prvih 100 pitanja

1)osnovni metodološki postulati, odnosno principi nauke su: objektivnost, pouzdanost, opštost i
sistematičnost
2)na koji metodološki postulat se odnosi stav da je naučno saznanje hipotetičko i privremeno: objektivnost
3)prema dijalektičkom shvatanju 3 osnovna elementa (dela) naučnog metoda su: logički, teorijsko-
epistemološki, tehnički
4)koji deo naučnog metoda je univerzalan, odnosno primenjuje se u istraživačkoj praksi svih nauka: logički
5)šta osim određenog segmenta (dela stvarnosti) još utiče na konstituisanje predmeta nauke: filozofsko,
ontološko shvatanje stvarnosti, saznajni ciljevi, metodološki postupci, čovjekove praktične potrebe
6)navedite na kojih 5 velikih kompleksa se dele celokupan sistem nauke: filozofske, matematičke, prirodne,
psihološke i društvene nauke
7)prema ljudskoj svrsi nauke se dele na fundamentalne i primenjene. kojoj od navedenih grupa pripada
sociologija? fundamentalnoj
8)ko od navedenih sociologa smatra da sociologija proučava statiku i dinamiku društva: Ogist Kont
9)ko od navedenih sociologa smatra da sociologija treba da razume i objasni društveno delovanje
pojedinaca: Maks Veber
10)šta je po mišljenju E. Dirkema i njegovih sledbenika predmet proučavanja sociologije: predmet
proučavanja soc. kao društvene nauke su ustaljeni odnosi kolektivnog ponašanja
11)ko od navedenih sociologa smatra da sociologija treba da proučava forme, odnosno oblike društvenih
odnosa: Georg Zimel
12)šta po Ž. Gurviču proučava mikro a šta makro sociologija: mikro-oblik društvenosti; makro-realne
kolektivne jedinice, društvene grupe, klase i globalna društva
13)koji sociolog pozitivističke orijentacije tvrdi da sociologija treba da proučava društvene pojave kao
''stvari'': Emil Dirkem
14)navedite šta su to ''pozitivne činjenice'' na kojima, po stavovima pozitivista, treba da se zasniva nauka:
čulni utisci, opažaji i oseti koji su dostupni posmatranju i eksperimentisanju, za Konta su izvor naučnog
saznanja u prirodnim i društvenim naukama
15)osnovni saznajni cilj društvenih, odnosno duhovnih nauka po mišljenju pristalica istorizma je da:
razumeju unutrašnju strukturu društvenih pojava
16)kod razumevanja društvenih pojava, odnosno delovanja pojedinaca neophodno je prema Veberu,
razumeti: značenje i smisao
17)sociologija radi naučnog objašnjenja i razumevanja društvenih pojava treba da konstruiše ''idealne
tipove'' smatra: Maks Veber
18)osnovni dijalektički principi koji prema Hegelu i Marksu treba da služe kao putokazi u istraživanju
društvenih pojava su: princip totaliteta, razvojnosti odnosno istoričnosti, jedinstva i borbe suprotnosti,
prelaska kvantiteta u kvalitet, prevazilaženja – negacija negacije.
19)osnovne faze u postupku sociološkog istraživanja su: određivanje predmeta, postavljanje hipoteze,
prikupljanje podataka i njihova obrada, naučni opis pojave koja se istražuje, naučno objašnjenje.
20)sociološko naučno objašnjenje može biti: strukturalno, funkcionalno, uzročno i dujalektičko
21)posmatranje sa učestvovanjem, zavisno od uloge koju posmatrač ima u sredini koju ispituje može imati
različite oblike. ako posmatrač vrši određenu radnu ulogu u sredini koju ispituje sa svim pravima i
obavezama kao i drugi članovi, ali sredina zna da on pored radne uloge vrši i naučno posmatranje radi se o:
učesniku posmatraču
22)šta je od presudnog značaja prilikom prikupljanja podataka ispitivanjem bez obzira na to da li se ono vrši
anketom ili intervjuom: mora se uspostaviti što neposrednija vaza između hipotetičke osnove istraživanja i
spiska pitanja sadržanih u anketnom upitniku
23)stopa nataliteta koja pokazuje koliko se dece rađa u toku jedne godine na 1000 stanovnika je: posredno
merenje
24)koja 3 bitna činioca utiču na određivanje veličine uzorka pojave koja se istražuje:
homogenost, varijabilnost, preciznost
25)statistička srednja vrednost koja je dominantna na skali pojava koja se ispituje je: modalna
26)kako se kod tzv. eksperimenta u prirodnim uslovima naziva grupa u kojoj deluje činilac sa kojim se
eksperimentiše? eksperimentalna grupa
27)koja je osnovna predpostavka da bi se u nekom globalnom društvu određena društvena pojava ili proces
mogao istraživati uporednom metodom? da društvo nije homogeno, da je izdiferencirano na razne delove –
klase, nacije, regione
28)koje 3 osnovne faze sadrži opšti postupak analize sadržaja:
prva faza-stvaranje sistema kategorija analize i jedinica za klasifikaciju sadržaja i oblika simboličkog
opštenja. druga faza-čin analize i statističku obradu podataka dobijenih analizom. treća faza-naučni opis
sadržaja i oblik simboličkog opštenja
29)iz čega po Kontu proističe društveni konsenzus na kome se temelji društvo? instinkta, simpatije (osećaja
društvenosti), zajedničkih misli i ideja, verovanja i moralnih nazora
30)društvena evolucija po Kontu, rezultat je razvoja: intelekta, akcije i osećanja
31)tri glavna doba razvoja ljudskog društva po Kontu su: teološko, meta-fizičko i pozitivno (naučno)
32)po Spenseru zajednički evolucioni procesi koje slede biološki i socijalni organizam (društvo) su: ljudsko
društvo i biološki organizam neprestano rastu, progresivni rast i uslužavanje strukture prati sve veća
diferencijacija i specijalizacija funkcija, uporedo sa diferencijacijom funkcija dolazi do porasta
međuzavisnosti organa koji vrše srodne funkcije.
