraćne bešike u različitim
oboljenjima nervnog sistema i
• kod sumnje na postojanje vezikoureteralnog
refluksa.
• Prednost ove metode leži u tome što
prikazuje dinamičnu, a ne statičnu
funkciju bešike i uretre.
Ovom metodom se mogu dijagnosticirati:
• hronične upaliie promjene mokraćne bešike,

• divertikli zida mokraćne bešike,
• polipi na zidu mokraćne bešike,
• tumor mokraćne bešike,
• proširenja i upalne promjene zida uretre,
• stenotična područja na uretri,
• uvećane prostate itd.
Retrogradna uretrocistografija
• Kod sumnje na patološka stanja na uretri kod
muških pacijenata, konstno sredstvo se
ubrizgava u uretru pomoću Folijevog katetera
sa jednim balonom, a kod žena pomoću
Folijevog katetera sa dva balona.
• Upotrebljavaju se ljučivo vodeni rastvori
kontrastnih sredstava zbog uvijek prisutne
opasnosti od prodora kontrastnog sredstva u
submukozne vene uretre.
• Snimanje se vrši u AP i kosim projekcijama za
vrijeme ubrizgavanja kontrastnog sredstva
• Ovom metodom najbolje može prikazati
uretralni kanal u cijelosti.
Renalna angiografija
• Izvodi se Seldingerovom metodom ili
translumbalnim pristupom bilo u opu aortografije
abdominalne aorte, bilo selektivnim uvodenjem
katetera u ialne arterije kada se kateter uvodi u
arteriju renalis putem arterije femoralis, ilijake i
aorte
• Kad smo kateter plasirali u jednu od renalnih
arterija teter priključimo na automatsku špricu
pomoću koje dajemo nefrotropno kontrastno
sredstvo i snimamo seriografski
• Prije pregleda pacijent mora biti hospitalitziran
• Na pregled mora donijeti nalaz kompletnog
koagulograma, koji obuhvata vrijeme
krvarenja, broj trombocita i vrijeme
koagulacije, nalaz uree i kreatinina u krvi, te
nalaz šećera u krvi, snimku pluća i internistički
nalaz.
• Kad je pregled završen, kroz kateter se daje
fiziološki rastvor koji sadrži 5.000 jedinica
Heparima da bi se izbjeglo stvaranje tromba.
• Nakon toga izvadimo kateter i vršimo prstima
kompresiju iznad mjesta punkcije. Kad je
krvarenje stalo na mjestu punktiranja stavi se
tufer koji se flasterima pričvrsti te se nakon
toga pacijent u ležećem položaju, bez
savijanja noge koja je punktirana transportuje
na odjel, gdje treba mirovati 24 sata
• Ovom metodom možemo dijagnosticirati
morfološke i funkcionalne p jene bubrega kao
što su:
• urodene anomalije arterija bubrega,
• stenoze bubrežnih arterija,
• patološke i kolateralne vaskularizacije,
• arteriovenske fistule i aneurizme itd.
• U parenhimnoj fazi cirkulacije kontrastnog
sredstva može se dobro prikazati položaj,
oblik, veličinu i konture bubrega, prisustvo
ekspanzivnih tumorskih procesa (bilo solidnih
ili cističnih)
• Zatim se može prikazati destrukcija
parenhima ili procjenjivati vrijednost vidljivog
dijela parenhima bubrega
(DSA)
• Angiografije su radiološke dijagnostičke
kontrastne metode prikaza krvnir sudova.
• KIasične angiografije predstavljaju agresivne

metode, koje zahtijevaju ulazak kateterom u
krvne sudove, pri čemu postoji rizik od
okluzije, disekcije, tromboze ili embolije
• Za njihovo izvodenje potrebna je
hospitalizacija pacijenta.
• Zahvaljujući napretku kompjuterske i video
tehnike uvodi se krajem sedamdesetih godina
prošlogvijeka intravenozna angiografija sa
digitalnom tehnikom.
• Početkom osamdesetih godina sistem je
modificiran tehnikom subtrakcije.
• Tako je nastala intravenozna digitalna subtrakciona
angiografija, nova radiološka metoda prikaza
vaskularnih struktura
• Intravenozna DSA je manje invazivna metoda, lako

se i brzo izvodi pa se može raditi i kod ambulantnih
pacijenata.
• Zbog ovih pogodnosti imala je široku praktičnu
prlmjenu u gotovo svim dijelovima tijela. Veoma je
pogodna za prikaz i analizu vaskularnih struktura
bubrega.
kongenitalne anomalije krvnih žila bubrega,
promjene položaja i veličine bubrega, traume,
upale, patološke vaskularizacije tumora
bubrega, dislokacije krvnih sudova cističnim i
tumoroznim formacijama itd.
• Medutim, umjesto
intravenoznog
ubrizgavanja, u
posljednje vrijeme se
koristi intraarterijska
metoda DSA po
Seldingeru kojom se sa
znatno manjom
količinom kontrastnog
sredstva (10 puta) dobija
veoma kvalitetan prikaz
arterija.
Ultrazvuk (UZ)
• Pregled bubrega ultrazvukom, vrši se u ležećem
stavu pacijenta i to na ledima i potrbuške sa
ciljem da se odredi položaj i veličinu bubrega kao
i susjednih anatomskih struktura.
• Za ultrazvučni pregled koriste se sonde od 3,5
mHz i sektorske 2-2,5 mHz.
• Jedan od načina upotrebe ultrazvuka je i Doppler
metoda koja je našla svoju punu primjenu u
registraciji protoka u pulsirajućim krvnim
sudovima
• Kao metoda izbora u dijagnostici urinarnog
trakta ultrazvuk se primjenjuje zbog slijedećih
prednosti:
• nema jonizirajućeg zračenja,
• može se izvesti kod izrazito teških pacijenata,
• mogu se pregledati i drugi organi kod istog
pregleda,
• aparat se može transportirati kod bolesnika u sve
prostorije gdje je potrebno obaviti snimanje,
• snimanje se može ponavljati onoliko puta koliko
to stanje pacijenta zahtijeva.
• Kontraindikacija za ultrazvučni pregled
praktično nema.
• Smetnja može biti aerokolija, izrazito adipozni
pacijenti i eventualno svježa postoperativna
stanja.
•
Ovom metodom se može ustanoviti prisustvo,
položaj, veličina i konture bubrega, veličina i položaj
sabirnog sistema kao i širina bubrežnog parenhima.
• Poznato je da se normalni ureteri ne mogu
prikazati pomoću ultrazvuka.
• Medutim prošireni ureter kao posljedica

opstrukcije, displazični procesi uretera i veziko-
ureteralni refluks mogu biti uspješno prikazani.
• Ovom metodom pregleda se mogu

dijagnosticirati:
• rupture bubrega,
• upalne promjene bubrega kako akutne tako i
hronične,
• hidronefroza,
• tumori bubrega,
• kongenitalne anomalije bubrega
• Dopplerovom tehnikom ultrazvuka mogu se
vizualizirati krvne žile bubrega, arterije i vene, te
procijeniti protok krvi kroz bubrege.
• Mokraćna bešika uz bubreg predstavlja dio

urinarnog trakta gdje se primjenom ultrazvuka u
dijagnostičke svrhe postižu značajni rezultati.
• Ovom metodom pregleda moguće je osim

odredivanja oblika, veličine kao i debljine zida
mokraćnog mjehura, procjeniti:
• kapacitet mokraćnog mjehura,
• količinu eventualnog rezidualnog urina,
• te vezikoureteralni refluks (višeg stepena)
• Ovom metodom se, takoder, mogu dijagnosticirati:
• divertikli mokraćnog mjehura,

• ureterokele,
• ciste urahusa,
• strana tijela u mokraćnom mjehuru,
• tumori mokraćnog mjehura,
• tumori prostate itd.
• Kod traumatiziranih pacijenata ova metoda je našla
svoje posebno mjesto.
• Posebna priprema za pregled CT-om nije
potrebna
• Uvjet za uspjeh pretrage je da pacijent tokom
snimanja bude miran.
• Kod nemirnih pacijenata se sa uspjehom
primjenjuje opća anestezija.
• Pretraga počinje topogramom, a nastavlja se
nativnom serijom transverzalnih slojeva debljine
obično 5-10 mm ili znatno tanjih, naročito u
području nadbubrežnih žlijezda.
• Ukoliko postoje indikacije radi se i kontrastna,
a često i postkontrastna serija skenova.
• Indikacije za primjenu kontrastnih sredstava
su svi primarni ekspanzivni procesi, metastaze,
apscesi, vaskularne lezije, te svi slučajevi
nejasnih stanja u urotraktu
• CT pregledi koji se rade u ovom području su:
• CT nadbubrežnih žlijezda,
• CT bubrega,
• CT retroperitoneuma,
• CT mokraćnog mjehura i
• CT prostate.
• Indikacija za pregled se postavlja najčešće nakon
ultrazvučnog pregleda a eventualno i i. v.
urograflje.
• Pregled uglavnom radimo kod sumnji na:
• tumorski proces maligni i benigni,
• sekundarne tumorske depozite (metastaze),
• upalne procese (difuzni i fokalni),
• traumu,
• litijazu,
• ekstraurinarne promjene koje zauzimaju prostor.
• Posebno je važna uloga CT-a kod procjene
stadijuma tumorskog procesa biloi na
bubrezima, mokraćnom mjehuru ili prostati,
zbog procjene operabilnosti tumora odnosno
vrste terapije.
Magnetna rezonanca
• To je relativno nova digitalna radiološka
dijagnostička metoda koja koristi jako
magnetno polje za ocrtavanje atomskih jezgri
u materiji izloženoj tom magnetnom polju.
• MRI predstavlja neinvazivnu komfornu i
bezopasnu radiološku dijagnostičku metodu,
bez štetnog jonizirajućeg zračenja i bez
potrebe aplikacije jodnih kontrastnih
sredstava
• U odnosu na CT kod koje se snimanje vrši
samo u transverzalnoj projekciji kod magnetne
rezonance moguće je snimanje u više
projekcija (transverzalna, koronalna, sagitalna
kao i kose ), uz veću prostornu i kontrastnu
rezoluciju
• S obzirom da je ona relativno mlada radiološka
dijagnostička metoda koja se i dalje
unapreduje njena klinička primjena u
savremenoj medicini je sve veća
• Medutim, postoje i odredene
kontraindikacije za magnetnu
rezonancu kao što su
• prisustvo feromagnetnih
supstanci u organizmu,
• komatozna stanja pacijenta,
• klaustrofobija pacijenta.
• Multiplanarnom rekonstrukcijom slike mogu
se evidentirati razna patološka stanja bubrega
i mokraćnog mjehura, a posebno prednost čini
magnetna urografija (MRLn kojom se
prikazuje šuplji sistem bubrega kod pacijenata
sa visokim vrijednostima uree i kreatinina
zbog kojih se ne može aplicirati kontrastno
sredstvo i kod tzv. nijemog bubrega gdje na
IVU nema znakova lučenja.
Najčešće interventne procedure urotr4ta su

slijedeće:
• perkutana transluminalna angioplastika (PTA)
suženih renalnih arterija,
• ugradnja stentova nakon dilatacije suženih
renalnih arterija,
• embolizacija tumora bubrega,
• embolizacija tumora mokraćnog mjehura, ,
• perkutana nefrostomija (pod kontrolom
ultrazvuka ili CT-a),
• sklerozacija renalnih solitarnih bubrežnih
simptomatskih cista apsolutnim alkoholom
(pod kontrolom ultrazvuka ili CT-a).
• biopsije bubrega, nadbubrega i prostate (pod
kontrolom ultrazvuka ili CT-a),
• ugradnja ureteralnih stentova,
• interventne procedure pod kontrolom MRI.
Algoritam
• Pojavom digitalnih tehnika potpuno se izmijenio

algoritam radiološkog ispitivanja urinarnog
trakta, tako da i prije nativne snimke urotrakta
pregled ultrazvukom je apsolutno prva i
superiorna metoda ispitivanja urotrakta, kako
bubrega, tako mokraćnog mjehura i prostate.
• Nakon pregleda ultrazvukom tek onda se donosi
odluka koja će slijedeća metoda pregleda biti (CT
IVU ili MRI )
• Intraarterijska DSA se danas izvodi praktično
samo ako nakon nje slijedla interventna
procedura, jer se krvne žile bubrega odlično
prikazuju CT angiografr jom, MR angiografijom
kao i Doppler tehnikom
Nativna snimka
• Na nativnoj snimci ženske zdjelice mogu se

evidentirati intrauterine spirale ,kalcifikati u
krvnim žilama i tumorima (miomima), sjene
stranih tijela, te eventualno ostaci kontrastnog
sredstva nakon radiološkog ispitivanja
gastrointestinalnca trakta.
Histerosalpingografija (HSG)
• Zbog specifičnosti ovu radiološku metodu vodi
ginekolog, koji intrauterino plasira kateter, kroz
koji se zatim daje trijodno vodotopivo
kontrastno sredstvo i dijaskopski se prave
ciljane snimke u optimalnim projekcijama
• Na ciljanim snimcima radiolog treba dokazati
da li kontrastno sredstvo kroz uterine tube
izlazi u peritonealnu šupljinu obostrano,
jednostrano (sa koje strane), ili nikako
• Ranije, klasična metoda HSG se radila posebnim
aparatom koji se zvao histerosalpingograf, koji je na
vrhu umjesto katetera imao metalni konus koji se
aplicirao u otvor cerviksa i na taj način se
kontrastno sredstvo ubrizgavalo intrauterino.
• Ovom metodom se davalo uljano kontrastno
sredstvo koje nije preporučljivo zbog mogućnosti
prodiranja kontrasta u venski sistem i stvaranja
embolija
Angiografije
• Seldingerovom metodom arterlograflje kroz
ilijakalne arterije se pune uterine arterije,
kojima se mogu prlkazati sve patološke
vaskularizacije uterusa i ovarija.
Ultrazvuk (UZ)
• Pregled ultrazvukom je bezbolan, bezopasan,

komforan i može se ponavljati često.
• Radi se kroz puni mokraćni mjehur koji služi

kao "prozor" za pregled male zdjelice.
• Ultrazvukom se mogu dijagnosticirati:
kongenitalne anomalije uterusa, patološko
uvećanje cerviksa, tumorozne promjene
uterusa (miomi), zatim cistične promjene
ovarija, kao i tumorozne promjene ovarija,
trudnoća, analizirati starost ploda i eventualno
kongenitalne anomalije ploda.
• Transvaginalnom sondom se može dobiti
daleko više podataka o tubama, ovarijima,
samom uterusu, kao i o intrauterinom sadržaju
• Na CT slojevima male zdjelice mogu se

dijagnosticirati tumorozne promjene uterusa i
ovarija, odrediti njihova veličina, oblik i odnos
sa okolnim organima, te vidjeti uvećane
regionalne limfne žlijezde.
Magnetna rezonanca
• S obzirom da nema jonizirajućeg zračenja,
magnetna rezonanca se može raditi i u toku
trudnoće.
• Na slojevima MRI, zbog mogućnosti

skeniranja u više projekcija, može se dobiti
znatno više informacija o patološkim
procesima u maloj zdjelici nego na
transverzalnim slojevima CT-a.
• Biopsije su najčešće interventne procedure
koje se mogu izvoditi pod kontrolom
ultrazvuka ili eventualno pod kontrolom CT-a,
zatim drenaže različita kolekcija, takoder, pod
kontrolom ultrazvuka ili CT-a.
•
Ultrazvuk (UZ) testisa
• Ovom metodom mogu se dijagnosticirati
skoro sve upalne i tumorske promjene u
testisima
Algoritam
• Ultrazvučni pregled je prva metoda pregleda

genitalnih organa kod žena i kod muškaraca.
• Ukoliko se ultrazvukom nije došlo do

definitivne dijagnoze, nakon toga se postavlja
indikacije za slijedeću radiološku dijagnostičku
metodu
MUSKULO-SKELETNOG SISTEMA
• Kosti, zglobovi, ligamenti, mišići sa tetivama,
krvnim i limfnim sudovima čine muskulo-
skeletni sistem.
• Skelet je sastavljen od: lobanje, kičmenog
stuba, grudnog koša, karlice i ekstremiteta, što
ukupno uključuje 208 kostiju, različitog oblika i
veličine, koje su prilagodene svojoj funkciji i
dijele se na parne i neparne, a prema obliku
na: duge, kratke, pljosnate i nepravilne
• Sve kosti u organizmu su medusobno spojene
zglobovima koji po funkciji mogu biti pokretni i
nepokretni
• Pokretni zglobovi su obavijeni zglobnom
kapsulom unutar koje se nalaze zglobne
površine i medu njima virtuelna zglobna
šupljina.
• Nepokretni zglobovi su vezivni ili hrskavični.
• Na kostima i zglobovima su pričvršćeni mišići
koji se sastoje od poprečno-prugastih vlakana,
a uz mišiće se nalaze krvni sudovi, limfni
sudovi i nervi.
• Mišići su obavijeni opnama (fascijama) koje se

nalaze ispod potkožnog masnog tkiva
• Prva primjena x-zraka u medicini je počela sa
snimcima skeleta, dok radiološke metode
pregleda zglobova i mišića su imale dug razvojni
put i tek nakon pojave digitalnih tehnika postale
su dominantne u dijagnostici.
• Medutim, radiološke metode pregleda krvnih i

limfnih sudova su, zahvaljujući primjeni
kontrastnih sredstava već davno postale
dominantne u dijagnostici.
• Prva primjena x-zraka u medicini je počela sa
snimcima skeleta, dok radiološke metode
pregleda zglobova i mišića su imale dug razvojni
put i tek nakon pojave digitalnih tehnika postale
su dominantne u dijagnostici.
• Medutim, radiološke metode pregleda krvnih i

limfnih sudova su, zahvaljujući primjeni
kontrastnih sredstava već davno postale
dominantne u dijagnostici.
Radiografija
• Radiološke metode koje koriste x-zrake (bilo

klasične ili digitalne) još uvijek su suverene u
dijagnostici kostiju skeleta.
• Dakle, primarna radiološka metoda pregleda
kostiju skeleta je klasična snimka
• Kosti glave ,kičmeni stub i skoro sve kosti
ekstremiteta ,snimaju se u dvije projekcije:
antero-posteriorno (AP) i latero-lateralno (LL)
pod uglom od 90° u odnosu jedna na drugu, a
po potrebi se prave još dodatno kose i
specijalne snimke
• Ostale kosti snimaju se obično u AP projekciji,
a po potrebi se prave kose i specijalne snimke.
• Tehnički ispravna snimka kosti mora:
• biti dovoljno kontrastna,
• približno jednaka prirodnoj veličini i formi
kosti (kongruentna),
• kod kostiju ekstremiteta moraju se vidjeti
susjedni zglobovi,
• biti vidljiva koštana struktura (spongioza,
kompakta i kortikalis).
Snimke podlaktice
• Snimke podlaktice
• Na rendgenskom snimku kosti daju veoma
intenzivne sjene zbog sadržaja kalcijuma, dok
hrskavice daju sjene znatno manjeg
intenziteta, a meka tkiva daju sumacionu
sjenu svih struktura na putu snopa x- zraka.
• Na rendgenskom snimku kostiju skeleta mogu
se dijagnosticirati slijedeće promjene:
• kongenitalne anomalije kostiju,
• stečeni deformiteti kostiju,
• porast promjera kostiju (hiperostoza),
• pojačano odlaganje kalcijuma u pojedinim
kostima ili u jednoj kosti
• (kalcifikati),
• nedostatak kalcijuma u kostima (osteoporoza),
• destrukcija kosti izazvana upalnim ili
tumoroznim procesom (osteoliza),
• prelomi kostiju (frakture) itd.
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvučni pregled kostiju je još u fazi razvoja,

ultrazvuk paranazalnih sinusa, transosali ima
pozitivnih rezultata (transosealni ultrazvučni
pregled je moguć, naprimjer: transosealni UZ
mozga itd).
• Na transverzalnim slojevima CT izvanredno

