UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

SKRIPTA IZ PREDMETA:LOGISTIKA U
TRANSPORTU I KOMUNIKACIJAMA
(I PARCIJALA)

Predmetni nastavnik: Doc.dr. Abidin Deljanin

SARAJEVO,2009
 SADRŽAJ
RAZVOJ I DEFINICIJA LOGISTIKE.........................................................................................3
Razvoj logistike.............................................................................................................................3
Definicije logistike........................................................................................................................5
Logistitika danas ...........................................................................................................................7
NAUČNE DISCIPLINE KOJE SE KORISTE U LOGISTICI.....................................................8
PODJELA I SADRŽAJ LOGISTIKE PREMA OBLASTIMA U KOJIMA SE KORISTI........11
Industrijska logistika....................................................................................................................12
Ekonomsko-komercijalna logistika .............................................................................................14
Pošta.............................................................................................................................................15
Novinske agencije ,radio i televizija............................................................................................17
Željeznica.....................................................................................................................................18
Avio-prevoznici,auto-prevoznici,brodski
prevoznici...................................................................19
Opća tehnička logistika................................................................................................................21
Vojna logistika.............................................................................................................................22
OBEZBJEĐENJE TRANSPORTA I SAOBRAĆAJA................................................................23
STRATEGIJA RAZVOJA LOGISTIKE I INTERMODALNOG TRANSPORTA...................27
SVJETSKI TRENDOVI U OBLASTI LOGISTIKE...................................................................28
LOGISTIČKE STRATEGIJE......................................................................................................29
Strategija centralizacije i strategija decentralizacije....................................................................30
Just in time...................................................................................................................................32
Prednosti i problemi u implementaciji JIT-a................................................................................33
Outsourcing i insourcing..............................................................................................................34
Strategija proizvodnje po narudžbi;strategija proizvodnje za zalihe...........................................34
LOGISTIČKI PROVAJDERI......................................................................................................35
LOGISTIČKO PARTNERSTVO ...............................................................................................37
Make-or-buy ................................................................................................................................38
LOGISTIČKI KONTROLING ...................................................................................................38
CITY LOGISTIKA .....................................................................................................................39
LOGISTIČKE TEHNOLOGIJE .................................................................................................39
INTERMODALNI TRANSPORT ..............................................................................................40
EDUKACIJA U LOGISTICI ......................................................................................................41
LOGISTIKA DRUŠTVA ...........................................................................................................42
OSNOVE PLANIRANJA ...........................................................................................................42
POTEŠKOĆE U PLANIRANJU LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA .................43
PLANIRANJE LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA U FUNKCIJI VREMENA...44
ZADACI DUGOROČNOG PLANIRANJA ..............................................................................44
Program proizvoda i strateško planiranje prodaje .......................................................................44
STRUKTURA FIZIČKE DISTRIBUCIJE .................................................................................45
Planiranje logističko-distribucijskih procesa u fukciji vremena .................................................45
ZADACI SREDNJOROČNOG PLANIRANJA ........................................................................46
Planiranje srednjoročne prodaje...................................................................................................46
Planiranje distribucije .................................................................................................................46
Planiranje osoblja........................................................................................................................46
ZADACI KRATKOROČNOG PLANIRANJA ........................................................................46
Kratkoročno planiranje prodaje ..................................................................................................46
NADOPUNJAVANJE SKLADIŠTA,PLANIRANJE PREVOZA ............................................47
2
Razvoj i definicija logistike

Prva primjena logistike nastala je u vojnim naukama i vojnoj praksi (kao stručni
naziv za dio ratne vještine). Logistika se razvijala kroz historiju u različitim
vremenskim epohama i na različitim prostorima je dobijala različita značenja.U
naučnoj stručnoj literaturi postoje različita mišljenja o porijeklu pojma
logistike.Mnogi autori tvrde da je pojam logistika nastao od francuske riječi
LOGER koja znači ”nastaniti”,”stanovati”,”privremeni smještaj”,“smjestiti
se“,”noćiti pod vedrim nebom”,a u vojnoj terminologiji znači “način
prevoza”,”snadbjevanje i smještaj vojske”,”skladištenje i čuvanje vojnih dobara ”.
Drugi autori tvrde da pojam logistika potiče od grčke riječi LOGISTIKOS što
znači „vještina u rješavanju problema pomoću slova“(umjesto cifara),a koristili su
ga atinski činovnici-logisti za vođenje finansija.

LOGISTICS(eng.riječ)-nauka o pozadinskoj službi(transport i snadbijevanje)..

Porijeklo naziva logistika može se dovesti u vezu sa riječju LOGIKA, jer se

logistika bavi logičkom integracijom određenih aktivnosti koji vode ka postizanju
nekog cilja.

U staroj Atini državni činovnici-logističari bavili su se proračunom državnih

potreba u ratu i miru. Za bizantijskog cara Lava VI mudrog(886-912 – period
vladavine),logistika je pored strategije i taktike,dio ratne vještine koja se brine o
urednom plaćanju vojske,naoružanja,opreme,snadbijevanja i formiranja vojnih
formacija koja priprema ratne pohode,proračunava prostor,snagu neprijatelja i
prema tim procjenama pokreće oružane snage.
Pojam logistika kao znanost u srategiji i taktici prvi je upotrijebio
švajcarac,francuski general Baron Antonije Jaomini (Anri Žamini-1799-1869)koji
proširuje značaj logistike na sve generalštabne poslove,a za Mehena logistika i
vještina kretanja i snadbijevanja oružanih snaga a kao oblast ratne vještine
svrstava je između strategije i velike taktike. Početkom 20-tog st.pod logistikom se
podrazumijevaju sve vojne djelatnosti koje nisu obuhvaćena strategijom i taktikom
kao i doprinos civilnog sektora oružanim snagama. U savremenom smislu termin
logistika upotrebljava se od II sv.rata u SAD,ali u zvanična vojna pravila ulazi tek
od 1949.godine. Danas je zvanični termin NATO pakta i postepeno ga usvajaju i
ostale zemlje koje nisu članice NATO pakta,sa značenjem materijalna i
administrativna podrška oružanih snaga. U svim savremenim oružanim snagama
opšte prihvaćeno shvatanje je da strategija,operatika,taktika i logistika
predstavljaju osnove na kojima se temelji i gradi teorija i praksa ratne vještine. U
prve tri oblasti se razrađuju planovi upotrebe oružanih snaga,a putem logistike se
vrši njihova materijalizacija.Najintezivniji razvoj logistike desio se u posljednjih
30-tak godina,kada se razvila i oformila više nego u proteklih 300. godina.

3
Danas se vojna logistika postavlja kao dio opšte logistike i pojmovno definiše kao
nauka i vještina planiranja i izvođenja pokreta i održavanja snaga sa ciljem
osiguranja materijalnih i zdravstvenih preduslova za život,i udarnu moć oružanih
snaga. Obezbjeđenje ovih preduslova je uslovljeno njenom tijesnom vezom sa
nacionalnom ekonomikom i privredom,odnosno sa ekonomskom moći nacionalne
države. Početkom 19-og stoljeća logistika ima snažan prodor u sve privredne
djelatnosti radi racionalizacije proizvodnje,
trgovine,skladištenja,transporta,distribucije,snadbijevanja potrošača i korisnika
različitim proizvodima.

Logistika se od 1970-te godine primjenjuje u privredi kao nauka koja se bavi

izučavanjem materijalnih i informacionih tokova koji obezbijeđuju racionalnu
proizvodnju u sve većoj konkurenciji na tržištu pod motom promjene smjera od
potrošača koji traži robu u smjeru robe koja se nudi potrošaču uzimajući u obzir
njegove stroge zahtjeve formirane tržišnom ponudom proizvoda.

Sve češće se u svakodnevnom razgovoru i u sredstvima javnog informisanja mogu

čitati izrazi kao što su „logistika“, „pružamo logističku podršku“, „da li vam je
potrebna logistička podrška“ i sl. U našim okolnostima tremin „logistika“ znači
novo,drugačija i referentno, pa nije ni čudo što ovaj pojam iako nedovljno poznat
počinje da se koristi u svrhu postizanje konkurentnosti, najčešće trenutne, u
odnosu na okruženje- bilo da se formira direkcija za logistiku,ili da se da izjava na
konferenciji za štampu, gdje se pominju termini u vezi sa logistikom. U cilju
ostvarenja što uspješnijeg poslovanja, poodavno je odgovoreno na pitanje: kako
proizvesti? I kako prodati? Nakon idustrijskog inšinjerstva koje je imalo glavnu
ulogu da odgovori na izazove problema proizvodnje 60-tih godina prošlog vijeka,
marketing je preuzeo ulogu u približavanju proizvođača kupcu,odnosno
potrošaču,kako bi proizvođač bio u mogućnosti da identifikuje i zadovolji želje i
potrebe kupca.Savremeno poslovanje je došlo do visokog stepena razvoja u
davanju novih rješenja u cilju uspješnog poslovanja i davanju odgovora na ključno
pitanje: kako ostvariti racionalno poslovanje ili proizvodnju i kako postati
kokurentan na tržištu? (po cijeni, kvalitetu, asortimanu,rokovima...), kako se
približiti potencijalnom kupcu i ostvariti veći profit. U beskompromisnoj borbi sa
žestokom konkurencijom, sprovođenjem poslovnih aktivnosti,nije lako postići
visoku profitabilnost, s jedne strane, a zadovoljstvo potrošača i zaposlenih, sa
druge strane. Visoki nivo uspješnosti poslovanja danas se postiže racionalizacijom
poslovnog sistema: nalaženjem i sprovođenjem najboljih koncepata i metoda za
poboljšanje i usavršavanje sveukupnog poslovanja poslovnih sistema. Pristup koji
u rješavanju problema racionalizacije dominira u razvojnom svijetu logistički
pristup.

4
 1.kako 2.kako 3.kako
Ključni poslovni
proizvesti prodati racionalizirati
problemi

Vremenski 1900 - 1930 1930 - 1980 1980 - 2000

period

Naučne metode Idustrijski Marketing Logistika

inžinjering

DEFINICIJA LOGISTIKE: U literaturi se susreću mnoge definicije logistike

iako ne postoje neke razlike u njihovom definisanju. U nastavku su navedene neke
definicije:
Def. Prof. Pfohl jedan od najpoznatijih teoretičara logistike u svijetu:
„Logistika obuvata sve djelatnosti kojima se planira, upravlja, ostvaruje i
kontrolira prostorno-vremenska transformacija dobara i sve transformacije u vezi
sa količinom, vrstom, i svojstvom dobara, rukovanja dobara, kao i logističkim
određivanjem dobara. Zajedničkim djelovanjem tih djelatnosti pokreću se i tokovi
dobara koji po mogućnosti učinkovito povezuju tačku isporuke i tačku primanja.
Učinkovito povezivanje tačaka isporuke s tačkama primanja znači da logistika
treba osigurati i da je tačka primanja opskrbljena od tačke isporuke pravim
proizvodima i/ili uslugama(u količini,vrsti,kvalitetu...) u ispravnom i primjerenom
stanju u pravo vrijeme na pravom mjestu, a sve to uz minimalne troškove.“
„Logistika je proces planiranja, ostvarivanja i kontrole učinkovitih troškova
efektivnih tokova i skladištenja sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda i time
povezanih informacija od tačke isporuke do tačke primanja, primjereno zahtjevima
kupca.
(Američko logističko društvo)
„Logistika je organizacija, planiranje,provedba i kontrola tokova dobara od
razvitka i od kupovine preko proizvodnje i distribucije do krajnjeg kupca sa ciljem
da uz minimalne troškove i uz minimalno trošenje kapitala, zadovolji zahtjeve
tržišta
(Evropske matične organizacije nacionalnih logističkih društava).

Međunarodno udruženje logističara(SOLE) definiše logistiku u nešto užem smislu

sa stanovišta inžinjersske primjene:
“Vještina i nauka upravljanja,inžinjerske uprave i tehničke aktivnosti koje se
odnose na tehničke zahtjeve,projektovanje i razvoj,snadbijevanje i obezbjeđivanje
resursa za održavanje tehničkih materijalnih sredstava,sa ciljem da se pruži
efikasna podrška planovima i operacijama.“
U smislu šireg značenja ovog pojma,mogu se navesti sljedeće definicije:

5
„Logistika je stategijski proces kojim preduzeće organizuje i podržava svoju
aktivnost.“
„Logistika je upravljanje svim aktivnostima koje doprinose cirkulaciji proizvoda i
koordinaciji ponude i potražnje.“
„Logistika obuhvata aktivnosti kojima se upravlja tokovima proizvoda i
koordinacije resursa i tržišta,ostvarujući potrebni nivo usluga sa najmanjim
troškovima.“
Britanski logistički institut definiše logistiku kao „vremensko pozicioniranje
resursa u okviru lanca snadbijevanja“. Kao jedna vrsta definicije logistike,može se
pomenuti i često citirana izjava visokog funkcionera vlade SAD-a Kolina Pauvela
iz 2001 godine:“Amateri govore o strategiji,profesionalci o logistici“.
„Logistika je proces planiranja, proizvodnje, kontrole, efikasnijeg i efektivnijeg
protoka i skladištenja dobara i informacija od izvora do mjesta upotrebe u svrhu
zadovoljavanja potrošača.
(Vijeće za logističko upravljanje)
„Logistiku čini sistem aktivnosti koje omogućavaju oblikovanje, projektovanje,
usmjeravanje,uvođenje i regulisanje protoka robe (materijala,proizvoda),energije i
informacija unutar i između sistema. Sa aspekta kretanja robe logistika se može
definisati kao skup svih djelatnosti kroz koji se u određenom, sistemu vrši
oblikovanje, projektovanje, upravljanje i kontrola postupaka na područiju,
manipulisanja,skladištenja i transporta robe.
Inžinjerska logistika predstavlja vještinu i nauku upravljnja, te inžinjerske usluge i
tehničke aktivnosti koje se odnose na tehničke zahtjeve, projektovanje, razvoj,
snadbijevanje i obezbjeđivanje resursa za održavanje tehničkih materijalnih
sredstava sa ciljem da se pruži efikasna podrška planovima i operacijama.

