Crna Gora

Vlada Crne Gore

MINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

Katalog znanja – predmetni program

HEMIJA
I i II razred srednje stručne škole

Podgorica 2009.
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA
HEMIJA

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

HEMIJA

2. ODREĐENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Položaj, priroda i namjena predmetnog programa
Hemija je osnovna prirodna nauka za koju je karakterističan brzi rast informacija i podataka, uslovljen eksperimentom poduprtim
istraživačkim radom i brzim prenosom istraživačkih dostignuća u praksu. Hemija je interdisciplinarno povezana sa drugim
naukama. Na njenim saznanjima se temelje i vrste industrijskih grana koje su ključni element porasta kapitala i zbog toga snažno
utiče kako na ekonomske tako i na socijalne odnose u društvu.

Izučavajući hemiju učenici/e ovladavaju osnovnim znanjima o materiji i hemijskim promjenama koje se odvijaju u živoj i neživoj
prirodi, a potrebna su za razumijevanje prirodnih pojava i procesa u svakodnevnom životu, upoznaju osnovne prirodne zakone i
formiraju naučni pogled na svijet. Takođe, razvijaju intelektualne sposobnosti i osposobljavaju se za primjenu stečenih znanja u
praksi.

Važno je u očima učenika/ca nastavu hemije učiniti relevantnom za život, podstaći njihovo interesovanje za hemijske nastavne
sadržaje i korelirati nastavne sadržaje hemije sa srodnim disciplinama i predmetima.

Nova koncepcija programa omogućava produbljivanje hemijske pismenosti, odnosno bazičnih znanja potrebnih svakom
pojedincu, a koja su i dio opšteg obrazovanja i kulture.

b) Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave

Predmetni program se izučava u I i II razredu srednje stručne škole sa fondom od 2 časa sedmično. Programom je definisano po
60 časova (obavezni dio programa) u I i II razredu. Preostali dio programa planira škola u zavisnosti od potreba profila (struke).

2
3. OPŠTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA
Ciljevi nastave ovog predmeta obuhvataju:
− usvajanje novih i proširivanje znanja stečenih u osnovnoj školi,
− razvijanje razumijevanja hemijskih pojmova, fenomena, činjenica, principa, zakona i teorija,
− razvijanje sposobnosti hemijskog izražavanja (usmeno, pisano, opisom i obrazlaganjem),
− razvijanje vještine rješavanja računskih zadataka,
− sticanje sposobnosti opisivanja i prikazivanja rezultata ogleda (mjerenja) tablicama i grafikonima,
− sticanje sposobnosti pronalaženja i korišćenja različitih izvora informacija,
− razvijanje svijesti socijalnih, ekonomskih i tehnoloških uticaja hemije,
− razvijanje ekološke svijesti i odgovornosti prema radnom i životnom okruženju,
− razvijanje logičkog mišljenja i sposobnosti uočavanja uzročno-posljedičnih veza,
− razvijanje manuelnih sposobnosti, radnih i estetskih navika, samostalnosti, upornosti, volje, pažnje, pamćenja, mašte i
navikavanje učenika/ca na kontinualan rad.

4. SADRŽAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Plan realizacije nastave (I razred)

TEMA broj časova

1. OSNOVNI ZAKONI, POJMOVI I RAČUN U HEMIJI 8
2. STRUKTURA MATERIJE
Struktura atoma i periodni sistem elemenata 5
Hemijske veze 5
3. HEMIJSKE PROMJENE 11
4. RASTVORI 3
5. KISELINE BAZE I SOLI 6
6. METALI 10
7. NEMETALI 12
UKUPNO 60 časova

