REGIONALIZACIJA

BOSNE i HERCEGOVINE

Prof. dr. sc. Jusuf Kumalić

 POJAM I DEFINICIJA REGIONALIZACIJE

• Temeljni uslov svake regionalizacije jeste da ona bude ekonomski

samoodrživa, te da doprinosi ubrzanom razvoju kako regije tako i
države.

• Teorijski pristup regionalizaciji zahtjeva takav model u kojem regije

egzistiraju kao posebna:

a) privredna područja,
b) društveno-politička područja,
c) geografsko-tehnološka područja,
d) infrastrukturna područja.

• Ova područja moraju predstavljati dijelove jedinstvenog društveno-

ekonomskog prostora jedne zemlje.
2
 OBLICI I KRITERIJI REGIONALIZACIJE

• Teorija poznaje razne oblike regionalizacije kao i više kriterija za

regionalizaciju, koji se mogu svesti na:

1. ekonomske (razvojne),
2. geografske (prostorne),
3. infrastrukturne (saobraćajne),
4. demografske,
5. urbane,
6. istorijske i etničko-konfesionalne.

• Regionalizacija nije prosto razgraničenje područja jedne zemlje na

funkcionalne dijelove koji služe isključivo razvojnim potrebama.

• Svaka regionalna jedinica treba da bude ne samo geografsko-ekonomska

teritorijalna jedinica, nego i prostor sa određenim političkim i
ekonomskim ovlastima.
3
 DOSADAŠNJE AKTIVNOSTI NA REGIONALIZACIJI
BOSNE i HERCEGOVINE

• Osnovu za regionalizaciju A. Meliku 1950-ti godina činilo je

diferenciranje prostora na “makroreljefno-homogene prirodno-
geografske komplekse primjenom kriterija homogenih prirodnih uslova.

• Temeljem navedenih kriterija isti autor identifikovao je slijedeće regije:

1. Panonsko područje Bosne,

2. Pobrđe i sredogorje srednje Bosne,
3. Područje visoravni zapadne Bosne,
4. Velike kraške visoravni južne Bosne i visoke Hercegovine,
5. Niska srednja Hercegovina.

• Slabosti ove regionalizacije su očite, a ogledaju se u nedovoljno

uvažavanju određenih unutrašnjih razlika u pogledu prirodnih i socio-
ekonomskih karakteristika prostora Bosne i Hercegovine.
4
 DOSADAŠNJE AKTIVNOSTI NA REGIONALIZACIJI
BOSNE i HERCEGOVINE - nastavak
• T. Kanet je 1954. god. isticao da geografske regije i područja nisu samo
prirodno-geografske cjeline nego i prostorne jedinice u kojima se
prepoznaju društvene, ekonomske, kulturne i istorijske osobenosti.

• On je kao osnov za diferenciranje koristio princip homogenosti

ekonomske strukture, usko povezan sa homogenošću prirodno-
geografske osnove.

• Navedeno je rezultiralo jednom agrarno-geografskom regionalizacijom:

a) žitorodna privredna oblast sa područjem tuzlanskog bazena i Banja

Luke,
b) oblast planinskog stočarstva sa Centralnim privrednim područjima,
Privrednim područjem istočne Bosne, Područjem planina zapadne
Bosne, Područje bihaćke regije, Područje kraških polja i Područje gornje
Hercegovine,
c) oblast južnih kultura.
5
 DOSADAŠNJE AKTIVNOSTI NA REGIONALIZACIJI
BOSNE i HERCEGOVINE - nastavak
• Poznati BH geograf R. Petrović je u dva navrata izvršio regionalizaciju Bosne i
Hercegovine.

• Prvu regionalizaciju uradio je 1957. na osnovu prirodno-geografskih kriterija, uz

uvažavanje administrativno-političke granice, na 4 regije:

1. Panonska regija Bosne,

2. Srednjevisoka dinarska regija Bosne,
3. Visoka dinarska regija Bosne,
4. Kraška regija niske Hercegovine.

• R. Petrović je u drugom pokušaju 1959. u kriterije regionalizacije uključio kulturne,

nacionalne i privredne specifičnosti, a što je rezultiralo slijedeće regije:

1. Bosanska krajina,
2. Bosanska posavina,
3. Srednja Bosna,
4. Zapadna Bosna,
5. Istočna Bosna i
6. Hercegovina. 6
 DOSADAŠNJE AKTIVNOSTI NA REGIONALIZACIJI
BOSNE i HERCEGOVINE - nastavak
• Studija “Regionalizacija i centri društveno-ekonomskog razvoja u BiH” je teoretsko
uporište za regionalizaciju imala u osnovnim idejama i elementima teorije “polova
rasta”.

• Dakle, bio je to pokušaj aplikacije teorije polova rasta i primjene nodalno-

funkcionalnih principa ekonomske regionalizacije na prostoru BiH.

• U postupku regionalne diferencijacije prostora, pošlo se od uvažavanja funkcionalno-

gravitacionih principa.