Logistika razmatra upravljanje procesima:

 Upravljanje podrazumijeva kontrolisanje logističkih aktivnosti u skladu sa
planom ili strategijom.
 Kretanje označava tokove ulaznih materijala od dobavljača ka
preduzeću,tokove materijala kroz procese rada u preduzeću,tokove gotovih
proizvoda ka korisniku.
 Skladištenje podrazumijeva da se ulazni materijali skladište prije prerade,a
procesni materijali se skladište u fazama procesa(međufazne zalihe)dok se
gotovi proizvodi skladište do otpreme korisniku.
Na osnovu navedenih definicija moglo bi se reći da je Opća logistika znanost skup
interdiscipliniranih i multidiscipliniranih znanja koja izučavaju primjenjujući
zakonitosti mnogobrojnih i složenih aktivnosti koje funkcionalno i djelotvorno
povezuju sve djelimične procese. Savladavanje prostornih i vremenskih
transformacija materijala, repromaterijala, kapitala, znanja ljudi i informacija u
sigurne,brze i racionalne jedinstvene logističke procese tokove i protoke
materijala,kapitala znanja,informacija od tačke isporuke do tačke primitka,ali s

6
ciljem da se uz minimalne uložene potencijale i resurse maksimalno zadovolje
zahtjevi tržišta(tj.kupca,robe,korisnika usluga,potrošača).

LOGISTIKA DANAS

Danas se logistika u razvijenom svijetu bavi problemima obezbjeđenja svih uslova

potrebnih za uspješno funkcionisanje poslovnog, vojnog ili tehničkog
sistema,odnosno organizacije tako da izučava sve elemente integralne logističke
podrške nužne da bi sistem izvršavao svoju funkciju na propisan i željeni način.
Ovo znači da integralna logistička podrška obuhvata elemente tehničkog karaktera
(razvoj,proizvodnja,transport,snadbijevanje,održavanje itd.), ali i elemente opšteg
ili socialnog(raspoloživost ljudstva, obuka, uslovi okoline), kao i ekonomskog
karaktera (troškovi,obrtna sredstva, rentabilnost, profit).
Zadatak logistike je integracija materijalnih, informacionih i energetskih tokova u
poslovnim, proizvodnim, uslužnim i vojnim organizacijama. Ona je savremena
poslovna funkcija kojom se identifikuju, obezbjeđuju, prate i kontrolišu neophodni
resursi u najširem značenju te riječi. Logistika konkretno podržava postupak
upravljanja, tako što u integralnom obliku obezbjeđuje kvalitativnu (po vrstama),
kvantitativnu(po količini) i terminsku (prema rokovima) raspoloživost elemenata
sistema kojima se upravlja.
Logističkom podrškom se naziva skup elemenata čiji je zajednički zadatak
pružanje podrške osnovnoj funkciji sistema. Ako je dejstvo tih elemenata na
određeni način koordinirano, pri čemu se postiže efekat sinergije,onda se kaže da
se radi o integrisanoj logističkoj podršci. Pod efektom sinergije se podrazumijeva
uticaj grupnog djelovanja elemenata kojima se postiže učinak veći od zbira
pojedinačnih učinaka istih elemenata. Najjednostavnije rečeno, zadatak logistike u
organizaciji je da obezbijedi da „prava stvar bude na pravom mjestu i u pravo
vrijeme i u pravoj količini, sa minimalnim troškovima, a na zadovoljstvo svih
učesnika“. Iza ove „jednostavne“ definicije slobodno se može reći – krije se sva
složenost logistike (kako zadovoljiti suprotstavljene zahtijeve),koja o strane
Međunarodnog udruženja logističara definiše i kao vještina i kao nauka.
Cilj svih logističkih aktivnosti jeste:
 zadovoljenje potreba potrošača sa različitim proizvodima na različitim
mjestima potrošnje
 smanjenje troškova logističkih procesa.
 poboljšanje kvaliteta logističkih procesa, usluga(brzina,pouzdanost i
ponuda servisa korisnicima usluga,odnosno kupcima npr.vraćanje
ambalaže,elektronske informacije o robama na putu,pakovanje robe za
slaganje u regale,elektronski prenos informacija)
 zaštita okoline (zrak, voda, humanizacija logističkih operacija,pakovanje
materijalom za reciklažu,itd).

7
NAUČNE DISCIPLINE KOJE SE KORISTE U LOGISTICI

Značaj i mogućnosti koje pruža poznavanje logistike,prvi su shvatili poslovni

ljudi,a danas je njeno izučavanje neophodno za dobre
inžinjere,ekonomiste,političare i sve one kadrove koji se bave upravljanjem i
rukovođenjem raznim sistema.
Logistika je postala sistem vještina i naučnih disciplina koje su utemeljene u
fundamentalnim i primijenjenim naučnim saznanjima svakog logističkog sistema.
Ona je interdisciplinarna i multidisciplinarna grana nauke vezana za
tehničke,medicinske,građevinske,ekonomske,prometne i druge naučne
discipline.To je sistem više naučnih disciplina. Zato logistiku ne možemo
jednostavno definisati, iako se razvija sa tendencijom da postane jedna od
najvažnijih naučnih disciplina u 21 vijeku.

Koncepcija logistike je naučno zasnovana,usklađena sa privrednim i civilnim

sektorom i obezbijeđuje povezanost nacionalne ekonomske
baze(ljudi,resursi,privreda)respektujući i multinacionalnu komponentu.
Za realizaciju logistike u svijetu dominantna je koncepcija logistike zasnovana na
naučnim postulatima integralnog funkcionalnog koncepta,uvažavajući naučno-
tehnička dostignuća,tehnička i doktrinarna rješenja sadašnjosti i budućnosti.Da bi
se shvatilo da je logistika danas prerasla u posebnu naučnu disciplinu treba istaći
da se ona oslanja na već priznate naučne i stručne discipline kao što su:
 pouzdanost,
 cijena efikasnosti,
 terotehnologija,
 sistem inžinjeringa,
 efikasnost sistema,
 integralna logistička podrška,
 kibernetika,
 razne statističke metode,
 račun vjerovatnoće,
 operaciona istraživanja,
 sistem masovnog opsluživanja.

Logistika koristi mogućnosti koje pruža savremena računarska tehnika i u stanju

je da detaljno analizira složene procese u raznim sistemima. Ona može i da
prognozira razvoj tih procesa i sistema,kao i njihovu cijenu,potrebe i mogućnosti
da vrši optimizaciju raznih procesa i sistema sa finansijskog i nekog drugog
stanovišta. Navedene discipline iz različitih uglova i sa različitih aspekata bave se
problematikom definisanja,projektovanja izrade,analize rada i podrškom rada
tehničkih i drugih sistema.Logistika je ugrađena u svaku od tih naučnih disciplina.

8
Pouzdanost je logističko mjerilo kvaliteta nekog sistema,tj.karakteristika sistema
kojom se izražava ponašanje komponenata sistema u očekivanim uslovima rada.
Pod pouzdanošću podrazumijeva se vjerovatnoća da će neki predmet svoju
namjensku funkciju obavljati u datome intervalu i u datim uslovima. Pouzdanost
se definiše kao sposobnost nekog proizvoda ili robe da zadovolji u toku primjene
uslovljene zahtjevima koji se postavljaju na ponašanje ili održavanje njihovih
osobina na period datog vremenskog trajanja.
Cijena efektivnosti; kao logistickog mjerila kvaliteta nekog sistema, moze se
izraziti na vise nacina,zavisno od tipa sistema i njegovog zadatka, odnosno misije
koju treba da ostvari, jer i misija moze biti zadata na vise nacina. Ako se kao
zadatak ispunjenja misije uzme efektinost sistema, njen odnos prema cijeni
zivotnog ciklusa sistema prestavlja cijena efektivnosti.

Efektivnost sistema
Cijena efektivnosti = Cijena zivotnog ciklusa

Efektivnost sistema; je mjerilo logističke osposobljenosti nekog sistema. On se

definiše kao vjerovatnoća da će sistem u zadatom vremenu i u datim uslovima
uspješno obaviti postavljeni zadatak.

Životni ciklus; za sve periode životnog ciklusa sprovode se operaciona

istraživanja u svim oblastima logističke podrške.Sagledavaju se potrebe u
stručnom kadru, dokumentaciji, transportu, skladišnom prostoru, informacionom
sistemu, kao i organizacijska problematika sistema.

Integralna logistička podrška

To nije nova naučna disciplina u odnosu na logistiku, već kao nov pravovremeni
način pristupa prilikom rješavanja i savladavanja logističke problematike nekog
sistema. Javlja se kao posebno logističko mjerilo za izbor nekog projekta odnos
cijene i dobiti projekta.

Sistem inžinjering; je logistički pristup u iznalaženju optimalnog odnosa između

operativnih zahtjeva koje predstavlja korisnik sistema logističke podrške i
ekonomskih činilaca. Ovaj pristup ima veoma široku primjenu u analizama i od
postavljanja zadataka preko projektovanja , razvoja, izrade i distribucije i
eksploatacije. On obuhvata sve bitne činioce kao što su pouzdanost, snadbjevanje,
ljudski činilac, sigurnost, mogućnost proizvodnje tj.integralnu logističku podršku i
cijenu.

Terotehnologija; predstavlja nov multidisciplinarni logistički pristup u

pronalaženju optimalne cijene životnog ciklusa u razvoju i eksploataciji opreme.

9
Ona je definisana kao kombinacija menadžerstva, finansija, inžinjerstva i drugih
zanimanja primjenjenih na materijalna dobra da bi se radilo po što ekonomičnijoj
cijeni njenog životnog ciklusa. Ovdje su prisutni svi logistički elementi kao i u
slučaju integralne logističke podrške.

Operaciona istraživanja;Cilj operacionih istraživanja u oblasti logistike jeste da

se pronađu zakonitosti koje vladaju u raznim logističkim procesima. U tom smislu
potrebno je identifikovati postojeće sisteme i utvrđivati kakvi su odnosi između
raznih objekata i parametara u tim sistemima.Optimizacija logističkih procesa je
glavni cilj operacionih istraživanja.

Sistem masovnog opsluživanja; bavi se problemom analize sveobuhvatnih

sistema. On se inace sastoji od određenog broja kanala opsluživanja.To su sredstva
pomoću kojih se izvodi opsluživanje.Ona su ograničena u pogledu broja,a time i
mogućnosti opsluživanja Predmet teorije masovnog opsluživanja je ustanovljenje
zavisnosti zavisnosti između karaktera toka trebovanja, broja kanala,
produktivnosti kanala pomocu pravila koja važe za sistem masovnog opsluživanja
i njegovu efektivnost.

Kibernetika; je nauka o zakonima upravljanja složenim dinamičkim

sistemima.Pod upravljanjem se u kibernetici podrazumjeva korekciono djelovanje
na složeni dinamički sistem,koji se ostvaruje pomoću signala koji nose
informaciju pri širokom korištenju složenih logističkih operacija i mehanizama
povratne veze. Zadatak kibernetike je da obezbjedi optimalno upravljanje pod
kojim podrazumjevamo mnoštvo upravljačkih dejstava u skladu sa ograničenjima
postavljenim sistemom,koje obezbeđuje najpovoljniju vrijednost kriterijuma
efektivnosti.

10
 PODJELA I SADRŽAJ LOGISTIKE PREMA OBLASTIMA U
KOJIMA SE KORISTI

Logistika kao nauka danas obuhvata čitav spektar oblasti u kojima se koristi.
Prema oblastima i djelatnostima na koje se odnosi, logistika se može, globalno,
podijeliti na sljedeće potrebe logistike:
 Industrijska logistika
 Tehnicka logistika
 Ekonomsko – komercijalna logistika
 Medicinska logistika
 Vojna logistika
 Ostale vojne logistike
 Poslovna logistika
- Naučna disciplina
- Poslovna funkcija

Logistika kao pojam upotrebljava se u dva značenja

 U jednom značenju to je naučna disciplina
 U drugom značenju to je specifična funkcija u okviru tehnickih
organizacionih, društvenih i drugih sistema.
Dva značenja termina „ Logistika” u okviru poslovne logistike prisutni su i za
druge grane opće logistike. Svaka grana ima i odgovarajući sadržaj i sopstvene
naučne discipline, s jedne strane,i dalje rasčlanivanje specificne funkcije u okviru
sopstvene organizacione strukture, s druge strane sa aspekta naučne discipline i
aspekta specifične funkcije na primjeru poslovne logistike ili logistike preduzeca,
mogu se navesti sljedeće karakteristike:
 Kao nauka, poslovna logistika predstavlja ekonomsku disciplinu koja
proučava tokove i transformacije ekonomskih sadržaja u okviru poslovnog
sistema.Ona time stvara naučno uopćena rješenja (modele, metode i
tehnike) za prevazilaženje prostorne i vremenske dinamike procesa
reprodukcije.
 Kao poslovna funkcija, poslovna logistika predstavlja skup aktivnosti u
organizaciji koje podrzavaju izvršavanje njegovog osnovnog zadatka
(proizvodnja ili pružanje usluga) i omogućavaju nesmetano odvijanje
procesa reprodukcije.