3
TEMA: OSNOVNI ZAKONI, POJMOVI I RAČUN U HEMIJI
Operativni ciljevi Aktivnosti
Učenik/ca treba da:
- shvati osnovne hemijske zakone,
- razumije značenje simbola,
formula i jednačina,
- povezuje količinu supstance sa
masom,
- povezuje molarnu masu sa
molarnom zapreminom,
- shvati izračunavanje procentnog
sastava jedinjenja,
- zna da na osnovu pravilno
napisane jednačine izračuna masu
reaktanta ili masu produkta.
TEMA: GRAĐA MATERIJE
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- razumije uticaj elementarnih
čestica na masu i naelektrisanje
atoma,
- upozna raspored elektrona u
omotaču,
- povezuje građu atoma sa
mjestom elemenata u PSE,
- zna da elementi iste grupe imaju
slična svojstva i isti broj valentnih
elektrona,
- zna da se elementi iste periode
razlikuju po hemijskim
osobinama, a da se njihovi
elektroni nalaze na istom
energetskom nivou.
4
Učenici/e:
- definišu osnovne hemijske
zakone,
- ponavljaju pojmove Ar(x) i Mr(x),
- preračunavaju masu supstance u
količinu i obrnuto,
- izračunavaju zapreminu određene
količine gasa,
- računaju masene udjele
elemenata u jedinjenu,
- rješavaju zadatke na osnovu
hemijske jednačine.
Struktura atoma i periodni sistem elemenata
Aktivnosti
Učenici/e:
- ponavljaju pojmove elemetarne
čestice u atomu,
- posmatraju modele atoma i
molekula,
- čitaju periodni sistem elemenata,
- čitaju elemente iste grupe i
elemente iste periode,
- koriste Internet za traženje novih
padataka.
Pojmovi/sadržaji
Osnovni hemijski zakoni: Lavoazjev,
Prustov, Daltonov i Avogadrov;
simboli, formule i jednačine; atomi
Ar(x); molekuli Mr(x); molarna masa;
molarna zapremina; maseni udio
elementa u jedinjenju; izračunavanje
na osnovu hemijske jednačine.
Pojmovi/sadržaji
Elementarne čestice u atomu,
atomski i maseni broj, izotopi;
energetski nivoi i atomske orbitale;
elektronska konfiguracija atoma;
izgradnja periodnog sistema
elemenata.
Korelacije
Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
osnovne škole.
Fizika: gasni zakoni.
Matematika: rješavanje proporcija i
jednačina sa jednom nepoznatom.
Korelacije
Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
osnovne škole.
Fizika: struktura materije.

Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- shvati nastajanje jonske kovalentne i
metalne veze,
- uoči da je elektrostatička sila
osnovna privlačna sila među
česticama supstanci,
- shvati privlačne sile među
molekulima,
- povezuje međumolekulske sile sa
fizičkim osobinama supstanci.
TEMA: HEMIJSKE PROMJENE
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- zna šta su egzotermne, a šta
endotermne reakcije,
- povezuje reakcionu entalpiju sa
endotermnim i ezotermnim
reakcijama,
- upoznaje alternativne izvore energije,
- zna da definiše brzinu hemijske
reakcije,
- razumije teoriju sudara,
- shvati uticaj faktora na brzinu
reakcije,
- shvati uslov za uspostavljanje
hemijske ravnoteže,
- shvati uticaj spoljašnjih faktora na
položaj ravnoteže,
- zna šta je oksidacija, a šta redukcija,
- zna da piše oksidoredukcione
jednačine,
- upozna hemijske izvore struje i njihov
značaj,
- upozna proces elektrolize i njenu
primjenu u industriji.
Hemijske veze
Aktivnosti
Učenici/e:
- ponavljaju pojmove jonska i
kovalentna veza,
- posmatraju modele kristala (NaCl,
grafit, gvožđe),
- posmatraju modele molekula za
prikazivanje vodoničnih veza,
- izvode oglede: rastvorljivost u
polarnim i neopolarnim rastvaračima,
- koriste Internet.
Aktivnosti
Učenici/e:
- ponavlaju pojmove obnovljivi i
neobnovljivi izvori energije,
- izvode zaključke na osnovu
demonstracionog ogleda za
egzotermne i endotermne reakcije,
- gledaju naučne filmove,
- izvode zaključke o brzini hemijske
reakcije na osnovu demonstracionih
ogleda,
- izvode zaključke o uticaju faktora na
pomjeranje ravnoteže na osnovu
demonstracionih ogleda,
- izvode zaključke o rastvaranju metala
u hloridnoj kiselini na osnovu
demonstracionih ogleda,
- određuju oksidacione brojeve atoma
u molekulima i jonima,
- pišu oksido-redukcione jednačine,
- gledaju naučne filmove.
Pojmovi/sadržaji Korelacije
Energija jonizacije, afinitet prema Hemija: gradivo 8. i 9. razreda osnovne
elektronu; jonska veza; kovalentna veza, škole.
polaznost kovaletne veze; metalna veza;
međumolekulske privlačne sile; Fizika: elektroprovodljivost.
vodonična veza; Van der Valsove sile.
Biologija: međumolekulska veza u
biološkim jedinjenjima.
Pojmovi/sadržaji Korelacije
Energetske promjene pri hemijskim Fizika: energija.
reakcijama; entalpija nastajanja; entalpija
reakcije; brzina hemijske reakcije: teorija Biologija: energetske promjene u živom
sudara – Zakon o dejstvu masa; faktori sistemu.
koji utiču na brzinu reakcije; hemijska
ravnoteža; uticaj faktora na ravnotežu; Biologija: katalizatori; ravnoteže u živim
redoks reakcije; oksidacioni broj; pisanje sistemima.
oksido-redukcionih jednačina; naponski
niz metala, elektroliza, galvanski Biologija: oksido-redukcioni procesi u
elementi, akumulatori i baterije živim organizmima.
Fizika: elektromotorna sila.
5
TEMA: RASTVORI
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- zna podjelu rastvora,
- razlikuje grube, koloidne i prave
rastvore,
- shvati izračunavanje sastava
rastvora,
- shvati značaj rastvora za živi svijet
i industriju.
TEMA: KISELINE, BAZE I SOLI
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- definiše kiseline i baze po
Arenijusovoj i Brensted-Lorijevoj
teoriji,
- uočava sličnosti i razlike
Arenijusove i Brested-Lorijeve
teorije,
- zna od čega zavisi pH vrijednost
rastvora,
- zna da razvrsta rastvore na kisele
bazne i neutralne preko pH
vrijednosti,
- shvati da vodeni rastvor svih soli
ne reaguje neutralno.
6
Aktivnosti
Učenici/e:
- ponavljaju pojmove rastvarač,
rastvorljiva supstanca i rastvor,
- zračunavaju masu ili količinu
rastvorljive supstance u određenoj
masi ili zapremini rastvora.
Aktivnosti
Učenici/ce:
- ponavljaju pojmove kiseline,
baze i soli,
- izvode zaključke o jačini
elektrolita na osnovu konstante
disocijacije,
- pišu jednačine za disocijaciju,
- pišu protolitičke jednačine,
- izračunavaju pH vrijednost
rastvora.
Pojmovi/sadržaji
Klasifikacija rastvora; sastav rastvora
- C C(X), W (X)
Pojmovi/sadržaji
Elektrolitička disocijacija; stepen
disocijacije (jaki elektroliti);
protolitička teorija kiselina i baza;
jonski proizvod vode; pH vrijednost
rastvora; hidroliza soli
Korelacije
Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
osnovne škole; rastvori.
Matematika: rlešavanje jednačina.
Korelacije
Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
osnovne škole.
Biologija: pH vrijednost tjelesnih
tečnosti.
Matematika: logaritmi i antilagoritmi.
TEMA: METALI
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- zna značaj metala u industriji i
živim organizmima,
- upoređuje reaktivnost elemenata I
i II grupe periodnog sistema,
- shvati šta je tvrdoća vode i
razvrstava vode na tvrde i meke,
- procjenjuje značaj jedinjenja
elemenata II grupe za pripremu
građevinskih materijala,
- analizira proces dobijanja
aluminijuma i upotrebu
aluminijuma,
- analizira procese u visokoj peći,
- analizira oksidaciona svojstva
kalijum-permanganata i kalijum-
dihromata,
- zna značaj prelaznih metala za
industriju i za živi svijet.
Aktivnosti
Učenici/e:
- ponavljaju pojmove metali u
periodnom sistemu elemenata,
- pišu referate i samostalno
referišu svoj rad,
- vode diskusije (tvrdoća vode,
građevinski materijali,
elektrolitički procesi u industriji),
- pišu referate gvožđe i čelik –
primjena u industriji,
- pišu oksido-redukcione
jednačine.
Pojmovi /sadržaji
Fizička i hemijska svojstva metala i
značaj metala; alkalni metali –
osobine, jedinjenja i upotreba;
zemnoalkalni metali; aluminijum –
osobine, jedinjenja i upotreba;
prelazni metali, gvožđe, hrom i
mangan – osobine i značaj.
Korelacije
Biologija: metali u živim sistemima.
Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
osnovne škole.
Geografija: rasprostranjenost
metala u zemljinoj kori.
7
TEMA: NEMETALI
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- procjenjuje značaj nemetala u - ponavljaju pojmove sastav Fizičke i hemijske osobine metala; Hemija: gradivo 8. i 9. razreda
svakodnevnom životu, vazduha i zagađivači vazduha, značaj nemetala vodonika; hlor i osnovne škole.
- upoređuje reaktivnost halogenih - rade referate i vode diskusije jedinjenja; sumpor i jedinjenja; azot i
elemenata, (zagađivači vazduha, kisele kiše, jedinjenja; ugljenik i jedinjenja; Biologija: nemetali kao biogeni
- upoznaje pojam „hlorisanje“ efekat staklene bašte, vještačka silicijum – staklo, cement i keramika. elementi.
pijaće vode, djubriva),
- procjenjuje značaj kiseonika i - gledaju naučne filmove. Geografija: rasprostranjenost
njegovih jedinjenja u svim nemetala u zemljinoj kori i atmosferi.
sferama života,
- upoznaje zaštitnu ulogu ozona i Informatika: mikro-čipovi.
pojavu ozonoskih rupa,
- procjenjuje ekološki uticaj oksida
azota i sumpora (kisele kiše),
- procjenjuje ekonomski značaj
primjene vještačkih đubriva,
- procjenjuje upotrebu silicijuma i
njegovih jedinjenja (građevinski
materijali i silicijum kao
poluprovodnik).

