MILENKO

IRO "GRADEVINSKA KNJIGA" BEOGRAD, 1989.

Prof. Milenko Przulj, dipl.ing.grad.

Vanrcdni profcsor G radcvinskog fakultcta u i rukovodilac

sektora za mostove i konstrukcijc u Projcktnntskorn zavodu "Fraser" Sarajevo

Rccenzenti:

Prof. Prof. dr

Nenadic, dip.ing. Lazic, dipl.ing,

ISBN 86-395-0194-7

Za IRO 'GRADEVINSKA KNJlGA'

Milan direktor - glavni urednik

Milica Dodic, odgovorni urednik

Olga Arsenijcvic, ureduik

Dragan Paunovic, tehnicki urednik Dubravka Jurcla-Kovaccvic, lcktor Sonja Cicovic, korektor

Stampa: 'Bakar", Bor That: 1.500

lI;OU"","I;;'," poglavlja knjigc Spregnute konstrukcije obradenc su teoretske osnove, i konstruisanje sprezanja cclika i betona kod nosaca, ploca i stubova sa HHIIC,WUAU u mostogradnji i visokogradnji.

I

U tri decenije primjenc spregnutih konstrukcija u mostova i objekata visokogradnje sa spregnutim razvoj u primjeni ovih konstrukcija,

Tw,>d"t",lIi., aktuelnu udzbenicku literaturu za redovnu postdiplomsku nastavu

aUI"V""''''.HH i arhitektonskim fakultetima, a namijenjena je i za koji

na projektovanju i gradenu mostova i objekata visokogradnje,

knjige je u toku aktuelne teorije i prakse ovih i uskladena je sa

vazecim pravilnicima i preporukama evropske konvencije za celicne konstrukcije.

Autor se zahvaljuje reccnzentima knjige prof. Gojku Nenadicu i prof. dr Jakovu Lazicu nll ulozenom trudu i korisnim sugestijama,

knjige prethodile su skripte "Spregnute konstrukcije" u

adevinskoz fakulteta u Sarajevu, 1986. godine. Tom znacajan doprinos

dali su i recenzenti skripti prof. Fraud Krzle i prof. dr ""JlA'UQ.H Studen, pa im se i ovom prilikom zahvaljujem.

primjere u knjizd obradio je asistent Zlatko dipl.ing., a crteze

graficki obradio Kusmic Mirza na cemu im 5e autor posebno zahvaljuje. Zahvalnost i svim kolegama i saradnicima iz sektora za mostove i VJC"'l<""""lJ!~ zavoda "Traser" - Sarajevo.

Autor ocekuje korisne sugestije, sto bi doprinijelo poboljsanju novog izdanja

mart 1989. god inc

Milenko

1. UVODNA RAZMA TRANJA /1

1.1. Uvod u spregnute konstrukcije /1

1.2. Kraci hronoloski pregled razvoja spregnutih konstrukcija /3 1.3. Oblasti primjene spregnutih konstrukcija /5

1.4. Pravci razvoja spregnutih konstrukcija /5

2. SPREGNUTOG PRESJEKA /14

2.1. Celicni nosac /14

2.2, Armirano-betonska iii prednapregnuta ploca /15 2.3. Sredstva za sprezanje /16

2.4. Oznake i karakteristike spregnutog presjeka /16

2.5. Obim i vrste sprezanja /21 '

3. DOKAZ SIGURNOSTI I MJERODA VNE ZA ANALIZU

SPREGNUTOG PRESJEKA /,?-2

3.1 Dokaz sigurnosti / 22

3.2. Mjerodavne velicine /25

4. SPREGNUTOG PRESJEKA /39

4.1. Proracun napona i deformacija spregnutih konstrukcija po

metodi prof. Durica /39

4.2. Granicno stanje upotrebljivosti /49

4.3. Granicno stanje nosivosti /57

KONSTRUKTIVNE METODE DJELOVANJA NA SPREGNUTI PRESJEK /63

5.1. Opcenito 0 konstruktivnim metodama djelovanja na spregnute presjeke /63 5.2. Uticaji od prednaprezanja kablovima arrnirano-betonske ploce u

spregnutom presjeku /64

5.3. Uticaji od prednaprezanja celicnog nosaca /65 5.4. Analiza elasticnog sprezanja /69

5.5. Analiza diskontinualnog sprezanja /73

6. KONSTRUISANJE I PRORACUN SREDSTAVA ZA SPREZANJE /75 6.1. Opsta razmatranja /75

6.2. Konstruisanje i proracun vitkih mozdanika /80

6.3. Konstruisanje i proracun krutih i kombinovanih mozdanika /90

7. SPREZANJE

NOSACA

7.L Opsta razrnatranja /93

7.2. Analiza sprcgnutog rcsetkastog nosaca sa arrnirano-betonskom plocom na gornjcm pritisnutorn pojasu /94

7.3. Spregnuti resetkasti nosaci kod kojih je kompletan pojas, iii aha

pojasa, od bctona /100

8. SPREGNUTA KONSTRUKCl.IA PLOCA SA PROFILISANIM LIMOVIMA /103

8.1, Uvodna razmatranja /103 8.2. Materijali /104

8.3. Staticka analiza /107

8A Konstruisanje za osiguranje sprezanja /114

8.5. Spregnuta ploca sa spregnutirn stropnirn nosacima /115 8.6" Spregnuta stropna (krovna) konstrukcija kao horizontalna

9. SPREGNUTI CELICNI STUBOVl /126 9.1. Uvodna razmatranja i primjcna spregnutih stubova /126 9.2. Konstruisanje spregnutih stubova /127

9.3. Nosivost spregnutih stubova /131

9.4. Brojni primjer /140

10.

SPREGNUTIH KONSTRUKCIJA U MOSTOGRADNJI razrnatranja /147

sistem mostova sa spregnutim celika i betona 11

10.4. gradski i pjesacki mostovi sa

konstrukcijama /153

105. mostovi sa spregnutim

10.6. mostova sa sprcgnutim rasponskim

10.7. /211

PRIMJENA SPREGNUTIH KONSTRUKCIJA U VISOKOGRADNJI

1LL razmatranja /253

11.2. sisterni zgrada sa

11.3. Arrnirano-betonske (spregnute)

/262

11.4. stropni (krovni) nosaci

11.5. primjene spregnutih kod

visokogradnje /274

11.6. Brojni primjcr /281

298

PRILOZI

Prilog br, 1. Pravilnik 0 tchnickim mjcrarna i uslovima za spregnute konstrukcije iz 1970. godinc/301

Prilog br, 2. Spregnute gradevinske konstrukcije, nacrt za standard JUS.UZl.OlO.1988., 327

1

Prvo poglavlje, uvodna razmatranja, cine dijelovi:

- uvod u konstrukcije,

kraci hronoloski razvoj spregnutih konstrukcija,

oblasti spregnutih konatrukcija, i

- pravci spregnutih konstrukcija.

1.1

u

Za pronalasak i prakticnu primjenu novih materijala nekada nisu dovoljna ni stoljeca. Razvijena tehnologija ovoga vremena otvorila je siroke mogucnosti funkcionalnog objedinjavanja postojecih materijala u nove konstruktivne cjeline,

u sirem smislu je konstruktivno objedinjavanje, spajanje, dva materijala razlicitih osobina u jedinstven spregnuti presjek,

u uzem konstruktivno objedinjavanje celika i betona kod nosivih

elemenata gradjevinskib konstrukcija.

mogucih raslicitih

betona raalicitih kvaliteta i starosti (slika

(slika 1.3), celika i drveta, sprez anje celika i i drugo.

kao konstruktivni metod koristi se i u drugim oblastima tehnike, posebno stvu.

autori, da bi precisnijc naznacili 'materiju nil. koju se odnosi spreaauje, usvajaju nazive: "Spregnute konstrukcije celik i beton". Mi smo u naslovu knjige i dalje zadrz.ali naziv "Spregnute konstrukcije" koji se u nasoj sredini, u uslovima kada jos nisu sire drugi oblici sprez anja, odnosi na sprezanje celika i betona (slika 1.1).

1

U jedanaest knjige "Spregnute konstrukcije" obradjene BU tcoretske osnove, proracun i konstruisanje sprezanja celika i botona kod nosaca, ploca i stubova

sa u mostogradnji j visokogradnji.

Vjerovatni razlozi sto spregnute konstrukcije, koje objedinjuju najbolje osobine celika i betona kao materijala, nisu irnale jos brzi razvoj i vecu primjenu i u nasoj zernlji BU:

- kasno i neadekvatno uvodjenje ovih konstrukcija u nastavne programe gradjevinskih fakulteta;

- nepostojanje institucije permanentnog obrazovanja inzenjera iz prakse, sto bi omogucilo naknadno upoznavanje sa teoretskim osnovama, proracunom i konstruisanjem spregnutih konstrukcija;

Slika 1.1

Sprezanje celicnog nosaca

armirano-betcnskc place "Sprcgnut.i presjek"

Slika 1.2

Sprczanje betona razficitih kvalitet.a i st arosti

Slika 1.3

drvenog arrniranog

nosaca i armirano-betonske place.

- presivljena specijalizacije diplomir anih gradjevinskih insenjera konstruktivnog smjera prema materijalirna (celik-beton), a ne prema objektirna. Materijal je sredstvo da se realizuje konstrukcija, a konstrukcija je sarno dio, istina najvasniji, nekog objekta,

Konstrukteri koji projektuju Hi grade gradjevinske objekte ne smiju u prilazu nositi opterecenje u izboru materijala za konstrukcije.

Za projektovanje spregnutih konstrukcija potre bno je da konstrukter, pored ostalog, ravnopravno posnaje celik, armirani i prenapregnuti beton kao i materijal i kao koastrukcije,

1.2

Kao i vecina drugih materijala i konstrukcija i spregnute konstrukcije 8U usle u primjenu posredstvom mostova i medjuspratnih konstrukcija. Do 1910. godine kolovozne table putnih i zeljeznickih mostova, gradjene BU od udubljenih i koritastih limova Hi "zores" profile sa ispunorn od nevezanog

U periodu od 1910. do 1920. go dine beton je upotrijebljen kao rnaterijal sa ispunu kod kolovoznih tabli mostova.

Velika tesina ovih kolovoza ogranicavala je rasp one mostova. Da bi se srnanjila tesina kolovoza mostova, od 1920, godine preluzi se na primjenu relativno tankih armirano-betonskih ploca urnjesto teske ispune od nearrniranog betona, Ispitivanjem ovako izgradjenih konstrukcija koustatovane BU znatne raalike u racunskirn i mjerenim deformacijama i naponima, sto je ukazalo da postoji dva raslicita

materijala u korisnog

U Kanadi su 1922. izvrsena detaljna

sa u be tonir anim I ncsacima (slika 11 .1 d) Betonska ploca iznad nosaca bila je armirana. postupak proracuna novog spregnutog nosaca.

rnedjuspratne konstrukcije bila znatno laksa od ranijih rjesenja. Kao rezultat ovih ispitivanja dat je

saraunje cencnog nosaca i arrnirano-betonsk« ploce

su u periodu od 1930. do 1940, u Kanadi i Engleskoj, a nesto

Svajcarskoj, ali nije bilo teoretske osnove za i siru primjcnu

spregnutih konstrukcija.

Na kongresu Medjunarodnog drustva za Parizu, pojavili en se pry! radovi iz oblasti a",-.",,',m profesor Stiissy je prvi put pomenuo mosdanik kao sredstvo za zlicita materijala,

u U ovim radovima dva ra-

Detaljno ispitivanje putnog mosta preko rijeke Save u Zagrebu, koje je obavljeno 1939. godine pod vodjstvom profesora Rosa i ukazalo je nedvojbeno da se most ponasa kao spregnuta konsttukcija, Kod ovog mosta, koji nije racunat kao spregnuta konstrukcija, primjenjeni su mozdanici koji su obez bijedili veci step en saradnje celicnih glavnih punostjenih nosaca i armirano-betonske kolovozne ploce mosta,

U SAD su od 1936. do 1944. godine obavljena obimna ispitivanja koja su omogucila donosenje prvih propisa za sprcgnute konstrukcije u mostogradnji.

Njemacki propisi za spregnute konstrukcije izdati su 1955. godine (DIN 1078 Verbundtrager·· Strassenbriicken), a u Velikoj Britaniji 1965. godine. Od 1950. go dine (a u zemlji od 1965. godine) intenzivnije se hladnooblikovani profilisani celicni lim kao oplata i kao dio betonske ploce u zajednickorn spregnutom presjeku,

Prva primjena spregnutih konstrukcija u nasoj sernlji bila je 1955. godine kod mosta preko rijeke Save u Bosanskoj Gradiski. Profesor Dusan Simic sa Gradjevinskog fakulteta u Sarajevu uspjesno je primjenio, na osnovu Svajcarskih propisa, sprezanje kolovoznih nosaca putnog mosta sa resetkastim glavnim nosacima i upustenirn leer lovozom.

Nas "Pravilnik 0 tehnickim mjerama i uslovima za spregnute konstrukcije" ozvanicen je 1970. godine (29), a do tada su projektanti bili upuceni na koriscenje stranih propisa.

Knjiga akadcmika Milana Djurica, izdata 1963. godine pod naaivom "Teorija spregnutih i prethodno napregnutih konstrukcija", koja obradjuje metode proracuna uticaja u sprcgnutirn i prethodno napregnutim konstrukcijama, S obzirom na viskoelasticno pcnasanjo b eton a, ucinila je snazan uticaj na spregnutih konstrukcija u nasoj zcmlji.

Specijalno izdanje casopisa "Izgradnja" pod .lazivom "Spregnute konstrukcije", koje je isaslo 1972. godine, prva je zbirka radova i strucnih izgradjenih objekata iz oblasti spregnutih konstrukcija. Knjiga je predst avljala pomoc i podstrek mladjim

fJH)'.JC,"""'''"'''W,na putu spregnutih U radovima (19) i (20)

dat je djelimican pnrnjene konstrukcija u do 1980.

godine. U posljednjoj deceniji oblast spregnutih konstrukcija prosiren a je i na spregnute stubove i spregnute okvirne konstrukcije, Zahvaljujuci opseznim i medjunarodnoj vecina razvijenih zemalja novelirala je sa spregnute konstrukcije prelazcci na proracun po teoriji plasticncati, odnosno konceptu granicne nosivosti, sto je dalo novi podsticaj i povecalo konkurentnost spregnutih konstrukcija.

U toku je usvajanje novog standarda za spregnute konstrukcije i u nasoj zernlji, koji

akcep tira dostignuti nivo u razvoju teorije i prakse celika i betona (30).

4

1.3

Putni mostovi i medjuspratne konstrukcije viseetaznih primjene spregnutih konstrukcija celik-beton.

au oblasti najsire

Cetrdeset godinaprimjene obogatilo je forme sprez anja i sirinu primjene, Obimna istrazivanja, teoretski radovi i uspjesno realizovani projekti otvorili su puteve za dalju siru prirnjenu sprcgnutih konstrukcija kod putnih, gradskih i pjesackih mostova, Do izrazaja su dosle prednosti spregnutih konstrukcija u pogledu utroska materijala, velicine rasp on a i brzine gradjenja, Zeljeznicki mostovi SU, takodje, oblost gdje su spregnute konstrukcije nasle primjenu zahvaljujuci svojim tivnim i drugim prednost.ima. U odnosu na putne mostove, primjetan je zastoj u startu i rnanji broj varijantnih rjesenja (sto je, inace, karakteristika i drugih rna: terijala i konstrukcija) u prirnjeni ked zeljeznickih mostova. Razlozi sa ovo GU vece korisno opterecenje, veci dinamicki uticaji i yeti rizik u slucaju otkasivanja konstrukcije mostova.