11
 INDUSTRIJSKA LOGISTIKA

To je potrebna grana logistike koja se pojavila prije desetak godina kao posebna
disciplina. Obuhvata načelo obuhvata:
 Studiju tržišta
 Koncipiranje proizvoda
 Izbor i kontrola distribucije repromaterijala i proizvoda
 Studiju cijene proizvoda
 Kontrolu impulsa prodaje
 Operacije transporta
 Skladištenje itd.

Industrijska logistika ima za cilj da uskladi rad u svim navedenim oblastima sa

osnovnim ciljem da se osigura snadbjevanje tržišta traženim proizvodima, u
određeno vrijeme, potrebnim količinama, uz najmanje ukupne
troškove.Industrijska logistika se bavi analizom svih dijelova logistickog procesa u
proizvodnom sistemu. Radi toga ona definira industrijski logistički sistem,
industrijsku logističku mrežu ,kao i razne unutarnje i spoljašnje veze između
objekata tih sistema i mreže.Savremeni prodor kibernetike u sve pore društva
uticao je i na industrijsku logistiku.Uvođenje savremenih informacionih sistema uz
primjenu elektronskih računara, omogućava industrijskim logističarima da donese
brze i tačne analize,kao sto su:

a) analiza tržišta prema količinama

- tržišni proizvodi,
- raspored kupaca,
- oscilacije prema sezonama,

b) analize transporta
- utovar,
- predviđanje
- skladištenje

c) analiza kvaliteta usluga

- rokovi isporuke
- dostavljanje
- ambalaža

d) analiza optimalnih serija

e) analiza mjesta zastoja

12
 f) analize organizacijske politike
- shema upravljanja poduzećem,
- organizacija proizvodnog procesa,
- interne logističke podrške proizvodnje,
- parametara u logističkom procesu.

Na taj način omogućava se pravovremeno donosenje optimalnih odluka u svim

sektorim rada industrijskih proizvodnih sistema.
Pošto industrijska logistika veoma mnogo utiče na ekonomičnost poslovanja
industrijskih proizvodnih organizacija, ona ima veliki društveni značaj.Zbog toga
ova grana logistike kao nauke ima puno opravdanja u pogledu daljih operacionih
istraživanja. Posto je i kod industrijske logistike glavna preokupacija usklađenje i
integracija svih logističkih zavisnih aktivnosti da bi se postigao glavni cilj u
industrijskoj proizvodnji, a to je racionalnost i ekonomičnost proizvodnje i
poslovanja, to je ona bitna za svaku proizvodnu organizaciju.
Pred industrijsku logistiku se kao vrlo značajan zadatak postavlja rješenje
problema standardizacije i unifikacije proizvoda.
Organiziranje i stalno usavršavanje servisne službe je danas prioritet zadatak
logističara koji rade u industriji.

13
 -koncepcija
DISTRIBUCIJA distributivne mreže,
-politika prodaje,
PLAN I -statistički podaci,
LANSIRANJE
SKLADIŠTENJE
- planiranje proizvodnje,
-lansiranje proizvodnje,
-ekonomičnost serija -nomenklatura,
proizvodnje Logistika. u -koncepcija
industriji skladištenja,
NABAVKA -rokovi snadbjevanja,
-manipulacija u
skladištu,
-politicke nabavke, -ciklus popuna
-ekonomične serije FIZIČKE
za nabavku, OPERACIJE PRIJEM
-rokovi, NARUDžBE
-prijem,
-spoljasnji transport,
-istovar-pretovar- -pojam zahtjeva,
utovar, -priprema
-unutrasnji transport, količina,
-manipulacija, -kontrola,
-odrzavanje tehnike i -isporuka
servisne sluzbe,
-investiciono
odrzavanje objekata

Šematski prikaz mjesta logistike u industriji

EKONOMSKO – KOMERCIJALNA LOGISTIKA

U ovu logističku granu spada logistika korisnika velikih sistema, čija osnovna
funkcija ima komercijalno – ekonomski karakter, mada se odnosi na razne
djelatnosti tih sistema. Sadržaj ove logističke grane rasčlanjen je prema vrstama
njenih korisnika.
Pri tome su obuhvaćeni samo najveći korisnici velikih tehničkih i drugih pratećih
sistema, koji zahtjevaju snaznu logističku podršku.

14
 BANKE I SLIČNE USTANOVE

Osnovna misija banaka i sličnih ustanova jeste da pružaju usluge pojedincima,

ustanovama i radnim organizacijama. Te usluge su finansijsko-komercijalne
prirode,a zasnivaju se na komercijalnim osnovama. Među takve usluge, odnosno
osnovne zadatke banaka spadaju:
- izrada i obnavljanje novčanica
- čuvanje gotovog novca
- usluga štedišama
- kreditne usluge
- isplate, uplate i druge bankarske transakcije
- finansiranje određenih projekata
- finansijska kontrola poslovanja
- finansijske analize i sl.

Da bi izvršavale zadatke svoje osnovne misije, ove ustanove moraju imati podršku
logističke prirode koja obuhvata:
- snabdjevanje kovnica specijalnim uređajima i alatom
- snabdijevanje potrošnim i repromaterijalom
- postavljanje kontrole i tehničko održavanje alarmnih i drugih sigurnosnih
uređaja
Banka i slične ustanove

EKONOMSKO-KOMERCIJALNA
LOGISTIKA Brodski - prevoznici
Auto - prevoznici
Avio - prevoznici
Željeznica
organizacije,radio i
Pošta

Korisnici logističke podrške

Novinske

TV

Korisnici ekonomsko – komercijalnih sistema

15
 -koncepcija
DISTRIBUCIJA distributivne mreže,
-politika prodaje,
PLAN I -statistički podaci,
LANSIRANJE
SKLADIŠTENJE
- planiranje proizvodnje,
-lansiranje proizvodnje,
-ekonomičnost serija -nomenklatura,
proizvodnje Logistika. u -koncepcija
industriji skladištenja,
NABAVKA -rokovi snadbjevanja,
-manipulacija u
skladištu,
-politicke nabavke, -ciklus popuna
-ekonomične serije FIZIČKE
za nabavku, OPERACIJE PRIJEM
-rokovi, NARUDžBE
-prijem,
-spoljasnji transport,
-istovar-pretovar- -pojam zahtjeva,
utovar, -priprema
-unutrasnji transport, količina,
-manipulacija, -kontrola,
-odrzavanje tehnike i -isporuka
servisne sluzbe,
-investiciono
odrzavanje objekata

- organiziranje, korištenje i tehničko održavanje informacionih sistema, kao i

sistema za automatsku obradu podataka
- postavljanje i kontrola posebnih sistema veza i sl.

Na slici je prikazana shema logističke podrške banaka. Iz nje se vidi da u

okviru svih pomoćnih djelatnosti treba obaviti i neke djelatnosti logističke
prirode, koje su na shemi nazvane logističkom podrškom.Ovdje je potrebno
istaći da se u toj podršci mogu istraživati poboljšanja koja dovode do
optimalnog rada cjelokupnog sistema. Na taj način usavršavanjem logističkog
procesa omogućuje se sigurniji, racionalniji i efikasniji rad banaka.

16
 POŠTA

Osnovna misija pošte jeste pružanje poštanskih usluga pojedincima, radnim i

drugim organizacijama i administrativnim ustanovama svih nivoa.Sve usluge koje
pošta obavlja, zasnovane su na komercijalnoj osnovi. Kao poštanske usluge
možemo navesti:
- Prijem i dostavljanje pismenih pošiljki
- Prijem i dostavljanje telegrama
- Prijem, transport i dostavljanje paketa
- Organiziranje i davanje telefonskih usluga lokalnog, međugradskog i
međudržavnog karaktera
- Dostavljanje novčanih pošiljki svih vrsta
- Čuvanje novca štedisa i bankarske usluge i sl.

Da bi izvršile navedene osnovne zadatke svoje misije, pošte su organizirane na

razne načine i mogu da raspolažu velikim brojem specijalnih objekata. Tako
raspolažu telekomunikacijskom tehnikom svrstanom u razne sisteme veza.
Također, one raspolažu posebno opremljenim radnim organizacijama za potrebe
izgradnje objekata i njihovo tehničko održavanje.
Za usavršavanje i razvoj sistema pošte imaju posebne naučne i razvojne institucije.
Za dostavu, transport i manipulaciju pošiljaka pošte raspolažu posebnim motornim
vozilima i drugim tehničkim sredstvima. Zbog specifičnosti poslova pošte imaju
posebni školski kadar. Za izvršenje bankarskih usluga imaju istu logističku
podršku kao i banke. Međutim, za uspješno izvršenje poštanskih usluga,pošte
moraju da osiguraju sljedeću logističku podršku:

- obrazovanje i usavršavanje poštanskih kadrova,

- fundamentalna i primjenjena istraživanja u svim područjima poštanske
djelatnosti
- transportnu podršku
- projektiranje razvoja sistema
- investicionu gradnju
- integralnu logističku podršku tehničkih sistema i uređaja kojima raspolažu
- snabdjevanje investicionom opremom, tehničkim potrošnim materijalom i
administrativnim potrebama
- podršku automatiziranog informacionog sistema
- sigurnosno – signalne sisteme i fizičko osiguranje
- elektroenergetsko osiguranje i sl.

17
 Industrijska djelatnost

Transport
Školovanje
kadra
Integralna logistička
Projektovanje podrška tehničkih
sistema i uređaja
Logistička
Investiciona podrška
gradnja rada pošte
Sigurnosno
obezbjeđenje
Snadbjevanje
specificnim
potrebama Automatizirani
informacioni sistem

Šema logističke podrške rada pošte

NOVINSKE AGENCIJE,RADIO I TELEVIZIJA

U ovu grupu organizacija uvrstit ćemo zvanične informativne agencije i razne

izdavačke organizacije dnevnih i drugih listova kao i radio i televizijske
stanice.Prateće aktivnosti koje moraju da obavljaju ove agencije,a koje zahtijevaju
posebnu logističku podršku su:
 izgradnja objekata i štamparskih postrojenja
 distribucije i transport štampe,
 organiziranje,postavljanje i nabavka sredstava veze zbog udaljenih
agencjskih izvještača,
 izgradnja centara veze-radio i relejnih centara,
 izgradnja televizijskih studija,centara i objekata,
 integralna logistička podrška svih tehničkih sistema i uređaja kojima
raspolažu,
 snabdijevanje specijalnim priborom i materijalom,
 poseban specijalizirani motoriziran vozni park i sl.

18
 Transport i distribucija
štampe
Održavanje veze
Izgradnja
objekata i
štampanje Integralna logistička
podrška tehničkih
sistema i uređaja
Izgradnja radio Logistička
i TV objekata podrška
rada
novinskih Prevoz specijalne
Snabdijevanje agencija, opreme
radija i TV

Šema logističke podrške rada novinskih agencija i radija i televizije

ŽELJEZNICA

Poznato je da je željeznica transportno – uslužna organizacija zasnovana na

komercijalnoj osnovi. Njena osnovna misija je transport roba i putnika u
unutarnjem i međunarodnom saobraćaju. Da bi ispunila tu svoju misiju, željeznica
mora da raspolaže :
- specijalno obučenim kadrom;
- velikim brojem specijanih objekata;
- mnogim specijalnim postrojenjima za manipulaciju i transport van pruga i i
za održavanje pruga;
- željeznickim prugama;
- prirodnim resursima raznih vrsta energija;
- željezničkim transportnim uređajima;
- automatiziranim transportnim uređajima;
- uređajima i instalacijama veze;
- automatiziranim informacionim sistemom za prikupljanje i obradu
podataka;
- signalno – sigurnosnim uređajima itd.