8
 Plan realizacije nastave (II razred)

TEME broj časova

1. STRUKTURA I KLASIFIKACIJA ORGANSKIH JEDINJENJA 3
2. UGLJOVODONICI 15
3. KISEONIČKA ORGANSKA JEDINJENJA 9
4. AZOTNA ORGANSKA JEDINJENJA 5
5. HETEROCIKTIČNA JEDINJENJA ALKALOIDI ANTIBIOTICI 4
6.BIOLOŠKI VAŽNA JEDINJENJA (MASTI, UGLJENI HIDRATI, PROTEINI, VITAMINI, ENZIMI 18
I HORMONI)
7. POLIMERI 2
8.SINTETIČKE BOJE 2
9. HEMIJSKI ZAGAĐIVAČI ŽIVOTNE SREDINE 2
UKUPNO 60

TEMA: STRUKTURA I KLASIFIKACIJA ORGANSKIH JEDINJENJA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- upozna prirodu C-atoma,
hibridizaciju orbitala i građenje
sigma i pi veza,
- zna klasifikaciju organskih
jedinjenja.
- ponavljaju pojmove: jednostruka i Osobine C-atoma; klasifikacija Hemija: gradivo 9. razreda osnovne
dvostruka kovalentna veza, organskih jedinjenja funkcionalne škole.
- posmatraju modele molekula grupe.
organskih jedinjenja.