33)koja 3 osnovna tipa društva u dosadašnjoj istoriji ljudskog društva razlikuje Spenser: horde, militarizam i
industrijalizam, etičko društvo.
34)za Marksa je čovek: delatno biće prakse
35)dva osnovna elementa načina proizvodnje po Marksu su: proizvodne snage i proizvodni odnosi.
36)koje su po Marksu dve osnovne protivurečnosti, odnosno suprotnosti pokretačka snaga ljudske istorije:
racionalni odnosi i klasne borbe
37)osnovu društva i svih društvenih procesa, prema L. Glumploviču, predstavlja borba za opstanak koja se
vodi između: društvenih grupa
38)koji su po Glumploviču, koraci ujedinjavanja rasno i etnički različitih grupa u procesu stvaranja države
jedne nacije: usvajanje jezika osvajača, usvajanje njegove vere, naravi i običaja, sklapanje mešovitih
brakova.
39)osnovu društvenih pojava po Veberu čini: deo čoveka koje se zaniva na slobodnoj volji čoveka i
njegovom delovanju
40)navedite šta je po Veberu društveno delanje: ponašanje 2 ili više pojedinaca koji razumeju značenje i
smisao postupaka drugih pojedinaca i u skladu sa tim se ponašaju
41)koja 4 osnovna tipa ljudskog delanja razlikuje Veber: ciljno racionalno, vrednosno racionalno i afektivno
delanje
42)koja 3 osnovna tipa vlasti razlikuje Veber: zakonsku ili racionalnu, tradicionalnu i harizmatsku vlast
43)koje načelo protestantske religije je po Veberu bitno uticalo na razvoj kapitalizma u Evropi? načelo o
predestinaciji
44)osnovu društva , odnosno društvenog života ljudi, prema Dirkemu predstavlja: nagon društvenosti
45)koja 2 elementa po Dirkemu čine idejno jezgro (kolektivnu svest) društva: ideje i norme
46)šta prema Dirkemu predstavlja ključni odnos društvene evolucije: preobražaj tipa moralnosti i
solidarnosti
47)na kom tipu solidarnosti počiva primitivno i savremeno društvo? primitivno na mehaničkoj a savremeno
na organskoj solidarnosti (razvijena podela rada)
48)iz čega po Tenisu izvire društveni život ljudi: iz društvene volje
49)iz kog oblika ljudske volje po Tenisu izvire ''zajednica'': iz organske volje
50)iz kog oblika ljudske volje po Tenisu izvire ''društvo'': iz racionalne volje
51)koja 2 osnovna procesa, po Vizeu čine osnovu društvenog života ljudi: procesi asocijacije (udruživanja) i
disocijacije (razdruživanja)
52)iz koja 3 osnovna izvora po Vizeu proističu procesi udruživanja i razdruživanja pojedinaca: iz
emocionalno obojenih nagona i impulsa, iz interesa koji mogu biti emocionalno obojeni i iz objektivne
situacije koja čini udruživanje neizbežnim
53)koje 2 okolnosti prema F. Gidingsu određuju čovekovo ponašanje: 1.podsticaji tj. stanja ili zbivanja koja
direktno izazivaju ovakvo ili onakvo ponašanje, 2.sličnost ili različitost reagovanja (ljudi) na date podsticaje
54)šta prema Gidingsu ima odlučujući značaj za pretvaranje životinjskog društva (krda ili jata) u ljudsko
društvo: svest vrste
55)kom tipu društva prema Gidingsu pripada društvo zasnovano na konvenciji ili ugovoru: kontraktualnom
tipu društva
56)po H. Midu ključnu ulogu u razvoju čoveka od biološkog u svesno društveno biće ima: stalne interakcije
sa drugim ljudima, razvoj svesti o sebi, simboli od kojih su najvažniji sadržani u jeziku
57)prema Midu ključnu ulogu u formiranju svesti o sebi kod pojedinaca ima: jezik
58)kako Mid naziva društveni proces koji ima odlučujući značaj za socijalizaciju pojedinca i njegovo
društveno ponašanje: preuzimanje uloge drugog (usvajanje stavova drugih)
59)prema H. Blumeru ljudi deluju, odnosno ponašaju se u društvu na osnovu: značenja koja daju
predmetima i događajima a ne reaguju na spoljašnji stimulans
60)značenja koja ljudi pridaju predmetima i događajima prema Midu: nastaju u procesu interakcije i mogu
se menjati i modifikovati unutar interakcijskog procesa
61)prema Tomasu i Znanijeckom ljudsko ponašanje je određeno: kao proizvod interakcije individualaca i
društva tj. kao interakciju stavova pojedinca i društvenih vrednosti
62)šta je stav po Tomasu i Znanijeckom: stavpredstavlja takav proces u svesti pojedinca koji određuje