Spregnute konstrukcije u mostogradnji koriste sc pored ravnih rasponskih konstrukcija i kod lucnih visecih i zavjesenih mostova, za sprez.anje glavnih ili kolovoznih 'nosaca, Kod objekata visokogradnje (viseetaane jayne j avne garaze, industrijske zgrade, sportske, sajamske i druge dvorane velikih rasp ona) sprez anje se koristi za ekonomicno i brzo gradjenje medjuspratnih i krovnih konstrukcija vecih raspona primjenom spregnutih ploca sa profllisanim celicnim limovima ili montaznih arrnirano-betonskih ploca. Konstrukcijske, tehnoloske i ekonomskc prednosti spregnutih presjeka koriste se i za vertikalne clemente nosive konstrukcije - stubove u kombinaciji celicnog i betonske ispune iii ubetoniranih celic nih tako da je savremeno koncipirana zgrada kompletno u spregnutoj konstrukciji.

Sprezanje se primjenjuje ked statickih sistema prostih i kontinualnil, konstrukcija za punostjene i resetkaste presjeke nosaca.

i ramovskih

Opcenito se moze reci da je oblast primjene spregnutih konstrukcija u graditeljstvu ncogranicena.

1,4

Razvoj spregnutih konstrukcija odvija se u dva osnovna pr avca:

- razvoj teorije spregnutih konstrukcija kroz

i teorijska

- razvoj novih i unapredjenje postojecih fermi oblikovanja i tehnologije gradjenja spregnutih konstrukcija.

5

1.4.1

U vecini razvijenih zemalja, zahvaljujuci resultatirna opsesnih istraaivanja no, nacionalnom i medjunarodnom planu, na snazi je proracun spregnutih konstrukcija teorije plasticnosfi. I pored evidentnih prednosti realnijeg pristupa spregnutih konstrukcija preko analise granicnih stanjai granicne upotrebljivosti, nisu savladane sve teoretske osnove za cjelovitu primjenu novog koncepta, koja au u toku, i dalji razvoj ide u pravcu da se i z.a dinamicki opterecene konstrukcije, tj. .konstrukcije izlosene zamoru, dobije zadovoljavajuca teoretska osnova za proracun po granicnim stanjima. Dalji razvoj teorije spregnutih konstrukcija, temeljen na napretku fundamentalnih tehnickih discipline, uz konstenie moenih racunara, omogucice ejelovitu po teoriji plasticnosti, kontinualnih konstrukcija mostova koje u postupku gradjcnja kroz

Nova saznanja otklonice prevelika ogranicenja zatesucih napona u be tonskoj ploci u

mornenata sto ce povecati spregnutih konstruk-

omogucice cia se i za spregnute konstrukcije izlosene

i povratno utice nil. ispravno i koncipi-

nosive konstrukcije,

"",''''''11'''' reoloskih osobina na bazi

i na gotovim objektima omogucide vremena.

istrasivanja u stalnih uticaja

cia sc analiziraju uticaji promjena

sto je posebno z a konstrukcije mostova su, u

naponskim promjenama,

U toku je teorijskih osnova i prakticna primjena betona raalicitog

kvaliteta i raslicite starosti. Ovo nastalo u nastojanju da se kroz

rnontasnc-mcnolite iskoriste prednosti montasnog i monolitnog pos-

spre-

celika i betona Za mostove vecih raspona sve vise ce se primje-

njivati super celici sa visokim mehanickirn osobinama 400-800

N/mm2) i celici sa antikorosionom "'nA"n,~o'"

ostace i

O'l11'r"",n i ekonomicnosti,

6

Cijena izrade betonske ploce bitno utice na konkurentnu sposobnost spregnutih konstrukcija. Kod spregnutih mostova vecih raspona, razvoj ce se kretati u iito vecoj primjeni prefabrikovanih kolovoznih armirano-betcnskih ploca, uz istovrerneno otklanjanje uocenih nedostataka koji smanjuju trajnost mostova. Razvoj tehnologije sintetiekih ljepila i pouzdanost njihove primjene kljucni su sa siguran prelasak na prirnjenu prefabriciranih armirano-betonskih ploca,

Pored tehnoloske prednosti, montazne ploce znacajno smanjuju uticaje od skupljanja i tecenja betona, sto je posebno bitno sa kontinualne mostove velikih raspona. Na povecanje ekonomicnosti spregnutih mostova uticace se kroz nove iii novelirane postupke montaze. U toku su prakticna istrazivanja da se cjelovita spregnuta kenstrnkcija izvodi na obali od prefabriciranih dijelova celicnog i betonskog dijela spregnutog presjeka i, preko stubova i pomocnih potpora, navlaci u definitivan polosaj.

I spregnute konstrukcije mostova mogu se graditi postupkorn simetricne slobodne konzolne gradnje s tim da segmenti u sebi sadrze i betonske dijelove presjeka.

U zgradarstvu, spregnute konstrukcije ce post ati dorninantne jer ce se pored racionalnih spregnutih medjuspratnih konstrukcija, koje nernaju konkurencije za rastere vece od 8 m, iskoristiti ekonomske i druge prednosti spregnutih stubova i spregnutih okvira, Razvoj spregnutih konstrukcija omogucice dovoljno tacan cjelovit i jednostavan proracun, po teoriji plasticnosti, sa objekte visokogradnje. Razvoj novih konstruktivnih postupaka, uz koristenje novih materijala, treba da obezbijedi vecu protupozamu otpornost nosive spregnute .konstrukcije javnih zgrada. Za medjuspratne konstrukcije zgrada eve vise se, pored spregnutih ploca sa profilisanim limovirna, koriste resetkasti nosaci kod kojih je gornji - pritisnuti pojas montazna betonska ploca.

u primjeni spregnutih konstrukcija za putne mostove velikih raspona se, istrasivanjima u ovoj deceniji, otkloniti kroz novu koncepciju popr ecnog

u nove forme celika i betona.

Na slid 1.4 shematski su nasnaceni aatvoreni senducasti poprecni presjeci grednih mostova velikih raspona sa kojima su ostvareni rekordni rasponi i to 300 m u celiku za most kodRio de Janeira i 260 m u prenapregnutorn betonu kod mosta na Brisbane.

Slika 1.4 - Poprecni presjeci mostova velikih raspona a) od prenapregnutog beton a, b) od celika.

7

Dalje povecanje raspona velikih mostova od prenapregnutog betona ograniceno je velikirn ucescem tesine rebara sanduka u tezini mosta, koje se krece izmedju 30 i 40% ukupne tezine mosta, neadekvatnim preusimanjern dijela optcrecenja u cjelini presjeka i slozenijorn tehnologijom betoniranja rebara. Visok pro cenat ucesca orc totropne ploce u tesini (cijeni) nosive sanducaste celicne konstrukcije mostova, nedovoljna iskoristenost u svirn presjecima i cijenama odrsavanja upucuju nil, kolovoznu plocu od arrniranog ili prenapregnutog betona visokih marki MB50 - MB70.

Spregnuti presjeci sublimiraju dobre osobine celika i betona kao materijala i otklanjaju gore analisirane nedostatke eelicnih i prenapregnutih presjeka rnostova velikih raspona.

Nil, slici 1.5a dat je uobicajen presjek spregnutih most ova koji mose biti sa iii bez gomje celicne ploce i sa kojim BU ostvareni rasponi same do cea 150 m. Dalje povecanje raspona, odnosno ukupne neprekinute duzine mosta uticaji od skupljanja i tecenja betona. 'Ielmika sprez anja uobicajenih resetkastih nosaca (slika 1.5b) u relativnom je zastoju U odnosu nil, sprezanje punostjenih modificiranjern resetkaste koustrukcije otvara se put novih fermi o,"'.""'O>li,o, racionalnih celicnih nosaca. Ubacivanjem donje pritisnute betonske ploce u zonama negativnih mornenata, koje je pocelo kod mosta na rijeci Savi u (slika 1.5c), pocinje nova faza u razvoju spregnutih konstrukcija za mostove vecih raspona,

Najnovija istraaivanja iIzgradnja prvih probnih mostova u rezultirala

su novim

Nil, slici 1.5d prikasan je spregnuti presjek mosta kod au oba od ermiranog (za staticki odredjene sisteme) ili prenapregnutog betona za kontinualne sisteme. Rebra sanduka su od naboranog (plisiranog) celicnog lima se kontinualno ankeruje - spreze sa, betonorn pojaseva. Naborani lim se radi pomocu teskih presa, nisu mu potrebna nikakva dodatna ukrucenja.

Za premostenje sa jednim vecim rasponorn povoljan je na slid 1.5e kod koga je donji zategnuti pojas kao celicna cijev u kojoj BU kablovi za preuzimanje zatezucih napona, Po slicnom konceptu prcjektovan je most na slici

7.9. Itebra presjeka mogu biti kao resetkasta iapuna iii kao naborani lim.

Kod most ova vece sirine, celicnom resetkastom se prostorna sacasta konstrukcija i

Ekepcrimentalni presjeci 1.5d, 1.5e i Znatnije povecanje raspona uslovljeno je ce cijela konstrukcija mosta postati industrijski proizvod, a uticaji od tecenja znatno ce se smanjiti. Razvoj spregnutih konstrukcija prema velicini raspona, pratice i razvoj ili noveliranje postup ka montaze i gradjenja sa ciljern cia Be postigne sprezanje i vlastite tesine i da nosiva konstrukcija sama sebe montira bez skupe dodatne oprerne.

8

Armirano betonska iIi prednapregnuta kolovozna plo6a teli6na ortotropna kolovozna plo6a

Rebra sanduka od prednapregnutog betona

Celi6na punostjena rebra sand~ka

Donja plo6a sanduka od prednapregnutog betona teli6na donja plo6a sanduka

teli6na re§etkasta konstrukcija

Celi6na re§etkasta ispuna

Spregnuto prednapregnuti donji pojas sanduk~ Betonski iIi prednapregnuti donji pojas sanduka Naborani punostjeni 6eli6ni lim za rebra sanduka ~ Celi6ni utegnuti donji pojas

Slika 1.5 - Razvoj nosivih konstrukcija spregnutih most ova velikih raspOllil..

9

2

Spregnuti presjek cine:

celicni nosac,

armirano-betonska ili utegnuta ploca i

sredstva za sprezanje mozdanici.

Pravilno konstruisanje i proracun spregnutog presjeka zabtjcva dobro poznavanje sva tri njegova sast avna dijela. Na slici 2.1 prikaz ani S\I uobicajeni obliei poprecnih presjeka spregnutih nosaca. Spregnuti presjeci a.b.c.d,e, koriste se vise u visokogradnji, a presjeci f,g,h u mostogradnji

2.1

nosac

Za konstruisanje sprcgnutih nosaca n ajvise se koriste (posebno \I oblasti rnostogradnje) limeni punostjeni zavareni nesimetricni nosaci. U oblasti visokogradnje i z a manje r aspone most.ova mogu se koristiti i valjani profili (NPI, PI, C) bez iii sa ojacanim donjim pojasern. 'Osnovna karakteristika celicnog zava.rcnog nosaca z a spregnuti nosac je veci prcsjek donjeg zategnutog pojasa i rninimalne dirnenzije gornjeg pojasa koji je u spregnutom presjeku u blizini neutralne ose idealnog presjeka, Postoje pokusaji da se nesimetricni I nosaci proizvode valjanjem ali obim potreba ue garantuje kornercijalnu cijenu. Met.alopreradjivacka industrija proizvodi i na trzistu nudi zavarene nesirnetricne nosace visine od 600-1200 rnm.

Valjani i zavareni celicni nosaci BU od norrnalnih konstrukcionih celika eN 24,

26, eN 29 i eN 36 sa mehanickim i hernijskirn osobinama prema JUS C.BO.500 od oktobra 19'70. godine.

Ovdje cemo dati neka pravila i ernpirijske obrasce prema nasim i inostranim normama, za formiranje nesimetricnog zavarenog presjeka celicnog nosaca.

10

bl

CD ARMIRANO BETON5KA I PREDNAPREGNUTAI FLOCA

CD CELICNI NOSAl':

CD SREDSTVA ZA SPAJANJE - MOZOANICI

"Ii" VISINA SPREGNlJTOG NOSACA

.. b" SUDJEUJJOCASIRINA ARM. BEl I PREONAPREGJ PLOCE

9;

al

fl

.L

.C

Slika 2.1 Uobicajeni oblici poprecnih presjeka spregnutih nosaca

hi

11

CORN JI POJAS VERTIKALNI LIM DONJ1 POJAS

GORNJI POJAS

#-bo·ia lY ho . 50 #- h . tl

min b ::= 200 250 m m

minto = 10 -12 mrn > follJ

Yl~RTm:ALNT foT1l1_

DON.Jl POJAS

---·1

Slib 2.2

ZA GREDE NA DVA OSLONCA ZA KONTINUALNE NOSACE

PREMA .JUGOSLOVENSKIM ISKUSTVIMA PREMA PROPISIMA SAD

DA BI SE ZADOVOLJILA POPRECNASTABILNOST PROPIS~ U SAD ODREDJUJU

S. > 12

12

/':, > 50 rnrn \ 1,2.3 30lnlT1

t 1 '-'~ \ 2 t 3; ;'\ t < :)-·10 rnrn

Slika 2.3

Broj i debljine lamela donjeg pojasa savise 0 potrebnorn mornentu inercije idealnog presjeka. Ne bi trebalo usvojiti presjeke sa vise od tri lamele. Radi ocezamn

uslova zavarivanja nastavaka, posebno na gradilistu, Be

dinih lamela do 30 mrn.

12

Sirina lamele smanjuje Be za minimum 50 mm, a trece sa minimum 100 mm u

odnosu na prvu Cesto je korisnije da se nosivost spregnutog presjeka

se regulise kroz povrsinu donjeg pojasa) postigne sa jednom lamelom promjenljive sirine i debljine i prornjenorn kvaliteta materijala. Izbor zavisi i od raspolosivog asortirnana limova. sa jednom lamelorn znatne ustede u zavarivanju,

Propisi SAD preporucuju da je Wi 2: 2,4 We, tj. da momenat otpora idealnog UH"'"'''''' (betonska ploca i celicni nosac] bude sa 2,4 iii vise pub. veci od momenta otpora celicnog nosaca, Autor Utescher u knjisi fiir Verbundtr ager" dao je postupak za proracun povrsine novu pozriate povrsine betonskog dijela presjeka, pritisnutog lima. Ovaj postupak se koristi za spregnute nosace koji.se samo za korisno optereceuje. U spregnutim konstrukcijama se skoro iskljucivo koriste celicni zavareni nosaci. Ugaoni savovi z a vezu pojaseva za vertikalni lim biti kvaliteta 1. Posebno jc bitan kvalitct ugaonih savova za vezu donjeg limove (00 > 12 mm) sarno "K" say obezbjedjuje

sto je narocito bitno za dinamicki onterecene konstrukcne zeljeznicki). Svi suceoni radionicki savovi su "S" kvaliteta. mogu izvesti 11 zavarenoj izvedbi (slika 2.4a iii sa tim) zavrtnjima (slika 2.4b). Moguca je i

lVL'JUl,'MllU nastavci se (prenapregnunastavka sa ova dva spojna

sredstva,

(a)

(b)

Slika 2.4.