9
TEMA: UGLJOVODONICI
Operativni ciljevi
Učenik/ca treba da:
- zna strukturu i klasifikaciju
ugljovodonikā,
- zna da primjenjuje pravila
I.U.P.A.C- ove nomenklature,
- zna osnovne tipove organskih
reakcija,
- shvati značaj i upotrebu
ugljovodonikā i njihovih derivata,
- shvati ekološki uticaj
ugljovodonikā i njihovih derivata.
10
Aktivnosti
Učenici/e:
- sastavljaju modele molekula
ugljovodonikā,
- ponavljaju pojmove zasićeni,
nezasićeni ugljovodonici,
homologi red, izomerija,
- referišu svoje radove (nafta,
prerada nafte),
- vode diskusije.
Pojmovi/sadržaji Korelacije
Alkani, cikloalkani, alkeni, dieni, Hemija: gradivo 9. razreda osnovne
alkini; empirijske, molekulske, škole.
strukturne i racionalne formule;
izomerija; nomenklatura; reakcije: Biologija: I razred.
supstitucija, adicija, eliminacija i
polimerizacija; aromatični Ekologija: ekološki problemi i
ugljovodonici – benzen, derivati njihovo rješavanje.
benzena, elektrofilna supstitucija na
benzenu, predstavnici i njihova
upotreba; nafta i zemni gas; halogeni
derivati ugljovodonika, predstavnici i
njihova upotreba; ekološki uticaj
halogenih derivata ugljovodonika.
TEMA: KISEONIČNA ORGANSKA JEDINJENJA
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- povezuje tačku ključanja i
rastvorljivost alkohola sa
prisustvom OH-grupe,
- povezuje prirodu OH-grupe sa
proizvodima oksidacije,
- upoznaje toksičnost fenola,
- upoznaje reakcije oksidacije
aldehida i ketona,
- zna reakcije za razlikovanje
aldehida od ketona,
- povezuje tačku ključanja i
rastvorljivost kiselina sa
prisustvom COOH grupe,
- zna biološki i industrijski značaj
estara.
- ponavljaju pojmove i Alkoholi; fenoli; etri; aldehidi i ketoni; Hemija i biologija.
funkcionalne grupe OH, CHO, kiseline i derivati (hloridi, anhidridi,
CO i COOH, amidi i estri).
- izvode zaključke na osnovu
demonstracionih ogleda –
oksidacija aldehida,
jodoformska proba,
esterifikacija sirćetne kiseline,
- vode diskusije na temu
alkoholizma.

TEMA: AZOTNA ORGANSKA JEDINJENJA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- prepozna amine kao baze,
- zna klasifikaciju amina,
- zna primjenu anilina i diazonijum
soli u industriji boja,
- zna šta su prirodne
aminokiseline,
- zna nastajanje peptidne veze.
- pišu racionalne formule i imenuju
primarne, sekundarne i tercijarne
amine,
- pišu racionalne formule prirodnih
aminokiselina,
- analiziraju demonstracione
oglede za bojene reakcije
aminokiselina.
Amini – primarni, sekundarni, Biologija: proteini, aminokiseline.
tercijarni; anilin – diazanijum soli;
aminokiseline; prirodne
aminokiseline; dipolarna struktura;
izoelektrična tačka; peptidna veza.

11
TEMA: HETEROCIKLIČNA JEDINJENJA
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- shvati strukturu heterockiličnih - rade referate i samostalno Struktura i klasifikacija heterocikličnih Biologija (I razred): osnovni životni
jedinjenja, referišu svoj rad, jedinjenja; alkaloidi; antibiotici. procesi.
- uoči rasprostranjenost - vode diskusije na temu upotrebe i
heterocikličnih jedinjenja u zloupotrebe alkaloida i antibiotika.
prirodnim proizvodima,
- shvati da su alkaloidi amini,
- shvati antibiozu i primjenu
antibiotika.

TEMA: BIOLOŠKI VAŽNA JEDINJENJA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- shvati da su masti i ulja estri,
- zna da sapuni nastaju
saponifikacijom masti,
- prepozna i deterdžente kao
površinski aktivne supstance,
- shvati da su monosaharidi
polihidroksilni aldehidi ili
polihidroksilni ketoni,
- zna klasifikaciju i funkciju proteina
u živim organizmima,
- shvati ulogu biokatalizatora u
živim organizmima,
- shvati terapeutsku upotrebu
vitamina i hormona,
- zna da je nepravilno
samoinicijativno uzimati vitamine.
- pišu strukture triacil-glicerola,
- rade referate i referišu svoj rad
(sapuni i deterdženti)
- vode diskusije,
- prikazuju ciklične strukture
monosaharida,
- prikazuju strukture disaharida i
polisaharida,
- referišu svoj rad (derivati
celuloze),
- analiziraju demonstracione
oglede taložnih i bojenih
reakcija proteina,
- referišu svoje radove i vode
diskusije (vitamini, enzimi i
hormoni).
Masti i ulja, strukturne jedinice i Biologija (I razred): ćelijski zid;
struktura; saponifikacija masti; lanac ishrane; endokrini sistem.
sapuni i deterdženti; ugljeni hidrati –
monosaharidi (klasifikacija i ciklične
strukturne), oligosaharidi (glukozidna
veza), polisaharidi (skrob i celuloza,
derivati celuloze); proteini, građa,
funkcija i klasifikacija proteina;
bojene i taložne reakcije proteina;
biokatalizatori, vitamini.