njegovo stvarno ili moguće ponašanje u društvenom svetu
63)šta je vrednost po Tomasu i Znanijeckom: vrednosti su svi oni objekti prema kojima se ravnaju stavovi
ljudi
64)koja su po Parsonsu 4 glavna elementa iz kojih je satkano individualno delanje: 1.akter tj. lice koje dela,
2.cilj-buduće stanje koje akter svojim delanjem želi da postigne, 3.situacija koja ima 2 el: skup okolnosti
koje stoje pod kontrolom aktera (sredstva) i okolnosti koje su van njegove kontrole (situacija u užem
smislu), 4.normativna orijentacija-skup normi i vrednosti kojima se iskazuju ciljevi društva
65)koja su po Parsonsu 4 osnovna elementa društvene strukture: uloga, kolektivnost, norma i vrednost
66)šta je za Parsonsa društvena uloga: najelementarnija jedinica društva tj. obavljanje određenih delatnosti u
skladu sa normativnim očekivanjima društva
67)koji od navedenih elemenata društvene strukture ima po Parsonsu najvažniju ulogu u društvenom životu
ljudi: kulture i moralne vrednosti
68)iz kojih je društvenih podsistema, poredaka po Parsonsu sastavljen društveni sistem i koja je njihova
funkcija: 1.kulturni poredak-je institucionalizovani sistem kulturnih i moralnih vrednosti, 2.pravni poredak
sastavljen od prava i dužnosti utvrđenih zakonom koja obezbeđuju integraciju društva, 3.politički poredak-
koji raznim sredstvima i procesima motiviše pojedinca da u konkretnim situacijama ostvari svoje ciljeve,
4.privredni poredak-obezbeđuje adaptaciju društvenog sistema prema prirodi kao njegovoj organskoj osnovi
69)šta je po Mertonu latentna funkcija društvenih pojava: to je funkcija čija dejstva, a posebno rezultate,
akteri nisu očekivali
70)Parsonosovom principu o univerzalnosti normativnog obrasca kulture Merton suprotstavlja princip:
alternativnih vrednosnih orjentacija
71)koje su 3 osnovne vrednosti, odnosno njihova nejednaka raspodela, po Kozeru najčešći izvor društvenih
sukoba: status, dohodak i moć
72)kada po Kozeru dolazi do prerastanja neprijateljskih emocija, odnosno raspoloženja u društvene sukobe:
do toga dolazi kada raspodela prava i privilegija izgubi društveni legitimitet
73)koji su sukobi u društvu po Kozeru: pozitivno-funkcionalni – doprinose njenoj revitalizaciji,
disfunkcionalni – sukobi u kojima suprotstavljene strane više ne dele osnovne vrednosti na kojima počiva
društveni sistem
74)glavni izvor društvenih sukoba za Darenforda jeste: nejednaka raspodela vlasti
75)glavni nosioci društvenih sukoba, prema Darenfordu su grupe zasnovane na: manifestnim interesima
svoga člana i zato imaju prepoznatljivu strukturu, organizaciju i program
76)tri osnovna dela socioorganske stvarnosti, odnosno ljudskog društva, prema Sorokinu su: duhovni
sadržaji, materijalni prenosioci značenja, ljudi
77)tri osnovna supersistema, prema Sorokinu na kojima počiva celokupna društvena stvarnost su:
ideatistički, senzualistički i idealistički
78)dinamika, odnosno razvoj društva, prema Sorokinu odvija se kroz: ciklični sistem
79)kojih 5 osnovnih sociopsiholoških potreba čoveka, po Fromu konstituišu ljudsku prirodu: potrebe za:
udruživanjem, stvaranjem, ukorenjenjem u rodu, sticanjem sopstvenog identiteta, okvirom orjentacije i
verovanja
80)šta je za Froma individualni karakter: kompleks karakteristika koje određuju orijentaciju pojedinca
81)društveni karakter za Froma je: ''suština karakterne strukture koja je zajednička većini članova iste
kulture'', ''suprotno individualnom karakteru po kome se ljudi razlikuju jedan od drugog iako pripadaju istoj
kulturi''
82)kojih 5 neproduktivnih karakternih orijentacija izdvaja From u dosadašnjoj istoriji: orijentacija roba,
feudalna orijentacija, orijentacija ka hordi, tržišna orijentacija, receptivna orijentacija
83)šta po Fromu karakteriše produktivnu karakternu orijentaciju ljudi: sposobnost i spremnost čoveka da
kreira nove situacije, na taj način zadovoljava svoje ljudske potrebe i razvija sebe kao celovito biće
84)karakter i suštinu određenog istorijskog tipa društva, prema Habermasu presudno određuje: značaj