dobro se vide sve koštane strukture
• Za razliku od sumacione nativne snimke mogu
se analizirati svi slojevi kosti (kortikalis,
kompakta i spongioza).
• Može se čak analizirati i vrednovati
mineralizacija kostiju (CT-denzitometrija
kostiju).
• patološki procesi u kostima benigne i maligne
etiologije čija posljedica je
• deformacija i destrukcija kostiju (osteoliza),
• patološki procesi kod kojih je pojačano odlaganje
kalcijuma u kostima,
• porast promjera kosti (hiperostoza),
• gubljenje kalcijuma u kostima (osteoporoza),
• degenerativne promjene,
• kongenitalne anomalije,
• prelomi kostiju (frakture).
• CT je našao vrlo široku primjenu u dijagnostici
kostiju, naročito nove generacije sa
mogućnošću trodimenzionalne rekonstrukcije,
na kojima se mogu izvanredno vidjeti frakture
kralježaka, frakture glave i vrata femura, što je
jako bitno za donošenje terapijskog plana.
Magnetna rezonanca
• MRI nije metod izbora u radiološkoj
dijagnostici koštanih struktura.
• su, uglavnom, biopsije u dijagnostičke svrhe.
Algoritam
• Primarna radiološka metoda pregleda kostiju

je nativna snimka, po mogućnosti u dvije
projekcije.
• Slijedeća metoda je CT, dok MRI i UZ još

nemaju izrazitih rezultata
ZGLOBOVI
• Radiografija
• Pravi se obično u dvije.projekcije (ukoliko je
moguće) najčešće pod uglom od 90° u odnosu
jedne na drugu.
• Na snimci se vide odvojena zglobna tijela sa
prozirnom prugom izmedu njih, koja odgovara
zglobnim hrskavicama, meniskusima i
diskusima, dok se zglobna kapsula ne ocrtava
na snimci.
Artrografije
• Za prikaz zglobnih šupljina koristi se negativno
kontrastno sredstvo (zrak) i pozitivno
vodotopivo trijodno kontrastno sredstvo.
• Najčešće artrografije su koljenog zgloba
ramenog zgloba i ručnih zglobova.
• Nakon lokalne anestezije i ubrizgavanja
kontrastnog sredstva, prave se pod kontrolom
monitora ciljane snimke u optimalnim
projekcijama.
• Artorgrafija koljena
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvučni pregled zglobova je moguć samo
kod novorodenčadi u prvim mjesecima života
dok zglobna tijela nisu diferencirana.
• To je uglavnom UZ kukova radi
pravovremenog dijagnosticiranja
kongenitalnih iščašenja (luksacija)
• Na transverzalnim slojevima CT-a mogu se
prikazati zglobna tijela i njihov odnos u
pojedinim zglobovima (naprimjer kralježnica)
kao i zglobne hrskavice, diskuši i meniskusi.
Magnetna rezonanca
• Multiplanarno skeniranje i mogućnost
trodimenzionalne rekonstrukcije omogućava
izvanredan prikaz odnosa zglobnih tijela u
zglobovima.
• Magnetna artrografija (naročito koljena) je skoro
istisnula klasičnu artrografiju sa kontrastnim
sredstvom.
• Magnetnom rezonancom se mogu prikazati
zglobne hrskavice, meniskusi, diskusi, ligamenti
kao i zglobne kapsule.
•
• kongenitalne anomalije zglobova,
• traumatske promjene zglobnih hrskavica,
diskusa, meniskusa i okolnih ligamenata,
• destruktivne promjene u zglobovima upalne
naravi,
• degenerativne promjene zglobova itd.
Algoritam
• Nakon nativne snimke MRI je prva radiološka

metoda u dijagnostici zglobova.
MIŠIĆI
• Nativna snimka
• Sve strukture približno iste gustoće (mišići,
krvne žile, nervi, eksudatt transudat, krv, gnoj
itd.) na rendgenskom snimku daju sumacionu
sjenu intenziteta mehkih tkiva, jedino je sjena
masnog tkiva manjeg intenziteta.
• Ovom metodom se mogu dijagnosticirati jedino
kalcifikati i radioopakn.strana tijela u mišićima.
Kontrastna miografija je napuštena metoda.
•
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvučnim pregledom mogu se analizirati
konture mišića, kontinuitei ušićnih snopova,
gustinu, evidentirati prisustvo tečnosti (krvi)
kod povreda ijagnosticirati tumorske mase i
strana tijela, Doppler metodom može se
analizirati i vaskularizacija mišića.
• Ova metoda je jeftina, neinvazivna, bez štetnog
jonizirajućeg zračenjaa pogodna za dijagnostiku
svih patoloških procesa u mišićima
• Na transverzalnim CT slojevima može se

analizirati oblik i gustina mišićnih struktura,
evidentirati prisustvo tečnosti ili krvi, zatim
tumorskih masa i stranih tijela
CT mišića natkoljenice
Magnetna rezonanca
• Ovom metodom mogu se prikazati skoro svi
patološki procesi u mišićima, ali
kontraindikacija je prisustvo feromagnetnih
metala u tijelu, zatim komatozni i
klaustrofobični pacijenti
Mišići vrata
• Interventne procedure
• To su uglavnom biopsije i drenaže tečnih
kolekcija.
• Algoritam
• Ultrazvuk je prva metoda dijagnostičkog
pregleda mišića, zatim MRI, pa CT.
KRVNE ŽILE LIMFOTOK
• Nativna snimka
• Jedino kalcificirane krvne žile mogu se vidjeti
na nativnoj snimci. Ova metoda nema
dijagnostičku vrijednost.
Angiografija i DSA
• KIasičnom arteriografijom po Seldingerovoj
metodi prikazuju se sve krvne žile ekstremiteta;
ova metoda pregleda se radi u sterilnim
uvjetima, a pacijent mora biti hospitaliziran i
pripremljen, te na pregled donijeti uz historiju
bolesti i koagulogram i internistički nalaz.
• Nakon uvodenja katetera u arteriju femoralis i
ubrizgavanja kontrastnog sredstva prave se
serijska snimanja
• Nakon završenog snimanja
pacijent ostaje u ležećem
položaju, vadi se kateter i
komprimira mjesto gdje je
bila arterija punktirana da bi
se spriječilo eventualno
lokalno krvarenje
•
• sve promjene na arterijama ekstremiteta,
• sve patološke vaskularizacije tumora na
ekstremitetima.
•
• Daleko je komfornija i jednostavnija DSA, kod koje
se kontrastno sredstvo ubrizga intravenskim
putem, ali ovom metodom nije moguće analizirati
periferne sitne krvne žile.
•
FLEBOGRAIJA
• Radiološka dijagnostička kontrastna metoda
prikaza venskog sistema se naziva flebografija
• Najčešće se radi na donjim ekstremitetima i to
najčešće kod enormno proširenih vena na
donjim ekstremitetima.
• U ležećem položaju pacijenta u sterilnim
uvjetima na dorzumu stopala intravenski se
lagano ubrizga kontrastno sredstvo, ili u
kalkaneus, a iznad skočnog zgloba i koljena se
napravi kompresija da bi se venski sistem što
bolje ispunio kontrastnim sredstvom, zatim se
prave serijska snimanja.
• Za analizu valvula na venama prave se još
dodatne snimke u stojećem stavu.
Limfografija
• Limfatički sistem se, takoder, može prikazati

radiološkom dijagnostičkom kontrastnom
metodom koja se zove limfografija
• Pregled se obavlja na klasičnom

radiografskom aparatu u ležećem položaju
pacijenta
• U sterllnim uvjetima na dorzumu stopala ubrizga
se manja količina "indigo plavog" subkutano, te
nakon određenog vremena kada se kroz kožu budu
nazirali limfni sudovi ispunjeni plavim kontrastnim
sredstvom napravi se mali rez (poprečni) u visini
limfnih sudova
• Stavimo naočale sa uvećanjem, lagano

isprepariramo limfni sud, u njega plasiramo tanku
iglu i sve spojimo sa posebnim aparatom
(automatskom špricom) koji postepeno dozirano
ubrizgava uljano kontrastno sredstvo u limfatični
sud
• Snimke se prave nakon isteka kontrastnog
sredstva i prva snimka se zove limfangiogram
na kojoj se vide samo limfatični putevi donjih
ekstremiteta; nakon 6 sati se prave snimci na
kojim se vide limfne ilijezde ingvinuma.
• Nakon 24 sata se pravi snimak abdomena u

ležećem položaju na kojem se vide
paravertebralni limfonodi i limfatični putevi
sve do visine hilusa
• uvećani retropertonealni limfonodi,
• proširenje limfnih sudova (limfangiektazija),
• eventualne kongenitalne anomalije
limfatičnog sistema.
• Medutim ova metoda je skoro potpuno
istisnuta digitalnim tehnikama: UZ, CT i MRI.
Ultrazvuk (UZ)
• Ultrazvučnim pregledom mogu se vizualizirati sve

krvne žile (arterije i vene), odrediti njihov položaj,
širinu lumena, te mnogi patološki procesi i
kongenitalne anomalije. Doppler metodom može
se analizirati cirkulacija u krvnim žilama.
• UZ pregledom se mogu prikazati uvećane limfne

žlijezde, njihov položaj, broj, oblik i unutrašnja
struktura.
•
• Na CT slojevima vide se transverzalni presjeci

krvnih žila (arterije i vene), te se može
analizirati širina lumena, debljina zida, a na
postkontrastnim serijama mogu se pratiti i
cirkulatorne promjene.
• Uvećane limfne žlijezde se, takoder, dobro

vide.
Magnetna rezonanca
• Mogu se prikazati skoro u potpunosti krvne

žile, zahvaljujući multiplanarnom skeniranju,
pojedine patološke promjene kao i uvećane
limfne žlijezde.
• Najčešće interventne procedure na krvnim
žilama su:
• PTA - perkutana transluminalna angioplastika
je interventna procedura koja se radi u toku
arteriografije, kada se na suženo mjesto
arterije ubaci mali balon koji se nakon toga
dozirano puni kontrastnim sredstvom i na taj
način dilatira suženo mjesto arterije na
ekstremitetima.
• Tromboliza itd.
Algoritam
• Ultrazvuk je metoda izbora za dijagnostiku

krvnih žila i limfnih žlijezda ekstremiteta, a
Doppler metodom se mogu dijagnosticirati i
cirkulatorne promjene.
• Ultrazvuk je prisutan u arsenalu pretraga
organizma čovjeka više od 30 godina
• Danas se niko više ne bi usudio pristupiti

liječenju neke bolesti ako prije toga nije
postavljena ,verificirana ili profinjena
dijagnoza ultrazvukom.
TEHNIKE ULTRAZVUKA
• Čak i u sredinama koja raspolažu drugim
sofisticiranim metodama pretraga,
ultrazvučna pretraga dopušta da se filtrira i
izabere ona vrsta pretrage koja je u najboljem
interesu bolesnika
• Tamo gdje su složenije metode pretrage

nedostupne ,ultrazvuk je osnova slikovne
pretrage ,što znači da nakon nesigurne
palpatorne pretrage omogućuje pouzdan
morfološki dokument .
• Ultrazvuk je raskrsnica između medicinske
slike i kliničkog rasuđivanja
• Ultrazvuk danas predstavlja jednu od najvažnijih
neinvazivnih dijagnostičkih metoda i gotovo da
nema područja medicine u kojem nema svoju
opravdanu primjenu.
• Zbog velikih prednosti kao što su neinvazivost,

lakoća primjene ,mogućnost ponavljanja
pretraga,jednostavan transport aparata i
pohranjivanje nalaza u poređenju s drugim
savremenim dijaganostičkim metodama,ultrazvuk je
u sve češćoj upotrebi te zauzima visoko mjesto u
raznim algoritama
Danas , ultrazvučni pregled predstavlja
praktično rutinsku dijagnostičku pretragu u
kliničkoj medicini
• Lazzaro Spallanzani 1784 god. izveo pokus sa
šišmišima ,zaključio da šišmiši „vide
ušima“,odnosno da oni odašilju ultrazvučne
talase , koji se reflektiraju od predmeta na
njihovom putu i tako se orijentišu u prostoru.
• Do sličnih zaključaka je došao i hirurg Jurinea

1794 god Ovu sposobnost posjeduju i delfini.
• 1880 godine braća Pijer i Žak Kiri su otkrili da
pojedini kristali pod mehaničkim pritiskom
proizvode elektricitet i to su nazvali piezo-
električni efekata tu vrstu kristala su nazvali
pezo-električni kristali
• 1881god.braća Kiri su otkrili da piezo-
električni kristali u naizmjeničnom električnom
polju mjenjaju oblik i pri tome proizvode
mehaničke talase visoke frekvencije koje ne
može čuti ljudsko uho (iznad 20.000Hz)i to su
nazvali obrnuti piezo-električni efekat ,a
visokofrekventne talase su nazvali
ultrazvučnim talasima
• Frekvencija UZ talasa zavisi od debljine i
zapremine piezo-električnog KRISTALA , što je
kristal tanji ,frekvencija ultrazvučnog talasa je
veća.
• Daniel Collden 1822 god konstruisao

podvodno zvono u Ženevskom jezeru , kako bi
odredio brzinu širenja zvuka.
• Jedan mjesec što je potonuo“Titanik“ 1912
god Ričardston je Britanskom uredu za
patente prijavio prvi podvodni SONAR za
ispitivanje potonuća broda
• 1914 god Fesenden uočavao sante leda sa

udaljenosti od 2 milje i u Prvom svjetskom
ratu otkrivanje njemačkih podmornica
• 1918 god francuski fizičar Paul Langevini prvi

konstruiše ultrazvučni generator „hidrofon“ .
• 1939 god. Pohlman liječenje reume i
neuralgija vršio ultrazvukom zagrijavao tkivo i
izazivao bol u svrhu terapije
• 1940 god. Firestone upotrebljavao ultrazvuk

za otkrivanje pukotina u
metalima./supersonični reflektoskop/Oni su
prvi prekursori UZ aparata
• 1942 god. Austrijski neuropsihijatar
THEODORE DUSSIK prvi je pokušao koristiti
ultrazvuk u dijagnostici u svrhu procijenjivanja
velićine moždanih komora /Hiperfonografija/
dobio dvodimenzionalnu sliku moždanih
komora
• Japanac Tanaka je UZ nastojao locirati jata

riba u moru
• 1949god Wild i Reid konstruišu prvi ručni B-
mod instrument uspijeli dijagnosticirati tu
tvorbu 7 cm u realnom vremenu a svoju
metodu nazivaju ehometrija i
ehoskopija./spremište sa vodom u koje se
uranjao pacijnt oko kojeg je transduktor
polukružno rotirao/
• 1957god Ian Donald („otac ultrazvuka“)izumio

je kontakt „COMPAUND SCANER“predstavlja
svojevrsnu revoluciju ,jer se pacijent nije
morao više uranjati u posudu sa vodom nego
se sonda,vođena rukom direktno prislanjala na
kožu ispitanika .
• Radovi I.Donalda 1957 i 1958 god Investigation of
Abdominal masses by Pulses ultrasound gdje je
spašen život pacijenta u koje je pod dijagnozom
inoperabilnog raka trbušne šupljine ultrazvukom
dokazana golema cista ovarijalna,koja se sa
lakoćom odstranila.
• 1959 god I.Donald ultrazvučno mjerio glavu fetusa i
pratio trudnoću.
• 1966 god. „REAL TIME“ aparati se počeli
primjenjivati zahvaljujući Kossofu i Gareti pravi je
procvat kliničke ultrasonografije
• 1972 god Alfred Kratochwil prvi prikazao folikule
ovarijuma B-mod UZ
• 1974 god Američka med.asocijacija imenuje
ultrasonografiju odvojenom specijalnošću
• 1982 god CDU ALOKA
• 1984god CFD
• 1989 god A. Kurjak u Zagrebu prvi u svijetu zapoćeo
je primjenu TV-CFD za prikaz cirkulacije u zdjelici
• I pokrenuo najveću školu ultrazvuka u Dubrovniku
IAN DONALD
• U 90 godinama napreduje razvoj 3D.PW Harmonic i
kontrastna sredstva.
• Pod ultrazvukom se podrazumjevaju
mehanički talasi sa frekvencijom većom od 2 -
10 na 4 Hz (20.000 Hz)
• Talasi sa frekvencijom većom od 10 na 9 Hz
nazivaju se HIPERZVUK
• Oni ispod 16 Hz nazivaju se infrazvuk
• Znači čujni talasi su od 16 Hz do 20.000 Hz.
• Talasne dužine ultrazvuka su veoma malene
• U zraku se kreću od 1cm do 10 na minus 7 m , što

je već u području talasnih dužina vidljive svjetlosti
• Zato su difrakcioni efekti ultrazvuka zanemarivi u

odnosu na difrakcione efekte zvuka
• Zbog toga ultrazvuk se može emitirati u vidu

usmjerenih snopova sličnim snopovima svjetlosti .
• Ultrazvuk se dobiva pomoču ultrazvučnih
generatora.
• Oni rade na principu inverznog piezoelektričnog

efekta ili na principu efekta magnetostrikcije.
• Piezoelektrični efekat je osobina nekih kristala da

se pod pritiskom električki polariziraju Obrnuto
,ako se kristal električki polarizira , dolazi do
mehaničke elastične deformacije kristala , što
predstavlja inverzni piezoelektrični efekat
• Ako se kristal nalazi u promjenljivom električnom
polju (npr. između ploča kondenzatora u
električnom oscilatornom kolu ), u jednom
poluperiodu doći će do dilatacije kristala , a u
drugom poluperiodu do njegove kompresije
• Na taj način kristal oscilira sa frekvencijom

električnog polja , koja može biti proizvoljno visoka
• Ove mehaničke oscilacije se prenose kroz sredinu u

kojoj se nalazi kristal u vidu ultrazvuka .
• Oscilacije su najintenzivnije kada je frekvenca
električnog polja jednaka vlastitoj frekvenciji
kristalne pločice ,tj. kada se postigne
rezonancija
• Najčešće se kao piezolektrični kristali koriste

kvarc (SiO2) ,barijev titanat i natrijev i kalijev
tartarat.
• Druga metoda dobijanja ultrazvuka se zasniva
na efektu MAGNETOSTRIKCIJE.
• To je osobina nekih feromagnetnih materijala
(Fe ,Ni, Co) da se u magnetnom polju elastično
deformiraju
• Ako se šipka ovog materijala postavi u
promjenljivo magnetno polje (npr. unutar
zavojnice u električnom oscilatornom
kolu),ona će vršiti mehaničke oscilacije sa
frekvencijom polja
• Ove oscilacije se prenose na sredinu u obliku
ultrazvučnog talasa.
• Ultrazvučne talase karakterizira veliki intenzitet ,koji
se kreće i do 10 na šest W/m na kvadrat.Zato
ultrazvuk u sredini kroz koju se prostire izaziva jake
oscilacije zvučnog pritiska
• Posljedice toga mogu biti :efekat kavitacije

(ŠUPLJINA) u tećnoj sredini , efekat koagulacije i
termičko djelovanje ili zagrijavanje sredine.
• Efekat kavitacije je obrazovanje plinskih
mjehurića u neprekidnoj tekućini
• Naime ,zbog visoke energije osciliranja ,pri

ekspanziji dolazi do kidanja tećne sredine i
stvaranja šupljina u koje se izdvajaju plinovi
• Pri sabijanju sredine dolazi do rasprskavanja

ovih mjehurića pri čemu se javljaju
kratkotrajni udari pritiska od oko 10 na osmu
paskala
• Na ovoj pojavi se zasniva primjena ultrazvuka u
obrazovanju emulzija kod koloidnih rastvora ,
usitnjavanju disperznih čestica suspendiranih u
tekućini pri pripremanju lijekova
,pospiješivanju hemijskih reakcija ,ubrzavanju
procesa difuzije
• Efekat koagulacije je poseban mehanizam

međudjelovanja čvrstih lebdećih čestica u
plinovitoj sredini i ulltrazvuka
• Pod djelovanjem ultrazvuka ove čestice se

spajaju ,obrazujući veće tvorevine ,koje se
zatim pod uticajem polja Zemljene teže ,talože
• Termičko djelovanje zasniva se na apsorpciji
ultrazvučne energije u sredini kroz koju se
ultrazvuk prostire
• Apsorbirana energija dovodi do povećanja

unutrašnje energije sredine ,odnosno do
njenog zagrijavanja .Ova se posebno koristi u
medicinskoj terapiji za zagrijavanje tkiva kod
upalnih i reumatskih bolesti i stanja nakon
povreda.
• Po prolazu kroz neku sredinu intenzitet ultrazvuka
opada zbog apsorpcije
• Pri opadanju intenziteta u homogenoj sredini odvija
se po eksponencijalnom zakonu i bitno zavisi od
akustične impendance sredine
• Eksperimentalne činjenice govore da kroz sredinu

veće akustične impendance ultrazvučni talasi bolje
prolaze (sredina ih manje apsorbira)i imaju veći
doseg ,nego kroz sredinu sa manjom akustičnom
impendancom
• To je suprotno ponašanju zvuka
• Dok zvuk najbolje prolazi i ima najveći doseg kroz
zračnu sredinu ,koja zbog male gustoće ima malu
akustičnu impendancu ,dotle je zrak najveći
apsorber energije ultrazvuka i prava prepreka
prostiranju ultrazvučnih talasa.
• Apsorpcija ultrazvuka u nekoj sredini zavisi i od

njegove frekvencije ,odnosno intenziteta .
• Što je intenzitet ultrazvuka veći ,to će ga data
sredina bolje apsorbirati Pri većim razlikama
akustičnih impendanci veći dio ultrazvučnog talasa
će se reflektirati ,a manji transmitirati .
• KOEFICIJENT REFLEKSIJE I KOEFICIJENT