19
Za obavljanje zadataka iz svoje osnovne misije željeznica mora da logički
usklađuje više drugih pomoćnih aktivnosti;
- fundamentalna i primjenjena istraživanja u oblasti željeznickog transporta;
- obrazovanje i školovanje željeznickog kadra;
- snabdijevanje izvorima raznih vrsta energije;
- projektiranje i investicionu gradnju specijalnih objekata i postrojenja;
- investiciono održavanje željeznickih objekata;
- integralnu logističku podršku rada svih željeznickih tehničkih sistema i
uređaja;
- izgradnja i projektiranje posebnog sistema veza;
- projektiranje, razvoj i izgradnju automatiziranog signala sigurnosnog
sistema i sistema automatiziranog upravljanja željezničkim saobraćajem;
- projektiranje, izgradnju i usavršavanje automatiziranog informativnog
sistema za prikupljanje i obradu podataka potrebnih za sistem saobraćaja,
snabdijevanje, održavanje i eksploataciju.
-

Školovanje
Istraživanje Snadbjevanje

Projektiranje Veza
Log.podr
ska rada
zeljeznice Integralna logistička
Izgradnja podrška tehničkih
sistema uređaja
Investiciono
održavanje
Informatika Automatizirani signalno-
sigurnosni upravljacki
sistem

Shema logističke podrške rada željeznice

20
 AVIO-PREVOZNICI, AUTO-PREVOZNICI, BRODSKI
PREVOZNICI

Navedeni korisnici sistema logističke podrške svojom osnovnom misijom

predodređeni su za pružanje transportnih usluga, prevoz ljudi i raznih roba. Svi
spomenuti prevoznici rade na komercijalno – ekonomskim principima, a kao
osnovna sredstva koriste razne prevozne uređaje u različitim prirodnim sredinama
( zrak, kopno, more ). Međutim, da bi uspješno obavljali svoju osnovnu
dijelatnost, ovi izvršioci transportnih usluga moraju da obavljaju i razne logističke
zadatke:
- obezbjeđenje potrebnog stručnog kadra;
- nabavka osnovnih tehničkih sredstava za svoju djelatnost i prateće opreme i
TMS;
- obezbjeđenje pogonskog motora;
- izgradnja zračnih, lučkih pristaništa i potrebnih skladišta i njihovo
investiciono održavanje;
- obezbjeđenje prevoznih veza;
- kod zračnih i brodskih prevoznika obezbjeđuje radarske i radio –
navigacijske službe;
- obezbjeđenje informacionog sistema;
- integralna logistička podrška svih vrsta tehničkih sistema i TMS, koji se
koriste u osnovnoj i pomoćnoj djelatnosti.

Radarska i radio-navigaciona
služba
Veze

Obezbjeđenje kadra

Logistička. Informacioni sistem za

Nabavka TMS podrška upravljanje i kontrolu
rada održavanja i
prevoznika snabdjevanja
Snabdjevanje
pogonskim
materijalom
Izgradnja objekata

Shema logističke podrške rada prevoznika

21
 OPĆA TEHNIČKA LOGISTIKA

Kao korisnici ove grane logističke podrške mogu se smatrati velike prirodne
organizacije, koje za izvršavanje svoje osnovne misije, koja je i sama logističke
prirode, raspolažu i velikim tehničkim postrojenjima, instalacijama, a ne spadaju u
industrijska preduzeća (naftovodi, plinovi, vodovodi, elektrodistribucija isl.). Sva
ta preduzeca moraju da se bave i određenim pratećim aktivnostima kao što su:
- organiziranje veza;
- automatika i signalizacija;
- informatika sa obradom podataka;
- projektiranje i igradnja objekata;
- investiciono i tekuće održavanje postrojenja i objekata;
- specijalizacija kadrova;
- održavanje specijanih tehničkih sistema i uređaja i sl.

Pregled korisnika opće tehničke logistike dat je na slici. Da bi izvršili svoju

osnovnu misiju i prateće aktivnosti koje su navedene, korisnici velikih tehničkih
sistema moraju da za svoje potrebe organiziraju snažnu logističku podršku.

Opća tehnicka logistika

Hidraulička preduzeća
Preduzeća za vodovod i

Naftovodna preduzeća
gasifikaciju (proizvodna
distributivna preduzeća

Toplane i toplovodi

Korisnici velikih tehničkih sistema i logističkih

Elektroenergetska

usluga
i distributivna)

kanalizaciju
proizvodnja i

Preduzeća za

Korisnici opće tehničke logistike

22
 Automatika i
signalizacija
Veza
Gradnja objekata

Logistička
Investiciona podrška
održavanja Integralna logistička
velikih podrška tehničkih
privrednih sistema uređaja
organizacija
Kadrovi
Informatika

Shema logističke podrške rada velikih privrednih organizacija

VOJNA LOGISTIKA

Upotreba riječi logistika u današnjem značenju vezuje se za vizantijskog cara Lava

VI Mudrog koji u svom djelu «Sumarni pregled ratne vještine» vojnu vještinu
dijeli na strategiju, logistiku i taktiku.Logistiku definiše kao umješanost
snabdijevanja i manevara vojske.Danas se pojam logistike koristi u većini
oružanih snaga,pa je dobila status međunarodne riječi. Iako je prvobitno vezana za
vojsku ,naglim razvojem nauke i tehnike u drugoj polovini ovog stoljeća,naglo se
širi i ulazi u upotrebu i u drugim sferama ljudske djelatnosti,pa se danas govori o i
o međunarodnoj,nacionalnoj i poslovnoj logistici ,pa čak i u užem smislu o
logistici određenih procesa u privrednim,ekonomskim,socijalnim,uslužnim i
drugim oblastima. U ranijem periodu vojna logistika je predstavljala djelatnost u
pronalaženju najboljih rješenja i donošenju planova za pokret vojnih
jedinica,njihovo snabdijevanje,izbor terena i izradu sistema utvrđivanja.
Vojna logistika je postala proces planiranja i obezbjeđenja dobara i službi radi
podrške vojnih snaga.Zadatak logistike je obezbjeđenje materijalnih sredstava
kojima organizirane snage sprovode silu. U ranijem smisli to je neprekidna
podrška borbenih snaga i oružja. Njen cilj je održavanje maksimalne borbene
efikasnosti. Ona obuhvata usmjeravanje i koordinaciju onih tehničkih i drugih
logitičkih podsistema i funkcija koji uzeti zajedno stvaraju ili podržavaju oružane

23
snage. Vojna logistika je cjelokupan proces planiranja i materijalnog obezbjeđenja
oružanih snaga u miru i ratu. Zadaci logistike nisu samo stvar logističara nego
cjelokupnog komandnog sistema na svim nivoima komandovanja, kao i civilnih i
vojnih institucija. Američki admiral Henri Iklins (Henry E. Eccles)ističe misli
Parkera Balantaja „kao veza između fronta i pozadine, logistika je istovremeno
vojni element u nacionalnoj privredi i privredni element u vojnim
operacijama”.Značenje vojne logistike raste zbog pružanja vojne pomoći u miru,
krizama, prirodnim katastrofama i tehničkim akcidentima te za vrijeme vojnih
konflikata.Uspjeh ni jedne vojne operacije nije moguće bez efikasne primjene
logistike. Zadaci vojne logistike su:
 analiza postojećih struktura,procesa i veza u sistemima
 predviđanje ponašanja sistema u datom okruženju
 organiziranje struktura,procesa i veza u sistemima sa zadatih osnova
 stvaranje i obnavljanje zaliha te snabdijevanje jedinica potrebnim
sredstvima
 održavanje tehničkih materijalnih sredstava na zahtijevnom nivou
pouzdanosti i spremnosti
 opremanje oružanih snaga potrebnim sredstvima i opremom
 obrazovanje kadrova po specijalnostima
 osiguranje postrojenja i prostora za rad organa logistike
 osiguranje informatičke podrške
 izrada dokumentacije za rukovanje i održavanje
 transport ljudstva,sredstava i životinja
 zaštita i liječenje ljudi i životinja
 protivpožarna zaštita.

Danas logistika u vojsci ima isti značaj i najčešće se pojmovno definiše kao nauka
i vještina planiranja i izvođenja pokreta i održavanja snaga. Ona objedinjava sve
aspekte vojnih operacija i aktivnosti koji se, u najvećem broju zemalja,
izvršavaju kroz sljedeće procese: oblikovanje i razvoj, nabavku, skladištenje,
kretanje, snabdijevanje, distribucije, održavanje, proračune i dopremanje
materijala i evakuaciju u funkciji snabdijevanja, nove nabavke ili izgradnju
opreme, uređaja i objekata, nabavke i pružanje općih usluga personalu.
Logistika je dinamički faktor oružanih snaga.Bez nje je svaka strategija samo
papirni plan. Ona najčešće uključuje funkcije snabdijevanja,održavanja, transporta,
opće službe, zbrinjavanje i liječenja ljudstva. Ove funkcije se u smislu vojne
logistike mogu tretirati kao logistički procesi, a sistemi preko kojih se ovi procesi
realizuju kao logistički sistemi. Sve funkcije vojnih aktivnosti koje obuhvata vojna
logistika,nalaze se u okviru logističkog procesa u nekom prostoru i vremenu. U
tom procesu postoje određene zakonitosti koje je moguće istraživati i optimizirati.
Na taj način moguće je pomoću operacionih istraživanja optimizirati i vojnu
logistiku odnosno sve njene funkcije.

24
Savremena logistička teorija osloncem na naučnu disciplinu raspolaže
metodologijom po kojom se na osnovu definisanih ciljeva i ograničenja, može
doći do njene optimalne organizacije. U svim savremenim armijama posebna se
pažnja posvećuje izgradnje efikasne logističke operacije. Usavršavanje logistike
bit će u perspektivi usmjereno na :
 objedinjavanje kroz dalju centralizaciju sistema komandovanja i upravljanja
materijalnim rezervama
 teritorijalizacija logističke organizacije uz distribuciju u prostoru
 efikasan logistički komandno-informacioni sistem o stanju materijalnih i
kadrovskih resursa.
 poboljšano predviđanje i logistička realizacija
 projektovanje logistike za određeni zadatak prema angažovanim snagama
 edukaciju kvalitetnih i pouzdanih logističkih kadrova visokoprofesionalnih
specijalista za izazov budućeg vremena.

Savremeni sistemi vojne logistike trebaju biti dovoljno fleksibilni kako bi se

zadovoljile potrebe vlastith snaga određene potrebe savezničkih snaga prilikom
mogućih aranžmana međunarodnih mirovnih operacija.Završetak hladnog rata
označio je redefiniranje pojma «nacionalne sigurnosti», a time i vojnih zadataka za
većinu država u svijetu. Tako se već 1992. g. vojni izdaci na svjetskoj razini u
odnosu na 1989. smanjeni za 22 % odnosno 2 1047 mil USD na 811 mil
USD(u ciframa iz 1995.).Unatoč činjenici da sve tri četvrtine smanjenja vojnih
izdataka se na bivši SSSR , trend smanjenja vojnih izdataka se nastavio tako da su
oni na svjetskoj razini 1995. iznosili 720 mil USD , a 1998.g. 677 mil. USD.Tako
su se u svega 10. godina vojni izdaci na svjetskoj razini smanjili za više od jedne
trećine.Vojni izdaci 1989.činili su 7% svjetskog GDP-a 1998.g. činili su 3%
svjetskog GDP-a. Premda se vojni izdaci sve više smanjuju,države u razvoju još
uvjek na svaki potrošeni dolar za zdravstveno obrazovanje troše 40 centi za vojne
svrhe. Smanjenju vojnih zadataka u tim državama mora se pristupiti vrlo pažljivo
kako se ne bi ugrozila nacionalna sigurnost. Povezanost industrije i rata ,o čemu
najbolje svjedoče legalna i ilegalna svjetska trgovina oružjem ili podatak da jedan
nosač zrakoplova «EISINHOWER» stoji više nego svi vojni proračuni
Iraka,Irana,Sirije,Libije,Sjeverne Koreje i Kube,te podatak da samo kopnene
oružane snage SAD-a traže iz proračunskih sredstava iz 2007.g. 138 mlrd USD ili
26 mlrd USD više nego u prethodnoj fiskalnoj godini.Samo za popravak i zamjenu
tenkova za rat u Iraku,Afganistanu treba izdvojiti iznos od 17.1 mlrd USD. Za
popravak i zamjenu vojne opreme u 2008. godini predviđa se iznos od 13. mlrd
USD.Potreban iznos za zamjenu i popravak opreme neće se bitno mijenjati ni u
narednom petogodišnjem periodu.

25
 26

Shematski prikaz vojne logistike

 1.Obezbjeđenje log.kadra

2.Intendansko obezbjeđenje
3.Sanitetsko i veterinarsko obezbjeđenje
Informacije
Skladištenje
OBEZBJEĐENJE TRANSPORTA I SAOBRAĆAJA
4.Vojna funkcija
Ova logistička proizvodnja
je nastala u prvim začecima vojne logistike. Međutim, u
savremenoj vojsci ona je dobilaOdržavanje
druge dimenzije i značaj. Poznato je da se pred
vojsku postavlja zadatak
5.Građevinsko prevoženja žive sile i materijala na velika rastojanja, pod
obezbjeđenje
otežanim uslovima usljed borbenih dejstava neprijatelja. To je u velikim vojskama
već u toku II svjetskog rata dovelo do detaljnih operacionih istraživanja svih
Električna
uslova da bi se transport obavio što sigurnije. Pri ovome se ne radi samo o
Snabdijevanje
poboljšanju transportnih energijom
sredstava Pogonska
nego o mnoštvu taktičkih poteza koji su mogli
Vojna logistika

da spriječe dejstvo neprijatelja. Ostala

Današnje strategijske zamisli velikih vojski svijeta su u tom pogledu pred logistiku
postavile ogromne zadatke, kao što su:
 fundamentalna i primjenjena istraživanja u oblasti transporta i saobraćaja,
 planiranje, razvoj i proizvodnja transportnih sredstava velikih mogućnosti ,
Pješadijska
 optimizacijaSnadbjevanje
transportnih usluga na ratištu,
Artiljerijska
 upravljanje municijom
kretanjem transporta,
 organizacijai zračnog Raketne
minskim i pomorskog transporta,
 Tehničko ekspl.sredstvima
transport željeznicom, cestovnim i vodenimNuklearna
putem,
obezbjeđ.
 organizacija saobraćaja i njegovo regulisanje u ratnim uslovima,
Minsko-eksplozivna
 praćenje robe u tranzitu,
 organizacija kontejnerskog transporta(itegralni transport),
 transport teške opreme,
 organizacija transporta posebno osjetljive
Snadbjevanje tehnikematerijalnim
tehničkim kao što susredstvima
eksplozivna
sredstva, precizna mjerna oprema, zapaljiva hemijska sredstva, municija i
Snadbjevanje rezervnim dijelovina
nuklearna TMS.
 obezbjeđenje veze Održavanje
za vrijeme TMS
transporta. Održavanje u trupi

Da bi se obavili ovako kompleksni zadaci, u velikim vojskama

Opravke postoje posebne
u zavodima
vojne organizacione cjeline i komande na raznim nivoima komandovanja koje se
bave ovom problematikom. Transportne jedinice postoje na nivou vojske, korpusa
i divizija. 7.Obezbjeđenje
Upravljanje transportnim kretanjima vrlo često zahtjeva punu
saobraćaja i transporta
centralizovanu
8.Obezbjeđenje i obrada informacija Ovo nameće potrebu za Centar
kontrolu na najvišem nivou. korištenjem
za
sigurnog informacionog sistema, kao i postojanje centara za kontrolu kretanja.Ovi
obuku
9.Rukovođenje,zapovijedanje,opravljanje i
centri moraju da prate kretanja u pozadini i na ratištu. Da bi se omogućilo praćenje
kontrola
robe u tranzitu, logističari
Logaritamskatreba da znaju lokaciju svoje robe duž kanala dotura
funkcija
kao i mogućnost potrebe primaoca.