znanja, organizacioni pristup u istorijskom razvoju društva
85)iz koja 2 osnovna dela po Habermasu sastoji društvo, odnosno društveni život ljudi: iz društvene okoline
i društvenog sistema
86)na kojim širim načelima po Habermasu počivaju moderne društvene institucije iz kojih je sastavljen
društveni sistem: na načelima spoznaje, legitimacije, regulacije i interpretacije društva
87)kako se prema Habermasu može sprečiti kolonizacija ''sveta života'' od strane institucionalnih sistema i
obezbediti autonomija i sloboda čoveka: afirmacijom ''komunikativne racionalnosti'' jačaju autonomije
civilnog društva, u širenju prostora slobodnom delovanju i sporazumevanju ljudi
88)na čemu se po zagvornicima fenomenologije Huserlu, Šucu i drugima zasniva čovekov dodir sa
spoljašnjim svetom: čulu vida, sluha, dodira, mirisa i ukusa
89)šta po Šucu omogućava komunikaciju među ljudima i njihov zajednički društveni život: zdravorazumno
znanje
90)šta je za Šuca tipifikacija: koncept koji ljudi pripisuju klasama stvari koje iskustveno doživljavaju
91)na čemu se po pristalicama etnometodologije temelji društveni poredak: na interpretativnoj paradigmi
konstituiše se kroz praksu tumačenja svakodnevnih aktivnosti članova društva
92)šta za pristalice etnometodologije predstavlja mentalni proces koji oni nazivaju ''indeksiranost'': to je
mentalna aktovnost članova društva koja znači da svi sudovi o bilo kojem predmetu ili aktivnosti imaju
komunikacijsku vrednost samo u odnosu na konkretnu situaciju iz koje su izvedeni
93)kojih 5 osnovnih karakteristika savremenog industrijskog društva navodi R. Aron: odvojenost preduzeća
od porodice, visoko razvojena tehnološka podela rada, usmerenost industrijskog preduzeća isključivo na
akumulaciju kapitala, dominacija racionalnog interesa u poslovanju preduzeća, velika koncentracija radnika
na mesto rada
94)na čemu se po Belu temelji dolazeće postindustrijsko društvo: ono nastaje iz novih intelektualnih
tehnologija, informatike, kibernetike i biotehnologije
95)koja će društvena grupa po Belu u dolazećem postindustrijskom društvu imati dominantnu društvenu
ulogu: inteligencija-stvaralačka elita naučnika i viših stručnjaka, administratora, organizatora
96)koja će društvena ustanova, odnosno institucija u dolazećem postindustrijskom društvu po Belu imati
ključni značaj: pojedinci i korporacije
97)da li će po Belu u postindustrijskom društvu postojati ideologije: neće, jer je ona bila potreban samo u
primitivnim i nerazvijenim društvima
98)šta će u novom postindustrijskom društvu po Turenu biti osnovna proizvodna snaga društva: znanje
99)da li će po Turenu u novom postindustrijskom društvu postojati eksploatacija i alijenacija (otuđenje)
ljudi: po Turenu izlazimo iz društva eksploatacije da bi smo ušli u društvo alijentacije
100)koje će društvene organizacije po Turenu imati poseban značaj u društvenom životu postindustrijskog
društva: organizacije koje se temelje na odnosima privatne svojine

drugih 100 pitanja

1)ljudsko društvo je zbir pojedinaca smatraju sociolozi: nominalističkih, individualističkih teorija
2)pojedinac i društvo su međusobno povezani i uzajamno se proizvode smatraju pristalice: dijalektičkog
shvatanja
3)društvo preko raznovrsnih mehanizama socijalne kontrole i socijalizacije oblikuje mišljenje, volju i
ponašanje pojedinca smatraju pristalice: kolekticističkih teorija-klasičnih a delom i savremenih
funkcionalističkih teorija
4)šta je globalno ljudsko društvo prema užem i još uvek u sociologiji dominantnom shvatanju: ono se shvata
kao istorijski konkretna, trajna i relativno samodovoljna ljudska zajednica omeđena određenom užom
teritorijom, u čijim okvirima ljudi razvijaju sve neophodne društvene aktivnosti kojima se zadovoljavaju
temeljne potrebe svakog pojedinca i cele zajednice
5)koje je konkretne oblike imalo globalno ljudsko društvo tokom dosadašnje istorije: imala su različite
oblike počev od horde, preko roda i plemena, do naroda i savremene države nacije
6)iz kojih je osnovnih elemenata sastavljena društvena struktura: ?