Kod nosaca sa velikom visinom lima se satvorena ukruce-

od NP C narocito kod oslonackih ukrucenja. Na mjestima oslanjanja

fcrmiraju oslonacka ukrucenja ilirini lamela, visini nosaca i ldista.

13

Duzina Iamela donjeg pojasa, odnosno promjena povrsine ako je primijenjena jedna lamela prornjenljive sirine i debljine, kod celicnog nosaca u spregnutom prcsjeku, rnoze se odrediti analitickim probama. Uuiverz alno eksplicitno rjesenje, kao kod limenih nosaca bez sprez anja, ne posebno ked kontinualnih nosaca koji prolaze kroz razne faze opterecenja u vrcmenuz to it in..

Kod spregnutih nosaca sistema grede na dva oslonca kod kojih se sprez anje vrsi samo za korisno opterecenje moze se za odredjivanje dusina lamela donjeg pojasa koristiti sljedcci analiticko graficki postupak , slika 2.5 gdje je:

MJ Momenat savijanja od stalnog opterecenja koje prima celicni nosac.

M2' - Mornenat savijanja od preostalog stainog opterecenja (oprema rnosta + askorisnog opterecenja i uticaja skupljanja i tecenja, koje prima spregnuti

(J'e - normalni napon u donjem zategnutom pojasu O'e == O'et + (l"C2; (l"cl --

f(M1); (l"o2 ::: f(M2).

Ako se (fc Br11CUna u presjecima sa jednom, dvije j tri lamele dobice se 17'~,

Slika 2.5 Odredjivanje duzina Iamela donjeg z ategnutog pojasa spregnutog nosaca je duzina potrebna da lamela na sebe prirni punu silu (t:.. ;::: 0/2, b = siriua

puna linija na dijagrarnu napona, pokazuje najvece napone u <Xll101JlVR nosada. Ukupna dusina dodatnih lamela jednaka je teoretskoj

Da bi se ostvarilo radionicko nadvisenje, kod izrade nosaca treba sracunati

<';""<:;"""1'> nosaca i ugib sprcgnutog nosaca na osnovu krutosti celicnog, odnosno

on'r"onm,j"r,," nosaca uvodeci u racun i od tecenja i skupljanja betona.

14

2.2 Armirano-betonska

prenapregnuta ploca

Osobine armiranog betona kao sastavnog dijela spregnutog presjeka odgovar aju uslovima datim u "Pravilniku 0 tehnickim normativima za beton i arrnirani beton" iz 1987. godine. Za spregnute presjeke primjenjuje se beton klase dva (bet.on BlI) marke betona ME30 - ME60. Za armiranje se koriste sipke od glatkog cclika (GA), rebrastih celika (RA), mrezasta armature (l\IAG i MAll) i Bi armatura (BiA) prema uslovima iz navedenog pravilnika, Dimenzije armirano bet.onske ploce, keto element a spregnutog nosaca, odredjuju se na osnovu funkcije ploce u cjelini objekta i lokalnih napona i deformacije, a ne prema potrebama spregnutog presjeka. Nosivost spregnutog presjeka poetize se celicnim dijelom sprcgnutog presjeka, posebno povrsinom zategnutog pojasa, djelimieno markom betona ploce i konstruktivnim postupcima.

Minimalne debljine armirano-betonskil: plo ca u zaoisnosti od namjene konsirukcij«

Ploca krovova, min d = 6 em, odnosno 10 em kod ploca sa profilisanim lirnovirna;

medjuspratnih konstrukcija, min d := 7 em, odnosno 10 em kod ploca sa profilisanim limovima;

Ploce u visokogradnji (javne garase) gdje mogu doci i vozila, min d ~-::: 12 em; Kolovozne ploce pjesackih mostova, min d :;::: 12 em;

Kolovosne ploce put nih mostova min d ;::::: 16 em;

Kolovozne ploce zeljeznickih mostova, min d :::::: 18 em.

Prelaz sa celicnog nosaca na armirano-betonsku plocu moze biti direktan bez vute ili vuta (vidjeti sliku 2.1), sto zavisi od statickih i konstruktivnih

namjene konstrukcije, izbora sredstava za sprez anje, raspona ploce i raspona nosaca i tehnologije gradjenja. Sa vutarna se, relativno mali utrosak materijala snatno povecava otpornost spregnutog presjeka, ali se povecava konstruktivna visina "".~.,._ .. ,_ i otesavaju uslovi i izrade opiate.

Armirano-betonske ploce kao dijelovi spregnutog presjeka mogu hili radjene na lieu mjesta pomocu drvenih, betonskih ili celicnih oplata. Betonska ili celicna oplata, ako je upotrijebljen talasasti lim, mogu ostati i kao tr ajni dio spregnutog presjeka.

U industrijski razvijenim sredinarna fade se montazno arrnirano betonske ploce, prema uslovima za industrijsku prefabrikaciju betona i specificnirn konstruktivnim postupcima i detaljima vezu i spresu u cjelinu spregnutog presjeku.

Ako se naponi z at.ez anja u armirano-betonskoj ploci, kao dijelu spregnutog presjeka kod staticki neodredjenih spregnutih kcnstrukcija, preuzirnaju prenaprezanjem kablovima tada vase, pored ostalog, svi uslovi koji se odnose na prenapregnute konstrukcije u skladu sa vazecim pravilnicima.

15

Sve velicine betona kao rnaterijala i betonske ploce kao dijela sprcgnutog I-'L<OO.l'"'-''' (CVfstOC,;:t, elasticnosti, viskoelasticne osobine, sudjelujuca sirina) biee obradjeni u narednom trecem poglavlju,

2.3

za

Sredstva z a sprezanje treba da obez bijede zajednicko (spregnuto) djelovanje dva razlicita konstruktivna materijala u jedinstvenorn spregnutom prcsjeku. Predmet interesovanja, u ovoj knjizi, je sprez anje celika i betona kod nosaca, ploca i stubova.

Sredstva z a preuzimaju smicuce silo koje nastaju na kontaktu dva razlicita materijala, a. time omogucuju jedinstveno djelovanje spregnutog presjeka i ostvareme pretpoatavke na kojima se sasniva analiza napona i deformacija, odnosno dokaz

Kao sredstvo za sprezanje arrnirano betonske ploce i nosaca kod konstru-

nosaca raslicite koriste se sidra, cepovi,

i njihove kombinacije, Kod i proracuna spregnutog

se trenje postoji nil, kontaktu celicnog i hpj;OYlsko"

Obzirom na konstruisanja i

celicnih nosaca srno im sesto

iz ovog poglavlja odnosice se i nil, sredstva za sprez anje

stubova.

ploca sa profilisanirn limovima za sprez anje Be prvenkoje nastaje na dodiru betona i specificno obradjene dodirne limova. Pored trcnja sprez anje se postize sa vitkim (elasticnim] mozdanicima .. cepovirna, zavarenim mrezarna armature, tackastim zavarivanjern i drugim srcdstvima. Konstruisanje i proracun sredstava za sprezanje ploca obra .. djeno je 1.1 sastavu osmog pcglavlja konstrukcija ploca sa profilisanim

sila kod

uslovima i na naein

u naznaeenom

2..4

Neka

sasnovana au na vasecem Pravilniku 0 tehnickim m;",.,,,,,,,, hr. 1), a neka

16

9, 11) na preporukama Eurocode hr. 4 i nacrt.i novog standards sa on,',,"',,"',," konstrukcije (prilog br. 2) bice date oznake i karakteristike prema oba navedena dokumenta.

2.4.1 Oariake i karaktecist ike

pr ema Pravilnfku 0 tehniekim

Ea, Eo, Ee, EZ(k) Modul elasticnosti bet ona, armature, celika i kablova za naprezanje;

'II ::: 12AE'~ ili Odnos modula elasticnosti celika ili armature prema modulu elasticno-

"b

sti bet on a;

'fI", ;:;: t Odnos modula elast.icnosti celika i kablova za 'P Koeficijent tecenja betona;

e, [,k Skupljanje betona i krajnja rnjera neornetanog skupljanja betona;

Jib, Fa, Fe, Fk Povrsina sudjelujuceg presjeka betona, prednaprez anje;

:To Momenat inercije sudjelujuceg presjek a betona i celicnog

d Debljina be tonske ploce;

celika i kablova sa

do Ukupna debljina betonskog presjeka:

II" bn, br Sudjelujuca sirina bctonske sa jedne strane nosaca, iznad ~C'!\,"'<J'"

nosaca i ukupna sudjelujuca sirina a.b. ploce;

bo, b Sirina bctonske ploce na dod iru sa celicnim nosacem, sirina cclicnog

he, h Visina celicnog nosaca, ukupna visin a spregnutog nosaca;

a Odstojanje izmedju tezista betonske ploce i teZista celicnog nosaca;

Gb, IJa, at, Gk Odstojanje tezist.a betonskog presjcka, armature celika i kablova od

tezista idcalnog presjek a; ai. ~-:: a, := {fo: a

hi Odstojanje naponskog vlakna od tezista

Yb, Yc Odstojanje n aponskog vlakna od teiista betonske celicnog nosaca;

odnosno teiista

ai; (Te, a s, (rk Norrnalni napon u betonu, celicnorn nosacu, prednaprez anje;

kablovima za

1', TO, 1'1 Naponi smicanja u cclicnorn nosacu, betonu i

1";, Tb, Tt, 7:', 'Tic 'Ib\is(.e sprcg;nut.og armature i kablova ~a.

F, Idealna povrsin a ;prcgl1ul.og II odnosu na E" data izrazoin, Fi = Fc +

Fa + 1. Fb + .L F" ako nema kablova dan izraza jeduak je nuli.

n nk

Idealni moment i

spregnut.og

.7; == Jc + ;[_g.+- Fi_· Gb • a;

b et.ona, celie.nog nosac a,

u odnosu na 1;;(; dat je izrazoin.

ako nema kablova poslednji clan izraza jednak je 0,

ako se ne uzima u obzir presjek armature i kablova;

Si sLaW:ki morncnat

povrsine;

koji djeluju na: be tonski

cclicni nosac

Me, M Mornenat spreguuti

N Norrnalne sile presjeku.

betonskom

cclicnom nosacu spregnutom

Polosaj tezista spregnutog prcsjcka odredjuje se n a nacin poz n at iz ot.pornosti rna-

Slika 2.6 Oznake spregn utog presjcka bez kablova z a prednaprez anje (a) i sa kablovima za prcdn apreaanje (b).

18

Aal .. povrsina celicnog odnosno betonskog dijela ,w,>Ql<>!r"

- povrsina armature betonskog dijela presjeka

., modul elasticnosti celika

- modul elasticnosti betona

Ebe - efektivni rnodul elasticnosti betona

Fi> F2 - mjerodavne kornbinacije opterecenja G - stalno djelovanje (opterecenje)

L8 - mjerodavna sirina povrsine smicanja

- moment pune plastifikacije presjeka s neoslabljenom plocom

- moment pune plastifikacije spregnutog

l E - Eulerova kriticna sila

Np/ - sila plastifikacije spregnutog stupa Npl.a - sila plastifikacije celicnog dijela sprcgnutog presjcka Npl,b - sila plastifikacije bctonskog dijela st.upa Npl,. - sila plestifikacije armature presjek a spl'cgnutog stupa

No; - granicno stanje nosivosti cent.ricno prit.isn ut.ih spreg. stupova - promjenljivo mjerodavno djclovanje

- ostala promjenljiva djelovanja

R - otpornost, otpor konstrukcije

- granicna nosivost mozclarnka

.. granicna nosivost mozda nika II elast icnoj .uiaiiz i

R" - granicna sila smicanja u pravcu

nosa ca

S vanjski

na konst.rukciji

- otpornirnomen at u elasticnoj analizi

i

11)

be - eIckt.ivna sir ina sirokog pojasa spregnutog nosaca I - raspon nosaca, raspon ploce

e eksccntricitet

Co - pocetni ekscentricitet

n - odnos modula elasticnosti celika i betona n - broj presjcka armature

f3 - koeficijent raspodjele momenta

f3628 - cvrstoca betonske kocke nakon 28 dana (MB) f3m '. racunska otpor nost betona

f3sa - granica popustanja celika u

nosacu

f3sv - granica popust anja armature betonskog dijela nN><"'V'", "'( .. globalni faktor sigurnosti

6 - deforrnacija, ugib

t" - deformacija zbog 11 - koeflcijent sprcgnutog stupa

,\ - koeficijent relativne vitkosti

Ap - vitkost izbocavanja

(Ttl zatezna cvrstoca cclicnog materijala

if" .. granica razv lacenj a rc > napof smicanj a

materijala

<Pt - kocficijent

he toua.

20

2.5

imamot

Sprezanje same za korisno opierecenje

Spregnuti presjek prima samo korisno opterecenje, a celicni ncsac kompletnu sopstvenn tezinu, tezinu oplate, radnika i betona bez ikakvih pomocnih po dupiranja u toku betoniranja,

Spreianje za korisno i dio stalnog opterecenja

Spregnuti presjek prima korisno opterecenje i tezinu dijelova konstrukcije nije

vezana za realizaciju arrnirano betonske ploce (oprema mosta iii sve strop a

iii krova osim ploce}. I kod ovakvog sprezanja celicni nosac nije poduprt u toku betoniranja.

Sprezanje za koristio i ukupno sialuo opierecenje

Ovaj obim sprez anja moze se ostvaeiti ako je celicni nosac poduprt u toku radova na betoniranju i ccvrscavanju betona.

Sprezanje u z prethodno iii naknadno predtiaprezan]«

- prethodno napresanje montaznim postup cima;

- deformisanje celicnog nosaca u radionici i betoniranje deformisanog nosaca;

- prethodno prednapresanje celicnog nosaca i

naknadno prednaprez anje betcnske ploce,

U poglavlju 10.3 su obradjene forme sprez anja kod staticki odredjenih i kontinuiranih nosaca i data analiza Iaktora koji uticu na izbor racionalne forme sprezanja,

2.5.2 Vrste

U teoriji i praksi spregnutih konstrukcija prisutne BU tri vrste sprezanja celika i betona:

Kruto sprez.anje, gdje nerna (ilije zanernarljiva] popuatljivosti na celi(:nog nosaca i armirano betonske ploce;

- Elasticno sprezanje, gdje dolazi do elasticnog pomaka na spoju izmedju celienog i betonskog dijela spregnutog presjeka (u proracun se uvodi deformacija sredst ava z a sprcz anje);

Diskontinualno (isprekidano) sprezanje je svjesno izostavljanje spresanja na dijelovima nosaca sa maksimalnim mornentima.