27
 STRATEGIJA RAZVOJA LOGISTIKE I INTERMODALNOG
TRANSPORTA

Logistika je jedan od ključnih faktora prestiža- konkurencije na tržištu razvijenih

zemalja. Nove strategije i trendovi u logistici su usmjerene ka stvaranju
optimalnog odnosa logističkih usluga i logističkih troškova uz ostvarenje ciljeva:
 povećanje nivoa kvaliteta logističke usluge, kraći rokovi isporuke, veća
frekventnost,veća pouzdanost, veći stepen približavanja kupcu u pogledu
njegovih zahtjeva,
 smanjenje logističkih troškova, prvenstveno zaliha u logističkim lancima,
 koncentraciju i konsolidaciju lanca snabdijevanja,
 optimizaciju učešća korisnika i davaoca u kreiranju kompletne usluge,
 eliminaciju dupliranih i neprofitnih logističkih sistema,
 razvoj i primjena tehnologije u skladu sa zahtjevima ekologije i
bezbjednosti.

Posljedica postojanja ovih ciljeva je stvaranje i razvoj novih koncepcija i strategija

u oblasti logistike.Nove strategije imaju nekoliko ključnih obilježja i
integracija,koncentracija,kooperacija,koordinacija i specijalizacija. Stategija
razvoja logistike i intermodalnog transporta mora biti zasnovana na svjetskim
trendovima,realnim domaćim potencijalima i mogućnostima, u tom smislu treba
težiti integraciji i uključivanju u evropski i svjetski sistem.

SVJETSKI TRENDOVI U OBLASTI LOGISTIKE

Razvoj logistike i intermodalnog transporta u svijetu karakterišu sljedeći

trendovi:uvođenje i primjena novih logističkih strategija, formiranje i izgradnja
logističkih centara i mreža,razvoj logističkih tehnologija,edukacija logističkih
stručnjaka i osnivanje logističkih društava i udruženja.

LOGISTIČKE STRATEGIJE

Logističke strategije i novi trendovi na tržištu privredno razvijenih zemalja

direktno utiču na oblikovanje, projektovanje, dizajniranje sistema i tehnologija
transporta, skladištenja, pretovara, naručivanja, pakovanja itd. Privredni sistem
pod sve jačim dejstvom zahtjeva tržišta u pogledu kvaliteta logističke usluge i u
pogledu logističkih troškova podliježe promjenama u pravcu primjene novih
strategija. Primjena novih strategija podrazumijeva promjene i prilagođavanja
logističkih sistema u pogledu strukture sistema, procedura znanja, sistema
vrijednosti i stvaranja stručnjaka koji su sposobni da kreiraju i primjenjuju nove
logističke tehnologije. Nove strategije savremene logistike i špedicije javljaju se
kao odgovor na nove zahtjeve tržišta, koje postaje sve zahtjevnije u pogledima

28
kvaliteta usluga i proizvoda, organizacije i procesa distribucije, potom okretanja
firme ili određene organizacije prema korisniku, što će permanentno uvećati
stepen povjerenja između korisnika i komitenta. Samim tim i savremena špedicija
je morala iznaći i odabrati načine kako bi se do takvog zadovoljenja potrebe
najefikasnijim pristupom došlo. Primjenom logističkih principa, menadžmenta
kvaliteta, sistema kvaliteta, kao i ostalih logističkih alata, širenjem logističkih
znanja, razvile su se sljedeće strategije uz upotrebu određenih tehnologija u okviru
špedicije kao aktivnosti i znanosti:

 strategija proizvodnje po narudžbi – strategija proizvodnje za zalihe,

 outsourcing strategija – insourcing strategija,
 MAKE or BUY strategija, i
 strategija centralizacije – strategija decentralizacije.


STRATEGIJA CENTRALIZACIJE I STRATEGIJA

DECENTRALIZACIJE

Kada se konkretno govori o strategiji centralizacije, kada su u pitanju velika

špediterska preduzeća (međunarodni špediteri) misli se na činjenicu da je njihovo
rukovodstvo centralizovano u jednoj određenoj zoni. Zona može biti država iz
koje potiče samo preduzeće, potom se može formirati tamo gdje su tržišni uslovi
najadekvatniji, koji ujedno pružaju i dobre uslove za razvoj kompanije, a sa druge
strane utiču na dostupnost i brzinu usluga prema korisnicima. Znači, sa jednog
punkta, informacije i zahtjevi se dalje šalju u svoje podružnice širom svijeta.
Danas je ovakav trend naročito prisutan u špediterskim udruženjima jer se prema
R. Perišiću jedno uspješno špeditersko udruženje treba probijati na nova tržišta i
osnivati tamo svoje kompanije.
S druge strane, kada je u pitanju strategija decentralizacije, princip rada je
zasnovan na osnivanju više centara, odnosno upravljačkih sistema, koji uz
saglasnost vrhovnog vodstva ima mogućnost da donosi, provodi i vrši određene
logistiške usluge. Pod decentralizacijom se još podrazumijeva i participacija
građana, odnosno njihovo uticanje na izgled i kvalitet pojedinih usluga tj.
mogućnost da učestvuju u praćenju i vrednovanju pojedinih usluga. Zaključak je
da, kada govorimo o decentralizaciji, mislimo istovremeno na više procesa koji
zapravo podrazumjevaju da se u jednom centru ne osmišljaju, ne realizuju i ne
finansiraju sve usluge.

29
 JUST-IN-TIME

Strategija 'Tačno na vrijeme' podrazumijeva integrisan pristup proizvodnim i

logističkim procesima sa osnovnim principom cjelokupnog posmatranja toka
reprodukcionog procesa i ciljem da se prava roba u pravoj količini i pravom
kvalitetu nađu na pravom mjestu u pravo vrijeme. JIT teži eliminaciji svih
nepotrebnih procesa i sistema, odnosno zaliha sirovina, poluproizvoda i gotovih
proizvoda nepotrebnog sadržavanja materijala u tokovima nabavke, proizvodnje i
distribucije, nepotrebnog dupliranja i uopšte postojanje pojedinih skladišnih i
transportnih sistema. JIT strategija je svoju primjenu našla u svim industrijskim
granama, od poljoprivrede do mašinske industrije, a posebno u automobilskoj
industriji. Specifičnost prehrambene industrije Franscuske je takva da 2/3
preduzeća ima potencijal i potrebu za primjenom JIT. Optimizacijom i
eliminacijom logističkih lanaca po strategiji JIT ostvaruje višestruki efekat i
potencijal konkurentnosti,smanjenje zaliha (80% - 90%), idirektno povećanje
produktivnosti (20% -60 %), povećanje kvaliteta proizvoda ( 50% - 55%), itd.

JIT je ekonomski pojam koji predstavlja strategiju smanjenja troškova u

proizvodnji gdje se proračunom postiže kraće vrijeme skladištenja djelova,
repromaterijala, odnosno sirovina ili samo izbjegavanje skladištenja, te stavljanje
istih u najkraćem roku u proizvodni proces. Tom prilikom dobija se na skraćenju
vremena izrade pojedinih djelova proizvodnje, sinhroniziranja procesa rada, faza
proizvodnog procesa i balansiranja kapaciteta. Taj proces se vodi pomoću sistema
signala Kanban pomoću kojih se u proizvodnom sistemu određuje sljedeći korak.
Kanban su jednostavni vizuelni signali kao što su prisutnost ili odsutnost nekog
dijela na polici. Ako se ispravno primjeni JIT koncept dovodi do značajnih
poboljšanja u proizvodnoj organizaciji, kroz povrat investicija, kvalitet i
efikasnost. Ovu tehniku je prvi koristio Ford Motors Company. Oni su koristili
koncept «od luke do proizvodne hale» pri čemu ulazni materijal nisu bili uvijek
skladišteni prije nego se nađu u proizvodnji(Ford je koristio JIT kada je ruda
dolazila upravo na vrijeme da se pretvori u željezo za karoserije). Ovaj koncept
zahtijeva efikasno i tačno vođenje transportnog procesa (Freight Menagment
System).JIT koncept je prihvatila i unaprijedila Toyota Motors Company, kao dio
Toyota prozvodnog sistema.Japanska kompanijanije mogla da istrpi velike
troškove za skladišta gotovih proizvoda i dijelova. Prije 1950- ih godina, to je bio
nedostatak koji je smanjio ekonomičnost cijelog lota (ekonomski lot – broj
jednakih proizvoda koji bi se mogao prozvesti od troškova uloženih u neki drugi
proizvod ili uslugu). Neželjeni rezultat je bio slab povrat investicija u fabriku.
Tojotin menadžment je došao do zaključka da kompanija može biti fleksibilnija,
snižavanjem ukupnih troškova alata i dužine lota za odgovarajući skladišni
prostor.

30
 JIT je jedan od sistema poboljšajna kvaliteta koji daje izvrsne rezultate u
upravljanju zalihama. Kompanije bi trebale težiti njegovoj primjeni zbog
mogućnosti poboljšanja poslovanja i zbog općeg rasta svjesnosti ljudi o razini
kvaliteta proizvodnje u kompaniji te novih iskustava koja su se stekla primjenom
JIT sistema. Krajnji cilj JIT sistema je uklanjanje zaliha iz skladišta te
međuskladištenje sirovina i poluproizvoda u proizvodnji. To je sistem upravljanja
kvalitetom koji zahtjeva visoku kvalitetu proizvodnog sistema, reda nekoliko
neispravnih proizvoda po seriji i potpunu kontrolu kvaliteta sa otkrivanjem svih
neispravnih proizvoda. Takav proizvodni sistem omogućava izradu detaljnih
planova prizvodnje koji ukidaju sva nepotrebna čekanja i međuskladištenja jer se
te operacije obavljaju upravo na vrijeme, od čega i dolazi naziv ovog sistema. JIT
proizvodnja je proizvodna filozofija koja eliminiše gubitke vezane za vrijeme
poslova i skladišne prostore. Osnova ove proizvodnje je da kompanija proizvodi
samo ono što je potrebno, kada je potrebno i u količinama koje su potrebne.
Kompanija proizvodi samo ono što potrošač traži prema povremenom nalogu, a ne
prema predviđanjima. JIT bi se mogao definisati i kao proizvodnja potrebnih
jedinica traženog kvaliteta u traženim količinama u, za njih, povoljnom momentu.
To znači da kompanija upravlja svojim vlastitim izvorima i razmješta ih prema
potrebama u određenom periodu.
Načelo JIT-a predstavlja jedan od temelja poznatog Toyota sistema. Prema Shiego
Shingou to je sistem čiji je zadatak eliminisanje svega nepotrebnog..Da bi JIT
metoda bila uspješna moraju se ispuniti zahtjevi:
1. kvaliteta djelova mora biti visoka,
2. bez ili sa minimalnim zalihama,
3. mora postojati pouzdana povezanost i čvrsta kooperacija s dobavljačima,
4. idealno bi bilo kada bi dobavljači bili locirani u blizini kompanije, uz
dostupan i pouzdan transport,
5. veličina proizvodnje ovisi o potražnji,
6. traži se timski rad, a zaposlenici su odgovorni za održavanje svoje opreme.
Šefovi (menageri) su treneri i mentori koji poštuju svoje zaposlenike i
aktivno sudjeluju u procesu proizvodnje.
7. zadovoljstvo kupaca.

Pomoću JIT sistema koriste se materijali, dijelovi i sklopovi samo u potrebnoj

količini s najmanjim mogućim vremenom protoka. Također se nastoji eliminirati
potreba za dvostruke kontrole kvaliteta i to kod proizvođača i prilikom
eliminiranja pošiljki kod kupca. Takav proizvodni proces podrazumijeva da svaki
zaposlenik mora provjeriti posao koji je obavljen u koraku ispred,jer to je vječno
preduslov da svoj posao obavi dobro.