7)šta je osnova kolektivnog delovanja ljudi: svi oblici kolektivnog delovanja ljudi u društvenim grupama i
institucijama satkani su od funkcionalno povezanih delovanja pojedinaca
8)po čemu se po Marksu delovanje odnosno rad čoveka fundamentalno razlikuje od rada ''pčele'' odnosno
''pauka'': po svesnosti i svrsishodnosti ljudskog rada, svako ljudsko delovanje uvek je usmereno ka
ostvarenju nekog cilja kojim se zadovoljava određena ljudska ili društvena potreba
9)da li se čovek rađa sa urođenim sposobnostima za obavljanje odgovarajućih oblika delovanja i ponašanja
u društvu: ne, one se stiču učenjem, odnosno socijalizacijom čoveka (u procesu socijalizacije ličnosti)
10)po svom sadržaju ljudsko delanje se deli, odnosno klasifikuje na: 1.reproduktivno delovanje-kojim se
obezbeđuje reprodukcija ljudske populacije, 2.privredno delovanje-kojim se proizvode i razmenjuju
materijalna dobra i usluge neophodni za život ljudi, 3.političko delovanje-kojim se usmerava, reguliše i
održava zajednički društveni život, 4.kulturno duhovno delovanje-kojim se osmišljava ljudska egzistencija,
uspostavlja duhovna kontrola nad prirodom i stihijom društvenog života i razvijaju čovekove sposobnosti
11)šta je društveni odnos prema M. Veberu: Veber je društveni odnos definisao kao ''ponašanje većeg broja
osoba koja su po svom smisaonom sadržaju uzajamno podešena i time orijentisana''. društveni odnos sastoji
se u povezivanju ljudskih radnji, odnosno postupaka na bazi uzajamnog razumevanja, smisla i značenja tih
radnji
12)osim psihološke interakcije pojedinaca, koju ističe M. Veber, društvene odnose određuju još 3 bitna
elementa. navedite koje: društvene norme, društvene vrednosti, istorijski oblikovana društvena struktura
konkretnog globalnog društva u kome se odvijaju
13)koja su 3 osnovna uzroka uspostavljanja veza među ljudima i sadržinskog oblikovanja društvenih
odnosa: odnosi u koje ljudi stupaju radi obavljanja zajedničke delatnosti, odnosi koji se sadržinski oblikuju
na osnovu zajedničkog grupnog života, odnosi do kojih dolazi na osnovu zajedničkog ili sličnog ponašanja
u datoj situaciji a koje je izazvano težnjom da se zadovolje određeni interesi i sklonosti
14)koji od navedenih oblika društvenih odnosa spadaju u disjuktivne odnose: takmičenje, sukob i borba
15)šta su slobodni društveni odnosi: slobodni društveni odnosi predstavljaju takve oblike povezivanja ljudi
u koje oni stupaju spontano i koji im ostavljaju slobodu delovanja. nisu čvrsto regulisani društvenim
pravilima i stoga omogućavaju individualno stvaralaštvo ljudi koji u njih stupaju
16)šta su prinudni društveni odnosi: prinudni odnosi su veze u koje pojedinci i grupe ulaze nezavisno od
svoje volje i pod odgovarajućom prinudom
17)koji od navedenih oblika društvenih odnosa najviše utiču na tvorenje i održavanje društvenog sistema:
konjuktivni i prinudni odnosi
18)nema pitanja: postoje 6 osnovnih uzroka tj. osnova koji dovode do formiranja grupa: 1.potreba ljudi za
vlastitom reprodukcijom tj. za rađanjem i odgojem dece, 2.življenje pojedinca na određenom užem
geografskom prostoru, na bazi čega se oblikuju različiti tipovi, vrste seoskih i gradskih zajednica, 3.potreba
za obavljanjem zajedničkih delatnosti, 4.sličan društveni položaj pojedinca koji nasleđuje ili stiče tokom
života, 5.zajedničko poreklo, 6.zadovoljavanje nekih zajedničkih sklonosti i interesovanje pojedinca
19)prema stepenu formalizacije unutar grupnih odnosa grupe se dele na: formalne i neformalne grupe
20)prema stepenu i kbalitetu povezanosti članova grupe se dele na: zajednice i skupove
21)navedite najmanje 3 bitne karakteristike ''zajednice'': trajnost, neposrednost i prisnost među članovima,
naglašena solidarnost, svest o pripadnosti zajednici, zajednički kulturni obrazac odnosno dioba zajedničkih
ideja vrednosti i norme ponašanja
22)prema stepenu i intenzitetu interpersonalnih odnosa grupe se dele na: primarne i sekundarne
23)koja su od navedenih obeležja karakteristična za primarne društvene grupe: postojanje intenzivnih
interpersonalnih odnosa među članovima, jaka emocionalna vezanost, jako osećanje vezanosti za grupu i
kontakti ''licem u lice'' jer je broj članova relativno mali
24)da li skup može da preraste u zajednicu: skup je ''grupa po sebi'' koja može da preraste u zajednicu
25)da li zajednica može da preraste u skup: moguće je da se zajednica uruši i pretvori u skup
26)ko od navedenih sociologa definiše ustavove kao ustaljen oblik ili način obavljanja neke društvene
delatnosti koji ima određeni značaj za odžavanje i funkcionisanje društvenog sistema ili nekog njegovog
dela: Mihailo Popović
27)koja 4 osnovna funkcionalna podsistema sadrži svako globalno društvo odnosno globalni društveni
sistem: reproduktivni, ekonomski, politički i kulturni podsistem
28)koji od navedenih podsistema ima primat u društvu, odnosno određuje sadržaj i karakter ostalih
podsistema: sociolozi dogmatske marksističke orjentacije smatraju da je to ekonomski podsistem, sociolozi
funkcionalističke orjentacije smatraju da je to kulturni podsistem, Marsel Mos i Žorž Gorvič smatraju da ni
jedan od podsistema globalnog društva nema deterministički karakter u odnosu na druge.