TRANSMISIJE zavisi od akustičnih impendanci
sredine
• Ako su gustoće sredine približno jednake refleksija
ultrazvuka na graničnom sloju je minimalna a
transmisija maksimalna
• Sa porastom razlike gustoća sredine, raste

refleksija i smanjuje se transmisija
• Koeficijenti R i T ( izraženi u procentima ) u

zavisnosti od odnosa akustičkih impendanci
sredine vidi se da kod sredina jednakih akustičnih
impendanci koeficijent refleksije je nula a
koeficijent transmisije 100%tj.sva ultrazvučna
energija prelazi u drugu sredinu
• Kako je akustička impendanca zraka malena ,pri
prelazu ultrazvuka u sredinu mnogo veće akustičke
impendance ,npr, ljudsko tijelo veći dio ljudskog
vala se reflektira a manji dio transmitira.
• Imajući u vidu i veliku apsorpciju ultrazvuka u

zraku ,onda zrak predstavlja dvostruku prepreku
prostiranju ultrazvuka ako se on želi iz zraka uputiti
u drugu gušću sredinu , npr. u ljudsko tijelo
• Zato je potrebno ultrazvučnu sondu postaviti
direktno na tijelo ili uroniti u tečnu sredinu
,odnosno primjeniti tečno kontaktno
sredstvo.
OSNOVNI FIZIKALNI PRINCIPI
DIJAGNOSTIČKOG
ULTRAZVUKA
Frekvencija, brzina širenja u prostoru,
dužina talasa, intenzitet, pritisak
• Ultrazvučni talasi su u stvari zvučni talasi
frekvencije iznad granice čujnosti ljudskog uha,
dakle iznad 16.000 – 20.000 Hz
• To je čisto antropomorfistička definicija, jer se

sama fizikalna pojava ne mjenja kad postane
nečujna za ljudsko uho
• Zbog toga se naša razmatranja odnose
podjednako na čujni i na nečujni zvuk
• Ispod 16 Hz je infrazvuk
• Zvuk se širi kroz sredstvo predajom mehaničke

energije od čestice do čestice.Pri tome čestice
titraju oko svoga ravnotežnog položaja
• Zvuk se može širiti na razne načine , npr.
longitudinalnim titranjem (čestice titraju u
smijeru širenja talasa ; taj talas je moguć u
svim vrstama sredstava , i u tekućim) ,
transverzalnim (čestice titraju okomito na
smijer širenja talasa ; taj je oblik titranja moguć
u znatnijoj mjeri samo u čvrstim sredstvima ),
uvijajućim , gdje cijeli prenosnik talasa
(npr.čvrst štap) titra uvijajući se i prenosi talas,
itd
• U medicinskoj dijagnostici nas zanima samo

longitudinalni način širenja talasa jer se u
mekim tkivima talasi šire uglavnom na taj način
, dok se ostali brzo uguše.
• Najbitniji parametri koji opisuju talas su : talasna dužina ,
frekvencija , brzina širenja i intenzitet
• Frekvencija se izražava u hercima (Hz) , tj. titrajima u

sekundi , pa je 1 Hz – jedan titraj u sekundi , 1 KHz –
hiljadu titraja u sekundi i MHz – milion titraja u sekundi.
• U medicinskoj dijagnostici primjenjuju se ultrazvučni talasi

frekvencije od 1-15MHZ.
• Dužina talasa je udaljenost između istih faza
kompresije čestica u prostoru (sredstvu) i izražava se
u metrima ili milimetrima
• Brzina širenja talasa zavisi od svojstva sredstva (tkiva)
kroz koja se talas širi , a vezana je s frekvencijom i
talasnom dužinom sljedećom formulom:
v=f*l
• Sa v je označena brzina širenja talasa , sa f
frekvencija , a sa l talasna dužina
• Srednja brzina širenja talasa kroz mehka tkiva je

približno 1540 m/s. Pri intenzitetima koji se
upotrebljavaju u medicinskoj dijagnostici sve se
frekvencije šire jednakom brzinom (tj.nema
disperzije brzine). Brzina zvuka u tkivu zavisi od
njihovih elastičnih svojstava i od gustoće
• Pri svojem širenju kroz tkiva zvuk izaziva dodatni

pritisak (zvučni pristisak) koji se super ponira
statičkom (atmosferskom), koji već vlada u tkivima.
• Mjera gustoće energije koja protiče kroz jediničnu
površinu u jedinici vremena je intenzitet, koji se
izražava u vatima po kvadratnom metru ili
centrimetru. ( W/m2 ili W/ cm2)
• U dijagnostici se upotrebljavaju intenziteti od

nekoliko milivata po kvadratnom centimetru (mW/
cm2 ) do više desetaka milivata po kvadratnom
centimetru. U izrazima za intenzitet ultrazvuka javlja
nam se i pritisak uzrokovan širenjem zvučnih talasa
• To se može shvatiti da pri titranju čestica mora doći i

do promjene pritiska – povećanjem na mjestima
zgušnjenja i smanjenja i na mjestima razrijeđenja
čestica.
• Kod niskih intenziteta to su male perturbacije
statičkog pritiska koji vlada u sredstvu. Promjene
pritiska u našim se slučajevima odvijaju po
harmoničkom zakonu.Trenutni pritisak se može
proračunati iz brzine ćestica , brzine propagacije i
gustoće .
• U ultrazvučnoj terapiji upotrebljavaju se intenziteti

i do nekoliko vata po kvadratnom centimetru. Pri
tome mislimo na prosječni intenzitet u vremenu.
Budući da se u dijagnostici najčešće upotrebljavaju
impulsi ultrazvuka, trenutni intenzitet, u impulsu,
može biti mnogo veći .
• Kad govorimo o frekvenciji ultrazvučnog talasa ,
onda se samo za kontinuirani talas može reči da ima
određenu frekvenciju
• Ako se radi o impulsima ultrazvuka ,onda se

podatak o radnoj frekvenciji odnosi na centralnu
frekvenciju, dok cjelokupni impuls (signal) sadrži
širok pojas raznih frekvencija nižih i viših od
centralne.
Prostiranje ultrazvuka u
tkivima
Akustična impendancija, lom, refleksija,
raspršenje, apsorbcija, atenuacija i
reverberacija
• Ugao loma ultrazvučnih talasa zavisi o brzini zvuka u

sredstvima kroz koji se širi
• Količina reflektirane energije sa granice sredstva zavisi
o karakterističnim impendancijama tih sredstava
• Karakteristična akustična impendancija je svojstvo

tkiva i definisana je kao odnos trenutnog zvučnog
pritiska i brzine kretanja čestica sredstava koja taj
pritisak izaziva
• Različita tkiva i sredstva najčešće imaju različite

karakteristične impendancije i brzine prostiranja
ultrazvuk. Među mekim tkivima te su razlike relativno
malene, dok su razlike prema kostima i gasovima
znatne. To ima znatne posljedice za praktičnu
primjenu ultrazvuka u medicini.
Brzina
Karakteristična akustična
u
impendancija(Ns/m3 10-6 )
m/s
Zrak 340 0 ,0004
Voda 1525 1,48
Masno tkivo 1540 1,38
bubreg(paranehim) 1561 1,62
mišić(srednje) 1585 1,68
kost lubanje 3380 7,8
Mehka
1540 1,63
tkiva(srednje)
Tabela 1. Orijentacione vrijednosti akustičnih parametara za neka sredstva:

Z = px c
• Z je akustična impendanca , p je gustina tkiva , i c je brzina

širenja ultrazvučnih talasa kroz tkivo.Ovo je osnovna
formula za izračunjavanje akustične impendance.
• Što su veće promjene akustične impendance ,veća je

refleksija ultrazvučnih talasa. Između mekih tkiva i gasova
postoji ekstremno visoka razlika u akustičnoj impendanci
i skoro kompletan ultrazvučni talas se odbija , reflektuje
na granici između mekih tkiva i gasova i to je razlog zašto se
stavlja gel na kožu pacijenta u toku ultrazvučnog pregleda
da bi se istisnuo zrak koji bi inaće zaustavio ultrazvučni
talas
• Iz tog razloga ultrazvukom se ne mogu prikazati
regije pokrivene aerokoličnim crijevnim
vijugama,kao ni plućni parenhim ispunjen zrakom
• Također postoji velika razlika u akustičnoj

impendanci između mekih tkiva i kortikalnog sloja
kostiju zbog ćega mnoge kosti smanjuju primjenu
dijagnostičkog ultrazvuka
• Kad snop ultrazvučnih talasa naiđe na granicu

dvaju sredstava, jedan dio energije se reflektira, a
drugi se prenese preko granice
• Ugao pod kojim se ultrazvuk lomi zavisi o
odnosu brzina prostiranja talasa u tim
sredstvima, dok odnos upadne i reflektirane
energije zavisi o razlici ultrazvučnih impedacija
u tim sredstvima
• Atenuacija ultrazvuka u tkivima izaziva
slabljenje intenziteta snopa na putu kroz tijelo, zbog
četiri faktora: širenja volumena ultrazvuka,
apsorpcije, refleksije i raspršenja.
• Zbog ograničenosti dimenzije izvora ultrazvuka

talasna se fronta širi , pa se količina ultrazvučne
energije smanjuje, po jedinici volumena. Stoga se za
tačkasti izvor ultrazvučnog talasa energija smanjuje
sa kvadratom udaljenosti, a za nešto veći izvor
smanjenje je energije manje izraženo.
• Apsorbcija nastaje zbog gubitka eneregije ultrazvučnog
talasa jer sredstvo kroz koje prolazi ultrazvučni talas ne
može vratiti energiju dobivenu kompresijom , najčešće
zbog trenja.Apsorbciona energija se pretvara u toplotnu
• Apsorbcija u mekim tkivima, za frekvenciju od 0,5 do 10

MHz, raste približno linearno sa povečanjem frekvencije.
Zbog porasta apsorbcije u odnosu na frekvenciju za različite
dubine upotrebljavaju se talasi različitih frekvencija.Za
dubine od pet centimetara primjenjuju se talasi frekvencije
5 –10 MHz.a za dubine do 15 cm talasi frekvencije 2,5 –
5MHz.
• Tkiva ljudskog tijela nisu jednolična s obzirom na širenje
ultrazvučnih talasa , pa pri prolazu tih talasa kroz tijelo
dolazi do refleksije (odbijanja) ,loma , raspršenja na tkivima
i apsorpcije energije.
• Refleksija i raspršenje nastaju u bolesnikovu tijelu

kada ultrazvuk nailazi na granicu različitih tkiva. Dio se
ultrazvučnog talasa reflektira smanjenjem eneregije
ultrazvučnog snopa. Refleksija ultrazvučnog talasa podliježe
određenim zakonima.
• Međutim, budući da granice različitih tkiva nisu idealno

ravnih površina , dio se ultrazvučnog talasa raspršuje u svim
smijerovima.Refleksijom i rasprešenjem ultrazvuk se širi
izvan korisnog snopa pa se time smanjuje upotrebljiva
energija.
• Ove pojave zavise o frekvenciji i jače su izražene pri
višim frekvencijama.Zbog toga je prigušenje
(atenuacija) ultrazvuka veća na višim frekvencijama, pa
se za pretrage na većoj dubini upotrebljavaju niže
frekvencije , a za pretrage plićih struktura više
frekvencije
• Tipično za abdominalne pretrage ( jetra , pankreas,

itd.) upotrebljavaju frekvencije oko 3MHz , a za
pretrage djece , vrata , dojke i slično frekvencije oko
5MHz, nekad i 7 i više MHz. Više frekvencije
omogućavaju bolje razlučivanje te ih valja
upotrebljavati kad je god moguće
• Snop ultrazvuka koji odašiljemo u unutrašnjost tijela

uvjek je ograničen po širini i nije beskonačni ravni talas.
Osim toga ni sredstvo nije idealno i apsorbira dio
ultrazvične energije
• Revereberacija predstavlja postojanje zvuka i nakon
utihnuća njegovog uzročnika , zato se revereberacija još
naziva i odzvanjavanje, odbljeskavanje i odsijavanje i na
ekranu ehoskopa viđamo takozvano višestruko odbijanje
• Kompenzacija atenuacije
• Ultrazvuk se apsorbira i raspršuje u tijelu , pa su stoga

odjeci od strukture dubljih u tijelu slabiji nego odjeci od
površnijh struktura.Budući da je za dijagnostiku važno da
se jednaki reflektori prikažu jednakim na slici, atenuacija
se mora kompenzirati elektroničkim putem.
• Zbog toga se u kompenzacijskom (eng. TGC – time
gain compensation) pojačalu više pojačavaju odjeci
od dubljih struktura nego oni od plićih
• Razlike u pojačanju za dublje i pliće strukture može

se mjenjati vanjskim kontrolama i bitno je da
rukovalac uređajem zna kako i zašto se to radi
• Ako je tkivo više apsorbirajuće mora se razlika

pojačanja prednjih i stražnjih odjeka učiniti
većom. TGC skalu podešavamo sa više paralelnih
potenciometara smještenih na komandnoj ploči
uređaja
• Potreba za tim komandama ima svoj temelj u

samoj fizici ultrazvuka
• Reflektori u tkivu koji imaju iste amplitude odjeka
ili koeficijent refleksije ne će biti prikazani
jednakim intenzitetom ako se nalaze na različitim
dubinama skeniranog područja.
• Ovaj problem uspješno rješavaju ugrađena

logaritamska pojačala u samom uređaju,ali je
katkad potrebno da korisnik pojača dublje odjeke
ili da smanji odjeke iz bliskog polja ,odnosno da
ujednači raspored odjeka na slici u cijelosti
• Zavisno o dubini skeniranja moramo u većine

uređaja odabrati frekvenciju sonde
• Za izbor frekvencije primjenjuje se pravilo – što
više, to bolje , a slika je uz više frekvencije
kvalitetnija
• Za veće dubine služimo se nižim frekvencijama

skeniranja
• Upotrebom visokih frekvencija ne možemo

vizuelizirati dublje strukture zbog koeficijenta
atenuacije koji zavisi o tkivu i frekvenciji
ultrazvuka.
• Osim toga , postoji još i mogućnost da se mjenja ukupno
pojačanje,dakle,u jednoj mjeri za prednje i stražnje odjeke.
Ta je kontrola na većini uređaja označena engleskom riječju
„GAIN“ ili „OVERALL GAIN“ . U nekim uređajima može se
još i posebno upravljati sa prednjim, stražnjim,ukupnim
pojačanjem i «nagibom» , tj. brzinom porasta pojačanja po
dubini.
• Posebno je moguće upravljati i rasponom veličine odjeka

koji se prikazuju na ekranu u «sivoj skali «.Pri tome se
jači odjeci prikazuju svijetlim tačkama,a slabiji tamnijim
Koeficijent atenuacije izražava se u dB/cm na 1MHz i
proporcionalan je frekvenciji odaslanog ultrazvuka.
Dopplerov efekat i njegova
primjena
• Christian Doppler (1803-1853), austrijski fizičar,
opisao je promjenu boja dvojnih zvijezda ,u radu
objavljenom 1842.godine u Pragu pod naslovom „O
obojenom svjetlu dvostrukih zvijezda i izvjesnih
drugih nebeskih zvijezda“
• Zaključio je da je uzrok promjene boje dvojnih

zvijezda promjena frekvencije svjetlosnih talasa koji
zavise o smijeru kretanja izvora talasa u odnosu na
promatrača
• Primljena i odaslana frekvencija jednake su ako

izvor svjetla i promatrač miriju
• Ako se promatrač kreće prema izvoru svjetla ,
primljena frekvencija se povisuje , a ako udaljava ,
frekvencija se smanjuje
• Do istog učinka dovodi i kretanje izvora svjetla u

odnosu na promatrača.Tri godine poslije, dokazano
je da isti principi vrijede i za zvuk , a Satomura je sto
godina poslije , 1956 godine, uočio da eritrociti
mogu reflektirati ultrazvuk
• Time u medicinskoj ultrazvučnoj dijagnostici ,

počinje upotreba ovog fizikalnog principa, nazvana
u čast Christiana Dopplera , dopplerovim efektom.
• Uopćeno rečeno , Dopplerov efekat je promjena
učestalosti zvuka,svjetlosti i drugih talasa, prouzrokovana
kretanjem izvora talasa ili kretanjem posmatrača
(predmeta, krvnih zrnaca,itd.)
• Talasi se od izvora kreću u koncentričnim krugovima i ako

se izvor kreće ka posmatraču (ili posmatrač ka izvoru)
talasi se zgušnjavaju i učestalost (frekvencija) je
viša.Udaljavanjem izvora talasi se razređuju i frekvencija
je niža
• Osnovni princip Dopplerovog efekta zasniva se na

sljedećem. Kada ultrazvučne talase usmijerimo na neki
reflektor , oni se odbijaju. Ako reflektor miruje frekvencija
reflektiranog talasa jednaka je emitiranoj frekvenciji
• Ako se reflektor približava primopredajniku, reflektirana
frekvencija će biti viša od odaslane i konačno , ako se
reflektor udaljava ,onda će primljena frekvencija biti niža
od emitirane frekvencije.Ta je promjena frekvencije (zvana
Dopplerov pomak) proporcionalna brzini kretanja
reflektora.
• Za praksu to znači da je potreban uređaj koji odašilje

ultrazvučne talase u tijelo i prima reflektirane talase iz
tijela. Zatim taj uređaj mora izmjeriti razliku između
odaslane i primljene frekvancije .Ta razlika frekvencija
(Dopplerov pomak izražen u Hz,) proporcionalna je brzini
kretanja reflektora uzduž linije koja spaja primopredajnik
talasa i pokretni reflektor.(Slika 2.)
Slika 2. Dopplerov efekat
• U medicinskim se primjenama Dopplerov efekat
upotrebljava tako da se ultrazvuk odašilje prema krvi u
pokretu i promatra Dopplerov pomak za ultrazvuk
raspršen na eritrocitima.
• Pojedinačni eritrociti reflektiraju (reemitiraju) ultrazvuk

u raznim smjerovima, ali se ipak dobiva dovoljna
energija talasa raspršenih unazad , tj. natrag prema
izvoru ultrazvuka.(sondi),dovoljna je za procjenu brzine
protoka krvi
• Budući da se relativno malo energije reflektira unatrag

prema sondi , potrebna je vrlo osjetljiva elektronika ili se
odaslana energija mora povisiti,kako bi se reflektirana
energija mogla upotrebiti .
• Za mjerenje brzine strujanja krvi potrebno je emitirati
ultrazvučni snop u tijelo pod određnim uglom u odnosu na
smijer protoka .
• Važno je primjetiti da doplerski pomak za ugao od 90

stepeni iznosi nula, tako da nije moguće mjeriti brzinu pod
uglom od 90 stepeni.Ugao između ultrazvučnog snopa i žile
trebao bi biti što manji ,a idealan ugao bi bio 0 stepeni.
• Ugao od 45 stepeni do 60 stepeni smatra se optimalnim, a

važno je za vrijeme cijele pretrage nastojati držati ugao
konstantnim. Vrijednost frekvencije se izražava u hercima
(Hz) , a brzina strujanja krvi u metrima u sekundi(m/s).
• Protok u krvnoj žili zavisi između ostalog i o promjeru krvne
žile i kvalitetu zida krvne žile. Brzina protoka različita je na
raznim mjestima u istoj krvnoj žili . Osim brzine , moguće je
odrediti i prvac protoka krvi.
• Ukoliko je došlo do povečanja frekvencijei, krv se kreće ka

transdjuseru , pa se takav protok označava na aparatu kao
pozitivan , i prikazuje se iznad bazalne linije. I obrnuto,
protok krvi od transdjusera se prikazuje kao negativan ,
tj.ispod bazalane linije
• Kod aparata u boji protoci krvi ka sondi se uobičajeno

prikazuju kao nijanse crvene boje , a od sonde kao nijanse
plave boje.Također je moguće steći utisak o količini krvnih
ćelija koje imaju određenu brzinu..
• Na primjer , ukoliko se u jednom trenutku najviše
ćelija kreće brzinom od 80cm/s , onda će ta brzina
biti istaknutije predstavljena u crno-bijeloj nijansi
• Kod aparata u boji određena brzina je predstavljena

nijansom crvene ili plave boje , zavisno od pravca
kretanja.
• U doppler dijagnostici koriste se dvije vrste

ultrazvučnih aparata
• Doppler sa kontinuiranim talasima i Doppler sa

pulzirajučim ultrazvučnim talasima
Kontinuirani Doppler
• Princip rada kontinuiranog Dopplera je
neprekidno odašiljanje i primanje ultrazvučnih
talasa.
• Odašiljač otpušta kontinuirane talase te nastaje

kontinuirani odjek koji se pojačava i šalje u
demodulator koji analizira razliku frekvencije
odaslanog i primljenog talasa, tj.određuje
Dopplerov pomak
• Tom je tehnikom omogućeno vrlo tačno mjerenje

brzine protoka krvi u krvnim žilama bez
frekventnog prebacivanja
• Glavni je nedostatak kontinuiranog Dopplera
nemogućnost tačnog određivanja mjesta sa
kojeg se mjeri brzina kretanja zbog složenosti
zapisa koji se sastoji od niza frekvencija
reflektiranih sa pokretnih struktura različitih
krvnih žila.
• Pogodan je za analizu površnih žila ili malih žila

npr. u oftalmologiji, koristeći frekvenciju 7-
10MHz.(Slika 3.).
Slika 3. Kontinuirani Doppler
Pulzirajući Doppler
• Metoda pulzirajućeg Dopplera temelji se na
izmjeničnom odašiljanju i primanju odbijenih
ultrazvučnih talasa u određenim intervalima
• Za razliku od kontinuiranog ultrazvučnog talasa

pulsni talas ne pretražuje cijeli promjer krvne žile
već samo uski uzorak, te omogućuje određivanje
parametara protoka na tačno određenom mjestu
krvne žile.
• Uzorak volumena (eng.»sample volume»)

predstavlja najmanji volumen krvi unutar krvne žile
u kojem se sve čestice kreću u istom smijeru i istom
brzinom.
• Veličina uzorka je 1-2mm3 i može se pomicati
duž krvne žile
• Obično je mjerni uzorak polovica širine krvne