31
 PREDNOSTI I PROBLEMI U IMPLEMENTACIJI JIT-a

Prednosti koje JIT koncept obezbjeđuje kompaniji su mnogostruke i različite.

Neke od njih su:

 skraćuju vrijeme skladištenja robe. Kompanije se u ovom slučaju mogu

fokusirati na druge procese koji mogu proisteći;
 poboljšava protok robe u skladištu. Uposlenici će moći brže da procesiraju
robu;
 višedisciplinarni uposlenici će biti efikasniji- kompanija će moći da koristi
radnike u situaciji kada su potrebniji,kada se javlja nedostatak radnika,a
povećava se potražnja za pojedinim proizvodima,
 konzistentan raspored rada i radnih sati. Ako ne postoji potreba za
proizvodom u određenom proizvodu,radnici se fokusiraju na druge poslove.
To čuva kompaniji novac,jer ne mora da plaća radnike za neizvršeni rad.
 usklađenost odnosa sa dobavljačima. Imati provjerene odnose sa
dobavljačima je veoma važno za kompaniju,jer je potrebno da roba «roba
bude tu kad je neophodno».
 isporuke koje se vrše tačno na vrijeme drže visoku produktivnost kod
radnika-radnici će se angažovati da ostvare ciljeve kompanije,
 veći kvalitet proizvoda i manji proizvodni troškovi,
 planiranje i projektovanje po narudžbi,
 efikasna prozvodnja u malim serijama,
 eliminacija svih oblika gubitaka,
 neprekidna proizvodnja (vrijeme proizvodnje = vrijeme čekanja + vrijeme
izrade + vrijeme transporta),
 eliminacija slučajnih momenata (velike zalihe,gubici vezani za njihovo
održavanje,niskorištena radna snaga,gubici neiskorištenih kapaciteta),
 održavanje dugoročne i jasne strateške politike,
 smanjenje priprema za početak proizvodnje do 50%,
 smanjenje proizvodnog prostora do 60%,
 smanjenje svih vrsta zaliha do 80%.

Sigurno je da JIT koncept poboljšava poslovne performanse i efikasnost.

Ovakvi zaključci ne znače da svaka firma koja implementira JIT ostvaruje

poboljšanje u svim oblastima. U sljedećoj tabeli dato je poređenje između
tradicionalnog sistema i sistem zasnovanog na JIT-u.

32
Oblast JIT Tradicionalni model
1.Dužina proizvodnog lota Rade se male jedinice,što Rade se velike jedinice sa
skraćuje pripremno vrijeme velikim pripremnim
vremenom.
2.Procesni dizajn Koristi se konkretan Proces je dizajniran,pošto je
inžinjering dizajniran proizvod

3.Robne liste Veliki obrt sa minimalnom Mali obrt sa velikom

robnom listom robnom listom

4.Dobavljači Određeni broj,ali su Dostavljači se drže na

pomagani,informisani i distanci
zatvoreni u krug

5.Uposlenici Nulti disciplinarni Specijalisti za određene

fleksibilni i spremni za discipline
timski rad

6.Odlučivanje Od svih radnika se traži brz Centralizovano na

odgovor upravljačkom nivou

7.Kvalitet Odgovornost sviju Odgovornost,.kontrola

kvaliteta

POREĐENJE IZMEĐU TRADICIONALNOG SISTEMA I SISTEMA

ZASNOVANOG NA JIT-u.
Pored navedenih prednosti postoje i problemi koji se javljaju u implementaciji
JIT-a. Jedan od važnijih problema vezanih za JIT je to što se isporučioc i
međupotrošač ostavljaju otvorenom udaru,tj. ako isporuke dolaze u određenim
periodima,kompanije su podložne prekidu takvog protoka. Iz tog razloga neke
kompanije koriste i više dobavljača za isti proizvod. Tu postoje skriveni troškovi
koji uključuju sindikalne akcije,probleme sa fleksibilnim sistemom proizvodnje,
poteškoće sa isporukom robe po sistemu JIT-a ,kao i povećani troškovi dobave.
Ako kompanija želi da primjeni JIT koncept, to ne znači da sve mora biti učinjeno
brzo. Za kompaniju je najvažnije da ima dobro organizovan razmještaj
proizvodnje. Također menadžment i uposlenici moraju imati na umu da ovaj
koncept pomaže kompaniji da riješi mnoge probleme u logistici. Implementacija i
razvoj JIT koncepta je dugotrajan i skup proces, ali ako se kompanija može nositi
sa tim teškoćama,dostići će visok nivo radnih tokova

33
JIT koncept je samo jedan dio lanca koji doprinosi zadovoljstvu potrošača. To
znači da JIT ne može riješiti postojeće probleme u drugim procesima. Sve u
preduzeću treba biti zdravo,od hijerarhije uposlenika do procesa u toku rada.
Usklađenost je jedna od stvari koja može poboljšati rezultate poslovanja. Prema
tome JIT koncept je samo jedna ,ali veoma važna karika cijelog lanca.
Promjena ka boljem kod firmi treba da osiguraju zaposlenici i menadžment.Zato je
osnovna crta JIT-a motivacija i uključivanje svih zaposlenih u ostvarivanju ciljeva
kompanije. JIT zahtijeva timski rad uključujući i najniže nivoe.
Uspješna implementacija ovog koncepta,vodeći računa o svim potrebnim
aktivnostima dovodi do povećanje produktivnosti ,povećanje kvaliteta
proizvoda,bolje poslovne performanse,zadovoljstvo kupca uz značajno smanjenje
troškova.

OUTSOURCING I INSOURCING

Ovaj koncept podrazumjeva rasčlanjivanje profilnih i neprofilnih sistema i procesa

sa ciljem da se izmjeste neprofilni sistemi (čest slučaj za logističke sisteme,
transport i skladistenje...) od profilnih sistema (industrijski proizvod osnovnih
djelatnosti). Outsuorcing daje prioritet strateškom razvoju i finansiranju
podsistema osnovnih djelatnosti u preduzećima. Izmještanjem neprofilnih sistema
u ekonomskom, financijskom i prostornom smislu dolazi do njihovog uključivanja
i transformacije u profilni logistički sistem. Nosioci logističkih usluga idu u
pravcu formiranja kompletne logističke usluge i specijalizacije za određene klase
logističkih zahtjeva.

Kao osnovne aktivnosti vođene ovim strategijama mogu se izdvojiti:

 kompanije se fokusiraju na osnovnu djelatnost
 logističke zadatke prepuštaju profesionalnim provajderima
 korisnici zahtjevaju kompletnu logističku uslugu (sve na jednom mjestu
odnosno kod jednog provajdera)

Strategija proizvodnje po narudžbi i strategija proizvodnje za zalihe

Osnovne aktivnosti su fokusirane na:

 vučeni tokovi umjesto guranih tokova robe
 nabavka proizvoda prema zahtjevima tržišta
 finalizacija proizvoda seli se iz klasičnih fabrika u logističke sisteme
(logističke centre)

Ove strategije se u određenom kontekstu oslanjaju na strateški nivo partnerstva

između pružaoca i korisnika špeditersko-logističkih usluga. Sami logistički centri
su tako koncipirani da u sebi integrišu robne, transportne i informacione tokove,

34
obezbijeđeni punom tehničko-tehnološkom podrškom,pretovarnom
mehanizacijom kao i podsistemima za doradu i finalizaciju proizvoda i
poluproizvoda koji se koncentrišu u određenim centrima..Logistički centari
(logističko-distributivni centar) u principu predstavlja centralni elemenat u
izgradnji i razvoju transportne logističke infrastrukture.Oni su povezani osnovnim
transportnim koridorima i pravcima. Jedan logistički centar podrazumijeva
jedinstvenu tehnološku,prostornu, ekonomsku, organizacionu cjelinu koju
obezbjeđuje različite nosioce i korisnike logističkih usluga. Sa druge strane
gledajući postoje i dijelom integrisani elementi JIT koncepta koji omogućava da se
prava roba,pravog kvaliteta u pravo vrijem nađe na pravom mjestu. Roba se neće
trajno koncentrisati u određenim skladišnim magacinima, gdje vremenom može
doći do opadanja tržišne vrijednosti, gdje su prisutni troškovi skladištenja i
održavanja, a sa druge strane i nepotrebno gomilanje robe(proizvoda).

LOGISTIČKI PROVAJDERI

Kao specijalizovani nosioci logističkih usluga zauzimaju sve veće učešće na

logističkom tržištu. Tako npr. u Sjevernoj Americi (SAD i Kanada) 78%
kompanija koristi usluge logističkih provajdera,u Zapadnoj Evropi (EU) 79%,a u
Azijskoj i Pacifičkoj zoni oko 58% kompanija. U EU u 2003.godini 65%
logističkih procesa preusmjereno je na provajdere logističkih usluga, dok je taj
procenat u Americi i Aziji značajno manji i iznosi oko 50%. U narednih pet godina
očekuje se značajan porast. Istraživanja su pokazala da su korisnici uglavnom
zadovoljni uslugama logističkih provajdera. 90% korisnika se izjasnilo kao
«veoma zadovoljni» ili «zadovoljni». Međutim, korisnici očekuju da se ponuda
logističkih usluga poboljša kroz integrisanje različitih učesnika u sistemu pružanja
kompletne logističke usluge. Tako se navodi pet oblasti na koje provajderi
posebno trebaju fokusirati pažnju: moraju imati ponudu osnovnih usluga
(transport, skladištenje, pakovanje, itd.), potrebno je da teže kompletnoj logističkoj
usluzi, da budu orijentisani na određene privredne grane i oblasti, da imaju
geografsku pokrivenost i uspostavljanje poslovne infrastrukture. Isto tako
potrebno je da raspolažu savremenim logističkim tehnologijama koje se vrlo lako
mogu integrisati u korisnikov privredni i poslovni sistem. Korisnici očekuju stalno
unapređenje logističkih usluga, te se mijenja odnos prema logističkim
provajderima, koji su u početku posmatrani kao “provajderi resursa” i “menadžeri
resursa”, da bi danas više od polovine korisnika provajdere posmatralo kao
«logističke strategije» (distributivne strategije, transporte strategije).
Ovakva orijentacija na korisnike i na potencijalno zadovoljenje njihovih želja,
zahtjeva i potreba predstavlja primjene novog koncepta logističkog poslovanja.

35
Koje su to karakteristike špediterskih kompanija o ovom prelazu?
Danas špedicije predstavljaju savremene logističke provajdere (3PL, 4PL
provajderi) koji su sposobni da ponude i pruže kompletnu lčgističku uslugu.
Razvija se sve češće logističko partnerstvo između špedicija i korisnika logističkih
usluga.
Trend je da špediterske kompanije kao specijalizovani nosioci logističkih usluga,
preuzimaju sve više logističkih aktivnosti od korisnika(outsuorcing partnerstvo).
Na koji je način tekao razvoj samog logističkog provajdera je trajao i razvijao se
kroz nekoliko faza. Sam razvoj je u sebi prepoznao više tipova kocepta logističkog
provajdera gdje možemo razlikovati:1PL, 2PL, 3PL, 4PL.
1PL- « Logistika kući» korisnika, sistem za sopstvene potrebe uz minimalno
angažovanje drugih.
2PL-Određene logističke usluge transporta, otpreme, skladištenja, provjerene
specijalizovanim nosiocima.
3PL- 3PL provajder kao outsourcing partner preuzima najveći dio logističkih
zadataka korisnika.
4PL- 4PL provajder podrazumijeva integrisano upravljanje i realizaciju kompletne
logističke usluge.
Hijerargijski razvoj (Top-Down) je moguće vidjeti na sljedećem grafiku:

RAZVOJ SAVREMENIH LOGISTIČKIH PROVAJDERA

1st Party logistics

3PL

2nd Party logistics

2PL

3th Party logistics

3PL

4PL
4th Party logistics

36
 LOGISTIČKO PARTNERSTVO

Podrazumjeva poslovnu saradnju logističkih sistema i korisnika. Umjesto starog

pristupa, gdje su korisnik i nosilac usluge u principu imali suprostavljene ciljeve
(sa dvije strane u sukobu), sve više se koriste nove forme, saradnje i patnerstva.
Prvo su to bili niži oblici partnerstava, koji podrazumjevaju poslovne
odnose,odnose zasnovane na ugovorima o poslovnoj saradnji (za izvršenje
određenih logističkih zadataka i aktivnosti), gdje su partneri prvenstveno
usredsređeni na postizanje sopstvenih ciljeva. Viši stepen partnerstva
podrazumjeva poslovnu saradnju koju karakterišu zajednički interesi partnera i
ostvarenje zajedničkih ciljeva poslovanja. Istraživanja logističkog partnerstva u
188 zemalja organizacija iz različitih industrijskih sektora, sa različitim godišnjim
obrtom kapitala iz mnogih evropskih zemalja, pokazala su da je glavni cilj
proizvodnih organizacija pri sklapanju logističkog partnerstva da obezbjedi:

 isporuka prave robe u odgovarajućem stanju u pravo vrijeme i na pravo

mjesto;
 smanjenje vremena izvršenja logističkih operacija;
 povećanje fleksibilnosti logističkih sistema, itd.

Logisticko partnerstvo se odvija na tri nivoa:

 operativnom;
 taktičkom;
 strateškom.