29)šta je narod – koja su njegova osnovna obeležja: narod predstavlja globalnu društvenu zajednicu koja se
javlja u robovlasništvu, u doba prerastanja krvno srodničkih zajednica u više oblike udruživanja koji za
svoju osnovu imaju prevashodno teritorijalnu povezanost svojih članova. karakterišu ga pre svega način
života, zajednički jezik, verovanja i poreklo
30)prema etničkom istočnom modelu glavna obeležja nacije su: pretpostavljene veze po lozi i narodna
mobilizacija, jezik, običaj i tradicija
31)prema zapadnom, građanskom modelu glavna obeležja nacije su: istorijska teritorija, jedinstvena državna
zajednica u kojoj je obezbeđeno pravno-politička jednakost njenih pripadnika, zajednička kultura i
ideologija
32)u kom modelu nacije pojedinac može da bira svoju nacionalnu pripadnost: u građanskom
33)osnovne sociološke karakteristike ruralnih, odnosno seoskih zajednica su: relativna izolovanost i veća
zavisnost od prirodne sredine, mali broj pripadnika, intimni i lični društveni odnosi i jako neformalna
društvena prinuda, nizak stepen ppodele rada i relativna homogenost, veći značaj rodbinskih veza i
porodice, velika uloga tradicije, naročito običaja i ograničena društvena mobilnost
34)osnovne sociološke karakteristike urbanih, odnosno gradskih zajednica: veliki broj ljudi živi zajedno na
malom prostoru, velika je heterogenost stanovništva, visok stepen društvene podele rada i društvene
diferencijacije, razmrvljenost društvenog života pojedinaca, prolazni, bezlični i formalizovani odnosi,
atmosfera anonimnosti i institucionalizovana socijalna kontrola
35)šta je glavni izvor odnosno osnov društvene stratifikacije prema shvatanju: a)marksista – sociolozi
marksističke orjentacije osnovu društvene stratifikacije vide u različitom ekonomskom položaju ljudi
b)elitista – zagovornici elitističkog pristupa smatraju da je društvena moć glavna osnova društvene
stratifikacije c)funkcionalista – funkcionalistički orjentisani sociolozi društvenu stratifikaciju izvode iz
ugleda odnosno uloga koje pojedinac obavlja u društvu
36)koja su 3 glavna izvora odnosno osnova društvene stratifikacije prema M. Veberu: ekonomske grupe,
duhovno-kulturne grupe, političke grupe (bogatstvo, ugled, moć)
37)koji su osnovni oblici socijalne stratifikacije prema: a)marksistima – klase, b)funkcionalistima –
pojedinci i grupe, b) elitistima – vladajuća elita i masa
38)koja su 3 osnovna oblika društvene stratifikacije prema M. Veberu: klase, staleži i politička elita
39)koje 3 strateške elite prema Rajt Milsu čine elitu moći odnosno elitu vlasti: privredne, političke i vojne
40)ljudska reprodukcija je: temelj društvenog života ljudi i ljudskog društva. Bez reprodukcije njudi
nemoguće je postojanje ljudske vrste niti ljudskog života, utiče na gotovo sve procese koji se u društvu
odvijaju posebno na ekonomske procese
41)u kom obliku grupnog braka braća i sestre jednog roda održavaju polne odnose s braćom i sestrama
drugog roda: ''brak punalua''
42)savremena bračna zajednica u kojoj partneri žive zajedno iako nisu zakonski venčani je: alternativni
brakovi – kohabitacija
43)koja su 4 univerzalna obeležja porodice odnosno veze na kojima ona počiva nezavisno od njenih
istorijskih oblika
44)koja su 4 osnovna istorijska oblika porodice: totemski klan, velika porodica ili združena porodica,
patrijarhalna i savremena, bračna odnosno nuklearna porodica
45)šta je poliandrija: kada jedna žena ima više muškaraca
46)koja su 4 glavna procesa najviše doprinela transformaciji ptrijarhalne porodice u savremenu odnosno
nuklearnu porodicu: građanska revolucija, industrijalizacija, urbanizacija, sekularizacija (građansko pravo)
47)podela procesa rada na radne operacije odnosno uloge naziva se: tehnička podela rada
48)koja 3 osnovna činioca karakterišu svojinu kao društveni odnos: subjekt svojine (nosilac, titular), objekt
svojine (predmet posedovanja), i neki urođeni način raspolaganja (društveno organizovanje svojine)
49)razlika između lične i privatne svojine sastoji se u: u tome da li su odnosi raspolaganja zasnovani na
neograničenom monopolu pojedinca ili grupa ili na javnoj kontroli načina korišćenja i upotrebe sredstava za