žile , a kursor se postavlja u središnji dio žile.
• Ista se sonda koristi i za odašiljanje i za

primanje ultrazvučnih talasa , a ultrazvučni
impuls se ne može odaslati prije nego je
primljen zadnji odjek.
• Pulzirajuća frekvencija ultrazvuka zavisi od udaljenosti
mjesta ispitivanja protoka krvi i ultrazvučne sonde , pa
je u slučaju veće udaljenosti od sonde frekvencija manja
• To je uzrok ograničene mjerne sposobonosti

pulsirajućim Dopplerom jednak je polovici pulsirajuće
frekvencije.
• Iako pulsni Doppler ima značajnu prednost nad

kontinuiranim zbog mogućnosti određivanja dubine
uzorka krvi, postoji i određeno ograničenje
• Pulsnim Dopplerom ne mogu se mjeriti jako brzi

protoci.
• Zbog pulsnog odašiljenja ehoa definiše se
pojam učestalosti ponavljanja impulsa (pulse
repetiton frequency-PRF), koja određuje sa
kojom učestalošću se šalju impulsi ehoa kod
pulsnog Dopplera.
• Po Nikvistovom kriterijumu maksimalana brzina

koja može da se mjeri jednaka je polovini PRF
• To znači: što je uzorak krvi na većoj dubini,

potrebno je duže vrijeme da se ehoi vrate u
ultrazvučnu sondu , odnosno manje je PRF,
tj.manja je maksimalana brzina koja se može
mjeriti
• Što je viša frekvencija sonde sa kojem radimo , to je
takođe manja maksimalana brzina koja može da se
mjeri
• Ukoliko ne obratimo pažnju na ograničenje za

mjerenje maksimalne brzine kod pulsnog doplera,
dolazi do takozvanog «alijasing» efekta, odnosno do
preloma ili uvrtanja slike
• Maksimumi brzine su odsječeni i prikazuju se ispod

bazalne linije
• Kod kontinuiranog Dopplera takav efekat ne postoji,

tu možemo da mjerimo brzine neograničenog
intenziteta , ali bez određivanja dubine na kojoj je
određeni uzorak krvi
Slika 4 .Pulzirajući Doppler
Krvožilni otpor – rezistentni indeks (resistance index , RI,
Pourcelot 1974.god ) i pulzativni indeks (pulsatility index ,PI,
Goslingov) prikazani su sljedećim formulama :
Vmax-Vmin V max -Vmin

RI = ---------------- PI = -------------------
V max V mean
V max je maksimalna brzina protoka ,V min je minimalna brzina

protoka i V mean srednja brzina protoka krvi.
• Indeks otpora daje pojednostavljenu informaciju o
otporu protoka distalno od mjesta na kojem mjerimo.
• Ovi indeksi su vrlo jednostavni; porast njihove

vrijednosti posljedica je povećanja perifernog otpora
distalno od mjesta postavljenog doplerskog uzorka
(sample- volume,osjetljivi volumen)
• Za izračunjavanje PI potrebno je kompjutersko

izračunjavanje srednje brzine ,što može biti izvor
pogreške u mjerenju . PI se u kliničkoj praksi koristi
rjeđe nego RI. RI i PI međusobno visoko koreliraju.
• Obojeni Doppler i Power Doppler
• Protok se može prikazati i dvodimenzionalno (2D). To se

načelno može ostvariti tako da se upoređuju sukcesivne
dvodimenzionalne slike i da se na ekranu prikazuju samo
odjeci koji su se promjenili (tj. strukture koje su se u
međuvremenu pomaknule)
• Krajnji je rezultat dvodimenzionalni prikaz krvi koja se kreće

u žilama. Smijerovi i brzine se kodiraju bojom, i to tako da
se npr. raznim tonovima crvene boje prikazuju protoci u
smijeru sonde, s raznim tonovima plave boje protoci od
sonde , dok se protok pod 90 stepeni na sondu prikazuje
crno (kao da ga nema)
Kodovi u boji mogu se proizvoljno birati . Iako se ovaj prikaz (kolor Doppler)
semikvantitativan, on ima veliku prednost jer nas brzo vodi do mjesta na kojem
onda možemo kvantitativno mjeriti protok (spektar)
U tu svrhu je 2D sistem redovno kombiniran sa impulsnim doplerskim

spektrometrom, tako da onda osjetljivi volumen namjestimo na mjesto u žili koje
nas zanima.(Slika 5.)
Slika 5 . Kolor Doppler

• Posebni oblik dvodimenzionalanog prikaza
protoka jeste tzv.power Doppler ili ultrazvučna
angiografija Načelno svaki kolor Doppler ima tu
mogućnost
• U ovome slučaju svi se protoci prikazuju istom

bojom različitih nijansi. Nijanse bojeoznačuju
količinu krvi (zapravo eritrocita) koji su u pokretu.
Smijer se uopšte ne prikazuje
• Ovaj postupak daje dobru ilustraciju o perfuziji

nekog područja ,a može biti praktičan za vođenje
mjerenja pulsnim dopplerom. Posebno je dobar
za prikaz kapilara i sporog protoka i kolaterala
• Nastanak aliasinga kod power dopplera je praktično
isključena a kvaliteta procesiranja je manje zavisna od
visine upadnog ugla ultrazvučnih talasa
• U radu s ovim modalitetom koristima više vrijednosti

kolor gaina (od 80 do 115%), dok se vrijednosti scale i
wf usklađuju već prema očekivanim hemodinamičkim
uslovima u analiziranoj žili.
• U posljednje vrijeme pokušava se tzv.

konvergentnim,direkcionalnim power dopplerom
objediniti prednost konvekcionalnog kolor dopplera i
power moda i omogućiti istodobno dobijanje
informacija o postojanju ,smijeru i brzini protoka
• Iako su spektri i 2D prikazi protoka vrlo
informativni , moramo paziti i na mogućnost
artefaktnih prikaza
• Nepažljivim baratanjem visokopropusnih filtera

(wallfilter) možemo odrezati dijastolički dio
arterijskog doplerskog spektra i iz toga arterijskog
doplerskog spektra izvesti pogrešne zaključke i
izračunati pogrešne indekse otpora i pulsativnosti.
APARATURA
• Ultrazvučna dijagnostika zasniva se na obrnutom piezoelektričnom
efektu, tj.svojstvu određenih materijala da se deformišu kada se
nađu u električnom polju , pa nastalim titrajima odašilju ultrazvučne
talase a piezoelektrični efekat kad deformacija tih materijala
djelovanjem ultrazvuka stvara električni naboj na njihovoj površini
.Zbog toga ovi materijali služe ne samo kao odašiljači ultrazvučnih
talasa već i kao njihovi prijemnici.
Slika 6.Dijelovi ultrazvučnog aparata

• Piezoelektrični efekat javlja se u nekih kristala u
kojima električno polje može pomaknuti jone u
kristalnoj rešetki iz njihovog ravnotežnog položaja.
• Ovu osobinu imaju neki prirodni kristali kao što su

kvarc i furmalin, te neki umjetni kristali kao što je
olovni niobat.
• Upotrebljavaju se i umjetni keramički materijali kao

što je olovni cirkonat i barijum titanat
• Ultrazvučni dijagnostički aparat se sastoji od tri

glavna dijela : displey (monitor) , transducer
(sonda),i central processing unit –(CPU) (softverski
dio). (Slika 6.)
• Prvo sa čim se srećemo je sonda – dio aparata koji
električne signale pretvara u ultrazvučne talase
• Proube ili transducer
• Kako je srednja brzina ultrazvuka u tkivu
1530m/sec, to je ultrazvuku potrebno 13 msec da
pređe 1cm tkiva i da se vrati do sonde
• Dobijena slika se smatra kvalitetnom ako se sastoji

od 500x500 piksela (od eng.Picture Element –
pixel). To znači da je potrebno prikazati 500 linija.
Da bi se rješio ovaj problem, koristi se računar
posebne namjene – digitalni sken konvertor
• Kako sonde imaju 128 i manje pretvaračkih
elemenata u sebi , onda sken konvertor
proračunom predviđa sivilo između dvije
ultrazvučne linije , vrši dodatnu obradu slika u
vezi sa kontrastom i omogućava različita
izračunavanja u zavisnosti od specijalnosti koja
koristi aparat
• On isto tako omogućava da se koriste različiti

režimi rada sondi i pruža niz drugih pogodnosti.
tehnika ili je memorisati na video traku i kasnije
na računaru vršiti dodatnu obradu ili proračune.
• U sken konvertoru se nalazi još jedan važan sklop-Time
Gain Compensation. Njegov zadatak je sljedeći: odjeci koji
dolaze od površina blizu sonde većeg su intenziteta od onih
koji dolaze iz dubine
• Da bi se izbjegao ovaj lažni intenzitet ,signali koji dolaze iz

dubine pojačavaju se zavisno od svog vremena kašnjenja.
• Iz sken konvertora obrađena slika se vodi na monitor- vrši

se vizualizacija organa. Paralelno sa prikazom slike na
monitoru , moguće je sliku i snimiti nekom od fotografskih
tehnika ili je memorisati na video traku i kasnije na
računaru vršiti dodatnu obradu ili proračune.
• U današnjoj ultrazvučnoj dijagnostici upotrebljavaju se
2 osnovna tipa uređaja :
• Impulsni ehoskopi za dobivanje slojnih slika

unutrašnjosti tijela i aparati na Dopplerovom principu
za mjerenje ili prikazivanje pokreta struktura u tijelu
(srčani zalisci , tok krvi te kombinacija ovih tipova).
• U posljednje vrijeme razvila se i ultrazvučna terapija, u

urologiji (posebno metode razbijanja bubrežnih i
ureterskih kamenaca), ginekologiji (intrauterini zahvati
na fetusu) itd.
Ultrazvučni ehoskopi
• Princip ehoskopije ( šema 1.) je vrlo jednostavan i u biti

poznat iz svakodnevnog života
• U unutrašnjost tijela se šalju kratki UZ impulsi (dužine

ispod jedne mikrosekunde) i detektiraju se njihovi odjeci
iz unutrašnjosti tijela.Isti se pretvarač upotrebljava kao
odašiljač a zatim kao prijemnik ultrazvuka
• Poznavajući brzinu ultrazvuka i mjereći vrijeme potrebno

da se odjek vrati,određuje se udaljenost reflektirajućih
struktura u tijelu. Ultrazvučni se impulsi u unutrašnjost
tijela odašilju približno 1000 puta u sekundi.
• Odjeci se na ekranu ehoskopa prikazuju u obliku
tomografske slike pretraženog područja , tzv.B-prikaza
• Debljina sloja zavisi o debljini ultrazvučnog snopa i u

praksi efektivno iznosi između 2 i 5mm
• Uređaj koji funkcioniše na opisanom načelu se naziva

ehoskop
• Ehoskop se u osnovi sastoji od sonde , pulsnog

generatora , kompenzacijskog pojačala, upravljačke
jedinice za fokusiranje, memorije, digitalnog procesora
i sistema za prikaz.
Šema 1.Princip rada ehoskopa
• Uređaj koji funkcioniše na opisanom načelu se naziva
ehoskop. Ehoskop se u osnovi sastoji od sonde , pulsnog
generatora , kompenzacijskog pojačala, upravljačke
jedinice za fokusiranje, memorije, digitalnog procesora i
sistema za prikaz
• Uređaj funkcioniše tako da se prema programu digitalnog

kompjutera aktivira pulsni generator, čiji se električni
impulsi preko upravljačke jedinice (za usmjeravanje i
fokusiranje) prenesu na pretvarač u sondi
• Odjeci se primaju istom sondom , pojačavaju u

kompenzacijskom pojačalu gdje se istodobno kompenzira
i atenuacija ultrazvuka u tkivima, pa se ti signali zapamte
u memoriji i prikažu na TV monitor
• Rukovalac ehoskopom mora sam namjestiti
kompenzacijsko pojačalo tako da kompenzira
atenuaciju ultrazvuka u području tijela koje
pretražuje.
• Za generisanje i primanje ultrazvuka se

upotrebljavaju piezoelektrični pretvarači
• U sebi sadržavaju pločicu ili foliju od

piezolektričnog materijala koji ima to svojstvo da
pod mehaničkim naprezanjem generiše električne
naboje na svojoj površini,a kad mu se poveća
električni napon onda se malo fizički deformira
• Ti su pretvarači građeni tako da stvaraju uski
ultrazvučni snop koji se na razne načine i
fokusira
• U neposrednoj blizini pretvarača , snop je

neravnomjeran
• U pretrazi plitkih organa (štitnjača, dojka, oko,

novorođenački kukovi) neravnomjernost
bliskog polja može zasmetati pa se između
sonde i tijela stavljaju odstojne kupke.
Ultrazvučne sonde
• Ehoskopska sonda je sprava koja se prislanja uz
pacijentovo tijelo (osim u slučajevima
intraoperativne,endoskopske i laparoskopske
ultrasonografije) i sadrži jedan ili više ultrazvučnih
pretvarača
• U većini slučajeva sonda automatski , i to najčešće brže

od tromosti oka, pretražuje unutrašnjost tijela (oko 20
slika u sekundi). Sonda je najkarakterističniji, najskuplji
i najosjetljiviji pojedinačni dio ultrazvučnog aparata
• Cijena sonde često iznosi i polovicu vrijednosti cijeloga

uređaja. Uz sondu, osjetljiv je i skupocjeni i
komplikovani kabal koji je spaja sa aparatom. Oba ta
dijela treba pažljivo upotrebljavati i ne izlagati
nepredviđenim mehaničkim naprezanjima.(Slika 7.)
Slika 7. Vrste ultrazvučnih sondi
Prema svojoj namjeni , konstrukciji i tehnologiji izrade mogu se
podijeliti prema šemi 2.
Šema 2. Podjela sondi za medicinsku dijagnostiku

• Sve mehaničke sonde imaju sektorski oblik slike, dok
elektronske sonde mogu imati pravougaoni i
sektorski oblik
• Za medicinsku dijagnostiku koriste se sonde sa oba

oblika prikaza slike i rad u frekventnom opsegu od 2-
10 MHz, dok se za oftamološke preglede koriste
sonde sa opsegom i do 16MHz.
• Osnovno pravilo za prostiranje ultrazvučnog snopa

kroz mehka biološka tkiva je da za pretragu dubljih
organa koriste sonde sa nižom radnom
frekvencijom; dok se za pretrage površinskih organa
koriste sonde sa višom frekvencijom.
• Mehaničke sektorske sonde se koriste za pretrage
gornjeg abdomena, u ginekologiji, kardiologiji i kod
neonatalnih pregleda glave.
• Elektronske linearne sonde najpogodnije su za

preglede u opstetriciji, površinskih organa (dojka ,
štitna žlijezda , testis, i dr.), ortopediji (dječji kukovi) i
dr.
• Elektronske convex sonde su kompromis između

mehaničkih sektorskih i elektronskih linearnih .U
zavisnosti od radijusa (R) zakrivljenosti, koriste se za
većinu ultrazvučnih pregleda osim ehokardiografije.
TEHNIČKE MOGUĆNOSTI
ULTRAZVUKA
Ultrazvučna slika na monitoru može biti prezentirana na četiri načina (moda) :
• A mod (Amplitude mode) prezentira ultrazvučnu

sliku u grafičkoj formi , jednodimenzionalni
prikaz , odjeci se prikazuju na ekranu kao šiljci čija
je visina proporcionalna amplitudi odjeka , a
primjenjuje se u neurologiji, oftalmologiji i
otorinolaringologiji. Po vertikalnoj osi se mjeri
amplituda , a po horizontalnoj vrijeme. Kad se zna
vrsta tkiva i brzina prostiranja kroz tu vrstu tkiva ,
dobija se dubina odjeka.
• B mod (Brightness mode) dvodimenzionalni
prikaz unutrašnjosti tijela , gdje su odjeci
prikazani kao svijetle tačke na ekranu , sjaj
tački proporcionalan je amplitudi odjeka , a
položaj zavisi o dubini i smijeru unutar tijela iz
kojeg je odjek primljen . Takav prikaz je u
najčešćoj upotrebi u ginekologiji i opstetriciji ,
ehokardiologiji i dijagnostici abdominalnih
organa.
• M mod (Motion mode) prezentira ultrazvučnu sliku
grafičke forme u obliku krivulje i odgovara dinamičkom A modu.
Koristi se najčešće u ehokardiologiji i služi za prikazivanje
pokretnih struktura u tijelu , npr.srčanih zalisaka , pri ćemu
ordinata predstavlja dubinu kože, a apscisa tekuće vrijeme.
• C mod je sličan A i B modu sa tom razlikom što ima dvije

sonde jednu za odašiljanje ultrazvučnih talasa a drugu da
prima reflektirane ultrazvučne talase .
• Pri radu sa aparatima za ultrazvučnu dijagnostiku ultrazvukom

srećemo se vrlo često sa pojmovima «siva skala» (gray scale) i «
živa slika « (real time).
• Siva skala - Odjeci nastaju na površinama razdvajanja
sredina različitih akustičnih impendanci.
•
• Veličina odjeka odgovara sivilu na ehogramu i zavisi od
četiri faktora: stepena nepodudarnosti akustičnih
impendancija, atenuacije tkiva, oblika ultrazvučnog
snopa i oblika površine razdvajanja koja reflektuje
snop ultrazvuka.
• Ovaj posljedni faktor je od najvećeg uticaja na veličinu

odijeka. Površine razdvajanja se dijele na dvije klase u
odnosu na veličinu ultrazvučnog snopa.U prvu klasu
spadaju velike površine koje odbijaju , kao ogledalo ,
cio ultrazvučni snop.
• U slučaju ovakvih površina od izuzetnog je značaja je i
ugao pod kojim snop pada na nju. Drugu klasu čine
površine razdvajanja mnogo manje od ultrazvučnog snopa
.Ove površine razdvajanja odbijaju samo mali dio energije
ultrazvučnog snopa, jer je u njihovom slučaju izražen
efekat difuzije energije snopa.
• Živa slika - Ovaj termin znači da se stvara ultrazvučna

slika brzinom većom od brzine treptanja ljudskog oka –
više od 15 kadrova/sec.
• Ova tehnika je omogućila revolucinarnu prekretnicu u

primjeni ultrazvuka. Slika se dobiva istog momenta ,
odmah u bilo kojem presjeku., jer operater drži sondu u
svojoj ruci i njom manevrira po vlastitoj želji
• Real – time prikazuje samo malo polje koje je
pravouglog, sektorskog ili trapezoidnog oblika , zavisno o
vrsti real-time aparata , i automatski formira sliku.
• U toku jedne sekunde može se stvoriti mnogo slika
• Pomoći real-time aparata zapaža se kretanje raznih

struktura , što je važno zbog razlikovanja izvjesnih
normalnih i patoloških anatomskih struktura i nije
potrebno zadržavati disanje , pa se mogu pregledati i
bolesnici koji nemogu zaustaviti disanje.
Mogu se identificirati sljedeće kretnje :
• respiratorna pomičnost organa i struktura
• pomičnost krvnih žila
• pomičnost crijeva za vrijeme peristaltike
• kretanje fetusa kao dokaz da je živ.
• Na modernim real-time aparatima može se

zamrznuti slika, odmah snimiti polaroid kamerom i
momentalno dobiti gotova slika te postupak
ponoviti ako se nije dobio reprezentativni prikaz
tražene patološke strukture.
• Velika prednost real – time aparature je u tome što je
možemo kombinirati s impulsnim power Dopplerom i tako
mjeriti protok i brzinu strujanja krvi kroz određenu veću
krvnu žilu, npr.portalnu venu. Bitnu ulogu u detaljnosti i
tačnosti ultrazvučne dijagnostike ima razlučivanje detalja
(rezolucija).
• Razlučivanje( rezolucija) nekog ehoskopa može se

definisati kao najmanja udaljenost dva reflektora u tijelu
koji se na ekranu mogu prepoznati kao odvojeni
• Razlučivanje (rezoluciju ) dijelima na:

• lateralno i aksijalno , tj. poprijeko na snop ultrazvuka i duž
njega. Lateralno razlučivanje zavisi o širini (debljini) snopa. .
• Višim frekvencijama (manjim talasnim dužinama)
lakše je postići uski snop, ali je prodornost talasa nižih
frekvencija veća nego pri višim frekvencijama
• Zbog toga se upotrebljava najviša frekvencija koja u

danim uslovima zadovoljava prodornošću
• To u praksi znači da se danas za opću abdominalanu

dijagnostiku (jetra, pankreas, ginekologija)
upotrebljavaju sonde srednje frekvencije, oko 3MHz,
za pretrage djece, za intrakranijalne pretrage
dojenčadi i opstetriciju frekvencije 3,5-7MHz , a za
dojku, štitnjaču i vrat 5-10MHz.
• Ako radimo sa smanjenim intenzitetom ultrazvuka ili uopće
sa smanjenom osjetljivošću, onda slabe reflektore
(parenhim) gubimo iz slike , ali je lateralno razlučivanje za
preostale , jače reflektore, bolje
• Tako pri mjerenju fetalnih kostiju uvjek treba smanjiti

osjetljivost u poređenju sa općom pretragom. Razumljivo je
da i fokusiranje utiče na lateralno razlučivanje pa kod
uređaja kod kojih možemo podešavati fokus treba fokus
namjestiti na dubinu od interesa
• Ako se radi sa sondama fiksnog fokusa ,onda valja odabrati

odgovarajuću sondu , npr.za pretrage neonatalne glave
fokus mora biti na 4-5cm, a za pretrage jetre i u
ginekologiji na 8-10cm
• Dubinska (aksijalna) rezolucija je redovito mnogo
bolja nego lateralna , što u praksi iskorištavamo za
prikaz tankih krvnih žila
• Za prikaz tankih krvnih žila treba sondu orjentirati

tako da žila teće poprijeko na ultrazvučni snop ,
odnosno na ehoskopskoj slici obično – približno
vodoravno.
• Razlučivanje nije jednako za cistične tvorbe (velik

kontrast prema okolini) i za solidne tvorbe(slab
kontrast prema okolini) .
• Naprimjer , u dojci lako pronalazimo ciste
veličine 3 – 4mm , dok je za solidne tvorbe ta
granica oko 9mm uz upotrebu sonde od
5MHz.
• Za snažne reflektore poput fetalnih kostiju

možemo razlučivanje popraviti sa 6mm na
2mm ako smanjimo osjetljivost za 10 – 15 dB.
Izbor aparata
• Danas se isključivo primjenjuje real-time
aparatura
• Ta živa slika stvara dinamičan prikaz pokreta

svih organa koje se miću (krv, peristaltika
crijeva , kontrakcija organa ,njihovo spontano
ili pasivno pomicanje itd.).
Slika 8. Klasični ultrazvučni aparat
• Svaki prikaz koji se pojavi na ekranu aparata može se
fotografisati , snimiti na film ili video traci i zamrznuti
• Kvalitetan ultrazvučni aparat treba imati sljedeće

karakteristike :
• 1. dobru i kvalitetnu sliku .
• 2. visok stepen pouzdanosti prikaza normalnih i patoloških

struktura ,
• 3. jednostavan način manevrisanja aparatom,
• 4. pojednostavljen način servisiranja aparata i
• 5. da bude jeftin i ekonomičan.

• Na tržištu ultrazvučnih uređaja danas se nalaze takozvani
crno-bijeli sistemi i kolor-Doppler sistemi
• Crno–bijele uređaje dijelimo na analogne i

digitalne.Uređaji koji podržavaju rad sa doplerskom
tehnikom u pravilu su digitalni
• Kolor-dopler aparatura također može značajno varirati

kvalitetom i cijenom. Pri izboru uređaja potrebno je obratiti
pažnju na aplikacije i modove koje uređaj podržava,
odnosno na softverske pakete koji dolaze instalirani sa
sistemom te koje opcije moguće dodatno dokupiti
• Također je potrebno unaprijed znati u koje će svrhe uređaj

biti upotrebljavan jer je moguće da se kupe i opcije koje
nisu potrebne.
Izbor i način primjene sonde
• Savremena industrija stavlja na tržište razne tipove sondi..
Za odgovarajuće pretrage jednom je prikladnija linearna ,
drugi put konveksna ili sektorska
• U gastroeneterološkoj dijagnostici dovoljna je , a i najčešće

upotrebljavana , frekvencija od 3,5MHz, rjeđe više
(5MHz),ili manje od 3,5MHz
• Uz takve niže frekvence može se sasvim dobro analizirati

svaki parenhimni organ i svaka struktura ako ispitivač
posjeduje savremeni ultrazvučni aparat dobre rezolucije i
modernih kvaliteta.
• U novije vrijeme sve više se obavljaju pregledi za vrijeme
operativnog zahvata. Za intraoperativnu ultrasonografiju
koriste se linearne sonde malih dimenzija a visoke
frekvencije do 15MHz., zbog bolje vizuelizacije malih
struktura koje hirurg ne može napipati
• Bitno je znati postaviti sondu na površinu kože iznad

ispitivanog područja.Treba podsjetiti da svaka sonda šalje i
prima ultrazvučne talase, reflektirane sa raznih površina,
graničnih ploha,(interface)
• Samu sondu treba lagano povlačiti u željenom smijeru i

odgovarajućim poprečnim, uzdužnim, kosim ili
interkostalnom smijeru skeniranja, odnosno presjeku. To su
osnovni smijerovi skeniranja.
• Često zbog boljeg pregleda okolnih struktura treba sondu
lagano njihati u kranio-kaudalnom, odnosno latero-
lateralanom smijeru.Pažljivo treba izbjegavati zrak i kost ,
koji bacaju sjenu i ometaju vizuelizaciju područja koje se
ispituje
• Kost se pri interkostalnim presjecima može izbjeći

zahvaljujući malim sondama koje se lako mogu smjestiti
u interkostalni prostor. Zrak se izbjegava promjenom
položaja tijela,pritiskom sonde a u želudcu punjenjem
želudca vodom («prozor kroz želudac»)
• Linearne ultrazvučne sonde su najjeftinije . Sektorske su

skuplje.Linearne sonde se upotrebljavaju u opstetriciji, za
pregled dojki, štitnjače i lokomotornog sistema.
• One su elektronske sonde sa baterijama kristala koji se
aktiviraju jedan za drugim i dobijaju se slike pravougaonog
oblika , po dimenzijama jednakim sondi
• Kod elektronskih sektorskih sondi aktiviranje baterija

kristala vrši se po posebnom pravilu – na osnovu faznog
kašnjenja – da bi se dobila karakteristična sektorska slika ,
kružnog isječka.Za pregled gornjeg abdomena i u
ginekologiji povoljnije su sektorske i konveksne sonde.
• Za ehokardiografske preglede dolaze u obzir samo

sektorske sonde.Izbor fokusnih dubina i srednjih frekvencija
zavisi o dubini u tijelu na kojoj se nalaze strukture od
najvećeg interesa.
• Postoje sonde koje su konstruisane samo za jednu namjenu
kao što su transezofagealne, endovaginalne ,
transrektalne , intraoperativne , transuretralne itd.
• Zahvaljujući moćnim mikroprocesorima ugrađenim u sken

konvektor,moguće je mjeriti i protoke korištenjem
Dopplerovog efekta .Za ovu svrhu su razvijene i posebne
sonde , tzv. duplex sonde , kod kojih je u isto kućište
smještena i klasična sonda i sonda za mjerenje pomoću
Dopplerovog efekta .Ona može da radi kako u klasičnom M
–modu tako i u kombinaciji B-D (Doppler) modu .
• Zahvaljujući moćnim mikroprocesorima ugrađenim u sken

konvektor,moguće je mjeriti i protoke korištenjem
Dopplerovog efekta.
• Za ovu svrhu su razvijene i posebne sonde , tzv. duplex
sonde , kod kojih je u isto kućište smještena i klasična
sonda i sonda za mjerenje pomoću Dopplerovog efekta
• Ona može da radi kako u klasičnom M –modu tako i u

kombinaciji B-D (Doppler) modu
• Kad se sad već klasičnom Doppler modu superponira boja

– crvena za dolazeću , u smijeru sonde , a plava za
odlazeću krv od sonde , dobija se aparat koji omogućava
izuzetno brzu orjentaciju , a istovremeno i detekciju krvnih
žila koje nije moguće naći klasičnim sondama.
• Izbor frekvencije sonde zavisi o debljini i izgledu
kristala u sondi
• Više frekvencije daju bolju prostornu rezoluciju, ali

slabije prodiru u dubinu
• Što je frekvencija viša i rezolucija (mogućnost

razlučivanja) aparata je viša,ali je i atenuacija
veća.Stoga je dubina penetracije ultrazvuka
plića.Frekvencija je obrnuto proporcionalna
penentraciji ultrazvučnog snopa
Mogućnosti održavanja i pohrane
UZ slike
PREDAVANJE 10
• Održavanje ultrazvučnih uređaja
• Na kvalitetu slike i rada uređaja te dugotrajnost
ultrazvučnog sistema utiču mnogobrojni faktori. Pri
uključenju aparata za vrijeme dizanja operativnog sistema i
aplikacijskog softvera uređaj se ne smije pomicati jer može
nastati kvar na tvrdom disku uređaja.
• Uređaj nakon isključenja mora desetak sekundi biti ugašen

da bi se ponovo smjelo uključiti
• Sonde se nakon upotrebe moraju obrisati od gela. Gel se ne

smije ostavljati na sondi jer nagriza njezinu površinu.
Sonde se ne smiju čistiti alkoholom ni drugim
nagrizajučim sredstvom.
• Preporučuje se sonde po potrebi obrisati blagom
sapunicom ili mlakom vodom
• Ne potapati sonde u vodu
• Ako je potrebno dezinficirati sondu najbolje je

koristiti se sredstvima koje je preporučio
proizvođač
• Sonde se ne sterilišu.
• Potrebno je pažljivo rukovati sa sondom.
• Kvar može nastati i zbog nepravilnog rukovanja

strujnim vodičem sonde.
• Izbjegavati nepotrebno namotavanje i natezanje

kablova jer je u njima veliki broj sitnijih vodiča,
njihovim se pucanjem izbacuje iz rada dio
pretvarača sonde.
• Ako se pokaže potrebno za zamjenu ili dodavanjem

sonde za vrijeme rada, to nikako ne smijemo učiniti
ako nismo prethodno zamrznuli sliku i tako
deaktivirali sondu.
• Moramo znati koje je mjesto ulaza sonde trenutno
aktivno. Najbolje je sondu uključiti (ako imamo
izbora) na mjesto koje nije u upotrebi pa nakon
isključenja to mjesto aktivirati. Uređaj će, u pravilu,
nakon uključenja prepoznati sondu i ponuditi
aplikaciju određene sonde.
• Najsigurnije je obavljati zamjene dok je uređaj

isključen. U svakom se uređaju nalazi i sistem za
rashlađivanje elektronike
•
• Filtere je potrebno jednom mjesečno oprati
pod mlazom mlake vode i ostaviti da se osuše.
• Uređaj se hladi sa nekoliko ventilatora koji

topli zrak usmjeravaju vani
• Na mjestima gdje hladni zrak ulazi u uređaj

nalaze se filteri za zrak
Mogućnost pohrane ultrazvučne slike
• Sliku dobivenu ultrazvučnim pregledom moguće je
sačuvati na nekoliko načina. Najednostavniji je
isprintati na termičkom crno bijelom ili kolor
printeru.
• Pregled možemo u cijelosti snimiti i na VHS

videokaseti . Snimanje na video kaseti je dobro
ako želimo pohraniti neki pregled, ali je krajnje
nepraktičan u pračenju pacijenata zbog
ograničenja samog medija.
• Najkvalitetnije i najbolje je sliku pohraniti u
digitalnom obliku
• Prednost pohrane slike u digitalnim formatima

jeste mogućnost stvaranja baze slikovnih podataka i
po nekom ključu (abecedni red, datum pregleda )
naknadno ih pretraživati
• Najbolji način pohrane podataka jeste stvaranje

lokalne bolničke mreže kojom je moguće povezati
sve naprednije radiološke uređaje te provoditi
poređenja sa drugim metodama skeniranja: CT, MR
itd.
• Većina ultrazvučnih uređaja omogućuje
pohranu slike na nekoliko načina: pohrana na
tvrdi disk uređaja ,floppy disk,magnetnooptički
disk ili CD-R ,CD-RW medije
• Slika se pohranjuje u nekom od standardnih

digitalnih slikovnih formata. Formati su načini
spremanja podataka u datoteku.
• Za printanje koristimo dvije vrste pisača koji se standardno
nalaze kao oprema ultrazvučnog uređaja
• Za brzo printanje crno- bijele slike upotrebljava se termički

crno – bijeli pisač u koji se stavlja rolna sa papirom za
printanje otprilike 200 slika.
• Kvaliteta takve slike zavisi o kvalitetu korištenog papira. Za

printanje u boji koriste se specijalizirani pisači za printanje
slika koje se koriste sublimacijskom tehnikom gdje se boja
«skida» sa posebne folije i onda direktnim isparavanjem
(sublimacijom) prebacuje na papir
• Za izradu slike u boji potrebna su četiri prolaska papira
kroz pisač. Pri svakom prolasku sublimira se druga boja
po standradnoj paleti.
• Četvri prolazak kroz pisač dodaje zaštitni sloj na sliku.

Rezultat sublimacije je odlična slika koja se ne razlikuje
od fotografije dobivene klasičnim hemijskim postupkom
• Veličina slike zavisno o tipu pisača može biti 9x13cm.

DIJAGNOSTIČKE
MOGUĆNOSTI ULTRAZVUKA
PREDAVANJE 11
Osnove ultrazvučne tehnike pregleda bolesnika
• Ultrazvučna dijagnostika danas se svestrano

primjenjuje. Kako se iz godine u godinu
konstruišu novi uređaji , tako se pronalaze novi
načini i područja primjene ultrazvuka u
medicinskoj dijagnostici
• Karakateristike ultrazvučne slike zavise kako od

samog aparata tako i od vrste sonde koje se
koriste.
• Kod aparata su važne njegove fabričke
karakteristike i način njegovog štelovanja
• Što je aparat bolji, to je kod njega bolja

elektronska obrada podataka a time i veća
mogućnost da se od istih podataka dobije bolja
slika i ljepša
• Ni u tom se ne smije pretjerivati jer to

uljepšavanje slike može dati greške, dakle
artefakte .
• Na ultrazvučnoj slici često vidimo formacije koje u stvari ne
postoje , imitiraju normalne ili patološke strukture .Te
formacije zovemo artefaktima .One mogu nastati jer je:
• neispravna ultrazvučna oprema,
• neispravno štelovanje instrumentarijuma,
• pogrešan tehnički pregled,
• neispravna obrada filma,
• i uticaj sredine koja se pregleda, na ultrazvučne talase

• Klasičan primjer neispravnog aparata je ispadanje u radu
nekoliko piezo-elemenata u linearnoj sondi.
• Tada imamo zasjenjčenje koje počinje od same površine i

ide u dubinu i pomjera se kako pomjeramo sondu .
• Navesti ćemo nekoliko najčešćih artefakata:
• Iza cističnih tvorbi pojavljuje se zona pojačanog odijeka a

iza rubova lateralanih kontura često i ultrazvučna sijena .
Taj artefakt govori da je tekućina u cijelosti «prozirna» za
ultrazvuk
• Iza kostiju se pojavljuje ultrazvučna sjena zbog
povećane apsorpcije u kostima i jake refleksije.
Strukture od kalcificirane kosti prikazuju se
pogrešno zbog više razloga
• Ultrazvučna impendancija kosti znatno je veća od

impendancije mekih tkiva , pa ultrazvuk teško ulazi
u kost i teško se vraća iz nje. Stoga se unutrašnjost
kosti slabo vidi
• Osim toga, brzina ultrazvuka u kostima znatno je

veća od one u mekim tkivima , pa se kost po dubini
prikazuje skraćenom
• Apsorpcija ultrazvučne energije u kostima znatno je
veća nego u mekim tkivima
• Iza mjehurića gasa u crijevima i u plućima pojavljuju

se sjene reverberacije i lomovi, što obično
onemugućava dobar pregled struktura u takvom
području
• Tako se ispod jetre , u pravilu,vidi struktura koja je

zapravo višestruka refleksija ultrazvuka u gasu i
crijevima uz jetru, a iza dijafragme vidi se
ponovljena i izobličena slika jetre («mirror «,zrcalna
slika,slika ogledala ili «špigel.»)
• Iza paralelnih slojeva (npr. masni sloj,mišićni sloj..)
pojavljuju se artefakti reverberacije, tj. višestrukog
odbijanja ultrazvuka unutar takve paralelne
strukture
• Revereberacija se često pojavljuje kao ponovljena

djelimična i izobličena slika paralelnih slojeva koji su
je izazvali.
• Kožu treba premazati slojem gela ili ulja kako bi se

izbjegli mjehurići zraka na putu talasima.
• Igla za punkciju može se vidjeti samo ako je unutar
ravnine pretrage . Najčešći razlog promašenoj punkciji
pod nadzorom ultrazvuka jeste ne paralelnost igle sa
tomografskom ravninom .Treba upotrebljavati vodilice
za punkciju koje iglu drže u ravnini kad kod je to moguće
• Prigodom pretrage plitkih organa, npr. dojke ,

interferencijsko područje u blizini sonde (blisko polje)
kvari kvalitet slike , pa treba koristiti odstojnu stazu
(voda ili gel)
• Pri tome treba paziti da se uzme dubina fokusa u obzir,

sonde koju upotrebljavamo. Kod modernih aparata koji
imaju kratke impulse na 7,5 MHz možemo raditi i bez
odstojne staze jer su pojave interferencije manje
izražene.
• Uvijek treba upotrebljavati sonde odgovarajuće
fokusne dubine , jer je slika izvan fokusne zone
znatno lošija
• Snažni reflektori su na slici postranično izduženi,

pa pri mjerenju treba pažljivo procjeniti gdje je
sredina takvog reflektora i tu postaviti mjernu
oznaku na ekranu
• Koso postavljeni i dobri reflektori ponekad se