12
TEMA: POLIMERI
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- zna šta su polimeri, - samostalno referišu svoj rad, Prirodni i vještački polimeri; Hemija: gradivo 9. razreda osnovne
- shvati značaj polimera za živi - vode diskusije. polivinilhlorid; poliestri; kaučuk. škole.
svijet i industriju,
- upozna ekološki uticaj sintetičkih
polimera.

TEMA: SINTETIČKE BOJE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacije

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- zna osnovne karakteristike boja, - analiziraju demonstracione Boje (trifenil metanske,
- razlikuje boje po hemijskom oglede bojenja tekstilnih vlakana. antrahinonske i azo boje); boje
sastavu, rastvorljive u vodi i boje nerastvorljive
- zna praktični značaj boja. u vodi.

TEMA: HEMIJSKI ZAGAĐIVAČI ŽIVOTNE SREDINE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadržaji Korelacija

Učenik/ca treba da: Učenici/e:

- zna koji su najveći zagađivači - samostalno referišu svoj rad, Zagađivači atmosfere; zagađivači Biologija: gradivo I razreda.
atmosfere. - vode diskusije. zemljišta i voda.
Hemija (I razred): efekat staklene
bašte; ozonske rupe.

13
5. DIDAKTIČKE PREPORUKE
U koncipiranju konkretnih metodičkih mjera i postupaka usmjerenih ka povećanju motivacije učenika/ca u nastavi hemije treba
poći od sljedećih opštih zahtjeva i preporuka:
− prilikom realizacije programa nastavnik/ca treba da sagleda nivo znanja sa kojim učenici7e dolaze iz osnovne škole;
− nastavno gradivo povezati sa prethodnim znanjima i iskustvima učenika/ca kao i sa životom i ukazivati na značaj primjene
teorijskih znanja u praksi;
− nastavno gradivo izlagati što zanimljivije;
− gdje god je to moguće nastavni proces organizovati tako da učenici/e do generalizacije dolaze svjesnim i aktivnim radom,
na osnovu proučavanja odabranih objekata, procesa i pojava;
− na što više primjera razvijati vještinu rješavanja računskih zadataka;
− što više nastavnih sadržaja prezentirati kao referate i diskusije učenika/ca;
− što češće koristiti nastavna sredstva koja privlače pažnju i povećavaju radoznalost učenika/ca;
− demonstracione oglede treba da izvodi nastavnik/ca;
− prilikom izvođenja demonstracionih ogleda omogućiti da učenici/e samostalno zapažaju, rezonuju i zaključuju;
− gdje god je moguće nastavni proces organizovati tako da se hemija uči rješavanjem problema;
− posebno obraditi jedinjenja koja imaju primjenu u svakodnevnom životu pri čemu sve više angažovati učenike/ce da te
oblasti prezentiraju referatima i diskusijama.

6. KORELACIJE MEĐU PREDMETIMA

Korelacije među predmetima su date u tabelama – Sadržaji i operativni ciljevi predmetnog programa.