proizvodnju za koja je zainteresovano društvo u celini
50)koje se 4 osnovne tehnološke revolucije izdvajaju u istoriji ljudskog društva. navedite ih po istorijskom
redosledu: paleolitska, neolitska, industrijska, i naučno-tehnološka
51)koje su suštinske karakteristike industrijske revolucije: posredna prerada materijala, epohalni preobražaj
onih sredstava rada koje je zanatstvo odvojilo od prirodnih materijala, masovno zapošljavanje radne snage
koja je napustila zemlju u prelazila u gradove i zanatske radionice, stvaranje novih sredstava rada a naročito
mašine, mašina je odvojila proizvođača od sredstava rada, uvođenje tekuće trake
52)koje 2 osnovne dimenzije ima organizacija rada: tehnološku koja se vrši prema podeli poslova, oruđima,
predmetima i veštinama i drugu koja je izvedena iz odnosa upravljanja u društvu, najčešće svojine
53)na čemu se temelji korporacije kao savremeni oblik organizacije rada: računari i automatizacija
54)politika u širem smislu reči znači: politika označava usmeravanje ljudske delatnosti u pravcu
ostvarivanja određenih ciljeva u raznim sferama društvenog života – ekonomiji, obrazovanju, zdravstvu,
kulturi....
55)politika u užem smislu reči znači: označava usmeravanje društvenih odnosa i upravljanje drustvenim
poslovima, prvenstveno pomoću državne vlasti
56)koja su 4 teorijska shvatanja politike danas dominantna: totalitarno, etatističko, pluralističko i
republikansko
57)šta je moć: moć je sposobnost ostvarivanja izvesnih promena u društvu
58)koja su 3 osnovna izvora društvene moći: materijalno bogatstvo, status i znanje
59)koji su osnovni činioci strukture društvene moći: nosioci moći, ubeđivanje, materijalno bogatstvo,
statusni simboli, kontrola društvenih normi, sila, dominacija, hijerarhija
60)šta je vlast:
61)šta se podrazumeva pod pojmom legitimna vlast: to znači da bude priznata kao ispravna, pravična i da se
zasniva na dobrim argumentima
62)koja su 3 osnovna oblika autokratske vladavine: despotija, tiranija, diktatura
63)koja su 3 osnovna oblika diktature: obična, cezaristička, totalitarna i manipulativna
64)vladavina uz pomoć izmanipulisane narodne mase je: cezaristička diktatura
65)šta je suština predstavničke demokratije: predstavnička demokratija postoji kada o državnim poslovima
odlučuje skupština koju bira narod. u posredničkoj demokratiji narod bira organe državne vlasti koji treba da
ostvaruju njegovu volju
66)prema obliku vladavine države se dele na: monarhije i republike
67)prema obliku državnog uređenja države se dele na: proste (unitarne) i složene (federacije i konfederacije)
68)koja su 4 konstitutivna elementa političke stranke: članstvo, rukovodstvo, organizacija, ideologija
69)šta je kultura u širem smislu reči i šta je čini: kultura označava celokupno stvaralaštvo čoveka u
određenom društvu, čine je materijalna i duhovna dostignuća
70)koje su 3 osnovne društvene funkcije kulture: procesi identiteta, socijalizacije i institucionalizacije
71)šta je društveni identitet: društveni identitet se zasniva na svesti o saznanju nekih zajedničkih
karakteristika pripadnika jedne grupe (jezik, religija, klasa, nacija, teritorija)
72)šta je socijalizacija: u procesu socijalizacije kultura ostvaruje svoju društvenu ulogu na taj način što
pomoću nje deca i drugi novi članovi društva stiču znanja o načinu života u svom društvu, osposobljavaju se
za samostalan život, razvijaju sebe i svoje mogućnosti, prilagođavaju se okolnostima i drugim ljudima,
usvajaju kulturne obrasce i kroz društvenu interakciju oblikuju svoje ali i društveno ponašanje
73)šta je institucionalizacija društva: to je proces uspostavljanja i funkcionisanja društvenih institucija kao
ustaljeni sistem delovanja
74)koja su 3 osnovna tipa kulture: tradicionalna, elitna i masovna
75)nema pitanja – težnja ka smanjenju socijalnih i kultirnih razlika između pojedinih društvenih grupa i
pojedinaca, ka ujedinjavanju različitih kulturnih nivoa, traženje i privlačenje sve većeg broja ljudi, masovne
publike (koncerti), neprestano povećavanje stepena internacionalizacije i kosmopolitskog karaktera