slabo vide jer veliki dio ultrazvučnog snopa
reflektuje izvan korisnog snopa. Primjer takvog
reflektora može biti krov novorođenačkog kuka.
• Razvojni ciklus ehografskih uređaja traje 3 do 3,5 godine ,
što znači da je nakon toga rok ehoskopa zastario , bez
obzira na to da li je još uvjek ispravan
• Zbog toga pri nabavki uređaja treba paziti kojoj generaciji

pripada
• Gotovo je nemoguće stalno nabavljati najnovije uređaje i

jedina je zaštita od pretjeranih troškova i neinformisane
kupnje starih aparata u novim kutijama shvačanje
principa njihove funkcionalnosti i provjere prije odluke
• Uz taj uslov ultrazvučna dijagnostika može biti vrlo

efikasna i ekonomična.
Tehnika pregleda bolesnika ultrazvukom , priprema
bolesnika za pregled
i odstranjivanje gasova
• Za pregled abdomena bolesnik treba ostati natašte

najmanje 8 sati prije pregleda, naročito ako se radi pregled
žučne kese i vodova
• Zrak u želudcu i crijevima znatno ometa ultrazvučnu

pretragu, poželjno je da ispitanik barem 2 do 3 dana prije
pretrage ne uzima hranu koja pogoduje stvaranje gasova u
probavnim organima.
• Meteorizam je nakupljanje gasova u probavnoj
cijevi ili u slobodnoj trbušnoj šupljini
• Javlja se pri povećanom gutanju zraka, u patološkim

stanjima koja ometaju resorpciju gasova, u želudcu i
crijevima, pri zaprekama u pasaži (ileus), kod
bolesnika sa cirozom jetre, kod dekompenziranih
srčanih bolesnika , pri pojačanom stvaranju gasova
izazvanom nekom crijevnom bakterijom itd
• Može se javiti i kod osoba alergičnih na neke

namirnice, npr. na mlijeko, u osoba nervno
emotivnih itd.
• Zato treba preporučiti tekuću i kašastu prehranu, a
izbjegavati hranu sa mnogo ostataka, naročito hranu
bogatu sa biljnim vlaknima (celuloze, hemiceluloze,
pektin, lignin, mukopolisaharidi i dr.) , kojih najviše
ima u nekim žitaricama , povrću i voću
• U patološkim satanjima se gas ne može odstraniti

samo dijetom , sugerišu se razni postupci za njegovu
eliminaciju i u patološkim i normalanim uslovima.
• Naime normalno se gas nalazi u želudcu , u debelom

crijevu , u prvom odsječku dvanaestopalačnog
crijeva i u terminalnom ileumu
• Kod male djece i bolesnika koji dugo leže u krevetu
ima ga i u cijelom tankom crijevu.
• Dijeta je osnovni postupak za sprečavanje gasa i za

njegovo odstranjenje iz probavne cijevi.
• Preporučuje se hrana bez mnogo ostataka , pa ne

treba uzimati ni sirovo ni kuhano povrće ili voće , a
(što treba posebno naglasiti, jer se tu često griješi)
nikako se ne može preporučiti bolesniku da u
okviru tekuće i kašaste hrane uzima mlijeko i
mliječni proizvodi
• Ne smije uzimati ni razna gazirana pića (mineralne
napitke). Može se preporučiti tjestenina, kuhano, ali
ne žilavo meso i naročito pura. Posljedni obrok
bolesnik ne bi trebao uzimati poslije 20 sati dan
prije.
• Ne preporučuje se čistiti debelo crijevo klizmama ,

jer one još više nakupljaju zrak , pa ih treba smatrati
kontraindiciranim za ultrazvučni pregled abdomena
• Sa tim ne treba mješati pregled rektalnom

ultrazvučnom endosondom, kada se debelo crijevo
napuni tekućinom koja olakšava pregled okolnih
organa
• Nijedna dijeta ne odgovara sasvim svakom
bolesniku , niti osigurava potpuno odstranjenje
gasa
• Posebno kod bolesnika kojima se poslije ranijih

operacija na probavnoj cijevi stvore adhezije ,
priraslice
• Iz nastalih džepova nemoguće je gas odstraniti . U

takvim i sličnim situacijama mogu se primjeniti
drugi postupci promjena položaja tijela i primjena
lijekova.
• Sa promjenom položaja tijela uspijeva se često
pomaknuti dio probavne cijevi ispunjene
gasom sa organa (pankreas , žučni mjehur i sl.)
koje treba pregledati.
• Od raznih sredstava koji se preporučuju

najčešće su dimetikonski preparati.(espumisan
drag.)
Kontaktna sredstva
• Zbog odstranjivanja zraka između sonde i kože ispitanika

mogu se koristiti prirodna i industrijska kontaktna
sredstva . Od prirodnih to su razna biljna i tehnička ulja
• Ako su loše raspoređena između pojedinih dlaka (kod

kosmatih pojedinaca) , stvaraju «snijeg»i time ometaju
vizualizaciju .Nikakvim kontaktnim sredstvom ne može
se potpuno odstraniti zrak zaostao između pojedinih
dlaka u obliku nevidljivih zračnih mjehurića , koji
stvaraju «snijeg».
• Namjenska , industrijski proizvedena sredstva
pokazala su se kvalitetnim od prirodnih
• Proizvode ih farmaceutske kuće i stavljaju na

tržište pod zaštičenim imenom . (sonogel,
elsonogel, aquasonic..), osim što su bolja od
prirodnih ona djeluju i blago baktericidno .
Ultrazvuk u opstetriciji
(porodiljstvo)
• Danas je ultrasonografija postala rutinski postupak koji se
koristi obavezno u svim savjetovalištima za trudnice od
najmanjih zdravstvenih ustanova pa do najviših
specijalizovanih institucija
• U fiziološkoj trudnoći , prema zakonskim propisima ,

treba obaviti 3 do 4 pregleda u toku trudnoće
• U rizičnim i visoko rizičnim trudnoćama ne postoji tačan

broj pregleda koji treba da se obave već o tome odlučuje
akušer na osnovu podataka koje pruža klinička slika i
ultrazvučni pregled , naravno uz ostale dopunske
metode.(Slika 9.)
Slika 9. Ultrazvučna slika trudnoće
• Ultrazvučne sonde koje se danas koriste u opstetriciji
sadrže veliki broj piezoelektričnih pretvarača i frekvencije
su od 3,5MHz do 7,5MHz u zavisnosti od željene dubine
prodiranja ultrazvučnih talasa , čime se ostvaruje slika
visoke rezolucije sa veoma dobrim raspoznavanjem
najsitnih tkivnih elemenata
• Najbolji rezultati pregleda se postižu

transvaginalnim(endoskopskim) sondama,visoke
frekvencije od 7,5 MHz do l5MHz.
• Pomoću B prikaza može se prikazati slojna (tomografska)

slika ploda nakon 5 do 6 nedelja trudnoće , dakako sa
više detalja kasnije .Pri tom je moguće vidjeti položaj
ploda ,izmjeriti njegove dimenzije , pronaći grublje
malformacije i ustanoviti je li plod živ
• Osim toga može se prikazati posteljica i ostala okolina
ploda ,što među ostalim omogućuje da se izvede ciljana
punkcija plodne vode i transfuzija krvi djetetu dok je još
u materici.
• Od dimenzija mjeri se promjer glave , dimenzija trupa,

dimenzije mokraćnog mjehura , debljina posteljice,
dužina velikih kostiju i karakteristike fetalanog krvotoka
• Danas se uveliko koristi color-Doppler koji je unio

fascinantne elemente brzog prikaza cjelokupnih
morfoloških i hemodinamskih patoloških promjena
• Posebno mjesto danas zauzima trodimenzionalni i

četverodimenzional-ni ultrazvučni prikaz uz interventni
ultrazvuk.
Ehokardiografija
• Ultrazvukom se može prikazati presjek srca i pokreti
srčanih struktura. Pretraga se obavlja aparatom u
živom vremenu (sektorski prikaz) i M- prikazom
• Modernim ehokardiografskim uređajima moguće je

na sektorskom prikazu odabrati liniju uzduž koje se
pokreti mjere uz pomoć M – slike
• Obično se može i odvojeno raditi sa posebnim

fokusiranim pretvaračem samo u M- načinu. Pokretna
slika B može se snimiti na magnetoskop i kasnije
proučavati usporeno
• Sa slike presjeka srca mogu se izmjeriti dimenzije srca (u
raznim fazama kucanja ), debljina i položaj zalisaka ,mogu
se pronaći infarkt miokarda, tumori , promjene debljine
mišića , puknute veze strukture i defekti u pregradama
između komora
• Defekti na pregradama između komora mogu se vidjeti

kao prekidi u normalnoj slici, ali se mogu pouzdanije
istražiti infuziom kontrastnog sredstva (obična
fiziološka otopina koja sadrži mikro mjehuriće zraka)
gdje je vidljivo prelijevanje krvi između komora , koje u
zdravom srcu nisu u vezi
• M- prikaz je osnova kvantitativne ehokardiografije

Slika 10. Kolor dopler srca
• Snop se usmjeri na neku interesantnu strukturu u
srcu (npr. mitralnu valvulu ) i prikaže se
kinematika kretanja zaliska
• Brzina zatvaranja valvule i njena kretanja može se

izračunati jer je dubinsko i vremensko mjerilo
poznato i taj podatak ima velike vrijednosti.(Slika
10.).
• Prikazi B i M u posljednje se vrijeme kombiniraju sa

mjerenjem brzine na Dopplerovom efektu, čime se
dobijaju još potpuniji podaci o radu srca
• Ehokardiografija kao neinvazivna metoda vrlo je korisna u
radiologiji i njenom primjenom izbjegava se značajni broj
invazivnih zahvata (npr. kateterizacija srca).
• Dopplerove pretrage se rutinski upotrebljavaju za mjerenje

protoka krvi u srcu. Na taj način moguće je otkriti
regurgitaciju krvi na valvulama , poremećaje strujanja i
septalne defekte.
• Za kvalitativnu procjenu najprikladniji je dvodimenzionalni

Dopplerov sistem sa kodiranjem u boji (kolor-Doppler)
.Time se sa relativnom lahkoćom otkrivaju septalni defekti i
regurgitacija
• Kvantitativna analiza protoka provodi se kombinirano

mjerenjem impulsnim i kontinuiranim Dopplerovim
uređajima sa kolor protokom.
Površinski organi
• Napredovanjem ultrazvučne tehnike početkom
osmadesetih godina prošlog vijeka uvode se ultrazvučni
aparati tzv. « real time» (ili žive slike ) tehnike koje u
mnogome unapređuje ultrazvučnu dijagnostiku, omogućuje
prikaz finijih promjena, a pregled postaje brži i jednostavniji
• Uporedo pronađene su i sonde za prikaz površnih tkiva sa

kraćim fokusom, većom frekvencijom i boljom rezolucijom
• Istovremeno ultrazvuk dobiva sve širu primjenu u

svakodnevnoj kliničkoj praksi i u našoj sredini dobiva svoje
mjesto u dijagnostičkoj šemi bolesti površinskih organa
odmah iza anamneze i objektivnog fizičkog pregleda
bolesnika.
• Štitnjača se može prikazati , izmjeriti , i u njoj se mogu naći
tumori. Ti se nalazi upoređuju sa izotopskima pomoću g-
kamaere ili slično.
• Ultrazvučna metoda pregleda štitne žlijezde kao neinvazivna

metoda , veoma je komforna za bolesnika , pruža veoma
korisne informacije o morfologiji ovog organa , dok u
odnosu na funkcionalno stanje ne daje direktne informacije
• Indikacije za ultrazvučni pregled su: svaka sumnja na

oboljenje štitne žlijezde,sve palpabilne promjene na vratu,
jasno vidljiva guša, disfunkcija štitne žlijezde, nodozne
promjene štitne žlijezde, upalne promjene štitne žlijezde,
praćenje postoperativnog toka, kontrola poslije resekcije ,
primjena interventnog ultrazvuka (ciljana punkcija,
evakuacija cista , sklerozacija cista ,instalacija pojedinih
faramaka).
• Kontraindikacija za ovaj pregled praktično nema. Za pregled
štitne žlijezde kao i za sva ostala površna tkiva , pogodne su
sonde svih viših frekvencija od 7 MHz . Za rad se koriste
linearne sonde a ponekad i sektorske
• Pogodnije su linearne sonde malih površina da bi se

nesmetano položile na vrat u vertikalnom i transvezalnom
pravcu. Pregled se izvodi u ležećem položaju sa zabačenom
glavom, čime se postiže hiperekstenzija vrata
• Najčešće se ispod lopatica stavlja podmetač ili jastuče

napravljeno za tu potrebu.
• Kao kontaktno sredstvo koristi se gel .Sonda se postavlja na

vrat u poprečnom,uzdužnom i kosom položaju.
• Najprije se izvši orijentacioni pregled cijele
žlijezde , zatim se određuje veličina režnjeva i
kvalitet ehogenosti
• Dalje se vrši pojedinačno pregled svakog režnja i

isthmusa i opisuju se eventualne promjene u njima
• Važno je pregledati cijeli vrat radi otkrivanja

eventualno uvečanih limfonoda .(Slika 15.)
Slika 15. Ultrazvučni prikaz štitne žlijezde
• Parotidne, submandibularne pljuvačne žlijezde,
paratireoidne žlijezde i okolne meke strukture vrata i lica
• Za pregled nije potrebna nikakva priprema. Pacijent leži

na leđima sa vratom u hiperekstenziji
• Ponekad je potrebno da se ispod leđa pacijenta postavi

jastuče da bi se postigao odgovarajući stepen ekstenzije.
• Pregled obuhvata anteromedijalne i lateralne dijelove

vrata, uključujući i supraklavikularnu, submadibularnu i
parotidnu regiju .
• Prave se presjeci u svim ravnima (poprečni , uzdužni i kosi).
Koriste se sonde visoke frekvencije, nabolje su one od 7,5
MHz i 10 MHz., a kod većih promjena pregled se
dopunjava sondama nižih frekvencija.
• Promjene koje se dijagnostikuju možemo podjeliti na

ekstraglandularne i glandularne
• Ekstraglandularne promjene mekih struktura vrata i lica

(apscesi, traume, tumori,limfedem),krvnih sudova
(kalcifikacije, plakovi, aneurizme, tromboze i okluzije),
mišića, limfne žlijezde i kongenitalne anomalije (medijalne
ciste vrata , laterlne ciste vrata)
• Glandularne promjene možemo podijeliti na one sa
egzokrinim lučenjem i endokrinim lučenjem. U egzokrine
žlijezde spadaju pljuvačne, parotida i submandibularne
žlijezde. Ultrazvukom se mogu utvrditi akutne upalne
promjene, hronične upalne promjene, sijalolitijaza i tumori
• Kod paratireoidnih žlijezda zbog malih dimenzija , lokacije,

superpozicije okolnih struktura , klinički pregled nije davao
zadovoljavajuće rezultate, tek primjenom ultrazvuka počela
je era dijagnostike paratireoidnih žlijezda.
• Tipična lokalizacija je kada postoje četiri žlijezde, dvije gornje

a dvije donje
• One su malih dimenzija, veličina im je 5x3x1mm,
diskoidnog su oblika i po strukturi su normalne
izoehogene građe kao i štitna žlijezda
• Ultrazvučni pregled vrata posljednjih godina pokazao se

kao visoko senzitivna i specifična za otkrivanje uvečanih
paratireoidnih žlijezda.
• Od oboljenja ovdje treba spomenuti hiperplaziju,

anaplaziju, adenom i karcinom.
• Ove bolesti dovode do primaranog , sekundarnog i

tercijarnog hiperparatireoidizma.
• Kod paratireoidnih žlijezda zbog malih dimenzija ,
lokacije, superpozicije okolnih struktura , klinički pregled
nije davao zadovoljavajuće rezultate, tek primjenom
ultrazvuka počela je era dijagnostike paratireoidnih
žlijezda
• Tipična lokalizacija je kada postoje četiri žlijezde, dvije

gornje a dvije donje
• Gornje su lokalizovane na zadnjoj površini štitne žlijezde

na spoju gornje i srednje trećine , a donje također na
zadnjoj površini , na spoju srednje i donje trećine
• Postoji i atipična lokalizacija

• Gornje se mogu naći iza jednjaka , između traheje
i štitne žlijezde , u tireoidei i u zadnjem dijelu
medijastinuma. Donje se mogu naći uz karotidu i
iza jednjaka
• One su malih dimenzija, veličina im je 5x3x1mm,

diskoidnog su oblika i po strukturi su normalne
izoehogene građe kao i štitna žlijezda
• Ultrazvučni pregled vrata posljednjih godina

pokazao se kao visoko senzitivna i specifična za
otkrivanje uvečanih paratireoidnih žlijezda.
• Od oboljenja ovdje treba spomenuti
hiperplaziju, anaplaziju, adenom i karcinom.
• Ove bolesti dovode do primaranog ,

sekundarnog i tercijarnog
hiperparatireoidizma
• Ultrazvuk dojke ima svoje mjesto u sklopu kliničke i
rendgenske pretrage.Moguće je razlikovati žlijezdano
tkivo od masnoga i ustanoviti njihov odnos , a mogu se
odrediti i upalne promjene , tumori veći od 1 cm i cistični
tumori veći od 4 do 5 mm
• Ta je metoda posebno korisna u ponavljanim pretragama

(gdje rendgenska mamografija previše opterećuje
pacijenta zračenjem) i kod ciljanih punkcija
• Ultrazvučni pregled dojki obavlja se u ležećem stavu na

leđima sa rukama ispod glave , a po potrebi i u bočnom
dekubitusu. Koriste se sonde viših frekvencija , linearne od
7,5 MHz i 5 MHz.
• Koža dojke se premaže elastičnim gelom,čime se sonda
udaljuje od kože , a istovremeno izbjegava deformacija
tkiva dojke
• Dojka se skenira u cijelini na jedan od tri ponuđena načina:

paralelnim skenovima odozgo nadole , radijalnim
skenovima u smijeru kazalje na satu od centra koji
odgovara bradavici dojke i skenovima u istoj ravni , sa
pregledima prvo gornjeg – spoljnjeg kvadranta, gornjeg –
unutrašnjeg , a zatim oba donja kvadranta
• Pregled se završava skeniranjem pazušne jame, uzdužnim

paralelnim skenovima , a zatim supra i infraklavikularne
lože.
• Ultrazvuk skrotuma i penisa
• Od površinskih organa skrotum i penis su najdostupniji

za pregled ultrazvukom
• Za njihov pregled se koriste linearne sonde visokih

frekvencija od 7,5 MHz do 10 MHz , samo izuzetno kod
znatno uvečanog skrotuma koristi se sonda manje
frekvencije (5 i 3,5 MHz)
• Za pregled skrotuma i penisa nije potrebna nikakva

priprema i on se može izvoditi u svako doba i odmah. U
toku pregleda bolesnik leži na leđima sa lako
razmaknutim nogama. Ako je potrebno skrotum se može
podići podmetanjem savijene komprese .
• U toku pregleda posmatra se svaka strana skrotuma i
penisa , posebno poprečnim i uzdužnim skenovima , a po
potrebi se nalazi na jednoj upoređuju sa nalazima na drugoj
strani
• Obično se počinje sa pregledom testisa , a potom se

pregedaju i ostale strukture funikulusa i penis
• Ovdje je jako važan color Doppler
• Od oboljenja se ultrazvukom mogu jasno razlikovati upalne

promjene testisa i epididimisa od torzije testisa (color
Doppler je primaran) zatim otkrivanje varikokele,
spermatokele, funikulokele, hidrokele, piokele, rupture
testisa kod traume i naposljetku najvažnije kod tumora
testisa
Prikaz skrotalne vaskulature
Grane a. spermatike ( RI- 0,50)
Art. cremasterica- visok RI