21

3

3.1 Dokaz

Prve cjelovite teorije spregnutih konstrukcija i propisa koji su ih pratili , ozvaniceni su u prve dvije posleratnc decenije, od 1950. do 1970. godine. Dokaze sigurnosti fiU sasnivali na teoriji elasticuosti preko dozvoljcnih napona. I nasi vazcci propisi (29) za spregnutc konstrukcije dokaz sigumosti baziraju na teoriji elast.icnosti , a ogranicenja deformacija, vibracija i z arriora svedeni 8U na nivo preporuka. Usljed nedovoljnog poznavanja mehanizma rad a spregnutog prcsjeka (prsline u be ton , konccntracije napona., lokalna stabilnost celicnih dijelova presjeka, popustljivosti mozdanikai zamora konstrukcije, sadrzani su visoki koeficijenti sigurnosti ~3 z a

beton, a za celik 1,7.

na modelima i teoretska istrazivanja na medjunarodnom planu """"'U,,,. BU da vecina razvijenih zemalja u periodu od 1975. do 1985.godine novelira teoriju i propise spregnutih konstrukcija i prihvati koncept granicnih stanja, novog standarda za spregnute konstrukcije (30) predvidja dokaz granicnih stanja ..

U ovom, za nase uslove, prelaznom periodu smatramo da je neophodno da se u praksi zadrze oba koncepta proracuna. Korisno je da se novi koncept sa granicnim stanjima bez ikakvih rezervi primijcni kod objekata visokogradnje gdje SIl mirna opterecenja, sto je u ovoj knjizi i uradjeno u poglavljima 6,8, 9 i 11.

Kod izlozenih prornjenljivim naprozanjirnajacina zarnora je uvijek niza

od granicnog napona lirnitnog st anja.

zemalja novi koncept proracuna usvojila je postcpeno. Jos uvi-

do sa upotrijebljivog nivoa, nije razradjen novi koncept , za kontinualne

spregnuto prednapregnute konstrukcije rnostova koje u periodu gradjenja i eksploatacije kroz raalicite faze rada sa. raslicitim karakteristikarna otpornosti nespregnutog i spregnutog presjeka,

22

Novi koncept proracuna po limitnim stanjima predvidja dokaz sigumosti konstrukza dva granicna stanja, granicno stanje nosivosti i granicno stanje upotrebljivosti,

3.1.1 Ot por

Otpor konstrukcije " R" , izrazen preko presjecnih sila nosivosti MN, QN iNN, mora biti jednak iii veri od vanjskih uticaja "S", izrasenih preko Mx, Qx i Nx od normativnog eksploatacionog opterecenj a pomnozenih sa globalnim faktorom sigurnosti 'Y.

(31)

3.1.2 Faktor

"'Y"

Prema nacrtu standarda za spregnute konstrukcije (30) prihvaceni 8U gIobalni faktori sigurnosti:

za granicno stanje nosivostiv ::::: 1,60;

za granicno stanje upotrebljivosti I :::: 1,00.

Za zeljeznicke mostove, visece i zavjesene rnostove i slicne konstrukcije moze se usvojiti i veci faktor sigumosti, sto se mora posebno obrazloait.i i naznaciti u odgovarajucoj tehnickoj dokumentaciji,

Za mjerodavne kombinacije optcrecenja FJ i 1'2 djelovanje na konstrukciju moze se reducirati

F\ 'y(G + Q)

,[G + 0, 9 Ql + 0, 7(Q + Q3 + Qn)]

(3.2) (3.3)

G - je uticaj stalnog opterecenja

- je osnovno promjenljivo opterecenje z.a razrnatrani nosivi element (za mostove to su norrnativna pokretna opterecenja)

- su uticaji ostalih mogucih prornjenljivih opterecenja.

U nekih i u prep orukarna Evrocode 4 predvidjeni su parcijalni

faktori sigurnosti za svaki pojedinacni vanjski uticaj.

R _- >

IR -

lSi' s,

(3.4)

23

lit - je parcijalni faktor sigurnosti za otpor konstrukcije

lSi - su parcijalni faktori sigurnosti za uticaje pojedinih vanjskih opterecenja.

Parcijalni faktor sigurnosti od pokretnog opterecenja na rnostovima je 1,5- 1,7, a z a stalna opterecenja od betona, 1,5, a od celika 1,05.

Sto su vise vanjski uticaji odredjeni probabilistickorn analizorn to je vise smanjivanje parcijalnih faktora sigumosti "lSi.

Par cijalni faktor sigurnosti za otpor konstrukcije fR ;::: 1 mora biti veci od jedan, jer se time neutralise nemogucnost tacnog definisanja otpornosti spregnutog presjeka (modul elasticnosti bet ona, sudjelujuca sirina, uticaji skupljanja i temperaturnih prornjena).

Dokazivanjem sigurnosti preko parcijalnih f'aktota odvojene su nesigurnosti i nepoznanice koje nastaju od vanjskih uticaja, od nepoznanica koje su vezane za otpornost spregnutog

:3.1.3 Granicno

nosivost i

Granicno stanje nosivosti (krajnje granicno stanje) je stanje u kame spregnuta konstrukcija ili njeni dijelovi mogu preuzeti maksimalne uticaje uz osiguranje faktorom sigurnosti.

Za granicno stanje nosivosti otpor konstrukcije R definise se u zavisnosti od klase poprecnog presjeka (tacka 3.2.4). Za poprecne presjeke klase 1 i 2 otpor konstrukcije definise se rasporedom napona na poprecnorn presjeku po teoriji plasticnosti. Za poprecne presjeke klase 3 i 4 otpor konstrukcije definise se po teoriji elasticnosti dostignutim granicnim naponima na krajnjim rubovirna konstrukcije. Za vitke Iokalne clemente (klasa 4) rubni granicni napon zavisi od vitkosti

Vit.ki celicni presjeci ne mogu se plastificirati, jet prije plastificiranja gube stabilnost, pa Be za njih primjenjuje analiza po teoriji elasticnosti kao i do sada.

Kod kompaktnih celicnih presjeka rnoguce je potpuno ili djelimicno F'C"'"JJ!<-U""J presjeka i preraspo djcla napona, pa se time rnoze vise iskoristiti nosivost presjeka u odnosu na proracun po teoriji elasticnosti.

3.1.4 Granicno

upotrcbljivost i

Gr anicno stanje upotr ebljivosti je grarucno stanje koje odgovara uslovirna normaine eksploatacije konstrukcije. Norrnalni uslovi eksploatacije obez bjedjuju Be kroz elasticno ponasanje konstrukcije u svirn Iazama eksploat.acije uz ogranicenje deformacija i pukotina u betonskom dijelu spregnutog presjeka.

24

rubovirna

i tecenja betona.

celikn 8U dovoljno tacno bez vecih

kod definisanja b etona prisutna 811 veca odstup anja

osnovnih vclicina bit-nih z a otpornost spregnutog spregnute

3.2.1

konstrukcionih celika

Za otpornost spregnutog

com i velicinom '1P',,,,'m,,

bctona do 50 100)'

S!ikil.:U Radni dijagram celik

Modul elasticnosti

se

a za proracun se rnoze uzeti

25

3.2.2

b et.ona

Ovdje ce se dati samo osnovna z a beton norrnalue specificnc mase od 2,0 do 2,8 t/m3 z a razliku od la.kih bct.oua sa sp ecificnom masorn manjorn od 2,0 t/m3 koji se , takodje, mogu koristiti u sprcgnutim prcsje cima. Za spre gnute konstrukcije koriste se betoni vecc cvrstoce na odredjeni markom betona ispitivanjcm na koch sa stranicama od 20 em.

Vrijednost Ci.T :c:: 10-5

0,2

tcrmicke dilatacije betona

Modul elasticnosti Letona od

se eksperimeutalno kod z nacajnih objekata U nedostatku ispit.ivanja koriste tabe li odnose Be na bcton starosti se ZCt k rat.kotrajna optereccnja u

kada je to predvidjcno projektorn se vrijednosti :z tabele 3.1. Vrijcdnosti date 1I

28 dana. j vezani su Zit marku be tona., a vrernenu t = O.

Ta,bela 3.1 Mod ul clasticnosti be ton a s, (CPa.)

U koji fie koriste Z,i celik u i = O.

beton a net

Za pror acun prerna radnim

nosivosti , n a slici :L2. Deformacija bctona

se

.1ARb:Q,§L~J)1~.,.jK/lJ)HLJ!l1.~G_ll.AM.l_

.......... _ .. _l .. _ .. ~ __ .. _. _

Slika 3.2 Radni dijagrarn z a bef.on

26

3.2.3 Efektivna sirina

pojasa

Efektivna (sudjelujuca.) sirina betonskog pojasa u analizi otpornosti spregnutog presjeka i tacnost njenog odrcdjivanja uticu na. stepen tacnosti dokaza sigurnosti spregnute konstrukcije,

Naponi u arrnirano betonsku plocu, kao dio spregnutog presjeka, unose se postedstvorn smicucih sila na kontaktu sa gornjim pojasern i mozdanicima koji se po sirini pojasa smanjuju pa. se smanjuju i normalni naponi O'x u smjeru y.

Definicija sudjelujuce sirine moze se predstaviti izrazom

(3.5)

Norrnalni napon 0'", mijenja se duz raspona,

Slika Na.poni 11 bet.onskoj ploci spregnutog presjeka

Usljed interaktivnog djelovanja smicucih i normalnih napona sudjelujuca sirina se mijenja duz raspona i zavisi od vise faktora. N avedeni po znacaju ti faktori su:

- odnos sirine ploce prema rasponu (b/L);

- vrsta opterecenja, koncentrisane sile ili jednako podijeljeno opterecenje;

- staticki sistern nosaca;

" polozaj presjeka na nosacu.

Uticaj ostalih Iaktora kao sto su: odnos debljine betonskog pojasa prema visim rebra celicnog nosaca, elasticne karakteristike materijala i step en ortotropnosti je zanemarlj i v.

U nacrtu novog standarda za sprcgnute konstrukcije (30) uvazene 811 preporuke iz Eurocode 4.

Za elasticnu analizu otpornosti sprcgnutcg presjeka usvaja se da je

be :::: (3. b

(3.6)

27

slici 3.4.

Slika

duz raspona nosaca

na slid

3.5.

Slika

Bezdimeneionalni

fJ racuna

; iii vadi iz

1

J

;1.1;

28

su ~;lici 'Tj

konzolni

nosaca kada je za f30 i f3I

po

krutost

sirinom elm;; raspona HZ pret-

ne

se u

se dokaz

U uslovima

na:

u visokogradnji sa mirnirn korisnirn

manje

korisnim opterece-

29

Prema (30) poprecni presjec i su razvrstani u cetiri klase kroz kriterije rotacionog kapaciteta spregnutog presjeka, lokalnog nutog presjeka i drobljenja betona.

Klase 1. U klasu 1 spadaju presjeci koji ornogucavaju preraspodjelu mornenata. Presjeci klase 1 nazivaju se i plastificirani poprecni presjeci.

Klasa 2. U klasu 2 spadaju presjeci koji mogu razviti punu plasticnu doformaciju, ali im je rotacioni kapacitet smanjen , a time nije preraspodjela momenata savijanja,

Presjeci klase 2 mogu se nazvati kornpaktnim

Klasa 3. 13 klasu 3 spadaju presjeci u kojirna je popustanja materijala sarno na rubovima. Svi aktivirati bez redukcije.

dozvoljeno dostizanje'

dijelovi presjeka mogu se

Presjeci klase 3 mogu se nazvati i sernikornpaktni

Klase 4. U klasu 4 spadaju presjeci koji se ne mogu svrst ati 1I tri pretho dno

navedene k lase. 1\1 spadaju presjeci sa vitkim nosivirn presjeci

izlozeni dinamickom opterecenju i vibracij ama kod kojih je mjerodavno optereccnje na zamor, prije dostizanja granice popustanja.

U tabeli 3.2 dati 8U gnutih nosaca.

odnosi bit z a pojedine klase poprecnih presjeka spre-

3.2.5

bet ona

Beton je clasto-plastican iii viskoplastican materijal koji optereccnjern de-

forrnise. Deforrnacion- osobine betona zavise od duzine optcrccenja, od

ciklicnog ponavljanja opterecenja, od vlaznosti i temperature sredine i drugih uslova. Skupljanje i tecenje betona BU deformacije be tona se u toku vremena i bez promjene opterecenja pa se zato nazivaju "vrcrncnsko" delorrnacije.

Skupljanje ocvrslog bet ona je postcpeno smanjivanjo z.aprcminc usljed neprekidnosti procesa hidratacije cementa i vode. U procesu hidratacij« suvisna voda tezi da ispari, pa tako dolazi do smanjenja znprerniue i teiine betona ..

Tecenje ocvrslog betonaje njegova osobina da se pod djelovanjem stalnih i ncpromje-

nljivih opterecenja, u toku vrernena, i dalje deforrnise i pocetne

deforrnacije. Ove vrernenske deformucije bet.ona, tecenja, mogu biti

znacajno vece od trenutnih elasticnih deforrnacija.

30

TIP PRESJU(A

Valjani pro f i l i

J[

Zavareni profili

Vertikalni limovi

b

Ojacanje pojasa

:.rt

:It

RASPOREO NAPONA

p r i t i s a k .(- )

-----,--- ------,--, .. _-----1

16 E

20 E

40£

.-~------_----.------.-- ---- ,-,-----,------+-----,-_._----+-------- _---,

E"

7,5 E

a

24E

KlASA 3

Tabela 3.2. Gr anicne vrijcd nosti od nosa hit

25 E

9c

13 E

33 [ Q

JUS U. E7. 121

32£

31

3.2.5.1

32

betona

~ klirnatski uslovi sred inc - vlaznost betona 11

izlo7,ene atmosfer1ikim

E" :::: e, + t:( :::: fe(l Edf,) f,,(l + 'Pt)

Modul elasticnosti b etona U vrernen u to; :::: ubi e;

Modul elosticnosti botona u vrcrnenu i je

1 + 'Pt

(3.11)

Zavisnost tecenja betona od vremeua i konacne vrijcdnost.i tccenja odredjuju se prerna JUS.U.Ml.02D i JUS.U.Ml.027.

Ako konacne vrijednosti koeficijenta betona '1'00 :::: (t<x!, to) za too

nisu odredje ne, najrnanje prvih sedam dana i pri are-

dine od priblizno 293°K (20°C) rnogu fie koristiti vrijednosti date u tabeli BAB '87 (:54).

Tab ela 3.3 Kon acne vrijednosti koeficijcnta teceuja nearmiranog betoua

II trenutku opterecenja t

Srednja debljin a presjeka elernent.a

Cd", u em)

1,4

i.a

1,2

1,0

0,8

Za tezanju.

t.ecenja betoria mogu se uzeti iste vrijednosti pri pritisku i pri za-

34

i"--"--------.--------,r----------r--------r-------,-----"-""--, totdona)

7 14 2&

90

1 godilla 3 godine

90

80

70

60

50

40

Slika Konacne vrijednosti koeficijent.a tccenja II Iunkciji relativne vlaznosti i st.a.rosti

beton a u trenut ku optereccnja to, za dm 20 em -

tecenja betona'<p(t, to) od vremena t, odnosno starost.i

(t -- to), nije ekspcrimcntalno odredjena, za elernenata i relativne vlaznosti sredine, za clemente i 8e nalaze 11 sredini priblizno stalne vlaznosti i temperature, koriste se vrijednosti date 11 tabeli 3.4,

Tabela 3.4 Zavisnost

tccenja betona 'P( t, to) od vremena t i od starosti beto n a u trenut.ku opterecenja to

Starost betona u trenutku opterecenja to (daru)

3,2.5.2

betona

Konstatovali smo da je betona. postcpcno

procesa hidratacije cementa i

U procesu beton se skuplja st.o iz aziva napone z at.ozanja i prijevrernene mikroprsline ako beton nije potrcbnu C,Vl'St.OCll i ako je losijcg kvaliteta.

