Univerzitet u Sarajevu

Medicinski fakultet
Katedra za dermatovenerologiju

Ictus insecti
(ubodi insekata)
- seminarski rad -

Studenti: Mentor:

Salih Valjevac
Samra Halilović Prof. dr. Naima
Davor Jelović Arslanagić
Muamer Khudeir
Asmir Lepuzanović

Sarajevo, decembar 2006. godine

 SADRŽAJ:

ICTUS INSECTI..............................................................................................................................3
Simptomi......................................................................................................................................4
Tretman ......................................................................................................................................6
LEISHMANIASIS CUTIS ..............................................................................................................7
Klinička slika ...............................................................................................................................7
Terapija ........................................................................................................................................8
MYASIS CUTIS (LARVA MIGRANS) .........................................................................................8
Klinička slika ...............................................................................................................................9
Terapija ........................................................................................................................................9
 ICTUS INSECTI

U razmatranju bolesti kože izazvanih djelovanjem insekata često se termini «ujed» i

«ubod» koriste kao sinonimi. U preciznijem tumačenju, "ujed" opisuje unos otrova ili
druge supstance putem struktura pridruženih ustima insekta kao što su otrovni zub ili
čeljust, a "ubod" se odnosi na unos otrovne supstance putem šiljate, stražnje strukture
nazvane žalac ili žaoka. Otrovi povezani sa organima za hranjenje, ustima, evoluirali su
radi savladavanja plijena, te su stoga dizajnirani da uzrokuju paralizu, širu destrukciju
tkiva i/ili smrt žrtve. Upotreba ovih otrova za samoodbranu je sekundarna. Otrovi
povezani sa stražnjim žalcima su evoluirali primarno u svrhu samoodbrane i dizajnirani
su da uzrokuju instantnu bol, tako da žrtva poveže insekta s neprijatnim, ali vjerovatno
nefatalnim iskustvom i da nauči da ga izbjegava ubuduće. I otrovni zubi i žalci su
strukture za ubrigavanje otrova, i povezani su sa otrovnim žlijezdama i kanalima. Otrovi
pojedinih insekata, osim ostalog, sadrže i neke biogene amine: histamin, dopamin i
serotonin.
Nisu svi insekti koji posjeduju otrovne supstance opasni za ljude. Naime, većina tih
otrova kod ljudi izaziva samo blage do umjerene reakcije. Međutim neki otrovi insekata
mogu za čovjeka imati fatalan učinak.
Osim insekata pod pojmom «ubodi insakata», iz praktičnih razloga, razmatramo i
ujede nekih drugih malih životinja, kao što su npr. pauci koji ne spadaju u insekte već u
arahnide koji se zajedno sa insektima svrstavaju u artropode.
U našim krajevima najčešći su ubodi ili ujedi sljedećih insekata:
1. Buha,
2. Komarac,
3. Muha,
4. Stjenica,
5. Pčela,
6. Osa
7. Stršljen,
8. Pauk
Slika 1. Ljudska buha Slika 2. Komarac culex

Slika 3. Muha Slika 4. Stršljen

Buhe, komarci, muhe i stjenice, su vektori uzročnika niza bolesti, kao što je lajšmanijaza
kože i kožna mijaza.

Simptomi

Neki ubodi ili ujedi uzrokuju svrbež, drugi izazivaju bol. Kod imunološki preosjetljivih
ljudi rekacija može biti vrlo teška uključujući anafilaksijsku reakciju. Druga česta
alergijska reakcija se naziva angioederma, a uključuje oticanje čitavog tijela, naročito
lica, usana i područja oko očiju. Ljudi češće imaju alergijske reakcije na ubode, nego na
ujede insekata.
Jačina reakcije je određena vrstom insekta, osjetljivošću organizma i mjestom
uboda, te eventualnim komplikacijama u smislu sekundarne bakterijske infekcije ili
manifestacije raznim uzročnicima bolesti čiji je vektor insekt.

Najčešći opći simptomi uboda insekata su:

  eritem
 prolazna urtika
 svrbež
 hemoragičnamrljica kod uboda buhe
 bula ponekad kod ujeda komarca

Slika 5. Urtikarija, na potkoljenicama Slika 6. Urtika, posljedica ujeda

komarca

Slika 7. Rakcija na ubod insekta, Slika 8. Edem šake, nakon uboda

papule i čvorići pčele

Komplikacije:
 - ogrebotine od češanja se mogu sekundarno inficirati;
- ubod na sluzokoži usne šupljine, posebno na sluznici jezika i nepca, može
uzrokovati gušenje zbog naglog oticanja glotisa;
- anafilaksijska reakcija;
- angioderma;
- posljedice djelovanja toksina insekta na enzimske sisteme organizma, kao npr.
epileptoformni grčevi, respiratorna i/ili kardiovaskularna insuficijencija, razni
simptomi od strane gastrointestinalnog trakta;
- ostale bolesti čiji su insekti prenosnici, kao što su npr. kožna lajšmanijaza
(Leishmaniasis cutis) i mijaza (Myasis cutis).