Na operativnom nivou, partnerstvo obično obuhvata transport, distribuciju i

skladištenje. Navedena istraživanja pokazuju, da je 85% korisnika ustupilo
realizaciju međunarodnog transporta logističkim kompanijama, a više od 50% je
ustupilo izvršenje skladištenja i distribucije. Zatim slijede procesi pakovanja,
naručivanja, logističkih povratnih materijala i sl.
Na taktičkom nivou 20–25% korisnika je ustupilo izvršenje logističkih poslova
(npr. izbor vida transporta, upravljanje zalihama, izbor lokacije skladišta i
financijske transakcije u vezi sa robom i dr.).
U budućnosti bilo je predviđeno da ovaj procenat iznosi 40%-50%. Na strateškom
nivou je prisutan znatno manji obim logističkog partnerstva, koji se uglavnom
odnose na odloženu “finalizaciju”proizvodnje odnosno pakovanje proizvoda što
bliže vremenu i mjestu proizvodnje,odnosno pakovanje proizvoda što bliže
vremenu kupovine i potrošnje proizvoda.
U 2000. godini, većina korisnika u Evropi imala je partnerstvo organizovano na
nivou svoje zemlje i na nivou regiona. Velike promjene se dešavaju na polju
pokrivenosti tržišta partnerstvom, s tendencijom da se državna i regionalna
pokrivenost zemlje zamjeni pan-evropskim i globalnim pokrivanjima.

37
Najvažniji faktori uspjeha logističkog partnerstva su: povećanje kvaliteta usluga i
produktivnosti, podrška i posvećenost vrhovnog menadžerstva novoj poslovnoj
strategiji, troškovi poslovanja i odgovornosti za izvršenje pojedinih aktivnosti kao
i smjernice za izvršenje ugovornih obaveza, zajedničke utvrđene performanse
poslovanja odnosno radnog učinka.

Make-or-buy

Strategija odlučivanja „praviti ili kupiti” zasniva se na sabiranju dinamičkih i često

stohastičkih zahtjeva (pakovanja,ukrupnjivanja,transporta) u vremenu i prostoru u
logističkim lancima s ciljem da se poveća kvalitet logističke usluge i minimziraju
troškovi i neprofitna ulaganja kapitala.
U sebi jasno definira dva pojma kada je u pitanju vršenje određenih logističkih
aktivnosti, odnosno pružanje usluga vođenih na bazi logističkih principa.
Napraviti (eng Make) podrazumijeva niz jasno određenih aktivnosti,kao što su:
Razvoj i izgradnja sopstvenih logističkih podsistema:
1. vozni parkovi
2. skladišni kapacitet
3. pretovarna mehanizacija.
Proizvodnja logističkih usluga za sopstvene potrebe

Razvoj sopstvenih logističkih sistema, integrira unutar sebe svu onu infrastrukturu
kao i transportna sredstva, određene skladišne kapacitete koji će se direktno
koristiti za potrebe određene kompanije. Međutim, ovakvi poduhvati su često
različiti, ukoliko se npr. radi o preduzeću koje nema jasnu i stabilnu studiju tržišta,
definisanu potražnju za njihovim uslugama, dobre odnose i čvrsto partnerstvo sa
komintentima, iz razloga što se u ovim slučajevima izgradnje javljaju veliki fiksni
troškovi, koji će egzistirati bez obzira na njihovu upotrebu, mada se racionalno
mogu kompenzovati sa prihodima uspješnog poslovanja.
Kada je u pitanju kupovina, posudba (eng Buy), firma je uglavnom vođena
sljedećim konceptima.
 korištenje „tuđih” logističkih resursa
 kupovina logistčkih usluga od profesionalnih nosioca (logističkih
provajdera)

LOGISTIČKI KONTROLING

Predstavlja integrisanu podršku sistemu informiranja, planiranje, upravljanje i

kontrole logističkih procesa u industriji, trgovini, logističkim preduzećima, city
logistici, lancima snadbjevanja, logističkim centrima, multimodalnom transportu i
dr. Ključni elementi ovog koncepta su modeli za utvrđivanje i praćenje kvaliteta

38
logističke usluge, logističkih troškova i drugih performansi po svim procesima,
aktivnostima, nosiocima, mjestima i uzrocima nastanka u logističkim lancima.
Utvrđivanje koncepta logističkog kontrolinga u privredi razvijenih zemalja
Europe, SAD-a i Japana ostvareni su značajni efekti. Preduzeća koja su sistemski
uvela kontroling, ostvarila su prosjećne uštede od 15%-30% u logističkim
troškovima i iskorištenju logističkih resursa.

CITY LOGISTIKA

Negativne posljedice saobraćaja u gradovima sve češće dovode do situacije da se

svjetske metropole proglašavaju “zabranjenim gradovima”za saobraćaj i transport.
Potencijal racionalizacije robnog drumskog,teretnog transporta je izuzetno veliki
na šta ukazuje nekoliko sljedećih podataka : ako se za 4% smanji drumski teretni
transport u gradu, posljedice na stvaranje buke su iste kao da se prevoz putničkim
automobilima smanjio za 50%, učešće drumskog transporta na realizaciju prevoza
robe do 50 km je 83% od ukupnog drumskog transporta, a od toga se u gradovima
sa 5% broja pokretanja prevozi 85% ukupne količine robe,a ostalih 55%
pokretanja prevozi samo 15% ukupne količine robe. Ova disproporcija je
posljedica neadekvatnog pristupa optimizacije logističkih zahtjeva u gradovima.
Strategije, koncepcije i rješenje city logistike u Evropi i svijetu postaju toliko
značajne i aktuelne, da su stotine pilot projekata u realizaciji, a finansirani su od
nadležnih ministarstava i privrednih komora.
Koncepcija i rješenja city logistike su različite i kreću se u pravcu koncentracije
robnih i informacionih tokova,izgradnja city logističkih centara, primjena
tehnologija inteligentnih transportnih sistema, stvaranje specijalizovanih
organizacija koje se bave city vozilima na elektro pogon i sve to u funkciji
kvalitetne isporuke, ekonomije, bezbijednosti, što je najvažnije u funkciji očuvanja
životne sredine.

LOGISTIČKE TEHNOLOGIJE

Razvoj tehnologija u oblasti logistike odnose na :logističke jedinice, transportna

sredstva, pretovarno skladišne sisteme i terminale.U domenu logističih jedinica
prisutna je tendencija ka potpunoj tehničkoj kompatibilnosti kojom se olakšava
samo formiranje zbirne jedinice i otpornosti na njeno rasturanje bez primjene
konvencionalnih metoda ( vezivanja, folije i dr. ).
U Evropi su zadnje decenije izuzetno razvijeni sistemi zasnovani na primjeni
malih plastičnih kontejnera izvedenih na bazi modula 400 x 600 mm. Pojedine
firme ( posebno iz autoindustrije ) koriste i po više miliona ovih
jedinica u realizaciji aktivnosti u okviru logističkih mreža. Kod nas ovi sistemi ne

39
da nisu uvedeni već nisu dovoljno priznati, ni u uže stručnim krugovima koji se
bave ovom problematikom.
Razvoj transportnih sredstava je pod izuzetnim utjecajem međunarodnih normi
koje poštivaju zahtjeve iz oblasti pouzdanosti elemenata sistema, bezbjednosti,
ekološke zaštite, ekonomičnosti, i dr. Pored toga, savremena vozila se sve više
prilagođavaju promjenama karakteristika tereta, prije svega povećanjem volumena
tovarnog prostora.Ugradnjom savremenih elektronskih elemenata
(bord kompjutura, procesora, senzora, i dr.) omogućava se On – line regulacija
realizacije logističkih zadataka.
Kod pretovarno skladišnih sistema stalno je prisutan ternd razvoja tehnologija koje
obezbjeđuju formiranje logističkih podsistema, velikih gustina
(uz maksimalno korištenje prostora, prije svega visine ), sa brzom realizacijom
zadataka, uz malo angažovanje saobraćajnica i eliminaciju učešća manuelnog
rada. U savremenim rješenjima iz ove oblasti se danas susreću npr. Skladišni
sistemi sa velikim visinama slaganja kontejnera (u tzv. Silosima) sa potpuno
automatizovanim skladišno-pretovarnim procesima.
Razvoj u ovim oblastima danas je nerazdvojiv od adekvatnog razvoja
informacionih tehnologija. Rješenja iz oblasti informacionih tehnologija su danas
sve više inkorporirana u logističkim aktivnostima i to od prenosa i obrade
informacija pa sve do primjene inteligentnih sistema pri realizaciji pojedinih
procesa.

INTERMODALNI TRANSPORT

Razvoj intermodalnog transporta u Evropi, odvija se u okviru intermodalnih

logističkih mreža, koje pokrivaju sve članice EU. Mrežu trenutno čine 94
intermodalna koridora i 398 terminala(231 kopneni, 31 kopneni-riječni i 136
pomorskih intermodalnih terminala). Obim i kvalitet usluga intermodalnog
transporta varira od regiona do regiona,od zemlje do zemlje, od koridora do
koridora i od terminala do terminala. Trenutno se nedjeljno ostvari 1821
kontejnerska veza u mreži pri čemu samo 40 terminala čini preko 80 % ukupnog
obima intermodalnog transporta. Isto tako postoji vrlo velika koncentracija tokova
na manjem broju koridora. Najvažniji koridori u oba smjera su:
Njemačka-Austrija (oko 400 vozova sedmično), Njemačka-Italija (300 vozova
sedmično), i Španija-Francuska(140 vozova sedmično). Na desetak najvećih
koridora odvijaju se ¾ ukupnog obima intermodalnog transporta. Smatra se 500
km minimalno rastojanje na kome je opravdano uvoditi linije intermodalnog
transporta. Izuzetak čine transalpske veze koje su znatno kraće i značajno
učestvuju u intermodalnim robnim tokovima,kao i kontejnerski tokovi u
gravitacionim zonama terminala. Po pitanju intermodalne kohezije i pristupnosti

40
evropsko tržište intermodalnog transporta čine 3 karakteristična segmenta. Prvi,
predstavlja „centralno jezgro”koje čine veliki privredni centri i regionalni centri
evropskih zemalja, zajedno sa regionima na koridoru Benelux/Njemačka/Sjeverna
Italija. Ovi tržišni segmenti se opslužuju intermodalnim shuttle i blok vozovima,
riječnim i priobalnim transportom. Drugi segmet obuhvata susjedne regione koje
okružuju jezgro kao što su: Francuska/Danska/Švedska koji imaju mreže sa
manjim brojem terminala ali raspolažu sa dobrim sistemom GATEWAY i HUB
centara koji su lako dostupni korisnicima.
Treći segment čine periferni regioni poput Grčke,Italije,Španije,Portugala koji su
povezani preko niskofrekventnih veza GATEWAY sistema. Scenariji budućeg
razvoja intermodalnog transporta zasnovani su na različitim prostornim,
organizacionim, tehnološkim rješenjima, različitim politikama i ciljnim tržnim
segmentima. U Evropi su prisutna 3 razvoja scenarija koji se razlikuju po
obuhvatnosti i intezitetu razvoja intermodalnog transporta.
Scenario „koridora” kao najniži nivo razvoja vezuje usluge intermodalnog
transporta za izolovane koridore tamo gdje su već primjenjene određene
tehnologije.
Scenario „jezgro mreže” predviđa usluge intermodalnog transporta u centralnoj
logističkoj mreži koja obuhvata 30 strateških evropskih terminala.
Scenario „Evropske mreže” predviđa visok nivo rasprostranjenosti usluga
intermodalnog transporta u čitavoj evropskoj multimodlanoj mreži, tj. u svim
dijelovima mreže i svim regionima.

EDUKACIJA U LOGISTICI

Edukacija stručnjaka za logistiku u svijetu se odvija kroz kompleksne programe

dodiplomskih i poslijediplomskih studija na univerzitetima i naučnim
univerzitetima. Preko 200 programa različitog A karaktera i nivoa prisutno je u
obrazovnim institucijima. Cilj je stvaranje vrhunskih stručnjaka za logističke
sisteme koji će biti sposobni da istražuju probleme,da teoretski i praktično
rješavaju kompleksne logističke zadatke i primjenjuju metodologijske alate i
tehnike za optimizaciju logističkih procesa i aktivnosti. Danas nema kompanije u
razvijenom svijetu sa preko 100 zaposlenih, da nema logističkih inžinjera ili
logističku organizacionu jedinicu. Stručnjaci logističari danas rješavaju probleme
u privrednim i vanprirednim djelatnostima,industrijskim kompanijama,trgovačkim
i transportnim preduzećima, medicini, vojnim sistemima.

41
 LOGISTIČKA DRUŠTVA

U oblasti logistike i intermodalnog transporta dolazi do integracije i do stvaranja

nacionalnih i međunarodnih udruženja. Ta udruženja imaju zadatak da pripremaju
i sprovode sve mjere iz oblasti standardizacije, koordinacije, edukacije, mjera
pospješivanja razvoja, promociju novih tehnologija i dr.
Struktura ovih udruženja se po pravilu formira na nacionalnom nivou uz obavezno
povezivanje na međunarodnom planu (neka su formirana i na nivou UN) a što
proizilazi iz međunarodnog karaktera logističkih procesa. Subjekti koji čine ova
udruženja mogu da budu logistički operateri,preduzeća, robno transportni centri,
terminali, naučnoistraživačke institucije, a posebno je aktuelno formiranje
logističkog društva i heterogenog sastava koji obezbjeđuju davaoce i korisnike
usluga i naučnoistraživačke institucije koje se bave projektovanjem,razvojem
novih tehnologija i obrazovanjem.
Tako se na nivou Evrope nacionalna društva i institucije za logistiku udružuju u
ELA udruženja, odnosno međunarodno udruženje za logistiku SOLE. U oblasti
intermodalnog transporta takođe dolazi do udruživanja nacionalnih društava-
operatera UIRR- internacionalna unija za kombinovani drumsko-željeznički
transport.
Udruženja iz oblasti robno transportnih centara je Evropsko udruženje transportnih
i logističkih centara EUROPLATFORMS, EEIG, koje je definisalo kriterijume i
principe kao što su: otvorenost, zajednička sredstva i oprema, organizacioni sastav,
nacionalnost, koncept kombinovanog transporta, lojalnost.
Samo nacionalna udruženja transposrtnih centara mogu postati članovi
EUROPLATFORMS-a.