35

u izuzetno 15··20 em 100 em

\Pt -

E:i,

be tona zavisno od klimatskih

pr-

[

Slika :>.11 Kouacne

'.'~"""""" skupljanja 11 fuukciji relativne vlaznosti i srednje debljine presjeka am

37

Za odnose skupljanja bctoria U vremenu t prest anka njegovanja betona f. (t) i konacnih vrijednosti skupljanja e, (too), u zavisnosti od dimenzija poprecnog presjeka elemenata i relativne vlaznosti sredine, z a clemente i konstrukcije koje se nalaze u sredini stalne vlaznosti i temperature, mogu se koristiti vrijcdncsti date u tabeli 3.6.

Tabela 3.6 Zavisnost skupljanja betona od vremena

Relativnil vlaznost

sredine {u %)

20 40

_~. __ ~ . . .L_. .=_.::c __ . __ . .J.__

70%

40%

38

4

Bes obzira sto se i u spregnutim konstrukcijarna za osnov proracuna prihvata kon-

cept sa granicnim smatramo neophodnim i korisnim da se daju teoretske

osnove analise napona i spregnutih konstrukcija po teoriji

sto je obrazloseno u tacki 3.1.

4.1

U prof. Djurica " Teorij (1. sprcgnutih i prethodno napregnutih konstrukcija" (1) data je priblizna metoda za proracun napona i deforrnacija spregnutih konstrukcija. Metoda ima jasnu tcoretsku OSllOVU, a izrezi za napone i deforrnacije su i slicni izrazima za deformacijske velicine nosaca od hornogenog materijala, Jedan od nedostataka priblizne metode prof. Djurica, kao i niza drugih pribliznih

je sto je zanemarena osobina relaksacije visokovrijednog celika koji je tretiran kao

, elastican U knjisi (2) data je priblizna teorija spregnutih i

konstrukcija koja u analisu napona i defcrrnacija uvodi i ''''''''''''''.'J celika sa prednaprezanjc, kao njegovu reolosku osobinu, Koristeci metodu

Djurica mi smo projektovali i izgradili veliki broj diskontinualnih i kontinualnih mostova sa spregnutim i spregnuto prednaprcgnutim nosivim konstrukcijama ad

1311 neki u poglavlju 11.

U ovom skracenom prikazu bice zadrzane osnovne oznake iz knjige (1) uz napomenu do, je korespodencija sa novirn oznakama relativno jednostavna.

Proracun napona i deforrnacij a spregnut.ih konstrukcija pod dejstvom st.alnih uticaja ukljucuje i definisanjeefekata reoloskih osobin a materijala koji cine presjek. Staini spoljni uticaji koji se mijenjaju sa vremenorn su: sopstvena pornjeranje oslonaca, skupljanje betona, pret.hoclno prednaprezanje silarna i dodanaknadnih elernenata nakon djelovanja uticaja od sopstvene j.ftVU,-,"UXHJ'_' oslonaca i skupljanja.

39

+

1)

u vremenu ::::;: 0, napona J

modulo clasticnosti

Fritz a dobijeni resultati novi oblik za idealni modul elasticnosti.

40

(4.5)

U 0\10111 izrazu 1(; je koeficijent koji zavisi od vrste uticaja i karakteristika spregnutog presjeka. Dat u ovom obliku E, nije vise karakteristika materijala, a israz (4.4) gubi karakter normalne veze naponai deforrnacija u betonu.

Polazeci od ovoga prof. Djuric je jednacinu (4.1) pomnozio sa d<p i integralio od <p 0 do <p i dobio izraz:

1 1 In'"

€ _. £0= -(0" - (To) + 7- (J'd<p-

E E. 0 <pn

odnosno,

(J' 1 r'"

e = E + Jjf J() (J'd<p + 1':.

je pokazano da

Aka

1'P 0" + (To

ud<p= --<p

o 2

pa se izraz (4.6) moze dati 11 obliku

1 <p

C := --(1 + -)(7' + (To E 2

odnosno,

Aka se usvoji oznaka da je

(4.6)

(4.7)

(4.8)

(4.9)

41

_2_E 2+<;,

p= :::: 1

2+<;,

( 4.10)

E

(4.11)

dolazi se do israza

( 4.12)

koji predst'avlja algebarsku vezu napona i deforrnacija za beton kao viskoelastican rnaterijal.

Tacnost rjesenja koja prusa ovaj izraz zr.atno je veca od tacnosti sa djuju karakteristike materijala E, <;'n i Calc·

Be odre-

Isnalasenje sto veze napona i deformacija za materijale koji imaju reoloske

osobine, kao beton, je i dalje predrnet U t abeli (4.1) d at je

posnatijih algebarskih veza napona i deformacija.

1.1 Pregled pozn atijih algebarskih veza napona i deformacija

4,1.2 Naponi 11 vremenu t := 0

Ponasanje konstrukcija znatno je u odnosu na arrnirano betonske

konstrukcije, ponasanju konstrukcija od homogenog materijala, logicno cia i

njih vazi Bernoulli- eva hipoteza 0 ravnom Dilasacije u pravcu ose stapa BU lineame funkcije koordinata tacaka u poprecnom presjeku i za pravog savijanja mogn se dati u obliku:

'::0;::: Uo + VoY

U vremenu t ::::: 0, ne postoje viskozne deformacije pa 8U (J'bo proporcionalni dilataciji <:0'

II celiku a ao i b etonu

42

lTao:::: Eaeo :::: Ea(uo + voY) lYoo:::: EbEO == Eb(tto + voY)

(4.14) (4.15 )

Kada ne

dobiju se izrazi:

djeluju sile N iM, iz uslova ravnoteze vanjskih i unutrasnjih sila

(4.16)

( 4.17)

Ako u izrase i (4.17) stavirno vrijednosti za (fao i (fbo date jednacinama (4.14)

i uz konstataciju da integrali .

(4.18) !

( 4.19)

predstavljaju povrsinu, staticki moment i moment inercije celicnog, odnosno betonpresjeka, U odnosu nil. teziste idejnog presjeka, uvasavajuci oznake date eve tacke dolazi se do izrasa:

. Fi· Uo == N, odnosno Uo:::: NjEo' Fi Eo . J; . Vo :::: M, odnosno Vo :::: M / Eo . Ji

(4.20) (4.21)

se vidi da su dilatacija u tezistu (uo) i' prornjena kriviu vremenu t :::: 0 jednake odgovarajudirn deformacijama hosa modulom elasticnosti Eo i karakteristikama poprecnog presjeka

Ako se sa Uo i Vo iz (4.20) i (4.21) unesu u jednacine (4.14) i (4.15)

dobiju se izrasi sa napone:

43

(4.23)

Iz israaa (4.22) i (4.23) vidi se da su i naponi U "!J"<OI'..U" U vremenu t = o proporcionalni u korespodentnom HU'U'-'&CllV"U "'.""'.1"»," sa faktorima proporcionalnosti lIa :::::: E,,/ E; za celik i lib == Ei] E; sa beton.

Normalna sila koju prima betonski dio spregnutog

P

s, =N-0:.+

o Pi

(4.25)

Momenat

koji

celicni dio spregnutog

( 4.26)

Momenat savjjanja kojiprirnabetonski dio spregnutog Mb ::::: MJbr

o J;

(4.27)

Ea - modul elasticnosti celika;

Eb.- modul elasticnosti betona;

- uporedni modul elasticnosti, Ked spregnutih prethodno napregnutih E; ::::: Eb;

n =E,,/ Eb - odnos modula elasticnosti celika i betona;

11,,= Ea/ Ee. lib ::::; Eb/ E~ - odnos rnodula elasticnosti celika, vu.!!"'''mv betona i uporednog modula elasticnosti;

F" - povrsina celicnog dela poprecnog preseka sa tezistem II tacki Ttl;

kad

Fb - povrsina betonskog dijela p oprecnog presjeka sa tezisbem u tacki n;

C - odstojanje tezista Ta i 'lb. 'Iezista 1~ i To Ieze u ravni savijanja u je I

jedna cd glavnih central nih osa inercije povrsina poprecnog presjeka celika i betona; c je p ozitivno kada je teziste Ta ispod tezista To;

}i'ar :=; /JaFa, Fbr vbFb - redukovana povrsina celika, odnosno betona;

Fi :=; Fa,. + Fi; - povrsina idealnog iIi spregnutog presjeka;

y - odstojanja tacaka od ose upravne na ravan savijanja kroz teiiste idealnog presjeka 7; cija su odstojanja Ya i Yb od tezista T" i To odredjena jednacinama Fa,. . Ya + Fbr ' Yb zz: 0 i Ya - Yb :=; c, odnosno Ya = + FbrC/ Fi i Yb = -F'a.,c/ Fi, Pozitivan smjcr )J - ose je ka donjern vlaknu poprecnog presjeka;

la, Jb - mornenat inercije celicnog odnosno betonskog dijela poprecnog u

odnosu na ose kroz tezista I~ i 7b;

zz: Vala, Jb,' == vhh - rcdukovan mornenat inercije celika, odnosno betona

+

+ Far' Fb,. c2 / Fi ==

+ hr - FlY" . Yb - momenat inercije idealnog

0' - napon u celiku;

(J - napon u betonu;

u tezistu idealnog presjeka Ii, i

krivine stapa.

navedene

6U U tekstu, nil, mjestu nil, kome BU prvi

4.1.3

u vremenu t

Proraeun napona 11 vremenu t ako se 1111, vezu napona i tl,,·r(WITI".rj

i(J' :;,:; E",(t - c.) - PO'o

Radi dilatacije u tezistu 1'>11. mo-

dulima elasticnosti Eb i uvodi se nova nepoznata "u".," dilataciia u tezistu

novog idealnog presjeka SiI. fiktivnim modulorn elestienosti betona Eb<p i celib EIJj.

1/11 i 1/b teziiS(,a presjeka 'Ii,/> od te:ilsta Ta i n odredjena au

45

c

( 4.28)

Uvodeci oznake:

(4.29)

iz izraza (4.28) dobija se:

Odstojanja tacaka presjeka od t.eziiita oznacavaju se sa rl, a promjena krivine st apa 1) radi simetrije sa v<p, pri cernu je v\O :;:: v, pa se osnovne jednacine priblizuog rjesenja mogu datiu obliku:

e:::: U<p + v<p1]

o « :::: E'a(u<p + V<pl))

ifb ::::: E'b<p(U<p + v«1)) - pifo -

1 ifadP + r CfbdF':;:: N

a l,

(4.:31)

(4.32) (4.33) ( 4.34)

( 4.35)

M' - je mornenat vanjskih sila U odnosu na teziste T;<p

MiN su uticaji u teziiitu '1;

1); == 'fJa "- Ya - je odst ojanje izmedju tezista T; i 1i<p

M':::: M + N'fJi:;:: M + N(r;a - Ya)

( 4.36)

dobija se:

( 4.37)

u<p(Ea [ 1]dF + Eb<p . r l)dF) + v<p(Ea r fJ2dF + Eb<p r 1]2dF) :::

Ja Jb Ja Jb

M' + pi oi; fJdF + Eb<PE.i l}dF (4.38)

uvedenim oznakama dodaju se nove:

( 4.39)

J. - J I F n2·+ J + F 2 J J Far + Phr<p • c2

'<P - at "t" ar '/a br<p bl'<p 1)&.:= c r + br<p + F. - ==

.<p

( 4.40)

Koeficijenti uz 'U<p IV<p u jednacinama (4.37) i (4.38) BU:

s: ldF+Eb<P idP:::::Ec(Val"a+ub\oF'b) EcFi<p (4.41)

s; l-: + Eb<p 11]dP:::: EcU"'ar1ja + F'/".<p17b) cz 0 (4.42)

e, 11)2dP + Eb<p i or/elF:::: Ee(Jat + F'ar17~ + Jbr<p + F'ar<prll) :::: EcJ;<p (4.43)

Na desnoj strani jednacine (4.37)

(4.44)

predstavlja silu koja se prenosi preko betonskog dijela presjeka u vrem~nu i '"" 0, a

(4.45 )

predstavlja momenat unutrasnjih sila u betonu za t :::: 0 U odnosu na tezis!.e Ti<p

47

Kako je Jb dE' == PI" a .h, TJd.F ::::: FbTJb

i uz oznaku je

(4.46)

(4.31) i (4.38) mogu 5e dati U obliku:

:o~ N + pNbo + Nsk

Echpv<p ::::: 111' + p(Mbo + Nboflb) + N.k7lh

(4.47) ( 4.48)

Sile na desnoj strani (1.47) oznaci se sa N<p

Mornenat na desnoj strani (4.48) oznaci se sa 111'1' pa je

:::: N + pNbo + N."

= M' + p(Mbo + NboTlb) + N.kTJb

(4.49) (4.50)

Izrazi za deforrnacijske velicine u'I' i v'l' SU

U'I'= E' F.

c up

(4.51)

(4,52)

i po obliku su slicni izrazirua (4,20) i (4.21) za deforrnacijske velieine u vremenu t == O.

Moze se zakljuciti da su deforrnacijske velicine u'" i v'I' jednake velicinama stapa od homogenog materijala sa modulom elasticnosti Ec i xaraxreristikama poprecnog presjeka Fi'l' i Ji'l' i fiktivnim silama u presjeku N<p i MI'"

U vrstavanjern vrijednosti za u'I' i v'P 11 (4.32) i (4.33) dobijaju se izrazi na proracun napona u celiku i betonu

48

(4.53)

(4.54)

N apon u celiku proporcionalan je naponu stapa ad ""'""'6"""'0 "'~"~u,,!V"~ sa karakteristikama poprecnog Fi'P i Ji'P sa fiktivnim silama 11 Nip i Mcp, a napon u betonu Iinearna funkcija napona u takvom

Jednacine 4.31 - 4.35 ne podlijezu ogranicenjima, take da izraai za napone (4.53) i (4,54) vaze i onda kada se uticaji za N i M' u toku vremena tj. veie i

za staticki i staticki neodredjene nosace.

Ova priblizna odnosi se na spregnute v",v.", •• - kod kojih se u

ne prsline.

ploci

Brojne vrijednosti ovih napona, u konkretnim

biti od odgovarajucih vrijednosti , definisanih u

4,2

Granicno stanje upotrebljivosti je granicno stanje

maine konstrukcije. Normalni uslovi se

kroz elasticno konstrukcije u svirn fazama djelovanja HZ UlI.n",UUeU,le de-

forrnacija i pukotina 11 betonskoj ploci.