kulturnih vrednosti, pojačana komercijalizacija kulturnih vrednosti i tvorevina (ploča, kaseta), sve izrazitiji
reproduktivni karakter i sve manji produktivni karakter kulture masovnog društva
76)šta je subkultura: kao nezaobilazni činilac u svakoj kulturi javljaju se subkulture koje se razlikuju po
svojim kulturnim obrascima od kulture preostalog dela društva
77)šta je kontrakultura: ona se javlja kada od vladajuće kulture odstupe neke društvene grupe ili pojedinci
do te mere da se otvoreno suprotstavljaju njenim vrednostima i institucijama
78)na čemu se temelji ljudska komunikacija: na jeziku i simboličkoj komunikaciji
79)iz kojih se 5 osnovnih elemenata sastoji ljudska komunikacija: pošiljalac, primalac, način ili sredstvo
preko koga se prenosi poruka, efekt poruke na onog koje je prima
80)iz koja 2 osnovna činioca se sastoji simbol: simbola – kao čulno opažljivog predmeta i onog što je
simbolizovano tj. značenja
81)šta je magija: magija označava veštinu potčinjavanja svojoj volji tajanstvenih sila prirode, duhova i
demona. to je veština koja pretenduje da upotrebom izvesnih tehnika i sredstava osigura uticaj pre svega na
prirodne sile, bez obzira koliko to bilo suprotno prirodnim zakonima
82)kojih 5 elemenata čine strukturu religije kao dtuštvene pojave: učenje o Bogu, religija osećanja, rituali-
obredi, simboli i religijska organizacija
83)koje su 4 osnovne funkcije religije: definisanje ''osobenog pogleda na svet'', psihološko-emocionalna ili
kompenzaciona funkcija, etička, društveno-integrativna funkcija
84)šta su sekte: sekta predstavlja grupu sledbenika nekog verskog učenja koja se odvojila od crkve i koju je
crkva odbacila i osudila
85)šta je sekularizacija i u čemu se ispoljava njena sadržina: sekularizacija je u suštini slabljenje uloge
religioznih verovanja, oslobađanje društvenih ustanova i individualnog ponašanja od religioznog uticaja.
Ljudski razum se sve više shvata kao jedini izvor saznanja i kriterijum istine
86)koje su 3 osnovne funkcije umetnosti: estetska, saznajna i društveno-preobražajna
87)šta su društvene vrednosti: one su duboko ukorenjene u kulturu društva i uopšte u svakodnevni život
ljudi. razumeju se kao ciljevi koje treba ostvariti i njih ljudi nastoje da realizuju u svim oblastima svesne
delatnosti, zato su one pokretači ljudske delatnosti
88)šta su društvene norme: vrednosti se u određenom društvu konkretizuju pravilima ponašanja, delovanja i
mišljenja odnosno društvenim normama. one okružuju čoveka i on je sa njima u najneposrednijem dodiru,
toliko tesno da ih i ne oseća.
89)šta je sankcija za prekršaj moralne norme: griža savesti
90)u sociologiji se razlikuju 2 osnovne vrste sistematskih promena – promene unutar sistema i promene
sistema: teorije promene unutar posojećeg sistema i teorije promene sistema
91)navedite koja društva Entoni Gidens ubraja u predmoderna društva: lovačka i sakupljačka društva,
poljoprivredna, stočarska društva i neindustrijske civilizacije
92)kada pojedinac ili grupa menja svoju društvenu ulogu ne menjajući pritom socijalni status o kojoj vrsti
socijalne pokretljivosti se radi: horizontalna pokretljivost
93)koja su 3 osnovna kanala odnosno mehanizma socijalne pokretljivosti u savremenom društvu:
obrazovanje, bavljenje politikom i sklapanje brakova
94)
95)koje su negativne posledice treće naučnotehnološke revolucije: zagađenje životne sredine, prekomerno
zagrejavanje planete i probijanje ozonskog omotača, nuklearno naoružanje, genetske promene u
organizmima i kloniranje živih bića posebno ljudi
96)akulturacija je kulturni proces: predstavlja veoma raznovrsne odnose između različitih kultura koje su u
kontaktu kao i odnose među pojedincima različitih kulturnih grupa
97)multikulturalizam je društveno-kulturni proces: koji izrasta iz uvažavanja manjinskih grupa (etničkih,
kulturnih, rasnih)
98)kulturni pluralizam je: određuje se kao koegzistencija različitih kulturnih zajednica
99)šta je osnovno geslo, poruka postmodernizma kao savremenog duhovnog kulturnog pokreta: sve prolazi,
sve je dopušteno
100)koje se 3 pojave u savremenoj kulturi označavaju zbirnim imenom ''biznis u kulturi'': marketing,
sponzorstvo i menadžment.