OSNOVE PLANIRANJA

Planiranje logističko-distributivnih centara treba shvatiti ozbiljno ukoliko se želi

održati konkurentnost na tržištu. Da bi se to omogućilo neophodno je sustavno
planiranje logističko-distribucijskih procesa, što podrazumjeva kreiranje modela i
definiranje metoda planiranja. Planiranje predstavlja podršku donošenja odluka
identificirajući alternative budućih aktivnosti i odabirući dobre i optimalne.
Logističko-distribucijski procesi su vrlo kompleksni, sastoje se od mnoštva
detalja,koji se u stvarnosti pojavljuju, ali ne mogu utjecati na donošenje plana.
Upravo zbog toga neophodno realne probleme rješavati pojednostavljenim
kopijama tih problema, te tzv. modelima, kao bazom za donošenje plana.
Predstavljanje realnog problema najjednostavnije moguće, ali sa svim potrebnim
detaljima, bez ignoriranja nekih ozbiljnih stvarnih čimbenika, nazivamo
modeliranjem (umjetnost stvaranja modela). Simulacijski modeli i modeli
predviđanja pokušavaju predvidjeti buduće stanje i objasniti veze između ulaza i

42
izlaza sistema. Pa ipak,oni ne podržavaju odabir jednog ili više rješenja koja se
dobra u uslovima određenih kriterija i mogućih aktivnosti. To je svrha
optimizacijskih modela koji se razlikuju od navednih po dodatnoj «funkciji cilja»
koja mora biti minimizirana ili maksimizirana. Jednostavan način planiranja
logističko-distribucijskih procesa može se definirati kao pronalaženje alternativnih
rješenja, uspostavlja uspoređivanje sa datim kriterijama,te odabir najboljeg
,nažalost, u većini slučajeva ovaj način nailazi na mnoštvo poteškoća.

POTEŠKOĆE U PLANIRANJU LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH

PROCESA

Postoji nekoliko kriterija koji impliciraju proturječnost ciljeva i dvosmislenost

odrednica između alternativnih rješenja. Na primjer, ako želimo postaviti uslugu
na što veću razinu u isto vrijeme minimiziramo zalihe.
U ovom slučaju nema optimalnog rješenja nego se postiže te oba cilja dosegnu
najvišu moguću razinu. Uobičajen način postupanja s ovakvim višekriterijskim
problemima jest postavljanje minimuma za sve ciljeve osim onog kojeg želimo
optimizirati. U navedenom primjeru može se težiti minimizaciji zaliha
garantirajući minimalnu razinu usluga. Drugi koristan način rješavanja
višekriterijskih rješenja sastoji se od formiranja cijena svih ciljeva, prihoda ili
troškova i maksimizirajući dobit. Ipak nije moguće svaki cilj izraziti u novčanoj
vrijednosti odnosno razini usluga. Općenitiji način je definirati mjerilo vrijednosti
za sve ciljeve i skupiti ih u mjerljivu sumu. Druga poteškoća je uzrokovana
velikim brojem alternativnih rješenja koja su nadmoćna u planiranju logističko –
distributivnih procesa. U slučaju neprekidnih odluka veličine narudžbi, vrijeme
rada, broj alternativnih rješenja je u biti beskonačan. Ali za diskretne odluke broj
alternativnih rješenja nije beskonačan, već ovisno o procesima može biti manji ili
veći. U ovakvim slučajevima nemoguće je pronaći optimalno rješenje
specificiranjem svih rješenja tako da je izvedivo rješenje teško pronaći.
Tu nam mogu pomoći matematičke metode operacijskih istraživanja.Neke od tih
metoda mogu tačno definirati optimalno rješenje npr.linearno programiranje ili
algoritmi mreža. Za većinu ovakvih problema najbolja rješenja dobivaju se
heurističkim metodama. Uspjeh ovih metoda uveliko ovisi o načinu na koji je
probelm modeliran.
Treća i najvjerovatnije najveća poteškoća je vođenje (bavljenje) promjenljivosti.
Planiranje logističko-distribucijskih procesa predviđa buduće aktivnosti, te se
temelji na podacima o budućim događajima. Ti podaci mogu biti procjenjeni
metodama predviđanja, ali će nedvojbeno doći do veće ili manje pogreške u
procjeni. Upravo ove pogreške smanjuju dostupnost proizvoda i stoga smanjuje
razinu usluge koje preduzeće nudi.

43
Upravo iz ovih razloga planiranje logističko-distribucijskih procesa treba shvatit
ozbiljno ukoliko se želi održati konkurentnost na tržištu. Da bi se to omogućilo
neophodno je sistemsko planiranje logstičko-distribucijskih procesa, što
podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja.

PLANIRANJE LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA U

FUNKCIJI VREMENA

Čitava se mreža logističko-distribucijskih procesa može podijeiti na interne

opskrbe lanaca za svakoga partnera u mreži, od kojih se svaki sastoji od tri glavna
postupka opskrbnog lanca sa znatno različitim zadacima planiranja. Ograničen
kapacitet rasursa je ulaz odnosno INPUT u proizvodnim proces koji se može
sastojati od različitih podprocesa. Distribucija premošćuje razdaljinu između
lokacije proizvodnje i kupca,bilo prodavača na malo ili drugih tvrtki koje dalje
obrađuju proizvod. Svi se gore navedeni logistički postupci ravnaju prema
predviđanju potražnje ili brojkama narudžbe koje su određene procesom prodaje.

ZADACI DUGOROČNOG PLANIRANJA

Program proizvoda i strateško planiranje prodaje

Odluka o programu proizvoda koji želi ponuditi tvrtka mora se temeljiti na

dugoročnoj prognozi koja pokazuje moguću prodaju čitavog asortimana
proizvoda. Takva prognoza obuhvaća ovisnost između postojećih proizvodnih
linija i budućeg razvoja proizvoda, a također i potencijal novih prodajnih područja.
Dugoročne prognoze razmatraju informacije o životnom vijeku proizvoda i
ekonomskim političkim i konkurentnim čimbenicama. Budući da nije moguće
procijeniti brojke (statistiku) dugoročne prodaje za svaki proizvod,proizvode valja
spojiti u grupe proizvoda koji imaju zajedničke karakteristike prodaje i
proizvodnje. Marginalni profiti potencijalne prodaje i fiksni troškovi za imovinu
moraju se uzeti u obzir u funkciji cilja u problemu optimizacije programa
proizvoda.

44
 STRAKTURA FIZIČKE DISTRIBUCIJE

Kako sve više preduzeća koncentrira svoje proizvodne kapacitete zbog velikih
ulaganja u mašine, povećava se udaljenost između postrojenja i kupaca kao i
odgovarajućih poslova distribucije.

PROZVODNJA DISTRIBUCIJA PRODAJA

DUGOROČNO -LOKACIJA -STRUKTURA -PROIZVODNI

PLANIRANJE TVORNICE FIZIČKE PROGRAM
-PROIZVODNI DISTRIBUCIJE -STRATEŠKO
SUSTAV PLANIRANJE
PRODAJE

SREDNJOROČNO -PLANIRANJE -PLANIRANJE -SREDNJEROČNO

PLANIRANJE PROIZVODNJE DISRIBUCIJE PLANIRANJE
-PLANIRANJE PRODAJE
KAPACITETA

KRATKOROČNO -PLANIRANJE -PLANIRANJE -KRATKOROČNO

PLANIRANJE RADA KAPACITETA PLANIRANJE
STROJEVA -OBNOVA ZALIHA PRODAJE

Planiranje logističko-distribucijskih procesa u funkciji vremena

Takvi trendovi i promjenljiva okolina zahtijevaju reorganizaciju distribucijskog

sistema. Fizička struktura obuhvata broj i veličine skladišta, te kross-doking tačke
uključujući i potrbne transportne veze. Tipični ulazni podaci (input) za odluku jesu
program proizvoda i prognoza prodaje, plan proizvodnog kapaciteta u svakom
postrojenje i odgovarajuča struktura troškova. Cilj je smanjiti dugoročne troškove
prevoza, zaliha, rukovanja, i ulaganja u imovinu (npr. skladišta, oprema za
manipulaciju i sl.). Pitanje, hoće li se prevoz obavljati vozilima vlastitog voznog
parka ili prevoznika treće strane vrlo je usko povezano sa odlukom o fizičkom
distribucijskom sistemu. Zbog toga se ova dva tipa obuke moraju integrirati u
jedan model.

45
 ZADACI SREDNJOROČNOG PLANIRANJA
Planiranje srednjoročne prodaje

Osnovni zadatak u srednjoročnom planiranju prodaje je prognoziranje potencijalne

prodaje za grupe proizvoda u specifičnim područjima. Budući da su prognoze
ulazni podaci planiranja glavne proizvodnje proizvodi se grupiraju prema svojim
proizvodnim karakteristikama (npr. referentni resursi, vrijeme promjene itd.).
Prognoza se obično izračunava na sedmičnoj ili mjesečnoj bazi za jednu godinu ili
manje. Ona obuhbata učinke srednjeročnih marketingških događaja i reklamne
prodaje. Potrebne sigurnosne zalihe za gotove proizvode uglavnom se određuje
kvalitetom prognoze. Stoga je dobro odrediti ih na temelju pogreške prognoze
koju valja izračunati u postupku prognoziranja.

Planiranje distribucije

Srednjoročno planiranje distribucije obuhvata planiranje transporta između

skladišta i određivanja potrebnih razina zaliha. Izvodljiv plan ispunjva
procijenjenu potražnju i razmatra raspoložive kapacitete prevoza i skladištenja,
istovremeno smanjujući relevantne troškove. Držanje zaliha i troškovi prevoza
elementi su funkcije cilja. Plansko se razdoblje sastoji od sedmičnih i mjesečnih
perioda. Stoga temeljni model samo razmatra spojene kapacitete.

Planiranje osoblja

Planiranje kapaciteta daje grubi pogled potrebnog radnog vremena za gotove

proizvode. Planiranje osoblja mora izračunati kapacitet osoblja za komponente i
ostale faze proizvodnje koje valja proći prije konačnog sklapanja proizvoda. Ovaj
korak planiranje uzima u obzir specifični know-how grupe osoblja i njihove
raspoloživosti s obzirom na ugovor o radu. Ako nema dovoljno raspoloživih
djelatnika koji bi izvršili radno opterećenje, planiranje osoblja pokazuje potreban
broj dodatnih honorarnih djelatnika.

ZADACI KRATKOROČNOG PLANIRANJA

Kratkoročno planiranje prodaje

U make- to-stock okolini kratkoročnog planiranja proizvodnje obuhvata

ispunjavanje kupčeve narudžbe iz zaliha. Stoga se zaliha pri ruci može razdvojiti u
angažirane zalihe avable-to-promise (ATP-a raspoloživa po obećanju) količinu.
Ako kupac zahtijeva proizvod, prodavatelj provjerava u ONLINE može li se
količina ispuniti iz ATP-a i pretvara zatraženu količinu u angažiranu zalihu. Na

46
kupčeve upite o raspoloživosti proizvoda u budućnosti količina ATP-a se
izračunava tako da se doda zaliha na raspolaganju i planirane proizvodne količine.
Funkcionalnost capable-to-promise (CTP- sposobna po obećanju) produžetak je
tradicionalnog zadatka ATP-a koji ima dodatnu mogućnost stvaranja novih
proizvodnih narudžbi.

NADOPUNJAVANJE SKLADIŠTA, PLANIRANJE PREVOZA

Dok srednjoročno planiranje distribucije predlaže sedmičnu ili mjesečne

transportne količine za obitelji proizvoda, kratkoročno nadopunjavanje skladišta
specificira ovaj plan u dnevnim količinama, za pojedine proizvode. Takav plan
fazne provedbe razmatra detaljne transportne kapacitete npr.raspoložive kamione i
stvarne narudže kupaca ili kratkoročne prognoze. Planiranje ili stvarne proizvodne
količine predstavljaju okvir za transportni plan i također ograničavaju mogući
stepen usluge kupcu. Svaki se dan planiraju kamionski tereti i prevoze do
kupčevih lokacija rutama za ispunjenej troškova. Transport se ne javlja samo u
procesu distribucije nego također kao dio nabavke i može se kontrolisati bilo od
strane dobavljača ili primatelja. U slučaju primatelja, potrebno je planiranje
prevoza i na stranu nabave, a transportni postupci se moraju razmatrati i na
srednjeročnim i dugoročnim razinamaplaniranja nabavke.

Priredio:HADŽIĆ HARIS

47