U upotrebna granicna stanja ulazi i pojava zamora 11 zavarcnirn

nosaca i na vezi. Za nosive

obavezna je provjera zamora kada jc broj od 20 N/mm2,

celicnog i putnih mostova veci od 105, a. razlika A r veca

Otpor konstrukcije odredjen je rasporedom napona po elasticnosti za sve klase

poprecnog presjeka, sa faktororn sigurnosti I = 1 za eksploataciono onterecen Naponi za celik moraju biti manji od fJsa, a z a beton od rho" Ove vrijednosti napona ne treba uporedjivati sa dozvoljeuirn naponirna, koji 811 znatno rnanji, kod proracuna preko dozvoljenih napona,

49

4.2.1 An aliz»

clascicnosti

elasticnosti

4.2,1.1

vr ernenu t = 0 Povrsina lU<::icW'UE iii

presjeka

+

iii

(4.55)

n (n::::Ea/Eb, Vb:::::

tezista au 0b, prema slid 4.1.

.(1 Ai

( 4.56)

n

melle armature

iIi }

(4.58)

.0 '0

SUb 4.1 Geometrijski cdnosi, raspored sila i. naponi u spregnutom

50

Vanjsko opterecenje sa uzdusnom silom "N" i momentom na betonsku plocu i celicni presjek.prema sljedecim izraeima:

se

( 4.59)

Nb - je normalna sila koju den om izrazu 4.25.

+

=N· +M

Ai

(4.60)

- je norrnalna sila koju nom izrazu (4.25).

celicni dio

Momenat

Izrasi za napone, saglasno izrazima (4.22) i (4.23)

Kada na presjek djeluje samo vanjski mornenat, sto je u

slucaj iz izraza za napone otpadaju clanovi sa N.

4.2.1.2

sila u

vremenu t

Proracun napona i deformacija spregnutih presjeka po elasticnosti 11 vremenu

"t" pod djelovanjem stalnih uticaja ukljucuje, i efekte reoloskih osobina (betona).

51

U tacki 4.1.1 data je veza napona i "P'·A"·in~

materijal, so, reoloskim osobinama.

za bet on

viskoelastiean

u tacki 4.1.3 izvedeni Btl sa napcne U snreenutom 4.53 i 4.M) pa se

Postoje i na sto npucuje i tabela 4.1.

u vremenu t,

resultirace razvo-

4.2.2 Analiza

betonske

armirano dio

Slika 4.2

moze se izrasiti sile P

P::: E:b'

MOZDANICI

Slika 4.3

52

Iz uslova ravnoteze na betonsku plocu djeluje ekvivalentna sila P kao

koja se posredstvorn sredstava za (moedanika)

tesiste idealnog - spregnutog presjeka (slika 4.4).

Slika 4.4

u arrnirano betonskoj ploei:

"I-'LC)'.!lUI,<J1', djelovanja (pritisak)

od vanjskog opterecenja E.:.!!.u.

- n.J; Yi

u spregnutom nosacu:

P P

nakon

se

n·

Ako u izraz uvrstimo vnjednost

definitivan izraz za napon u betonu:

u rubovima celicnoz nosaca

p p.

lYa == ± '1/;

Nakon

sa P is (4.64) i

dobije se:

±

4.65 i 4.66 sa napone mogu se primijeniti sa napona u

"'I'.'uw" .... ~~,.~".,,,' od neravnomjerne promjene temperature na spregnu-

tom presjeku ako se za deformaciju betona Co stavi vrijednost eo == O't • A . t .

Koeficijent toplotnog sirenja celika (a priblizno i betona norrnalne gustoce) Oit =: 1,2·

53

temperature zraka celik se brze Betonska ploca ima znatno

(ccs provodljivost toplote.

"c . 6, LIO-15°C

Slika 4.5 Promjena temperatureu celicnom nosacu i betonskoj ploci spregnutog presjeka

Za staticki spregnute nosace (uz dosta se 'skokovita

temperature za At na prelazu iz betonske ploce ua celicni nosac, a za

sisteme promjena temperature po

ne spada u stalne (vidi tacku 4.1) pa

~6"~>n'."DIYL' karakteristike spregnutog presjeka za kratko-

:1::

( 4.6'1)

( 4.68)

i na izgradjehim spregnutim mostovima ukazuju da su

dnevne promjene temperature i njene propagacije II spregnutom znatno

kao i slika napona i deformacija kao posljedica toga uticaja. Za sada je ~w''''''n'' da su ti uticaji znatno, dva do tri puta veci od vrijednosti koje se dobiju proracunom.

ovih izraza za napone ide sracunati i betona cp uzirna Be c. zavisno od uslova u 3.2.5.2). Obsirom da skupljanje betona

se u funkciji vremena pa se

se odvija proces u kategoriju stalnih uvazavati reoloske

osobine betona.

Za ovaj izdvojenog proracuna napona ad skupljanja moae Be koristiti

metoda sa efektivnim modulom elasticnosti (koji je vee sastario) Fritz-a.

54

stike

lHI,pln~"t:n" vrijednosti za E:, potrebno je geornetrijske koeficijent n, zamijcniti (reducirati) sa n,

( 4.69)

) L Ga "'-_. liE ZULTUJUCI HAFONI

NAFOHI U Sf'llEGNUTOM Pf<ESJEKU U BEiONSKOJ FlOCI

SUka

od O''''k''J'~''JI'' betona i nejeduake "'U"".I""~ temperature u spregnutom presjeku

nosaca

Proracun nosaca potreban je da hi se konstatovala krutost kon-

i odnos te krutosti prema dozvoljenim deformacijama. Na osnovu sracuodredjuje se nadvisenje celicnog nosaea koje se realisuje kod radionicke

Radionicko se uzima 1,3 - 1,5 vece od sracunatog ugiba nosaca,

sto se clio kodizrade radionickih i montasnih nastavaka.

iz estetskih i eksploatacionih uslova, da izgradjena spregnuta zadrzi dio

se racunaju po fazama rada nosaca, za cijelo stalno i polovinu polo:etnog

terecenja. Za faze kada opterecenje prima sam celicni nosac, ugib se racuna prerna

karakteristikema celicnog nosaca i statickom sistemu u toj fazi. Za faze

opterecenje spregnuti nosac ukljucujuci i uticaje od tecenja i

se racuna sa karakteristikarna spregnutog nosaca u vrernenu t = to i

saziasno statickom sistemu nosaca u fazi rada. Rezultirajuci ugib je

""'f,e'J'<U'''''' zbir ugiba po fazama. Nasi na dokaz ugiba, ali ne

dozvoljenih Jeduo od

- za mostove L/500;

.. za mostove L/800;

- sa nosace u visokogradnji L/350 (L/500 ako se na nosace oslanjaju sidovi);

- za konsolne nosace usima se dvostruki raspon konzole.

4.2.4 Smicuce sile na

nosaca dx, prema racunskom modelu sa slike 4.7,

Na diferencijalnom djeluju naznacene sile.

SUb. 4.7

Iz uslova ravnotese horizontalnih sila na diferencijalnom -.INa ili

l' _ d o _.

d

J,

d

=

- je transverzalna sila u presjeku "X" nosaca;

S, Ji 8U poznate karakteristike

sa faktorima

no, sa t :::: to i Tit za t :::: too

od betona i nejednake smicuea sila T

je priblisno konstantna [ako je presjek nosaca konstantan). Iz uvjeta ravnoteze na nosaca mora biti

56

::::N; N=

Ako za 1J'l! uvrstimo jemo:

transformacije dobi-

+

Ako za U a uvrstimo

transformcije dobijemo;

. ilt .

·n·

(II.

h) +-

n

Smieuca sila od s!nlpljal1ja betona i temperature ima sn:\iel: prema srediai nOSaelll,

suprotan od srnicuce sile koja od gravitru::ionih optereoonja.

sile trebalo hi nosaca !lto je, usljed clMticne populltljivosti

pa se te sile na duzini L/lO

betonske (sUb. 4.8).

F tr'I<,1

i----~---------~---~------------. L

Slika 4.8

o nosivosti

Hi

Dokazom nosivosti se cia od raeunskih op tereeenja pomnozena faktorom sigurnosti 'Y :::: 1,60 ne prekoracuju otpornost spregnute konstrukcije Hi

57

Granicni naponi su naponi koji pri dokazu nosivosti ne mogu biti prekoraceni. Granicni za celik moraju biti manji od granice razvlacenja (Jsa, a za beton od

Premo, SIA 161 (Svajcarske norrne za celicne i spregnute konstrukcije iz 1979. dine) za sprovodjenje dokaza nosivosti postoje ovi post upci:

Tabela 4:2Postupci za dokaz nosivosti

Postupci

2

Dokaz nosivosti , kadase presjecne sile racunaju po elasticnoj metodi obuhvata dokazpotrebne otpornosti poprecnih rpresjeka i stabilnost pritisnutih elemenata konstrukcije. Pretpost avlja se elasticno ponasanje svih konstruktivnih dijelova i nema preraspodjele presjecnih sila usled plasticnih deformacija,

Analiza otpornosti poprecnog presjeka po teoriji elasticnosti karakteristicna j~ po neogranicenoj prirnjeni Hukovog zakona, Rubni naponi moraju biti manji od

cnih napona. Pritisnuti dijelovi poprecnog presjeka uvode se u proracun sa redukovanom sudjelujucorn sirinorn,

Analiza otpornosti poprecnog presjeka po teoriji plasticnosti zahtijeva kompaktnost koji ornogucuje plasticnu deforrnaciju sa £max ~ 2£,.

Osnovne pretpostavke za analizu otpornosti spregnutog presjeka po

Za nase proracune, U ovoj fazi razvoja teorije i aplikacije, interesantan je postupak 2, nror acun presjecnih sila preko teorije elasticnosti, a analiza otpornosti spregnutih po teoriji plasticnosti. U odnosu na postupak 1 koji je do sad a bio u nnrmeru postizu se odrcdjeni ekonomski efekti.

BU:

- osobine celika i betona motaju biti poznate do lorna;

- presjek je kompaktan, tj. ima dovoljnu sposobnost rotacije;

58

ostaju ravni eve do lorna;

- betonski dijelovi u zategnutim zonama ne nose;

_ sredstva sa spresanje moraju osigurati vezu [spresanje] izmedju celicnog nosaca i betonske ploce sve .do lorna. Stepen sprezanja mora biti provjeren i dokasan

::::: Npl,b

(4.74)

D. - je ukupna horizontalna smicuca sila ismedju betonske ploee i celicnog nosaca

od oslonca do presjeka u kome se racuna nosivosti.

Plastiena analiza mose se odnositi na cisto savijanje, kada je spregnuti nosac opterecen

samo na savijanje (sto je slucaj sa u sredini nosaca opterecenog ravnom-

opterecenjern) i na savijanje sa U ovoj tacki bice

ucpsteniji i slucaj, tj. savijanje sa Kod cis tog savijanja Mp/ ?:

i{Mg + Mp). Kod savijanja sa Mpl,Q ;::: 'Y(Mg + M~).

Polazi se od uobicajene pretpostavke da se aile preuzimaju samo sa vertikalnim limovima celicnog nosaca, pa se trail redukovana debljina vertikalnog lima "red. ts" preko izrasa

red. t. :-;;: is

(4.75)

t. - je norrnalna debljina vertikalnog lima Q - je maksimalna poprecna sila

h. - je visina rebra celicnog nosaca,

red. Aa ::: red. t •. h. + to . bo + tt! . btl

(4.77)

59

treba da je posnatpolozaj neutralne

Polosaj neutralne Npl,a i Npl,b

red Np1,a - je ,;>0=""'-"<> sila

racuna se iz uslova ravnotese

H :::: 0 unutrasnjih sila

red, =' red, Ad '

(4,79)

Gsa lezi 'U

Ovo je

i nastupa kada

Npl,b > red,

db /3flb, b -x
to
(MPI ,_ X/2
hs -; (3$0

tuL Slika 4,9 Momenat pune

{3Rb ' b ' x ::::; red,

(4,80)

60

4.3.2.2 Neutzalna osa lezi u

4.3.2.3

NI'I,b = red. Npl,a

red. ::: red. i.' h. + to' bo +t,,· btl

Mpl,Q::::: red.

(4.83)

2

2

db b·x
to -
.2(3&0'
hs (Mpi . !3SQ

tu_ Slika 4.10 Momenat pune plasticnosti Zit d < x :'5 Ii to

< red.

61.

62

( 4.84)

( 4.85)

5 METODE

DJELOVANJA NA SPREGNUTE

""'''nlPTn i primjenom konstruktivnih metoda djelovanja na spregnute nos ace zeli se kod svih vrsta objekata i 11 svirn uslovima prosiriti obim sprez anja i na cjelokupnu vlastitu tesinu konstrukcije. Ako se podsjetimo da vlastita tezina ked spregnutih konstrukcija, u zavisnosti od narnjene objekta, cini 40-60% ukupne tezine tada je

i ekonomski interes da se i ovaj dio tezine preuz me spregnutim presjekom.

Znamo da se u nosivi dio spregnutog presjeka ne moze ukljucit.i bctonskaploca sa prslinama, pa se tim ogranicava primjena spregnutih presjeka samo na jednoznacne mornente. Prednaprez anjcm kablovirna betonske ploce uvodise vjestacki pritisak, a time i ona postaje aktivni dio spregnutog presjeka. Primjenom prednaprezanja betonske ploce ili celicnih nosaca prosiruje se prirnjena sprcgnutih konstrukcija na kontinualne nos ace i okvire, tj. n a sve staticke sisterne.

Raznim formama prednaprezanja celicnog nosaca u radionicii na grudilistu stvaraju se i konzerviraju u njernu naponi suprotnog znaka od napona u eksploataciji, cime se ekonomski efekti. Prirnjenom elasticnog sprezanja utice se konstruktivnim rnjerama na smanjenje srnicuce sile na spoju celicnog nosaca i bctonske ploce uz istovremeno smanjenje normalne sile u betonu i celiku,

Diskontinualnim sprezanjern smanjuje se norrnalna sila na dijelovirna nosaca so, najvecim momentirna i u podrucju kcncentrisanih sila.

Razvoj i primjena spregnutih konstrukcija obogatice forme konstruktivnih djelovanja na spregnute presjeke.

U tacki 10.3 detaljnije su razradjena konstruktivna djelovanja i forme sprez anja u mostova,

63

5.2

Za smanjenje ili potpuno neutralisanje napona u

spregnutog presjeka koriste sa kablovi od visokovrijednog celika. Kablovi se postavljaju u tesistu betonske ploce i utezu se nakon lito beton cvrstocu. Pored napona pritiska koje kablovi

hoy ekscentrican polosaj djeluje kao sila na spregnutom "'~o.,~n.u

~""~~'''J~ i injektiranja kablova i kablovi pa sa iznalasenje napona za preostale faze i opterecenja (povecsnim) karakterietikama nl'f'~l"IGL

1 Ai= +

n/;;

J: = Ji + A: ' a~ . y'

(5.1)

- je idealnog presjeka sa

JI - je momenat inercije ,u"a".'U1<\

y' - je rastojanje izrnedju T; i ukljucivanja i kablova u

Kada u tezistu betonske ploce

P kablova ukljucen u karakteristike O"'''"F.,UU

unutrasnjih sila je:

- uzduzna sila u kablovima

N=

- uzduzna sila u celicnom nosacu

Na =-p.

. J,-

. ab· a,,) =

zz:

cemu je f3 :::: '1~:~~, a zanemareno je J. (Jo e:< 0)

- uzdusna sila u armirano-betonskoj ploci

Nb :::: P - Na :::::: P - Pf3 :::: P(l - f3)

(5.5)

- momenat savijanja u celienom nosacu

=p.