(dijastola na razini bazalne linije)
Spermatokela, funikulokela, cista ovojnice
Oftalmologija
• U pretragama oka ultrazvuk također ima svoje
mjesto.Posebno u onima koje se ne mogu vidjeti
optičkim instrumentima , dakle kad je staklovina
zamućena (zbog krvarenja ili drugog razloga ) i u
pretrazi struktura iza retine
• Pretrage se vrše prikazima A i B moda
• Oftamologija je među prvim disciplinama u kojoj

su izvršeni pokušaji karakterizacije tkiva na osnovi
gustoće i amplituda odjeka.
• Za prikaz B moda upotrebljavaju se sektorski
aparati s odstojnom kupelji , a za prikaz A moda
se primjenjuju sonde s odstojnom stazom
• Upotrebljavaju se visoke frekvencije 5-10MHz
• Ehoskopski se mogu odrediti dimenzije

strukture u oku i tumori u oku i iza oka.
Neurologija
• Ultrazvučna ehoskopija najprije se primjenjivala upravo u
neurologiji, štaviše, prvi pokušaji ultrazvučne dijagnostike
još u toku Drugog svjetskog rata rađeni su upravo u
pretrazi mozga
• Osnovni problem u području pretrage mozga jeste lom i

apsorpcija zvučnog snopa u kosti lobanje
• Danas se u tom području uglavnom koristi prikaz A , jer je
vrlo teško dobiti realistične slike B zbog loma talasa na
lobanji, to više što komjuterizovana rendgenska
tomografija daje vrlo dobre slike , pa to destimulira razvoj
u ovom smjeru.
• Prikazom A mogu se dobiti korisni podaci o promjeni

simetrije moždanih struktura. To je vrlo važan podatak
kod traumatiziranih pacijenata koji ne podnose složene i
duge pretrage.
• Na osnovu veličine odjeka ili njihova nepostojanja

(tekućina) može se ustanoviti priroda procesa koji pomiče
strukture mozga s njihovih normalnih mjesta
( npr.krvarenje u mozgu)
• U neurologiji se vrlo značajno razvila upotreba Dopplerovih
metoda kojima se mjeri protok i karakteristike protoka krvi u
mozgu
• U vratnim žilama mogu se otkriti i izmjeriti aterosklerotične

promjene , a primjenom impulsnog sistema mogu se
procijeniti poremećaji intrakranijalnog krvotoka
• Danas je najčešće u upotrebi transkranijalni Doppler (TCD)i

ekstrakranijalni Doppler krvnih žila (Slika 16.).
Slika 16 . Prikaz rada ekstrakranijalnog doplera

• Kroz takozvane ultrazvučne prozore
(temporalni,subokcipitalni,orbitalni i
submandibularni) pristupa sa ultrazvučnom sondom
koja je prečnika 16 do 20 mm zahvaljujući
povezanosti ovakvih instrumenata sa aplikativnim
programom mikroračunara , moguće je iscrtavanje
hemodinamskih karti (TCD-flow mapping ), i to u tri
ortogonalne ravni – horizontalne, koronarna
(aneteroposteriorna )i sagitalna (bočna ), što
olakšava prostornu orjentaciju
• Pored stenoze, okluzije i hipoplazije moždanih

arterija TCD tehnikom moguće je ustanoviti
postojanje varijacije Willisovog poligona, zatim se
mogu ustanoviti arterio-venske malformacije ,
aneurizme i vazospazam.
Ortopedija-muskuloskeletni sistem
• U posljednje vrijeme ultrazvuk se sve više rutinski
primjenjuje u ortopediji
• Najčešća pretraga je pregled dojenačkog kuka , gdje
ultrazvuk velikim dijelom zamjenjuje upotrebu rendgena
za kontrolne preglede
• Pored toga ultrazvukom se pregledaju i promjene na
zglobovima
• Ova je primjena u naglom razvoju
• Sektorske sonde se praktično ne upotrebljavaju u

muskuloskeletnom sistemu
• Ultrazvučno ispitivanje najbolje je provesti sa linearnim
sondama direktno na kožu , sa ultrazvučnim gelom kao
sredstvom između kože i sonde. Visokofrekventne i
visokorezolutne sonde su od 5 do 15 MHz omogučuju
najbolji prikaz
• Potrebno je uvjek učiniti pregled u dvije ravnine ,

međusobno okomite jedna na drugu, a obično je to
uzdužna i poprečna ravan
• U procjeni muskuloskeletnih poremećaja bitno je odabrati

odgovarajuću sondu kako bi se dobila optimalna rezolucija.
Za površinske strukture kao što su tetive, ligamenti i mišići
uzimaju se sonde jakosti 10MHz ili sonde više frekvencije
• Ako se žele pregledati dubinske strukture kao što su kuk
i natkoljenica , onda je potrebno uzeti slabiju sondu od
5MHz
• Ako se pak želi prikazati površinska struktura sa nižom

frekvencijom ili zbog neravnine površine tijela (zglob ,
kost), potrebno je uzeti vodenu kupku da bi se
poboljšala vizelizacija
• Ultrazvučna komparacija sa kontralateralnom stranom

neophodna je radi razlikovanja normalne varijacije od
patološkog nalaza.(Slika 17,18.)
Slika 17 .Ultrazvučna tehnika pregleda patele Slika 18. UZ slika frakture patele
• Od patoloških stanja u ortopediji možemo
ultrazvukom dijagnosticirati: rupturu mišića,
rupturu tetiva, subluksaciju ili luksaciju tetive,
tendinitis, tendosinovitis, rupturu ligamenata,
burzitis, ganglionske ciste, tumorozne tvorbe
mekotkivnih struktura, odrediti tumore da li su
solidni ili cistični, tećni, odrediti lokacije tumora u
odnosu na kost, mišiće i krvne žile.
• Pod ultrazvučnom kontrolom moguće je učiniti

punkciju zgloba, evakuaciju hematoma,ciljanu
biopsiju tumorozne tvorbe i dati intraartikularnu
injekciju.
Pregled gornjeg abdomena ,
bubrega i retroperitoneuma
PREDAVANJE 13
• Ultrazvuk zauzima najznačajniju ulogu u pregledu
prenhimnih organa gornjeg abdomena, i
retroperitoneuma. Popularan je i kod ljekara i
pacijenata. Najčešće se izvodi za pregled žučne kese
i žučnih vodova
• Pregled se dobro podnosi i zahtjeva minimalnu

pripremu.
• Metoda je neinvazivna,bezbolna i brza
• U isto vrijeme ona je pouzdana u pregledu jetre,

slezene, pankreasa, bubrega i okolnih struktura.
• Mjerenja treba obavljati u medioklavikularnoj liniji
pri cijeloj slici jetre na ekranu , od vrha do donje
ivice.
• Ako cijela jetra ne može da stane u ekran , tada

treba uzeti dvije slike i spojiti zajedno, koristeći
internu oznaku , kao što je portalna vena , i mjereći
zajedno za oba dijela.Slično mjeriti i ostale
parenhimne organe.
• Slika parenhima jetre i bubrega ustvari je slika

interferencijskih rezultata pojedinačnih odijeka, ali
se ipak s iskustvom može prepoznati kao normalna
ili abnormalna
• Ultrazvučnom ehografijom moguće je naći odstupanje
od normalne veličine nekih organa te promjene u
strukturi tkiva i tumore.
• Najbolje se dijagnosticiraju žučni kamenci u holecisti i

vodovima,zato je ova metoda pregleda , metoda izbora
i najviše primjenjivana dosada uopće u ultrasonografiji.
• Primjenjuje se kao inicijalna , najčešće kao jedina

metoda u dijagnostici oboljenja bilijarnog trakta i
preoperativno.Nije potrebna posebna priprema i ne
postoje posebne kontraindikacije za primjenu
• Posebno je pogodna za sistematsko ispitivanje i rano
otkrivanje oboljenja. Koristimo transverzalne, kose i
dopunske skenove.
• U dopunske skenove spadaju interkostalni(ako je

žučna kesa visoko postavljena i retrokostalno) i
skenove u lijevom dekubitusu sa forsiranim
inspirijumom sa pomicanjem sonde u interkostalne
prostore
• Pregled u desnom lateralnom dekubitusu ponekad

omogućuje da se prikaže holecista kod mršavih
pacijenata , kada se žučna kesa pomjeri iz sjene kičme.
(Slika 11,12).
Slika 11. Ultrazvučni prikaz proširenih žučnih kanala
Slika 12. Ultrazvučni prikaz žučne kese (kamenac)
• Primjetiti se mogu ciste u bubrezima i jetri , i to sa
velikom puzdanošću. Dijagnostika pankreasa je
dosta teška, ali pripada u uspješnije metode
morfološke neinvazivne dijagnostike
• Posebno je tačna kod pseudocista pankreasa,

upalnih promjena pankreasa, peripankreatičnih
izljeva i tumora pankreasa
• Zastoji i promjene oblika velikih krvnih žila u ovom

području također se mogu pronaći posebno
Doppler metodom.Prikaz aneurizme abdominalne
aorte je nezaobilazan kod urgentne
ultrasonografije akutnog bola u abdomenu
Ultrazvučna ehoskopija danas je vrlo važna u otkrivanju metastaza u
jetri i ostalim parenhimotoznim organima.(Slika13).
Slika 13. Metastaza u jetri

• U prikazu difuznih i fokalnih bolesti jetre ultrasonofrafija je skoro nezamjenjljiva i
ne zahtjeva dodatne pretrage.
• Dopplerovim mjerenjima može se dopuniti dijagnoza kad je u pitanju promjena
protoka krvi (bilo kao neovaskularizacije, bilo kao zastoji, ili kao aneurizme) (Slika
14.).
Slika 14. Kolor Doppler aneurizme abdominalne aorte

• Ultrazvukom se uspješno obavljaju pretrage bubrega ,
konkrementi,hidronefroza i tumori bubrega.U pripremi
za operacije ili litotripsije. Kontrolišu se i rezultati
operativnih zahvata. Mogu se pratiti i rezultati
transplantacije organa uz korištenje kolor Dopplera
• Ultrazvučna dijagnostika u ovom dijelu tijela rutinska je

dopuna radiološkim i nuklearno medicinskim
pretragama i u mnogim slučajevima predstavlja
pretragu prve linije
• Pregledi organa gornjeg abdomena obavlja se u

supinaciji i u lijevom i desnom bočnom položaju a
katkad u stojećem ili ležečem na stomaku.Koriste se
subkostalni i interkostalni pristupi u zavisnosti od
habitusa pacijenta
• Standardni presjeci su poprečni i uzdužni koji su
početni kod pregleda ovih organa. Jetru treba
pregledati u ortogonalanom planu, obično
sagitalnom ili poprečnom.
• Treba koristiti i gain i dugme za jačinu da bi se

dobila optimalna slika parenhima ovih
organa.Ispitivanje bi valjalo obaviti sa sondom
frekvencije od 3,5 MHz do 5 MHz
• Idealno, treba imati na raspolaganju varijabilni

fokus koji omogućava adekvatnu vizelizaciju
površnih,srednjih i udaljenih dijelova tijela
• Sonde su elektronske sektorske i konveksne.
• Posebno je važan pristup retroperitoneumu gdje se

sa uspjehom mogu otkriti tumori nadbubrežnih
žlijezda, apscesi , gnojne kolekcije uz stražnji zid
ileopsosa, limfne žlijezde, limfokele, urinomi i
hematomi
• U poređenju sa kompjuteriziranom tomografijom

(CT) je ultrazvuk manje pouzdan.za pregled
retroperitoneuma . Koriste se ultrazvučni aparati
visoke rezolucije , opremljeni sektorskim ili
konveksnim sondama od 3,5 MHz.
• Za pregled desnog nadubrega i okolnih struktura
sonda se postavlja u 9 i 10 interkostalno područje
u visini srednje ili prednje aksilarne linije pri
ležećem stavu . bolesnika na leđima
• Vrši se i takozvana medijalna angulacija sonde.

Pregled lijeve nadbubrežne žlijezde i okolnih
struktura je znatno teži zbog manjeg akustičkog
prozora.
• Sonda se postavlja u 8. ili 9. intrekostalni prostor

na mjestu ukrštanja zadnje aksilarne linije a pri
ležećem stavu bolesnika na leđima
• Laganim okretanjem sonda se postavlja u
koronarnu ravan i usmijerava put anteriornog
dijela lijevog bubrega
• Jednaku važnost uspiješnom prikazu

nadbubrežnih žlijezda imaju prednji poprečni i
uzdužni presjek u lateralnom dekubitusu.
• Duboki inspirijum je imperativ svim navedenim

tehnikama pregleda.
Interventni ultrazvuk
• Iskustva stečena sa savremenim real - time aparatima u
dijagnostici ubrzo su proširena i u i na područje terapije
uz pomoć ultrazvuka
• Citologija i histologija organa abdomena danas se ne

mogu zamisliti bez ultrazvuka , koji operatoru omogućuje
stalno praćenje puta instrumenta u odgovarajuće organe
ili tkivo vlastitim okom.
• Danas se vođenjem ultrazvuka obavljaju ne samo

perkutana transhepatalna holangiografija nego i
perkutana transhepatalna bilijarna drenaža (PTBD),
perkutana transhepatalna drenaža žučnog mjehura ,
punkcija i drenaža apscesa, nefrostome, punkcija cista,
injiciranje kontrastnih sredstava, citostatika, radio-
terapijskih materijala, inseracija igle za liječenje
hipertermijom i mikrotalasima. (Slika 19.)
Slika 19. Prikaz punkcije pod kontrolom ultrazvuka
• Pomoću citološkog uzorka dobivenog aspiracijom uz
vođenje instrumenta ultrazvukom mogu se identificirati
maligne ćelije direktno , umjesto da se dijagnoza postavlja
indirektno raznim metodama snimanja (CT; MRI,
scintigrafija , klasična radiologija)
• Patološke lezije koje treba analizirati mogu se direktno

vizuelizirati i u nju ciljati instrumentom uz tačno
određivanje njezine veličine i udaljenosti od površine kože
• Postupak aspiracijske citološke biopsije može se obavljati

pri dnevnom svjetlu , nije potrebno zamračivanje
prostorije. Nema nikakve opasnosti od zračenja.
• Postupak se može obavljati u svakoj prostoriji sa
odgovarajućim medicisnkim uslovima , i ne treba zato
hirurška operaciona sala
• Zahvat se može obaviti i na bolesničkoj postelji.Nije

potrebno kontrastno sredstvo.Nema ozbiljnih
komplikacija niti diseminacije malignih ćelija duž
putanje aspiracijske igle
• Koriste se posebne sonde sa žlijebom sa strane i u koji

se postavlja vodilica sa iglom za aspiraciju i
punkciju.Sonde mogu biti sektorske i linearne zavisno
od dubine procesa.
Intraoperativni ultrazvuk
• Pregled organa ultrazvukom u toku hirurškog
zahvata ,na hirurškom stolu , postao je stvarnost.
• To je danas dobro poznati intraoperativni ultrazvuk

(Charnley,1990, Shawker, 1991,).
• Pred perkutanim ultrazvukom bitna mu je prednost

što hirurg na operativnom stolu može otkriti svojim
očima i rukama nevidljive i nedostupne patološke
strukture
• Za intraoperativni pregled koriste se linearne i

• Dok linerana sonda daje vjernije topografsko
anatomske odnose , sektorska ima mnogo šire
područje vizuelizacije, ali je topografska anatomija
manje pregledna
• Linearna sonda ima uže područje vizuelizacije
• Za analizu nepravilnih struktura mnogo je pogodniji

sektorski sken , posebno za otkrivanje raznih izbočenja
i grba, naročito u području jetre , njezine donje plohe i
hilusa. Prikaz pojedinosti zavisi o atenuaciji
ultrazvučnog snopa i frekvencije koja se koristi.
Površnije strukture mogu se bolje otkriti višim
frekvencijama
• Primjer neka bude cistična tvorba promjera 5mm. Ako
je smještena na dubini od 4cm u jetri , dobro se može
vidjeti sondom frekvencije 7MHz, naprotiv , sondom
frekvencije od 3 ,5 MHz vidi se, ali se prikaže slabo
• Ako je cista promjera 10mm, na dubini od 1o cm u

jetri , dobro će se vidjeti sondom od 3,5MHz. Sondom
od 7MHz i višom se ne će vidjeti.
• Naime što je frekvencija viša, penentracija

ultrazvučnog talasa u dubinu je manja. Drugim rječima,
viša frekvencija je obrnuto proporcinalana dubini
vidljivosti, dubini prodora ultrazvučnog snopa u dublje
slojeve.
• Sonde za intraoperativni pregled su malih dimenzija,
sterilne, postavljene u posebne sterilne vrečice sa
prisutnim sterilnim gelom u vrečicama .
• Postoji direktni i indirektni način pristupa na operativno

polje. Direktni način je postavljanje sonde direktno na
operativni organ a indirektni način je da postoji između
sonde i ispitivanog organa sloj fizoiološke otopine ili
parafinski balon Sve podliježe uzusima koji vladaju u
operacionoj sali
• Indikacije za primjenu su sljedeće: kod transpalantacije

organa za prikaz krvnih žila koje se povezuju, vaskularne
anastomoze, otkrivanje sitnih metastaza u jetri koje se
nisu mogle otkriti palpatorno ili digitalnim tehnikama.
• Ultrazvučna sonda je u neku ruku i produžena ruka
hirurga za palpaciju,otkrivanje konkremenata u
holedokusu za vrijeme operacije žučne kese, malih
tumora pankreasa i biopsija istih pod kontrolom
ultrazvuka
• U urologiji kod operacija bubrega ,određivanje

sitnih konkremenata koji se nemogu vidjeti
radiološkim metodama ili palpacijom,tumora
bubrega kod resekcije, za vrijeme operacije u
torakalnoj hirurgiji, pregled kroz dijafragmu u
abdomen a ne palapacija kako se prije radilo.
Endoskopski ultrazvuk
• Endoskopski ultrazvuk je metoda kojom se pomoću ultrazvuka
ispituju strukture i promjene zida digestivne cijevi te okolnih
struktura odnosno organa. Pored ispitivanja digestivne cijevi
endoskopskim ultrazvukom se može ispitivati, urotrakt i bronhije.
(Slika 20.)
Slika 20.Transrektalni ultrazvuk prostate

(TRUS)
• Kod svih endoskopskih pretraga ugradnjom na endoskop
transdjusera (sondi) vrši se i ultrazvučno ispitivanje.Aparati
za endoskopsku ultrasonografiju optimalna su kombinacija
fiberendoskopa sa bočnim svjetlom i ultrazvučne sonde na
njegovu vrhu
• Za endosonografsko pretraživanje gornjeg dijela probavne

cijevi upotrebljavaju se , zavisno o proizvođaču , konveksne
sonde frekvencije 5 i 7 MHz sa vidnim poljem širine 180
stepeni ili mehaničke radijalne sonde frekvencije od 7,5
MHz do 12 MHz sa poljem ispitivanja od 360 stepeni
• Primjenom sonde od 5 MHz penetracija ultrazvuka je oko

20 cm, sonde od 7,5 MHz oko 7 cm , sonde od 12 MHz oko
3 cm , u dubinu tkiva.
• Za donju endoskopsku ultrasonografiju primjenjuju
se takozvane «biplane» sonde sa više transdjusera
i skeniranje je rotirajuće, frekvencija sonde je od 7,5
MHz do 12 MHz.
• Posebno je ovdje važno napomenuti transrektalnu

ultrasonografiju kao dio endoskopske
ultrasonografije koja je najkorisnija metoda u
dijagnostici ranog karcinoma prostate, seminalnih
vezikula, mokraćne bešike, recidiva karcinoma
rektuma nakon operativnih metoda, otkrivanje
uvečanih limfonoda male zdjelice uz rektum i u
dijagnostici muškog steriliteta
• Transuretralna ultrasonografija je dio
endoskopske ultrasonografije služi takođe za
otkrivanje oboljenja mokraćne bešike,
prostate , uretera i uretre.
• Transbronhijalna ultrasonografija je dio

endoskopske ultrasonografije služi za otkrivanje
oboljenja bronha , alveola i drugih dijelova
pluća.
Laparoskopska ultrasonografija
• Laparoskopska ultrasonografija je metoda koja se
primjenjuje tek nekoliko godina , a dopuna je pregledu
bolesnika kod kojih je indicirana laparoskopija
• Oprema se sastoji od standardnog laparoskopskog

pribora i eholaparoskopa linearne sonde, koja prolazi
kroz troakar , a frekvencija je 7,5MHz i 10MHz i promjera
7mm i 12mm.
• Neposredno prislanjanje sonde na ispitivane organe

omogućuje visoku rezoluciju i time otkrivanje lezije , koje
su inače teško dostupne
• Tom se metodom olakšava preoperativna
priprema, omogućuje se ciljano uzimanje
biopsijskih uzoraka iz lezije koje nisu na površini
organa, a ponekad se otkrivaju i inoperabilna
stanja, koja bi u protivnom završila
eksplorativnom laparotomijom
• U bolesnika sa visokim alfa – fetoproteinom i

klasičnim ultrasonografskim pregledom
«nevidljivim» karcinomom , laparoskopska
ultrasonografija omogućuje prikaz tumora te uz CT i
angiografiju povećava vjerovatnost postavljanja
dijagnoze
• Tom metodom je olakšana i ciljana biopsija
gušterače kroz laparoskop , a moguće je
otkrivanje patoloških promjena i drugih
organa dostupnih laparoskopom..
Kolor Doppler i njegova primjena
• Dopler je unio novu dimenziju u ultrazvučnu
dijagnostiku.
• Osim morfološkog prikaza može se prikazati

prokrvljenost organa kao i neinvazivna analiza
protoka u arterijama i venama u svim dijelovima
tijela. Razvoj novih metoda ,obojenog i power
Dopplera ,3-D, 4-D ultrazvuka , kontrastnih,
intravenskih ultrazvučnih sredstava i harmoničnog
prikaza , pruža mogućnost vrlo detaljne
dijagnostičke procjene mnogih patoloških procesa
na krvnim žilama u tijelu.
• Doppler se pokazo vrlo korisnim i pri brojnim
interventnim procedurama , kao što su
perkutane angioplastike krvnih žila , biopsije i
punkcije raznih organa , perkutane instilacije
etanola u liječenju tumora jetre , toksičnih
adenoma štitnjače, itd.(Slika 21,22,23)
Slika 21.Prikaz krvne žile vrata u smjeru sonde(ka sondi) kolor Dopplerom (crvena boja)
Slika 22. Prikaz krvne žile vrata u smjeru od sonde kolor Dopplerom (plava boja)
Slika 23.Power Doppler karotida ,bifurkacija
• Dopplerski aparati su sve brojniji u medicinskim
ustanovama , a zbog relativno niske cijene i neinvazivnosti
Doppler zamjenjuje angiografiju i flebografiju pri brojnim
kliničkim indikacijama
• Doppler se primjenjuje u pregledu arterija i vena periferije,