7. STANDARDI ZNANJA

I razred
Učenik/ca treba da:
− zna značaj hemije u nauci, praksi i svakodnevnom životu,
− povezuje znanja iz hemije i drugih nauka,
− definiše osnovne zakone u hemiji,
− povezuje relativnu molekulsku masu, mol, molsku masu,
− računa najednostavnije zadatke – maseni udio i količinsku koncentraciju,
− zna izračunati procenat elemenata u jedinjenjima na osnovu molekulskih formula,

14
 − zna princip izgradnje elektronskog omotača i PSE,
− razlikuje tipove hemijskih veza,
− razumije brzinu hemijske reakcije,
− razlikuje vrste rastvora,
− zna šta su elektroliti,
− razlikuje najvažnije predstavnike neorganskih jedinjenja (oksidi, kiseline, baze i soli),
− zna značaj metala i njihovih jedinjenja u svakodnevnom životu,
− zna značaj nemetala i njihovih jedinjenja u svakodnevnom životu,
− dobro poznaje ona hemijska jedinjenja, sirovine i proizvode koji su važni u njegovom/njenom zanimanju,
− zna koje se štetne i opasne hemikalije koriste u njegovom/njenom zanimanju, kako se njima rukuje i kako su obilježene.

II razred
Učenik/ca treba da:
− zna osobine ugljenika kao osnovnog elementa koji ulazi u sastav svih organskih jedinjenja,
− razlikuje alkane, alkene, alkine, predstavnike aromatičnih jedinjenja,
− zna značaj nekih kiseoničnih organskih jedinjenja (alkoholi, kiseline, estri),
− zna osnovne karakteristike i značaj biološki važnih jedinjenja (masti i ulja, ugljeni hidrati, proteini, vitamini),
− zna značaj azotnih organskih jedinjenja u živim organizmima (aminokiseline),
− razumije osobine proteina,
− zna osnovne karakteristike lipida i ugljenih hidrata i njihov značaj u svakodnevnom životu,
− zna upotrebu i zloupotrebu alkaloida i antibiotika,
− shvati značaj polimera za živi svijet i u industriji,
− zna praktični značaj boja,
− zna hemijske zagađivače životne sredine,
− razumije posljedice ljudskog uplitanja u prirodne procese.

8. NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA I OCJENJIVANJA

Ocjenjuje se:
− kontinuirani rad učenika/ca tokom godine,
− aktivnost na času,
− seminarski radovi sa prezentovanjem.

Ocjenjivanje je:
− usmeno,
− i pismeno (testovi poslije svake oblasti).

15
9. RESURSI ZA REALIZACIJU NASTAVE
9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi

Za izvođenje nastave hemije škola treba da ima: specijalizovani kabinet sa odgovarajućom opremom za izvođenje
demonstracionih ogleda; kompjuter sa priključkom za Internet; mjesto za skladištenje hemikalija koje odgovaraju važećim
standardima; zaštitnu opremu; protivpožarnu opremu; opremu za prvu pomoć; zaštitna sredstva.

9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora

1. Opšta i neorganska hemija za prvi razred srednje škole, Gordana Isaković, Ljiljana Lukić, Miloje Isaković, Nataša
Panajotović, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.
2. Opšta hemija za prvi razred srednje škole, Slavoljub Ðukić, Radivoj Nikolajević, Milena Šurjanović, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 1994.
3. Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Momčilo Jovetić, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.
4. Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole, Vladimir Pavlović, Rade Marković, Zavod za izdavanje udžbenika,
Novi Sad, 1991.
5. Organska hemija sa praktikumom za vježbe za prvi i drugi razred srednje škole, Aleksandar Milovanović, Vladimir
Pavlović, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996.
6. Hemija za četvrti razred gimnazije, Julijana Petrović, Smiljana Velimirović, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1997.
7. Hemija za treći razred, Dr Aleksandra Stojiljković, Beograd, 1996.

10. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUČNIH SARADNIKA/CA

Nastavnik/ca hemije (kao opšteobrazovnog predmeta u srednjoj stručnoj školi) može biti:
− univerzitetskog studijskog hemijskog obrazovanja (Hemijski fakultet, Prirodno-matematički fakultet – grupa hemija, VI
stepen),
− diplomirani inženjer neorganske tehnologije (Metalurško-tehnološki fakultet),
− diplomirani inženjer organske tehnologije (Tehnološki fakultet),
− diplomirani inženjer hemijske tehnologije (Metalurško-tehnološki fakultet).

Katalog znanja – predmetni program HEMIJA za I i II razred srednje stručne škole, prilagodila je Komisija u sljedećem sastavu:

Stanojka Vučurović
Vera Ramović
Dr Lidija Stefanović-Kaljaj

16
17