• To znači da su utvrđeni postojeći i potencijalni makroregionalni centri, zatim stepen

njihovog ekonomskog uticaja na područja izvan njega i povratnog uticaja tog prostora
na sami centar.

• Korekcija ovog modela izvršena je na osnovu respektovanja postojećih

administrativno-političke podjele (prva),
• Druga korekcija imala je polazište u anketi o stvarnoj gravitacionoj usmjerenosti
centara prema neposrednom gravitacionom okruženju i samog okruženja prema
određenom centru.
• Dok je treća korekcija obavljena po osnovu ocjene o stvarnoj prostorno- geografskoj
7
povezanosti pojedinih općina.
 DOSADAŠNJE AKTIVNOSTI NA REGIONALIZACIJI
BOSNE i HERCEGOVINE - nastavak
• Rezultat trostepene korekcije teorijskog modela je bila podjela BH prostora na 4
makro regije i 16 subregija.

• Prema tome, utvrđene su četir osnovne makroregionalne cjeline, i to:

1. Bosanska krajina,
2. Sjeveroistočna Bosna,
3. Sarajevsko-zenička makroregija i
4. Hercegovina.

• U okviru makroregije Bosanska krajina identifikovane su slijedeće subregije:

Banjalučka, Prijedorska, Bihaćka, Jajačka i Drvarska.

• U okviru makroregije Sjevero istočna Bosna identifikovane su 4 subregije:

Tuzlanska, Brčanska, Dobojska i Zvornička.
• Sarajevsko-zeničku makroregiju čine: Sarajevska, Zenička, i Goraždanska regija.
• Hercegovačku makroregiju čine: Mostarska, Konjička, Trebinjska i Livanjska
regija.
8
 PROBLEMI REGIONALIZACIJE BiH

• Površno se prilazilo problemu regionalizacije.

• U okviru ex SFRJ-a BiH je tretirana kao zaokružena ekonomska cjelina

i zanemarivani su njene određene unutarnje teritorijalni razlike u
pogledu prirodnih, kao i društveno-ekonomskih karakteristika.

• U dosadašnjim pokušajima regionalizacije nisu se dovoljno vrednovali:

ekonomski, geografski, etnički, kulturni, demografski i politički kriteriji,
već se po pravilu, davao prioritet nekoj od pomenutih grupa kriterija.

• Ranija ustavna rješenja su dozvoljavala regionalizaciju:

- Federativno uređenje Jugoslavije je svaku republiku tretiralo kao

regiju,
- isti status imale su i Autonomne pokrajine Kosovo i Vojvodina. 9
 FAKTORI REGIONALIZACIJE

• Geopolitički i geostrateški položaj BiH kao faktora regionalizacije,

• Stanovništvo kao faktor regionalizacije BiH,
• Poljoprivredne površine kao faktor regionalizacije,
• BiH raspolaže sa oko 2.523.000 ha poljoprivrednih površina, od toga
obradivih površina je 1.589.000 ha i 1.020.000 ha oranica.
• Šume i šikare kao faktor regionalizacije (2,4 miliona ha - 53 %).
• Rudno bogastvo i energegetsko-sirovinska osnova kao faktor
regionalizacije,
• Voda i vodotoci kao faktor regionalizacije,
• Industralizacija kao faktor integracije ekonomskog prostora i
regionalizacije BiH,
• Putna infrastruktura kao faktor regionalizacije,
• Urbana armatura i sistem naselja kao faktor regionalizacije,
• Energetska struktura kao faktor regionalizacije,
• Visoko obrazovanje kao faktor regionalizacije,
• Pravni okvir za regionalizaciju. 10
 MOTIVI REGIONALIZACIJE U BiH

• Postoje četiri osnovna motiva regionalizacije u BiH, a to su:

a) ekonomski,

b) politički,

c) etnički i

d) administrativni.

11
 IZBOR MODELA REGIONALIZACIJE

1. Regija treba da egzistira kao geografsko-prostorno, tehnološko, infrastrukturno,

privredno i društveno-političko zaokruženo područje u okviru Bosne i
Hercegovine.

2. Regija predstavlja dio jedinstvenog, ekonomski i socijalno integrisanog BH

prostora unutar kojeg su regije radno i šire životno međusobno povezane i
funkcionalno uslovljene.

3. Regionalizacija treba da bude djelotvorna i efikasna, tako da se njenim

uspostavljanje ne remeti zajednički život građana, naroda, nacionalni manjina u
BiH, te da se ne ometa društveno-ekonomski razvoj.

4. Regionalizaciju također određuju ekonomski, politički, etnički i administrativni

motivi u smislu kako je to izloženo u predhodnom izlaganju.

5. Kriterij za regionalizaciju jesu ekonomsko-razvojni, prostorno-geografski,

demografsko-strukturni, infrastrukturno-saobraćajni, urbano-gravitacioni,
istorijsko-tradicionalni i etničko-konfesionalni.

6. Pet regija na bazi funkcionalno-gravitacionog modela. 12

HVALA NA PAŽNJI !

13