Tretman

U većini slučajeva, ubodi i ujedi se mogu jednostavno tretirati u kućnim uslovima,

osim u slučaju ozbiljne alergijske reakcije kao što je anafilaksa, koja može biti
fatalna ako se odmah ne reaguje.
Lokalne reakcije, kao što su eritem, urtika, blaži otok, bol ili svrbež na mjestu uboda,
u principu prolaze u roku od 3 do 7 dana bez ikakvog tretmana, čak i ako je
aficirano područje veće. U cilju olakšavanja simptoma treba postupiti na sljedeći
način:
1. Odstraniti žalac, ako je prisutan, struganjem niz žalac tupom stranom noža ili
sličnog predmeta. NE treba koristiti pincetu, jer se na taj način može stisnuti
vrećica sa otrovom na kraju žaoke i povećati količina otrova koji će dospjeti u
kožu. To bi pogoršalo lokalne simptome.
2. Mjesto uboda se treba dobro oprati vodom i sapunom ili dezincirati alkoholom ili
nekim drugim prigodnim dezinficijensom. Obratiti znakove moguće infekcije
narednih nekoliko dana.
3. Kako bi se smanjilo oticanje, na mjesto uboda staviti led umotan u čistu tkaninu ili
vlažnu kompresu, te držati dva puta po 10 minuta s pauzom od također 10
minuta.
4. Može se koristiti tečni puder koji hladi kožu.
5. Kod pacijenata koji se ne može suzdržati od češanja, može se koristiti neka
antihistaminska krema ili lokalna kortikosteroidna terapija, ali sa oprezom, jer je
moguća preosjetljivost kože.
6. U slučaju sekundarne infekcije, provodi se antipiokokna terapija, kao kod
piodermija.
 LEISHMANIASIS CUTIS

Kožna lajšmanijaza ili orjentalni čir je bolest česta u Sredozemlju uzrokovana sa

Leishmania tropica, protozoa iz porodice tripanozoma. Prenosnici ovih protozoa su
ženka flebotoma i muha peckalica (Stomoxys calcitrans). Rezervoar bolesti su oboljeli
ljudi, psi, mačke i mali glodari.

Slika 9. Kućni miš, rezervoar bolesti Slika 10. Stomoxys calcitrans

Klinička slika
Nakon kraće ili duže inkubacije (2 sedmice do godinu dana), što ovisi o intenzitetu
prodiranja parazita u epiderm stvaraju se karakteristične promjene na nepokrivenoj koži
(koža lica, podlaktice, potkoljenice) Bolest prolazi kroz tri faze. U prvom stadiju se javlja
ružičasta mrljica, zatim lividnocrvena papula, koja prelazi u čvor veličine graha. U drugoj
fazi, deskvamacijom epitelnih ćelija dolazi do pojave centralnog bezbolnog ulcera,
prekrivenog krastom, koji može doseći do nekoliko centimetara u promjeru. Treća faza
se manifestira smirivanjem promjena, ulceracija spontano zarasta za godinu dana
ostavljajući pigmentni ožiljak. Osim ovog nodularnog tipa (najčešći), postoje: difuzni
oblik, kod kojeg promjene sliče promjenama kod erizipela, zatim tuberkuloidni i
sarkoidozni oblik. Bolest ne može recidivirati, jer ostavlja doživotni imunitet.
 Dijagnoza se postavlja reakcijom vezivanja komplementa (RVK) s antigenom kulture
lajšmanije, intradermalnim testom, nalazom uzročnika u punktatu ruba ulkusa bojenog
po Giemsi i zasađivanjem kulture.

Terapija

1. lokalno liječenje intralezionalnim injekcijama spojeva antimona;

2. krioterapija;
3. kaustične masti (20% Pyrogallol vaselin).

MYASIS CUTIS (LARVA MIGRANS)

Mijaze su patološki procesi izazvani parazitiranjem larvi raznih vrsta muha u

organizmu čovjeka. Kod nas je najčešći uzročnik konjska muha (Gastrophilus equi).

Slika 10. Gastrophilus equi (konjska muha)

U momentu ujeda ova muha položi larvu u kožu žrtve. Te larve mogu parazitirati u
koži, potkožnom tkivu i tjelesnim šupljinama (usta, nos, uho, oko, urinarni i crijevni trakt)
izazivajući upalne procese i destrukciju tkiva. Infekcija se obično dešava ljeti, a oboljenje
se pojavljuje zimi i traje obično koliko i razvoj larvi.
Klinička slika
Larva muhe kopajući u raznim pravcima kanaliće u spinoznom sloju epidermisa
ostavlja iza sebe tanke crvenkastu pruge. Promjene na koži svrbe. Na jednom kraju
pruge nalazi se uzdignuće veličine glavice čiode. To je tzv. aktivni dio pruge, a u
izdignuću se nalazi larva.
Dijagnoza mijaza se postavlja nalazom pomenutih larvi i njihovom identifikacijom.
Kod raspoznavanja larvi važno je uočiti segmentaciju njihovog tijela, na tijelu dlačice i
fasetirane oči.

Terapija
Na aktivni dio pruge se stavlja oblog od 15% hloroforma u ulju, ili se zaledi
hloretilom. Nakon što larva ugine, izvlači se skalpelom. Ako larva nije izvučena, postoji
mogućnost njenog preživljavanja, pa se provodi lokalna terapija tiabendazolom
(Menodel) u 2% koncentraciji.
Za smirivanje dermatitisa može se koristiti steroidna mast dva puta dnevno tri dana
nanošenjem pod okluzijom.
U slučaju izostanka terapije, larva ugine spontano za 4 sedmice.
 Literatura
1. Mutevelić-Arslanagić, Naima «Dermatovenerologija», 1989.
2. http://www.who.int/zoonoses/diseases/leishmaniasis/en/
3. http://www.dpd.cdc.gov
4. http://www.dermis.net
5. http://www.dermnetnz.org/arthropods/larva-migrans.html