Doppler karotidnih i vertebralnih arterija, Doppler jetre i
visceralnih krvnih žila, u nefrologiji i urologiji, pri upalama u
abdomenu, transplantaciji bubrega i jetre.
• U ostalim područjima gdje spada Doppler štitne žlijezde,

parotide, paratireoidnih žlijezda, dojke , limfnih žlijezda ,
upalnih promjena mišićno-koštanog sistema i dopler
materice i jajnika.
• Doplerski skrining (odabir) prije intervencijskih zahvata i
pračenje nakon zahvata na perifernim arterijama i
venama, doplerska analiza radijalne arterije pri
koronarnim premosnicama (bypass). Doppler pri traumi
arterija i vena ekstremiteta, dopler aneurizme
abdominalne aorte i zdjeličnih arterija
• Zatim se sada najviše koristi u dijagnostici dubinske

venske tromboze, površinskih tromboflebitisa i
varikoziteta i ultrazvučni prikaz vena koje se koriste kao
premosnice
• Kod karotidnih i veretbralnih areterija posebno prikaz

aterosklerotičnih masa, stenoze, kongenitalnih promjena,
arterijsko - venskih fistula i malformacija kao i prikaz
sindroma krađe potključne arterije (subclavian styl
syndrom).
• Dopler u razlikovanju primarnih i sekundarnih
tumora visceralnih organa , stenoza i okluzija
visceralnih arterija posebno mezenterijalne
tromboze, kod portalne hipertenzija provjera
postavljenih šantova portokavalanih hirurških ili
perkutanealnih
• Posebno je primjenljiv u urologiji, diferenciranje

karcinoma prostate kod transrektalne
ultrasonografije, skrotalne ultrasonografije i kod
penilne cirkulacije(impotencije)
• Svaki pregled u ultrasonografiji nezamisliv je sada

bez primjene kolor Dopplera.
Terapija ultrazvukom
• Ljudsko uho čuje zvuk frekvencije između 16Hz i

20000Hz.Zvuk s frekvencijom većom od 20000Hz
naziva se ultrazvukom
• Terapija ultrazvukom /lat ultra –preko ,iznad ; sonus

– zvuk : grč.therapieia – liječenje / primjenjuje u
svrhu liječenja ultrazvučnu energiju ,frekvencije od
800 do 1000 kHz.Ultrazvuk može povećati
temperaturu tkiva u dubinu od 3 do 5 cm i više,bez
zagrijavanja kože i potkožnog tkiva
• Ta činjenica najvažniji je razlog za upotrebu ultrazvuka kod
terapijskog agensa.Učinci ultrazvuka na tkivo su –
toplinski,mehanički ,hemijski i kavitacijski.U dijagnostičke
svrhe koristi se snaga ultrazvuka od 0,001 do 0, 05W/cm2
• U terapiji od 1 do 3 W/cm2 . Hirurški laparoskopski kauter

nož od 10 d0 30 W/cm2
• Indikacije za upotrebu ultrazvuka : kontrakture zglobnih

čahura ili adhezivni kapsulitis, otvrdnuća periartikularnih
struktura,Depuytmenova kontraktura.Hronični artritis,bol
kod degenerativnih i upalnih artritisa,ekstraartikularni
reumatizam ,burzitis ,tendinitis i nategnuće tetiva
• Spazam,nategnuće ,fibroza ,miozitis ,hematomi
mišića, neurinomi, poremećaji simpatičnog živčanog
sistema /refleksna distrofija i Sudeckova
atrofija.Hronične bolesti perifernih krvnih žila
vazospazam.
NAPREDNE OPCIJE ULTRAZVUČNIH
UREĐAJA
B- flow ili protok u B-prikazu i B kolor
• B- flow ili protok u B-prikazu , jedna je od novih opcija koja

omogućuje vizuelizaciju protoka u krvnim žilama u radu u B-
prikazu
• Protok je krvi, budući da je riječ o B-prikazu,kodiran
u sivoj boji i nisu potrebna posebna komplicirana
podešavanja pri korištenju opcije. Kako su odjeci iz
tkiva 20 – 30 dB viši od odjeka krvi iz krvnih žila ,
uređaj posebnom metodom uspijeva uskladiti
odijeke i prezentirati ih na ekranu
• Prednost ove opcije je svakako u poboljšanju

vizuelizacije aterosklerotičnih plakova te omogućuje
detekciju krvnih žila bez upotrebe obojenog
Dopplera i nije zavisan o uglu upada zvuka
• Mogućnost bojenja slike u B-prikazu (zelena, plava ,
žuta,crvena ..) zove se B-kolor,funkcija može biti
zanimljiva pri upotrebi ultrazvučnih uređaja u
jedinicama intenzivne njege ili za vrijeme hirurških
zahvata ,kad je prisutno jako okolno osvjetljenje
• Obično se uz navedenu mogućnost dodaju i opcije za

podešavanje „zrnatije“ ili „mekše“ slike te mogućnost
bojenja drugim bojama pojedinih dijelova sive skale
kako bi se prikazali istom bojom odjeci sličnih
intenziteta.
• Panoramski prikaz
• Skeniranjem linearnim sondama kojima s koristimao u

pretragama mišićno – skeletnog sistema ograničeni smo na
prikaz koji je određen širinom sonde (4-6cm)
• Često se događa da ne možem prikazati cijelo područje koje

želimo pregledati ili je promjena koju gledamo dimenzijama
izvan zadanih 4 do 6 cm , koliko iznosi širina sonde
• Taj se nedostatak pokušava ispraviti panoramskim

prikazom koji omogućuje prikaz slike u širinu uz održanu
rezoluciju.
• Ova opcija će svakakao naći svoju primjenu u
prikazivanju promjena na mišićima i tetivama.
Izvođenje pretrage je jednostavno , ali zahtjeva više
vremena od standardnog skeniranja
• Sonda se povlaći bočno duž područja koje želimo

prikazati , a slika na ekranu se nastavlja na dio slike koju
smo prešli i koji ostaje zamrznut.
• Moguće je pri stvaranju slike koristiti obojeni i power

Doppler za prikaz krvnih žila
• Treba imati na umu da je slika koju smo dobili također

tek jedan tomogram područja u kojem je patološka
promjena.
• Virtual convex ili trapezni prikaz
• Širina slike pri skeniranju sa linearnom sondom određena je

širinom sonde
• Radi boljeg snalaženja i bržeg rada sa linearnom sondom

razvijena je opcija trapeznog prikaza koja podsječa na prikaz
koji nastaje upotrebom konveksne sonde
• Uključenjem opcije slika postaje šira u dubinu sa posljedičnim

gubitkom lateralne rezolucije na većim dubinama
• Opcija i dalje omogućava rad u obojenom i pulsnom Doppleru
ali bez mogućnosti upotrebe „Slant scana“,odnosno „Beam
steeringa“.
• 3D i 4D prikaz
• Opcija koja se zbog razvoja elektronike brzo razvija i

omogućuje sve kvalitetniju i bržu interpretaciju slike ,
3D i u novije vrijeme tzv. 4D (3D – prikaz u realnom
vremenu) bazira se na digitalnoj obradi kompletnih
skenova nastalih povlačenjem sonde preko područja
koje želimo skenirati
• Za precizniju i bolju 3D rekonstrukciju razvijene su

specijalizirane 3D – sonde koje uz mogućnost
uobičajne 2D mogućnosti skeniranja , imaju
mogućnost 3D rekonstrukcije slike. 3D – sonde
posebno su dizajnirane tako da se u široj bazi sonde
nalaze pretvarači koje za vrijeme 3D skeniranja
pokreće ugrađeni elektromotor
• 3D skeniranje započinje tako da najprije u 2D – prikazu (B-
prikaz sa dodatkom obojenog Dopplera ili bez njega )
odredimo područje koje nas zanima.
• Uključenjem 3D-prikaza (VOLUME MODE) na 2D – sliku

superponira se zona volumnog prozora (vol – box ) čiju
dubinu i širinu proizvoljno podešavamo.
• Kada smo podesili sve željene parametre, pokreće se

elektromotor sonde te jednakomjernom brzinom prelazi
pretvaračem sonde po unaprijed određenom području.
• Budući da je takav način skeniranja u
potpunosti automatizitran,operater ne
pomiče sondu , nego čeka da uređaj završi
skeniranje
• Dalja obrada slike zavisi o softverskim

mogućnostima specijaliziranog programa 3D
aplikacije uređaja
• Najmanja jedinica dvodimenzionalne digitalne slike
zove se pixel , dok se najmanja jedinica
trodimenzionalanog prikaza zove voxel
• Volumni prikaz je dakle sastavljen od velikog broja

voxela koji čine takozvani volumni blok. Kvalitet 3D –
slike zavisi najviše od kvaliteta 2D – prikaza koji su u
osnovi 3D-rekonstrukcije i o parametrima na koje
smo podesili 2D skeniranje
• Slika nastala 3D rekonstrukcijom ostaje , naravno , i

dalje dvodimenzionalna ali je animirana i tako
konstuirana da se stvara privid treće dimenzije. (Slika
1.)
Slika 1. Savremeni 3D-kolor
ultrazvučni aparat
Za sada je 3D najviše primjenjivan u ginekologi i opstetriciji , pedijatrijskoj

neurologiji i kardiologiji .
• Matrične sonde
• Kod klasičnih elektroničnih linearnih sondi nalazi se na

površini sonde tek jedan red pretvarača ultrazvučnih talasa.
Broj pretvarača zavisi o kvalitetu sonde (uređaja)
• Matrične sonde sastoje se od nekoliko redova pretvarača

smještenih paralelno na površini sonde praveći matricu.
Takav dizajn omogućava nezavisan rad pojedinih matrica
pretvarača u konstruiranju slike .
• Matrične sonde (linearne i konveksne) mogu zavisno o

operateru , koristiti tek jedan red pretvarača te tako
smanjiti debljinu ultrazvučnog snopa. Rezultat je mnogo
bolja rezolucija slike aksijalno i lateralno uz visok „frame
rate“.
• Compound imaging ili sono CT
• Opcija se temelji na mogućnosti zakošenja

ultrazvučnog talasa ,snopa (slično slant scanu ili
beam stearingu kod Color Flow Imaging)
• Reflektor koji se prikazuje na ekranu zapravo je

skeniran sa devet strana.Takav se prikaz
razlikuje od klasičnog skeniranja u B- modu , a
mjenja se i izgled artefakata ultrazvučne slike na
kakav smo navikli
• Slika nastala primjenom opcije je
visokokvalitetna , kontrastna i glatka uz niži frame
rate
• Nažalost ,opcija se može koristiti u B- prikazu i

gubi se primjenom obojenog ili power Dopplera
• Razlog ne postojanja opcije u drugim modovima

proizlazi iz samih fizikalnih zakona ove opcije te je
zajedništvo u dupleks prikazu nemoguća.
• Kontrastna sredstva
• Odnedavno se i u ultrazvučnoj dijagnostici koriste

kontrastna sredstva u svrhu bolje vizuelizacije.
• Aplikacija kontrasta intravenski u krvotok se

ubacuje veliki broj mjehurića gasa koji je stabilan sa
nekim ugljikohidratom.
• Na taj se način u krvotok uvodi veliki broj
reflektora ultrazvučnih talasa pa je moguće
prikazati protoke u krvnim žilama koji se ne
vizueliziraju klasičnim pregledom
• Mjehurići se nakon nekog vremena raspadaju i

resorbuju
• Noviji uređaji posjeduju mogućnost naglog

izbijanja ultrazvučnog talasa veće snage koja
razbija mjehuriće i dodatno povećava broj
reflektora pa se prikaz još više poboljšava.
• Harmonični prikaz (oslikavanje)
• (Native Tissue harmonic Imaging, Second Harmonic
Imaging ,Octave Imaging)
• Elastografija je bazirana na mehaničkom učinku
ultrazvučnih valova na tkivo, što dovodi to njegove
kompresije i deformacije. A to je iskorišteno u
diferencijaciji malignog od benignog tkiva.
• U želji da se smanje smetnje i poboljša omjer šuma -
signala razvijena je metoda harmoničnog oslikavanja
• Harmonici se generiraju u tkivu , a ne od strane sonde
• Drugi harmonik osnovne frekvencije od 2 MHz je 4 MHz

, treći 6 MHz. Svaki je harmonik za oktavu viši od
prethodnog.
SONOELASTOGRAFIJA
• Druga polovina XX-tog stoljeća obilježena je, između
ostalog, pronalaskom brojnih dijagnostičkih digitalnih
imaging metoda među kojima i ultrazvuka.
• Svaka od njih (US,CT, MRI, DSA, termovizija, nuklearna

medicina) je dokazala svoju prednost i limite što je
rezultiralo njihovom međusobnom
komplementarnošću.
• Navedene metode stalnim tehničkim unaprijeđenjima

podizale su razinu dijagnostičke kvalitete.
• Od pedesetih godina prošlog stoljeća bilježimo
proširenje dijagnostičkih mogućnosti
ultrazvuka zahvaljujući brojnim inovacijama: B-
modu, Doppler i 3D modalitetu, tissue
harmonic imaging-u i kontrastnim sredstavima.
• Zadnjih nekoliko godina veliki napredak

predstavlja i uvođenje sonoelastografije kojom
se pouzdanije utvrđuje karakter
patoanatomskih promjena kao i njihova
ekstenzija (staging).
• Na bazi poznavanja fizičkih svojstava ultrazvučnih
valova i njihovih promjena tokom prolaska kroz
insoniranu regiju razvili su se brojni ultrazvučni
modaliteti
• Tako su dobijene slike ehoanatomske presjeka

organizma u tzv. sivoj skali rezultat digitalne
obrade reflektiranih valova čije su razlike produkt
tkivne apsorpcije, difrakcije i refleksije.
• Dopler modaltet se razvio na bazi promjene
frekvencije transmitiranih i reflektiranih
valova nastalih u interakciji s pokretnim
medijima u organizmu.
• Harmonic imaging je doveo do poboljšanja

rezolucije slike zahvaljujući digitalnoj obradi
viših frekvencija reflektiranih valova od
transmitiranih
• Na bazi mehaničkog efekta UZV u ljudskom organizmu i
njegovih promjena ovisnih od transmisionog medija, u
posljednjih nekoliko godina razvija se nova opcija,
nazvana sonoelastografija (SE)(1).
• Elastografsku analizu danas je moguće vršiti i

magnetnom rezonansom (MR Elastography) upotrebom
ehoplanar sekvenci i kratkih niskofrekventnih (65 Hz)
longitudinalnih mehaničkih talasa (2).
• Elastografija u prenosnom smislu nalikuje Hippocratovoj

palpaciji kojom se određuje veličina, oblik, tvrdoća i
pokretljivosti patološke promjene.
• Pulsni talas odaslan u tkivo prolazi kroz proces
atenuacije, refrakcije, difrakcije , faznih promjena i
stvaranja harmonika .
• Signal koji se vrati pretvaraču ultrazvuka onečišćen

je brojnim smetnjama.
• Budući da se harmonici stavraju interakcijom

osnovne frekvencije i tkiva , smanjuje se daljina
puta signala za pola, što smanjuje i onečišćenje
signala.
• Intenzitet signala tkivnih harmonika je 20 dB niži
, odnosno 100 puta slabiji od osnovnog signala ,
što zahtjeva vrlo osjetljivu elektroniku
ultrazvučnog uređaja
• Primjenom ove metode moguća su znatna

poboljšanja vizelizacije u nekim primjenama
(posebno kod teških pacijenata), poboljšana je
rezolucija slike , a bolji je kontrast uz nešto niži
dinamički opseg.

Konvencionalne Radiološke Metode

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konvencionalne Radiološke Metode

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Univerzitet u Sarajevu

Fakultet zdravstvenih studija

Doc. Dr. Fahrudin Smajlović

Sva navedena otkrića u toku 1895/96, a na prvom mjestu otkriće W. C.

• Specijalna klinička radiologija se dijeli na :

Zadatak rendgenske kliničke dijagnostike je da

• Atomi svih elemenata građeni su od jezgre i

• Zračenje u širem smislu te riječi

Spektar elektromagnetnog zračenja

• Rendgenske i gama-zrake imaju jednake

Kao medicinski izvori zračenja služe:

5. Za razliku od svjetlosnih zraka rendgenske zrake prolaze

7. Interakcija rendgenskih zraka i materije

• Kad primarna rendgenska zraka pogodi jedan

• Absorpcija se zbog rasipanja rendgenskih zraka dijeli na

• Okretanjem antikatode stalno se mijenja mjesto

• Sastoji se od fluorescentne ploče na koju padaju zraci i

• Rendgenske aparate dijelimo na:

• Ovi aparati raspolažu sa većim radnim

• Oklop rendgenske cijevi

ono će na fluorescentnom ekranu ili

• Srednje plućno polje se

• Prozračnost plućnih polja nije homogena, već se

• Radioskopija srca se vrši u stojećem iii

• U I kosom položaju bolesnik

• Bazu srčane sjene čini vena

• Ako se anatomski detalj ili neka sjena nalazi u

• Ovom metodom se vrši snimanje organa koji se

• To je metoda pri kojoj je omogućeno fotografiranje slike

• Slika dobijena preko elektronskog pojačivača slike

• Ovaj aparat mjeri koeficijente absorpcionih

• To znači da na rendgenskom filmu treba da

• Kontrast rendgenske slike predstavlja razliku

• Sjena srca i krvnih

• Najmanju kontrastnost daju tkiva koja sadrže

• Kod snimanja u radiologiji centralna zraka

• Mijenjajući smjer centralne zrake u odnosu na

• Isti geometrijski oblik može dati različite

• Patološki procesi koji su izazvali razaranje

• Djelovanjem svjetlosnih, odnosno rendgenskih zraka na

• Ovaj proces obrade je relativno spor i za svaki

• U većim pogonima koriste se automatske

• Prednja strana kasete je obično izrađena od

• U vizirtubusu naredni zastor eliminiše rasute

• Kada se snima rendgenzracima veličina

• Kontrastna sredstva dijelimo na pozitivna i

2. injekcijom u krvne sudove za prikaz krvnih

• Negativna kontrastna sredstva su one

• Budući da ni jedno kontrastno sredstvo danas

• Primjena kontrastnih sredstava uvijek

• Za dokazivanje preosjetljivosti na kontrastno

• Testiranje se vrši u vidu davanja male količine

• Priprema bolesnika pripada u domen rada

• Tablete brzolučečeg kontrastnog sredstva

• Tablete sporolučečeg kontrastnog sredstva za

• Priprema bolesnika za intravenoznu i

• Laboratorijska vrijednost uree je prvi potreban

• Dan prije snimanja pacijenta

• Angiokardiografija je metoda kontrastnog

• Dijagnostički pneumotorax ili pleurografija se

• Znači metoda se izvodi

• Bronhografija je kontrastna metoda prikaza

• Kroz kateter se ubrizgava