(5.6)

- rnomenat savijanja II betonskoj

.. J.

Mb = P . Ilb • --- == P .

n· Jj n·

(5.7)

lZlJrl,jeUl<:e se 1.1 vremenu t ::::: too

pljanje betona i relaksaeija """",,,,,,."t>nr.,,,,,

i sku-

5.3

nosaca

ce se analizirati sarno uticaji od ''''''-''">'''''''' .. ,,, .• <> """""."", nosaca kod staWski

sistema - grede na dva oslonca. se mose obaviti na

f'U""'''''' montaze iii u "".u""",_,

Za nosaca koriste se oslonci unutar raspona

nosaca. Ovi privremeni oslonci (jarmovi] obicno !'lIllie i 21a montasu celicnih nosaca. Broj jarrnova zavisi od velicine raspona, nacina montase i karak-

teristika Najveci efekti, uz postisu se sa

privremenim osloncem u sredini raspona sa bidrauliekim presama

prema fazama sa alike 5.2.

65

1001
I
(b)

1-1

(C)
1-1

(d) 1- j I

Faza (a)

Montaza celicnih nosaca navlacenjem sa tela preko pomocnog privrernenog oslonca .. jarrna u sredini raspona.

Fasa (b)

Sa privremenog oslonca djeluju hidraulicke prese i ostvaruju deforrnaciju nosaca z a velicinu " t:." . "P" je sila 11 Krajeve »A" i "B" nosaca treba ankerisati Zit preuzirnanje negativnih reakcija

Fasa (c)

VIS! se betoniranje kolovozne ploce, Privremeni oslonac prima reakciju R'c + P nit koju

i dimcnzionira .. Nakon zavrsenog betoniranja 11 osloncima A i B djeluju pozitivne reakcije.

Faea (d)

Nakon ocvrscavanja Letona uklanja se privremeni oslonac. Spregnuti presjeci glavnih nosaca primaju silu + P (aplicirajuca sila], ostatak stalnog i korisno opterecenje.

U zevisnosti od potpuno iii ~J<>H""<o"V

odnosno sile prese sa jarrna, postize se

nosaca i za opterecenje od vlastite tesine,

66

vriiednost za !:;,. u gomjem pojasu. Ovaj

napon se mose koristiti do z a fazu montaze.

U brojnom tacka 10.7.2 koristen je prednaprez anja celicnog

nosaca na gradilistu.

i teskih uslova za temeljenje ekonomicna primjena privre-

za unosenje kontra napona u celicni nosac pase .preporucuje !)[JlIl!It:IJ.i:< kablova.

Kod visokih

Kablovi sa od patentirane zice 4> 5 iii 7 mrn (sistem IMS, BBRV iii

neki drugi) se (ili stalno) u zoni donjeg poj asa sa ciljem da

se u celicni nosac unesu zeljeni naponi do granice dozvoljenih napona u celicnom nosaeu. na celicnorn nosaeu sa dijagramima momenata koje izasivaju vide se na slid 5.3.

(b)

(c)

(d l

Slika 5.3 Prednaprezanje

nosaca kablovima

67

5.3.2

Od 1951. godine u Belgiji, a. kasnije i u drugim zemljama, se i

specijalni "PREFLEX" nosaci sa niz izvanrednih osobina u pogledu nosivosti

(primjenjuju se za velika opterecenja i vece ekonomicnosti, brsine

nja, male konstruktivne visine i malih troskova za odrzavanje.

n~.,~,~~'" "Preflex" nosaca po fazama prikaaan je na slid

5.4.

(a) U radionicu dolazi celicni obliku;

Hi zavareni I nosac odredjene dusine u sakrivljenom

(b)

aplicirajuce sile koje izazivaju kontra deformaciju napone 11

60

adhezionih kablova (iii Y""~b'.""" kablova u jasa, stvrdnjavanje beton a;

donjeg po-

Uklanjanje aplicirajucih sila, kablovima adhezionih kablova) sa ciljem da se u donji pojas unese sto veci pritisak, Nosac je spreman za transport

na 1<£""",,,, .. e:

(e) Montaza nosaca na mjestu II konstrukciji, betoniranje gomje ploce, stvrdnjavanje beton a, savrsni radovi i eksploatacija

68

MoioANICI z» SPREZANJE U OORNJOJ PLOCI

+-'--- IlEH)!IIIRA 5E U II FAll ,IN SITU· 1--+--- VAUANI III ZAVARENI ! NOS;"C

u

Slika 5.5 Karakteristican poprecni

"Preflex" nosaea

Neke bitne napornene vezane za

"Preflex" nosaca:

- odnos

mora biti

od 7;

se 15%

- Preflex nosaci se mogu raditi sa kada se ovi nosaci rade bez betona;

- Prcflex slicne

donjeg

ne

5.4

elasticnom KUWiL3iill;lJHl nosaca nil.

podrazumijeva se takav stepen snrexarua (sa odredjenom

omogucava elasticne betonske i celicnog

69

Pod kod

d

Slika 5,()

deformacija poprecnog presjeka -od vanjskog momenta M kada je 0 == O.

deforrnacija poprecnog presjeka od vanjskog momenta M .. pomaka na vezi izrnedju betonske ploce i celicnog nosaca se definise kao konstanta elasticnog sprezanja.

slid 5.7.

velicinu 0 nalazirno iz uslova ravnoteze kako je to graficki prikazano na

navedenih pretpostavki uvodimo i nove:

veze izmedju betonske ploce i celicnog nosaca definise se sa kODstantnom elasticnosti "C" pa

elasticno

C

(5.8)

spregnutog nosaca je duz raspona konstantan.

Uslovi ravnoteze i uslovi kompatibilnosti

"''''IAV'''''''' vamskoz momenta bice:

zakrivljenost oba element.a od

70

(5.9)

Slika. 5.7

Odnosi deforrnacija nil, diferencijalnom elementu dx bice:

dT (dx + Ildxa) - (dx + Ild:Cb):::;: do = C

Ildxa Ildxb 1 d'I'

dx dx C dx

(5.10)

na spoju:

(5.11)

::::

Ako vrijednosti .5.11 vratimo u izraz 5.10 uz koristenje uslova iz 5.10 i da

je - dobice se:

N

1 d2 N Ea' J« . a:::: C·

(,5.12)

izraza 5.12 dolazi se do diferencijalne jednacine drugog reda (Hoischen) problem elasticnog sprezanja, a koja glasi:

+

=0

N- je norrnalna sila u betonskom, odnosno celicnom

M - je mornenat savijanja 11 nekorn

spregnutog nosaca od spoljnjeg

W 2 zz: ---=.-- .. ~-=-----;-.:::-----:-"':,- . C

ab'

Za svaki poprecnog rnoze se

uzdusnu silu N :::: N(x), koristeci se ivicnirn uslovimaza konstanti.

Iz odnosa T(x) = d~~~2 dobijamo dijagram smicuce sile T u dodirnoj

71

Za nosac na dva oslonca za razne vrste poprecnih opterecenja

Hoischen dao za NiT.

su cesta u praksi

nil, dva oslonca sa kontinuiranim opterecenjern

SPREG

Slika 5.8

Slika 5.9

No i 10 :mace normalnu i smicucu silu kada nil, pa

dusini nosaca postoji kruto

]\10 :=

r.

·M

::::

.Q

(5.15)

N No {1- __ ~2 _

r ::: To [L. ~._.....:...e. .. _-,-",,"

}

Kada nam je uzduzna gila N, mogu se odrediti Ma za celicni

nosac i Mb za betonsku iz obrasca

M-N·a

(5.18)

72

Sa BU odr edjene velicine potrebne za izracunavanje normalnih napona u be-

tonskom i celicnom dijelu spregnutog presjeka.

Elasticno sprez anje se ocituje 11 smanjenju norrnalne i smicuce sile II nekom a mornenti M" i Mb se povecavaju U odnosu na kruto

Za slucaj kada je Jb «: J" naponi u betonskoj ploci opadaju jer pretezno ovise od

norrnalne sile a u celicnom nosacu rastu, narocito na gornjoj ivici.

Koristi od teorije elasticnog sprez anja dolaze do izrazaja kod mostova vecih raspona kada 8U uobicajene (funkcionalne) dirnenzijo kolovoznih ploca nedovoljne za

rnanje uzdusnih sila krutog sprezanja, a celicni nosac je vrlo visok.

Prakticno koristenje efekata elast.icnog sprez anja je dosta slozeno ban konstruktivni element - smicuci spreg.

sahtijeva pose ..

5.5

normalnih sila mose se ekonomicnije postici sa diskontinualnim spreza-

N a relativno vecoj duzini nosaca II zonama maksimalnih momenata izostaje bez II tega. N a tim djelovima nema smicucih sila izmedju betona i "C"L!J.VlS norrnalna sila konstantna U oba materijala (celiku i betonu).

~x

I

Slib !).10

73

Uzdusna sila, na dijelunosaca gdje je izostalo sprez anje, dobije se iz uslova podjednake deforrnacije dusine I za III betonskih i celicnih vlakana.

d

- )·dx (5 19)

2 .

Iz jednacine za Lle i uslova kompatibilnosti kao kod elasticnog sprez anja, dobije se:

(5.20)

N=

M·dx=

N::::

N a dijelu gdjeje izostavljcno spresanje norrnalna sila je istakao kod krutog sprez anja ako se za M uzrne Me Sf. vrijcdnosti, tj. srednja vrijednost momenta na dijelu "e", sto je znatno manje od max. M u oslonackim zonama i ispod koncentrisanih sila.

Za uticaje od skupljanja betona i nejednake promjene temperature prekidi sprez anja nemaju nikakvog uticaja na presjecne sile, jer se ukupna smicuca sila prenosi na krajevima nosaca gdje postoji kruto sprez anje.

74

6 KONSTRUISANJE I PRORACUN

ZA SPREZANJE

U drugom poglavlju pod tackom 2.3 dati su opsti pojmovi 0 sredstvima za sprez anje, au cetvrtorn poglavlju, tacka 4.2.4 izveden je opsti izraz sa srnicuce sile po jedinici duzine nosaca, nastaju na spoju izrnedju celicnog nosaca i.armirano-betonske

Kao sredstvo za sprez anje, u dosadasnjoj praksi primjene spregnutih konstrukcija u mostogradnji i visokogradnji, koriste se mozdanici, sidra, cepovi, trenje posredstvom visokovrijednih vijaka i njihove kombinacije, U Iiteraturi i u praksi odomacen je zajednicki naziv mozdanici koji uslovno obuhvata sva sredstva za sprez anje i dozvoljava druge bitnije podjele,

Prerna nacinu preuzimanja smicucih sila i ponasanja u dijagramu nosivost defermacija (slika 6.1), rnosdanike mozerno uslovno podijeliti na vitke (fleksibilne, popustljive, elasticne} i krute (nepopustljive).

4- III o

:> '30

til o Z

- Vitki mozdunici '---- Kruti mohluniti

100

___ Lorn

25

o ---+-------t-----~ .. ,--,.-~-+-:-,~

0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

Oeformacija Lpopusttjtvost ) u mm

Slika 6.1

75

Vitki mozdanici preuzirnaju smicuce sile savijanjern, jnizim dijelovima na vezi Zit pojas celicnog nosaca, nosivosti pretrp e velike plasticne deforrnacije.

i smicanjem una, .. a u blizini podrucja "~"ni"""

Kruti rnozdanici prcuzimaju smicuce sile posredstvom cela smicanjern, a u blizini pcdrucja granicne nosivosti neznatne su plasticne

6.1.2

o nosivost i ruozdanika

U tacki 4.2.4 izveden je izraz z a vrijednost smicucc sile od na kontaktnoj spojnici izrnedju betonske ploce i celicnog nosaca u "X"

70

s,

1)

koju

jedan mozdanik je

'1' :::; 70 . ex

Kod proracuna po teoriji elasticnosti rnozdanike treba tako dimenzionirati i ras-

porediti da na svakom dijelu spregnutog nosaca preuz mu sile od

cionih (stalno i korisno opterecenjc) i vrcmenskih opterccenja (skupljanje betona i nejednake promjene temperature}. Kod sprezanja z a korisno i stalno opterecenje (celi(;ni nosac po duprt iii prcduaprcgnut prije betoniranja ploce] tada kod proracuna srnicuce sile To, transverz alna sila Qx sadrzi ukupno stalno i korisno opterecenje. Kod sprezanja sarno z.a korisno opterccenje (celicni nosac nije u toku betoniranja ploce pa preuz ima njez inu tezinu]

ostatke stalnog optcrccenja. i korisno opterecenje. na

obuhvatili su i ovaj problem obima sprez anja. Da bi sredst va za cia iadrze smicanje kod kriticnih deformacija potreb no je cia se

stalnog opterecenja koja prima sarno celic:ni nosac, tako (bez obzira na obim sprez anja) ne djeluje manje od 80%

Ako nosivost jednog sredstva za sprezanje (mozdallika) oznaceno sa.

odrediti razrnak mozdanika » II presjeku "x" iz izraza:

" mozemo

(6.8)

76

Na nosivost mozdanika uticu: oblik i dirnenzije mozdanika, kvalitet materijala mozdanika, cvrstoca bct.ona, vrsta opterccenja (staticko iIi diriamicko opterecenje), nacin z a celicni nosac, razrnak mozdanika, dirnenzije betonske ploce, procenat i nacin arrniranja.

Vidimo da nosivost mozdanika zavisi ad niza pojedinacnih faktora kao i medjusobnog odnosa tih fak tora, pe je nernoguce bez ekspcrimentalnih istrazivanja na rnodelima doci do z adovoljavajucih izr az a za proracun nosivost.i,

Za ostvarenje jedrie cd cetiri pretpostavke na ikojima se zasniva-proracun spregnutih konstrukcija, kontinualnost i nepopustljivost veze na kontaktu elva razlicita bilo bi pozeljno da se sredstva z.a sprez anje realizuju bez razrnaka, tj, neprekidno Teoretska pretpostavka kontinualnog sprezanja ostvaruje se samo tre-

dodirnih povrsina posredstvorn visokovrijednih vijaka i izrnedju profi-

lisanih limova sa neprekinutim uz duznim zljebovima i betona ploce, U svim

sprez anje je diskontinualno pa §to tacnijeg

najmanjeg i najveceg razrnaka mosdanika.

razmak mozdanika (emax), koji garantuje kontinuitet sprezama

da bude od 2 do 3 debljine betonske ploce

Cmax < (2 - 3) db.pl.

(6.4)

N ajrnanji razmak mozdanika (e,nin) dobije se iz tri uslova:

da nisu prekoraceni srnicuci naponi u betonu ploce 11 kriticnim presjecima prema slici 6.2;

da nisu prekoraccni naponi lokalnog pritiska ua ceonoj povrsini rnozdanika prema slid 6.4;

da najrnanji razrnak mozdanika osigurava uslov za realizaciju veze (u vecini

slucajeva mozdanika z a gornji pojas celicnog nosaca.

Smicuci naponi 11 presjeku ":1:" betonske ploce nastaju od savijanja spregnutog nosaca, a racunaju se prerna pozna-torn izrazu:

r .-

(6.5)

77

- je transveraalna sila u presjeku "x" nosaca

Sb - je staticki moment dijela betonske ploce izdvojen presjekom za koji se racuna srnicuci napon U odnosu na teziiite T;

J, - je idealni moment inercije spregnutog presjeka

b - je sirina presjeka z a koji se odredjuje smicuci napon.

Ako su prekoraceni smicuci naponi u nekorn od dimenzije ploce, odnosno UHHt:""',It:

H"",<-"'LU" presjeka, povecavaju se mozdanika.

Uzdusno smicanje u naznaeenim presjecima betonske ploce osigurava se minimalno potrebnorn poprecnom armaturom u naznacenim ravnima smicanja prema slici 6.2.

(6.6)

As - je povrsina armature po jedinici dusine nosaca u ispitanim presjecima 0-0, 1-1, 2-2, 3-3, 4-4

- je mjerodavna sirina povrsine smicanja u mm

CJl' - je smicuca sila po jedinici duzine nosaca od vanjskih 11

presjecima (0-0, 1-1 ... ) u N/mm2

- je racunska cvrstoca pri srnicanju (1',.) 0,8 (sa MB 20), a 1,5 (za MB 50) 11 N/mm2

f3.v - je granica popustanju armature u N /mm2

n - je broj presjeka armature 11 ispitanim ravnima smicanja (na u

n:::: 2).

78

Sracunata poprecna armatura rasporedjuje se saglasno pojednostavljenorn dija-

gramu distribucije uzduznih smicucih napona.

Slika 6.3

na minimalni rasmak mozdanike

troosnog naponskog stanja betona ispred mozdanika dopusta se povecan

lokalni u betonu 0"1 prema izrazu

(6.7)

mozdanika i betona

- je na koju se raspodjeljuje pritisak prema slid 6.4. Uzirna se za ploce

bez vuta F2 = 2 . d2, a za ploce sa vutom P"2 = bodo (slika 6.5)

d

2 F2= bo do? 2d

Slib 6,4

Slika 6.5

79

Granicni - minimalni rasmak mozdanika emin dobije se is uslova da

[JVJ'U''''Hl napon (Y~ od dva susjedna mozdanika bude od O"~ s: 1,33171

?: 3F1, a tqo == 1/5

cemu

(6.8)

6.2

vitkih

Prema konstruisanja, proracuna i prirnjene

teristicna tipa vitkih mosdanika:

tri karak-

sa - sidra satvorena i otvorena raznih oblika vijci posredstvom trenja,

6.2.1

sa

Od svih do sada .poznatih i koristenih sredstava za

daleko koriste i u oblasti mostogradnje i u oblasti visoxograonj

za (29) obuhvatio i

sto bilo adekvatnog iskustva i za ""''''''''''''''J''

nasiv ovih mozdanika u je "Peco", a u SAD" Nelson", a odnose se

no. firrne - pa ih treba izbjegavati.

koristeci jz literature, dosta primjenjuju cepove so. glavom. Nacrt novog

standarda za spregnute konstrukcije (30) daje clemente za ovih rnozdanika.

Prednosti mosdanika

sn:

za celicni nosac elektricnirn otporom;

za

a time najmanje rernete '·ii."n"neu . skim plocarna pa SII povoljni i kod rnontaznih betonskih

kornbinovan prenos smicuce sile, ljan tok II dijagrarnu nosivost - deformacija, sto je posebno 0"""11" .... namicki opterecene konstrukcije izlozene zamoru,

80

tezina

15-30% U odnosu na

postavljaju se U radionici na vee gotove nosace bez

lamele na koju se yare i bez za u toku

- xa elektricnim otporom

pa se tesko koriste van tvornica.

je

cepova sa glavorn je hladno

450 N/mm2 razvlacenja (Yo ;::

sa glavorn je hladno oblikovani celik sa sateznom cvrstocom 0'" ;::

granicorn razvlacenja (1" ;:: 350 5,

Tabela 6.1 Osnovne dimenzije cepova sa glavom

Slika 6.6

razrnak cepova je 600 mm, Nosivost mozdanika na vecim raz-

macima koji sc prirnjenjuju kod montaznih betcnskih ploca mora se dokazati.

81

Slika 6.7 Normativni razrnaci cepova i odnosi prema betonskoj ploci u pojasu celicnog nosaca,

Slobodna

vute mora biti izvan naznacene

A-B na slici 6.7.

elektricnirn

debljinom t

d:5 2,5 t d:5 5 t

celicnog nosaca:

Nosivost sa je na osnovu mnogobrojnih

norrniranim modelima kao na slid 6.8.

na

Slika 6.8 Mode! z a ispi tivanje nosivosti cepova sa glavom

82

Granicna nosivost vitkih mosdanika u obliku ccp ova sa odredjena je manjorn od dvije vrijednosti:

visine h > 4,0 d

(mjerodavno je gnjecenje betona)

(6.10)

(mjerodavno je otkazivanje mozdanika)

Bb - je modul elasticnosti betona u N/mm2

;3b28 - je cvrstoca na

betonske kocke (l\iB) II N /U1lY12

(Ttl - je cvrstoca na

celika mozdanika \1

d-

dijametar cepa sa glavama \1 mm.

Kada otpornost spregnutog nosaca racuna po

sivost mozdanika datu izrazom 6.9 treba redukovati.

::::: 0,60· RD

BU pokazali da bez glave nosivost

U odnosu na cepove sa glavom. Cepove bez glave ne treba kod mostova i drugih dinamicki optereccnih konstrukcija, Ako se cepovirna doda prema slid 6.9 nosivost mozdanika se moze povecati za 20%.

Slika 6.9

sa glavom ojacan spiralcm

Za date 811 u tabeli 6.2.

nosivosti cepova sa

Tabela 6.2 Cranicna nosivost RD cepova sa glavom 11

z a «; ?: 450

i " ?: 4.d

RD PO TEORIJI ELASTICNOSTI

~-~.Q'~~Ur'~~lJ~.=_, ~

cia kod cvrstoca betona spregnuta a kod visih cvrstoca Iz ovog

po teoriji dozvoljenih napona, sila iz izraza:

je lokalni napon

0,4· u betonu) (j2 1!'

4 . Td

12)

je uapon

6.10) sa rezul-

napona (izrazi 6.11 i 6. vidimo da proracun po

vcce vrijednosti z a nosivost moz danika sto je i

otpororn HZ a)

zraka

zonu

b) Prsten

c)

11 m.i1SH, tako da je zavaren

ne samo rubnirn vara;

a

d) Skida se keramicki

a cep je zavaren.

84

a)

d)

Slika 6.10 Faze zavarivanj a cepa

Slika 6.1.1 Glavni nosaci spregnutog most.a sa z.avar enim cepovi m a

!

kvalitcta zavarivanja cepova obavlja se na taj nacin da se 5% mozcianika za ugao od qO° udarcima cekica kao sto to pokazuje sli ka 6.12.

ne treba ispravljati jer ako tom doslo do

mosdanik ima potreb nu nosivost.

Slika 6.12 Jednost avn a provjera kvalitet a

C~:"JL''''U rnozdanika duz raspona celicnih nosaca vrsi se cucih sila.

Kod dinarnicki opterecenih danika duz raspona, jer mozdanici vertikalnim smicanjern.

treba teziti

Pod uticajem zona plastifikacije dijagram smicucih sila takodje, ide u prilog ravnornjernijem rasporedu mozdanika duz

janju razmaka i 11 srednjoj zoni raspona nosaca,

85

6.2.2 Sidra z at vot-erra otvorcna rnzrrih oblika

Sidra iii ankeri mogu se primijeniti kao samostalno sredstvo za sprez anje kod lakse i mimo opterecenih spregnutih konstrukcija u visokogradnji iii kao dodatno sredstvo

u sa krutirn rnozdanikorn.

Pored prijema, smicuce sile sidra sluze i da sprijece odizanje betonske ploce ad celicnog nosaca pa se primjenjuju na krajevirna nosaca gdje se javlja tendencija odiz anja od uticaja skupljanja betona i promjene temperature (vidjeti sliku 6.21).

Za sidra se koristi glatka armature od mekog betonskog celika GA 240/360 dijarnetra 12-18 mm.

U projektantskoj praksi i literaturi prisutno je vise razlicitih oblika ankera. Osnovna podjela je na zatovrena sidra iii ornce i otvorena sidra. Na slici 6.13 data su tri

karakteristicna sidra od kojih su (a) i (c) a (b) je ornca.

bl

c )

Slika 6.13 Karakteristicna sidra

sidra u pritisnutoj zoni betonske ploce treba da je vee a od 30 sidra), Na kraju svih tipova sidara mora bit; kuka. Precnik omce veci od 15 d, a prekrivanje betonom u pravcu sile veee od 3 d.

jedno sidro

:;:::: {t.

• (J'a

- je

sidra

napon 11 bctonskom celiku sidra (160

{t :::: 0,5 za otvorena sidra

p:= 0,7 za

sidra - omce

86

vara za vezu sidr a na celicni pojas trcba da odgovaraju velicini smicuce sidro,

U periodima primjenjivani su vitki mozdanici od mekog betonskog celika u vidu spirale (slika 6.14). Dobra strana je kontinuitet a Iosa dosta rada

na izradi, i montazi armature ploce,

Slika 6.14 Sidra u vidu

spirala

6.2.3

Sprezanje posredstvorn prednapregnutih vijaka koristi se za vezu prefabriciranih (montesnih] arrnirano-betonskih ploca sa pojasern celicnih nosaca. Racli visoke cijene prednapregnutih vijaka veza se prvenstveno koristi kod montaznodemontaznih objekata gdje je nezamjenjiva. Kod sprez anja trenjem betonske ploce se visokovrednih vijaka pritisnu na pojas celicnog nosaca, tako da nastale preuzirnaju srnicuce sile od spreaanja.

Gotove betonske ploce polazu se na sloj epoksi maltera (mose i cernentni malter) debljine 10-30 mm, iii no, ravnu cistu pripremljonu povrsinu pojasa celicnog nosaca,

N eposrednc spojnica je spremna da preuzrne opterecenje.

Prefabricirane betonske ploce proizvode se uz svih tolerancija, koje vaze za ovu vrstu proizvodnje. Ako se bet.onske ploce montiraju neposredno na celicni pojas proizvodnja mora biti u celicnim kalupirna koji jedino garantuju ravnost dodirnih

Jedan specifican nacin spajanja [spreaanja) rnontazno-demont.eznih ploca prirnijenili smo kod privremenih mostova preko rijeke Neretve. Na slici 6.16 vide se detalji veze. Leziste celicne ploce su preko kombinovanog mozdanika spojeva sa plocorn u postupku prefabrikacije. Na gradilistu se sa v.v. vijcima veze gotova a.b, ploca na gornji pojas eelicllog nosaca. Otvori u gornjem pojasu buseni SIl "in situ".

87

-10

PREFABl'llClflANA ,--"+""4 A. S. PLOtA

A-A

EPOK51 ILl CEMENTNI MA l TEll

----""r-"- ['.V.C. CIJEV

---""+",-5PII<III.A

NOSAi':

Slika 6.15 Detalji veze (sprezanja] neprekinutih montaznih a.b, ploca sa celicnim nosacima po mocu prednapregnutih vijaka

Slika. 6.16

Detalj veze gotovih a.b. ploca koje se prekidaju iznad pojasa

nosaca. Podlesna pritisnuta ploca kruzue OB!lOVe i naznacenog presjeka obradjeua kovanjern

Stika 6.17

se kao veza

t.renje

sila savladana pojavljuje se klizanje na dodirnim

zavisi od postignutih tolerancija cijeva i vijaka. Vrat

ploce i veza radi slicno kao veza sa Kodvecih sila, veza ima ~"~M'JU.'-

plasticnedeformacije i dolazi do povecanja nosivosti.

88

Silo I'.

Slika 6.18 Odnos sile i deformacije kod veze sa prednapregnutim vijcima

utvrdjeno da koeficijent trenja najvise aavisi od nacina obrade betonske ploce i celicnog nosaca, a manje od

na se spaja betonska ploca, Kvalitet betona ploce je bez

velicinu koeficijenta trenja.

Tabela 6.3 Koeficijenti trenja kod sprezanja sa '1.'1'. vijcima

Ub"'13LJINA G. POJASA (JEL. NOSA()A

OBRADA DODIRNE POVRSINE CELIKA

10

hrapavost

Valjaonicka

15

Valjaonicka

hrapavost

Premaz cink-prajmer

sa visokovrijednim provodi se saglasno JUS.U.-

neke specificnosti veze a posebno realne koeficijente

i klasa cvrstoce '1'.'1'. bira se saglasno velicini smicuce sile u

i vrsti spoja,

89

6.3

moz-

Kruti (nepopustljivi) mozdanici preuz irnaju smicuce aile posredstvom cela smicaVecinom se prirnjenjuju kod spregnutih rnostova gdje su smicuce sile vece, a kolovozne ploce deblje, Izradjuje se od dijelova valjanih r.c, L _L profile, od dijelova i radionickih otpadaka limova debljine 15-30 mm.

Veza mozdanika za pojas celicnih nosaca izvodi se kontinualnim ugaonim savovima. Debljina savova zavisi i od debljine elemenata, mora se dimenzionirati prerna smicucoj sili koja djeluje u tezistu mozdanika i izaziva napone od savijanja i smicanja. Varovi moraju biti kontinualni.

Iz navedenih razloga najmanje dimenzijc gornjeg pojasa celicnog nosaca su 200 ·10 mm. Kruti mozdanici treba cia BU kraci od sirine pojasa za 2· 20 :::: 40 rnm, sto omogucuje kontinuitet varova i sa bocnih strana,

(a)

(b)

(c)

(e)

(a) ad NP e profila (b) od L profila

(c) od NP I profila

90

I L~

(d)

Slika 6.19 Karaktoriaticni kru ti mozdanici

(d) od T profila

(e) od celicne cijevi (f) od dijelova lima.

mosdanika uz koristenje lokalnog pritiska na beton 0'1, prema izrazu 6:1 i slikama 6.4 i 6.5

Ndop := ()1 . Fl s.; :;:::T

(6.14) (6.15)

Prema izrasima 6.2 i 6.1

T == To . ex, To ==

Iz ovih

na osnovu dijagrama smicucih sila, konstrukcije i nosivosti mozdanika, raspored mozdanike dus raspona nosaca.

Tipovi kombinovanih mozdanika nastali spajanjem krutih mosdanika i sidara u

razuim kombinacijama sa da se poveca nosivost krutog mozdanika, a radi

smicuce sile veca povrsina bet ona. Na ovaj tip mozdanika

na modeJima 11 nekim evropskim od 19,50-1960.

(0)

. 012-16

(b)

(c)

ili

Slika 6.20 Konstrukcije kornbinovanih mozdanika

mozdanika jednaka je zbiru nosivosti krutog mozdanika i

Ddop Ndop + So. == 0'1 .

(6.16)

91

varova z a vezu

mozdanika ne treba zanernariti i silu

U spregnutih rnostova, do

cepova sa glavom primjenjivali smo jedan

koji je u zadatku hr. 1 kod rnostova, a vidi se na slid

na glavnog nosaca preuzimaju smicuce sile od

nr,nn,lP'n,' temperature.

Slika 6.21 Kombinovani mozdanici na spregnutog mosta.

nosaca i poprecnorn nosacu

92